<Der folgende
Überblick soll die Frage zu beantworten helfen, ob und
inwieweit Nauclerus die Vorlage für Carion ist;
eine Übersicht über die
abgeschriebenen Originalpassagen finden Sie hier
(anklicken!).>
<Aufgelöst habe ich die
Silbenkürzel und die im Original verwendeten Wortkürzel für: anima, ante,
episcopus, epistula, homines, inter, litera, omnes, oratio, per, prae, pro,
-que, qui, quia, quod.
Die U-V-Schreibung habe ich der
in Deutschland üblichen Schreibweise angepasst. "ę" wurde in "ae"
aufgelöst. Rot sind die
Marginal-Zusammenfassungen geschrieben, kursiv
handschriftliche Zusätze. Von Nauclerus übernommene Textpassagen befinden sich
in einem eigenen Rahmen; zur Übersicht finden Sie oben. Eigene Angaben befinden
sich in spitzen <> Klammern.>
<Johannes Nauclerus: Chronik> <u 1-007: u
= ohne Nummerierung im Original>
Memorabilium
omnis aetatis et omnium gentium
chronici
commentarii
a Ioanne
Nauclero
i. u.
doctore tubing. praeposito, & universitatis cancellario,
digesti
in annum salutis M. D.
Adiecta
Germanorum rebus Historia de Suevorum ortu, institutis ac imperio.
Complevit
opus F. Nicolaus Besellius Hirsaugiensis annis XIIII. ad M.D. additis
Ex
Tubinga Sueviae Urbe. Cautum Max. Aemil. Aug. Decreto
Privilegio
ne quis intra Decennium excudat.
<Handschriftlicher
Zusatz:> Tubinga 1516. Editio
originalis omnium prima, rara et splendidissima. Const: 62
<u 1-008>
D.
Erasmus Roterodamus Thomae Anshelmo
Typographo
dexterrimo & eidem fidelissimo. S. D.
Multum tuae debent
industriae, mi THOMA, sed plus debent fidei, quicunque ubivis terrarum bonas amant
coluntque literas, quibus tua officina laudatissimos autores suppeditat,
latinis, graecis, & hebraeis formulis excusos, & his quidem longe
elegantissimis. Peculiariter autem nostram Germaniam tibi demereris, quam
istiusmodi subinde novis illustras ornamentis, quae sola verum &
immortale decus possunt adferre. Atque utinam omnibus aeque cordi sit hoc certamen cum Italis suscipere
illis innoxium, omnibus frugiferum, ac nobis multo gloriosius, quam si
barbarico ritu saxis ac ferro cum illis decertemus. Siquidem in eo conflictu
fere, qui vincit, immanior est, qui vincitur, calamitosior. In hoc & qui
superat beneficentior est, & qui superatur, discedit se ipso melior. Plurimum igitur verae gloriae, tum tibi, tum universae Germaniae, nisi
fallor pariet historia per NAUCLERUM,
diligentissimum hominem & velut ei rei natum, concinnata, quod ea pars eruditionis vel praecipue conducat ad
vitam cum laude degendam, si modo delectus adsit, quo Lector, quid imitandum,
quid fugiendum sit, dignoscat. Orationis nitorem non admodum requiret, qui
modo meminerit in historia nihil aeque spectandum ac fidem. Oro superos, ut tua industria, quam est usui studiis, tam tuae quoque rei
conducat. Iam passim per omnem Germaniam foelicissime subolescunt honestissimarum
studia disciplinarum, quae confido brevi ad frugem perventura, te tuique
similibus gnaviter adnitentibus. Bene vale. Anno salutis M.D.XVI. Kalend<is> April<is> <1.
April 1516> |
<u 1-009>
Ioannis
Reuchlin Phorcensis LL. Doctoris in Ioannis Naucleri Chronicam praefatio.
VELLEM alter aliquis ex eloquentioribus me Germaniae preconibus,
quorum nonnulla copia est, tam praeclari & tam digni huius monumenti rite
commendandi vicem suscepisset. Qui certe opus hoc pro excellenti honore, quem meretur, amplificaret
ornatius ac multo liberius quidem, ne me alioquin exiguum in dicendo, ut per
aetatem modo frigidum, si quid debitae laudis quantumvis leviter proposuero,
comitetur haec una suspicio affectionis, quod ipse quondam ego mox atque
cathedram Iurisconsultorum adeptus eram, ab annalium istorum autore Nauclero
tantum moderatore summo gymnasii Tubingensis, tanquam imminentis vitae meae
remige ad usum forensem & ad populares iurgiorum quaestiones sua ipsius
opera non absque nullo quandoque impendii sui auxilio fuerim instructus. Verendum itaque mihi est, certe scio, ne qui me ob illam caussam putent iniquiorem fore praesentis libri
existimatorem. Sed invidis hic fortasse calumniae locus tantum, & in
veritatem caecutientibus relinquetur. Equidem quantum animo viri magnitudinem
comprehendere possum, qua fuerit in fruenda amicitia nostra comitate, ac
deinde qua vir bonus autoritate praestiterit, & pulcherrima de illius
laudibus & quam modestissime non possum non dicere. Hoc agit Naucleri
maiestas, illud humanitas. Nam qui velit in eo viro, ceu quandam virtutum
summam, reipublicae tuendae studium contemplari, gravioribus hoc multo
exemplis aget, quam extent, quae vel de Iove aliquo vel Hercule fabulosa
vetustas prodidit. Hic Ioannes est, qui veterem Nauclerorum familiam apud Suevos
publicis patriae commodis & publica gloria illustravit. Unde post tot
Nauclerorum, qui huic autori veluti parenti primas gloriae debent ex merito,
virtus enituit. Atque illud quidem quantum videri possit, & nos paulo
post admonebimus, & multa vir bonus amansque virtutis ipse suopte ingenio
cognoscet. Modo de iis dicemus, in quibus solum illius nomen, sola illius
autoritas (laudem enim posteris comunem fecit) spectatur. Quantum videlicet suo ipsius ingenio suaque arte, quam laudabili
literaturae genere, cum universae Germaniae, tum praecipue literatis voluerit
prodesse. Historiam Chronicam, hoc est
temporum descriptiones, a condito mundo in annum restitutae salutis
MILLESIMUM & QUINGENTESIMUM aemulatione veterum digessit: opus ipso
genere admirabile & suo autoris nomine venerandum. Etenim quando de argumento dicendum est, nulla plane vitae pars, neque publicis, neque privatis, neque
forensibus, neque domesticis in rebus, neque si tecum agas quid, neque si cum
altero contrahas, magistra historia
potest non uti. Age, quae principum, quae civium, quae cuius aetatis
caussae non hac complexae, quasi ante oculos dispiciuntur. Quae vero pars in
studiis literarum consummata, si negligas historiam, & istos quidem
doctorum peculiares sugcronismoiV, id est temporum collationes.
Rursum quoties exemplo futuros illa casus expendit, quare, qui dicant civilis
prudentiae partem, qui humanae vitae imaginem, viri sunt non pauci. Sic ad virtutem hominum animos excitat, sic ad honorem, ad immortalitatis
opinionem inflammat, ut quam rectissime quondam Zeno Citiensis, qui, foelix
quis fieri posset, rogatus, dixisse videatur, ei sugcrwtizoito toiV nekroiV, si in mortuos intendat, hoc est, si maiorum
gesta, si veterum monumenta contueatur, & ille quidem egregie. Vidit hoc - opinor - prudens antiquitas, quae vitae usum ac modum
posteris tradens, probam reliquit eorum, quae gessit, ipsa rationem, sed
vario cuiusque gentis & aetatis ritu. Nam ut a vetustissimis omnino
hominum moribus exordiar, post
illam universi orbis inundationem, anteaquam publicus esset literarum usus
(nullas enim plane fuisse notas haud dixerim) ut necessaria, ita diligens
fuit memoriae cura. Eam partim
nuper extructarum urbium nominibus, partim positis alicubi tropaeis
insignibus, principio sanxere mortales. Exemplum e divinis Hebraeorum literis
longe gravissimum petetur, nam & primae sunt & ordine rem perpetuo
continent, illae testantur Babel urbem propagandae ad posteros famae post
aquas conditam esse, siquidem de iis diximus, quae diluvium secuta sunt,
tametsi quae praecessere, non carent exemplis. Quale vero illud esse putatis monumentum, cuius toties in Genesi mundi
fit mentio, <zwei hebräische Wörter: Beer seba> puteum iuramenti
vocant. Abrahae tropeum, ab Isaac restitutum, arisque dedicatum, frequentia
Iacob celebre. Adderem e sacris libris eiuscemodi non pauca, nisi & in
promptu essent, & aliud memoriae genus idque praestantissimum a Iudaeis
mox receptum ha- <u 1-010> beretur. Literae Mosaicae. Neque enim disputo nunc, qua cura interim servata cuiusque familiae
natio, quo primum modo fines Iudaei suos in aegypto ab hospitibus
discreverint, quanquam ab instituto fortasse nostro non aliena. Sed de publicis literarum monumentis agetur.
Eusebius, Caesariensis episcopus, vir diligens, Moysen asserit autorem edendis
Iudaeorum literis, cum privatae fuissent hactenus paucorum, id quod ipsi
magnis testibus confirmant. Deserta enim aegypti servitute, in itinere, &
genealogian maiorum digessit, & legem divinitus datam perpetuis literis
consecravit. Custodes legis, praeter reliquos magistratus LXX seniores
designavit, quibus peculiariter eruditis dei oracula credita sunt. Atque iste
quidem ordo, mirum, quam sancte genti sit usque in ultimam pene captivitatem
observatus, illis divina & humana iura omnia, mores publici privatique
curae erant. Quin omnis etiam
antiquitatis cognitio, sive ea ad Iudaeos sive ad exteros pertineret, apud illos fuit integra. His sese, ut
videre licet, iure suo debet historica veritas, quod & <zwei
hebräische Wörter: Seder Olam> probat, & nos cum alias multis, tum in
Pythagoricis nostris copiose disseremus & paucioribus nunc diximus,
absque ambitione tantum admonentes, scientiam
antiquitatis ab hebraeis petendam esse. Id inter primos Iustinus martyr
& philosophus iubet, ita illorum bibliothecis favet, quas ita nos
conservandas probe censuimus. Nondum erat reliquis gentibus
literarum usus proditus, cum Iudaei iam suis quasi divino munere
fruerentur, publicas tabulas reverenter spectarent, historiam noctes
diesque legerent. Sed apud aegyptios in sacris
quaedam solum memoriae signa visebantur, shmeia ieroglufa, serpens, palma, hierax, cynocephalus, leo, ibis, rana, & reliqua
observationum simulachra, quae putarunt exteri pro diis coli. Caeterum
statuas alias tum positas diis negant, longoque tempore par aiguptioisi axoanoi naoi fuisse feruntur. Paulatim & ipsi literas
acceperunt, & Graeciae nomen cognitum est. Nam a Mosis aetate usque ad excidium Troiae, annis pene trecentis, vario
imperio, variis bellis a Graecis
certatum est. Fuere Thebae, Argos, Sparta, Mycenae, Athenae, Creta. Sed quae
fuerit illis seculis literarum ratio non constat. Neque vero negarim ego
ingenii cultum, at simpliciorem quam posterae fuerit aetati, ut & reliqua
tum erant germana magis, magisque graeca. Quippe cum nondum essent adeo multa
commercia, materies luxus, nondum ea vis auri & argenti in publicis
privatisve locis spectabantur, Athenaeo autore. Tamen fuit memoriae cura in aedificando, in sacris, in oraculis, in
cantiunculis & illis quidem vulgaribus vel sacris, quale scilicet hoc
Bottiaearum virginum putant, iwmen eiV aqhnaV. Innumera eiuscemodi apud vetustos leguntur, quae illi a maioribus edocti
non literis, sed consuetudine recepere. Troianis temporibus cum &
artes extarent & literae, quod vel de uno Palamede iis probatur, qui
graecarum rerum non sunt imperiti, non pauca itidem memoriae genera
censentur, alii honorem carminibus tribuunt, alii tropaeis, nam ita
communiter voco etiam sepulchralia. Meminit Homerus poeta & carminum
saepe, & sepulchralium vel hoc Odysseae loco celeberrime, cum Menelaus in
quarto ait, ceu agamemnoni
tumbon, in asbeston kleoV eih.
Accesserunt poetae Orpheus, Homerus, Hesiodus, non una aetate, quorum antiquissimas aiunt literas
graecis esse, quod videlicet ab hominum rebus argumento deducto, sacra commenti
sint primi; autor Athenagoras in legatione ad Aurelios Caess. cum de iis
inquit outoi de
eisin oi poihsantes qeogonikhn ellhsi kai toisi qeoisi taV epwnumiaV dontes
kai eidea autwn shmainonteV. Placuit poema, & Rhapsodorum studio servatum est, honos ei certe
habitus, cum audiretur; ut audiretur, ambitio nulla, quando adhuc suis
quaeque Graeciae pars bonis contenta, fuit intra suos penates clara, ipsique
inter se cives tantum aemulatione virtutis certarunt, non cum exteris, quale
aliquid de Lacedaemonibus & Cretensibus, nisi male memini, in Protagora
Platonis ait Socrates. Erant tum sui civitatibus Magistratus, quibus non tam, quae publice
agebantur, quam quae privatis familiis accidebant, memoria digna censebantur.
At posteaquam ad studia literarum publicus honos accessit, illique
dilaudabantur in Graecia septem viri, quos sapientes nominabant, excepti sunt
poetae, & illi quidem Tragici, quibus, quidquid est veteris historiae
Graecorum, inde tribuitur. Et Tragoediam, cum de gestarum rerum memoria probaretur,
secuti Sophistae Rhetoresve seu, logodaidaloi, qui res populi mandarunt commentariis, dicti ex eo suggrafeiV. (Nec ignoro, quae fuerit alioqui twn suggrafewn apud Athenienses autoritas.) Sed ex his, qui
ediderunt historiam primi, ligato sermonis genere usi sunt, ut Aristeas
Proeconnesius inter vetustissimos. Idemque mos & posterioribus seculis a
nonnullis est retentus, & si iam Hecataeus oratione soluta legeretur,
& paulo ante syngrapham, hoc est historicas conscriptiones, quod genus quasi
peculiare est, condidisset primus vel Pherecydes Syrus (nam de Atheniensi
nulla apud Porphyrium mentio) vel <u 1-011> Cadmus Milesius, non Agenorida ille, sed
Pandionius. Secuti deinde Sophistarum
discipuli, qui locupletiorem historiam fecerunt, sed confusam: Thucydides,
Herodotus, Hellanicus, Pausanias Lacon, & reliqui. Paulo illis iuniores, qui philosophorum temporibus claruerunt. Sub
Philisco, Isocratis discipulo, Timaeus, qui Olympionicas Chronica opera composuit. Apollonius, cuius libri 'Chronici' sunt inscripti. Adiungerem
alios, qui variam quoque historiam eo pene tempore scripserunt: Eratosthenem,
Theopompum, Philochorum, Ephorum, Ephoriana, Timarchum, Callisthenem,
Philarchum, multosque simul poluistoraV,
nisi solos requirerem Chronicos, qui fuere, sed Romanis temporibus, etiam
apud Graecos multi. Caeterum qui scire volet, quae Romanis
fuerit perpetuitatis cura, genti adeo cupidae gloriae, pontificales illorum
libros cogitet publicae memoriae testes fuisse. Annales hi erant, quibus, quid quoque anno esset actum,
continebatur, ut interim Diaria seu Ephemeridas taceam, plena sunt his etiam
trivia. DIXimus, qui ortus historiae, quam
gentibus omnibus diligens custodia memoriae. Modo id, quantum autoritatis historiae praestet,
nemo non agnoscit, ut omnis vita, omne studiorum genus indigeat historia,
atque isthac in primis, quae certis temporum articulis rem digestam exponit,
ea est Chronica, nolo enim putetis
in omnibus esse Chronicam frugem, aut diligentiam, quae historiae nomen
habent. Hac una prodesse voluit noster
IOANNES NAUCLERUS I.U. DOCTOR
illustraturus & gesta & literas Germanorum, quae multos iam annos in
tenebris & situ delituerant, vir
literis & fide praestans, quorum alterum sua potuit industria &
principum virorum favor, alterum, & si id quoque vere suum, quasi ex
traduce accepisse videtur, a patre Ioanne Nauclero, viro equestris ordinis,
qui monumenta probitatis suae apud Ludovicum Uracharium Comitem egregia
reliquit. Verum ea filii virtus fuit, ut auctis Comitum Urachariorum rebus, primus
hic Nauclerus noster esset, cuius honos, cuius opes iure cumularentur. Ecclesiae Tubingensi Praepositus, & universitate studiorum
Tubingensium Cancellarius dictus est. Tum & publicis & familiaribus
commodis PATRIAE PATER succurrens ingentia in Tubingensem ecclesiam beneficia
contulit, & fratrem suum Ludovicum, optima indole iuvenem, optimis
moribus & literis institutum, ad rem patriae provexit. Is ecclesiae
Stutgardiensi Praepositus fuit, & ducatus Vuirtembergae Cancellarius.
Haec nimirum est vera laus familiae, quae tanta tot viris ex virtute
contigit. Nam qua oratione praedicandi sunt Ioannes & Georgius, qui post in
nomen Nauclerorum transiere, summi viri, e sorore Ioannis, annalium autoris,
ac Ludovici, Stutgardiensis Praepositi, geniti. Iuris Doctores, Ioannes, Geppingensis
Praepositus, Georgius, ecclesiae Constantiensis Metropolitanae Vicarius, is,
cuius magnificentia volumen hoc editum est. Multum huic domui debent studiosi virtutis, e qua tot exempla laudum
simul accipiunt, sive ipsa familiae lumina, optimos viros, admirantur, sive,
quas noster hic Ioannes composuit, omnis memoriae tabulas. Certo scio, gratus eris, ni ipsa sis immanitate immanior, si cognoris, si
legeris, tantum in eis, puto in
Chronicis operibus est frugis, ut plane nemo unquam ad veterum studia sine
illis aspirare possit. Credo, ob hanc caussam dicendi genus est neglectius, ut in promptu
cuiquam sit, quod volet. Nam in historico, praesertim Chronico syngraphe, si
sit eloquentia, delectat, modo non affectata, si absit, non requirendam
censeo. Illa oratorum est, quibus nos tanquam architectis ligna cum ramentis,
non cortice, non visco purgata, e denso nemore ad egregiam structuram
afferimus. Colenda fides est historico,
adeoque ut quam absit ab ambitione longissime, & nostra certe historia, quia proba est ac
fida, cognosci vult & laudari, scitis esse in veterum Graecorum
sententia, Ta arista
kallista. Si vero quis est ingenio tam immodesto, ut ne dicam stupido, qui placari
nolit hisce, si quid fortassis offenderit stilus, aetati condonet, alioqui de
se non male meritae. Plane si cum reliquis historicis Naucleri opus conferas, quantum fors
excellunt nonnulli, & paucissimi quidem, sermonis cultu, tamen hoc
superat notandi artificio. Ita sunt omnia suis divisa temporibus, ita suis aptata locis commode,
digesta in annorum numeros & generationum twn genewn catalogos. Ex his, quae Christi ortum praecedunt, ex evangelio
descriptae, quae sequuntur, suis trigenariis confectae sunt. Nihil his commune cum Alcinoi apologis, nil de Comis, nil de Monocrepide
Mercurio leges, vitam formant & mores, si recte iudicaris, quae hoc opere
conscribuntur. Id, quod es amaturus miro modo, si videris, quae in eo varietas &
diligentia, si quando de aliorum scriptis iudicatur. Tum id etiam, quom legentur in ista quasi Naucleri bibliotheca innumera, quae apud scriptores reliquos
omnino non sunt, adeo nihil hic erit, quod, si diligens expendas, non
elegans aliquid sapiat & eruditum. Vide igitur, optime lector, quantum Ioanni Nauclero, Annalium autori,
debeas, quantum Georgio Nauclero, cuius beneficentia nobis id operis
contigit, quantum etiam Thomae Anselmo Typographo, cuius ars, cura, &
fides, alioqui spectata, hoc uno in opere est spectatissima, qui tam
elegantibus formis, aliorum quoque opibus impensis, historiam Naucleri
excudit. Probe merentur operae precium, kerdoV de filtaton, ut poeta quidam ait. Gloria IOANNI NAUCLERO Georgioque & Anselmo Typographo erit multa.
VALETE. |
<u 1-012>
Operis Index
Primi Voluminis Chronicorum D.
Naucleri index quo iuxta ordinem Alpha et Beta memorabilium gestorum, hominum
locorumque tituli comprehensi sunt.
<u 1-012 bis u 1-021 enthalten den Index, u
1-022 ist leer; danach beginnt die richtige Folienzählung.>
Qui Chronographi sint recipiendi <1-001 r>
<1-001-r> MEtasthenes Persa chronographus
(cuius meminit Petrus Comestor in Scholastica historia, ubi super Danielem)
duas tradit regulas de his, qui accipiendi sunt & qui reiiciendi in
chronographia, ita inquit. Qui de temporibus scribere parant, necesse est illos non solo auditu
& opinione chronographiam scribere, ne cum per opiniones scribunt uti
Graeci, cum ipsis pariter & se & alios decipiant. Et paulo post. Neque enim omnes recipiendi sunt, qui de his regibus scribunt, sed solum
sacerdotes illius regni, penes quos est publica & probata fides Annalium
suorum, qualis est Berosus. Nam is Chaldaeus omne tempus Assyriorum digessit
ex antiquorum annalibus &c. Super his verbis Metasthenis commentum scribens frater Ioannes Annius Viterbiensis ordinis Predicatorum
theologiae professor, has accepit regulas: Prima regula: "Suscipiendi sunt absque repugnantia omnes, qui
publica & probata fide scripserunt." Et declarat, quod sacerdotes
olim erant publici Notarii rerum gestarum & temporum, qui praesentes
essent, aut ex antiquioribus copiarent, sicut nunc instrumentum publicum
& probatum dicitur, quod a Notario praesente publicatur & scribitur,
aut ex antiquiore per praesentem Notarium traducitur. Secunda regula: "Gesta & annales quattuor Monarchiarum non
possunt negari & reiici ab aliquo, quia solum publica fide notabantur
& in archivis servabantur." Unde & in Esdra legimus, quod
controversiae de reparando templo diffiniebantur ex annalibus Persarum
servatis in bibliothecis. Et Ethesias Gnidius recipitur in temporibus Persarum,
quia ex annalibus publicis transtulit. Tertia regula: "Qui solo auditu vel per opiniones scribunt privati,
hi non sunt in temporibus recipiendi, nisi ubi a publica fide non
dissentiunt." Quales fuerunt Graeci, ut hic insinuat Metasthenes &
Iosephus probat contra Appionem, quia sibi ipsis de temporibus dissident,
& de mendacio alterutrum accusant, ut est pugna inter Herodotum &
Agesilaum, Hellanicum, Ephorum, Tymeum & reliquos. Et ex his patet, quod nemo de temporibus suscipiendus est, nisi annalibus
quattuor Monarchiarum concordet. Et in Monarchia quidem Assyriorum, quia
publica fide scripsit Berosus Chaldaeus, consequens est, ut in temporibus
eiusdem Monarchiae sibi detur palma. Item in Persarum Metasthenes autor
publicae fidei fuit, & Ethesias Gnidius. Reiiciuntur in Monarchia
Assyriorum, qui privatas opiniones contra publicam probatamque fidem
scribunt. Ex Graecis Herodotus, Hellanicus, Agesilaus, Et ex latinis
Iustinus, Gellius & Orosius. Et in Monarchia Persarum pari ratione
reiiciuntur Iosephus ex hebraeis, Clemens, Tacianus Aphricanus, &
Eusebius ex graecis, qui contra omnem publicam fidem scribunt Cyrum ante
dedisse licentiam Hebraeis in Babylone captivis & mortuum, quam Babylonia
Darius eius patruus potiretur. Proinde idem Eusebius, quantum in tertia
Monarchia Graecorum & in quarta Romanorum publicam annalium fidem
sequitur, in utraque recipitur, sicut & Philo Hebraeus, quia nec in uno
quidem mense discrepat. Accedit huc, quod Berosus Babylonicus & Chaldaeus (ut Iosephus in
primo de antiquitate significat) fuit, hoc est, fuit patria Babylonicus &
dignitate Chaldaeus, fuit ergo sacerdos notarius & scriba publicus, quia
penes sacerdotes solos erat publica fides annalium, temporum, gestorum &
regum. Is Berosus omnem Chaldaicam defloravit historiam, scribitque de
temporibus ante diluvium, & ad hunc modum exorditur: "Ante (inquit) aquarum cladem famosam, qua universus periit orbis,
multa praeterierunt secula, quae a nostris Chaldaeis fideliter fuerunt
servata." Scribunt illis temporibus circa Libanum fuisse Enos urbem maximam
Gigantum, qui universo orbi dominabantur ab occasu solis ad ortum, hii
vastitate corporis ac robore confisi inventis armis omnes opprimebant,
libidinique inservientes invenerunt papiliones & instrumenta musica et
omnes delicias, manducabant homines & procurabant aborsus, in eduliumque
praeparabant, et commiscebantur matribus, filiabus, sororibus, masculis &
brutis, & nihil erat sceleris, quod non admitterent, contemptores
religionis & deorum. Tum multi praedicabant & vaticinabantur, & lapidibus excidebant
de ea, quae ventura erat orbis perditione, sed etiam illi assueti corridebant
omnia, coelestium illos ira atque ultione perurgente pro impietate atque
sceleribus. Unus inter Gigantes erat, qui deorum veneratior et prudentior cunctis,
reliquus ex probis erat in Syria, huic nomen erat Noa cum tribus filiis Samo,
Iapeto, Chem & uxoribus Tytea magna, Pandora, Noela & Noegla. Is timens, quam ex astris futuram prospectabat cladem, anno septuagesimo
octavo ante inundationem navim instar Arcae coopertam fabricari cepit, anno
lxxviii. ab inchoata navi ex improviso exundavit oceanus, & omnia maria
mediterranea fluminaque ac fontes ab imo ebulientes inundarunt supra omnes <1-001 v> montes,
accedentibus atque impetuosissime et supra naturam e coelo copiosissimis
imbribus multis diebus corruentibus. Ita omne humanum genus aquis suffocatum,
excepto Noa cum familia sua, quae navi erepta est. Nam elevata ab aquis in
Gordiei montis vertice quievit, cuius adhuc dicitur aliqua pars esse, &
homines ex illa bitumen tollere, quo maxime utuntur ad expiationem. Ab hoc igitur anno salutis humanae ab aquis primordio sumpto nostri
maiores numeros scripserunt, nos vero tediosum illorum sermonem abbreviaturi,
referemus origines & tempora & reges eorum dumtaxta regnorum, quae
nunc magna habentur in Asia, in Africa, & in Europa. In Asia celsissimum Babylonicum, in Africa Aegyptium et Libycum. Postremo
in Europa quatuor nostri enumerant Celtiberum, id est Hispaniae, Celtas, id
est Gallos, Kytim, quod illae gentes Italicum appellant, & Tuysconum,
quod a Rheno fluvio per Sarmatas in pontum finit. Addunt quidam etiam quintum
Ionicum. Necesse est igitur nos ex praemissis confiteri, quod & Chaldaei &
Scythae scribunt siccato ab aquis orbe non fuisse, nisi dictos octo homines
in Armenia, Saga, & ab his omne hominum genus in terris seminatum, atque
ob id Scythas recte dicere & appellare Noam omnium deorum maiorum &
minorum patrem & humani generis autorem, & chaos & semen mundi.
Tyteam vero Aretiam, id est terram, in quam semen chaos posuit, ex qua
tanquam ex terra cuncti prodierunt, praeter vero tres primores filios Noa
post diluvium Gigantes pluresque filios genuit. Quare ad abbreviandum
plurimum conferet, si omnium posteritates figurabimus ab ipso Noa sumpto
exordio. Primum itaque dixerunt Ogygisan Sagam, id est illustrem sacrorum
pontificem, Noam Dysir, exponit hic Annius Ogygem, id est illustrem Noam,
& Dysir, id est ilicem. Vnde Comestor & Iosephus in primo
antiquitatum: habitavit, inquit, Abraham circa Hebron iuxta Ilicem, quae
vocatur Ogygi, & dicitur civitas quatuor patriarcharum, quia ibi sepulti
sunt Adam, Abraham, Isaac, Iacob. Ogyges itaque, quod Noe. Concordat
Xenophon, Solinus, & plures alii. EX BEROSO PRIMA FIGVRA NOE |
Regulae tres
Secunda
Tertia
Enos
Gigantes
Noa
Arca
Diluvium
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-001 v>
Noa pater <Text bis hierher oben im Kasten>
Ex
Beroso Prima Figura Noe
<1-001-v> Ex Beroso Prima Figura Noe Noe cognomento Ianus, Ogyges, Coelum ante diluvium genuit Sem, Cham et Iapheth,
post diluvium genuit Macrum, Iapetum iuniorem, Prometheum Priscum, Tuysconem
gigantem, Crana, Cranum, Granaum, Tethym, Oceanum, Typhoeum, genuit etiam
xvii Titanes. Tuyscon Germanorum & Sarmatum pater genuit Mannum, qui genuit
Ingaevon, qui Istevon, qui Hermionem, qui Marsum, qui Gambrivium, qui Suevum,
qui Vandalum, qui Hunnum, qui Herculem, qui Teutanem. Araxa prisca genuit Scytham priscum, a quo Napus & Prutus. Haec
Berosus. Super hoc textu Io. Viterbiensis dicit: Notandum, quod omnes hi reputati
sunt filii Coeli ac terrae sive Iani & Vestae sive Noe atque Tyteae. Et
sunt numero 45. Sed notanda sunt duo, quod Noa sibi in filios adoptavit
Tuysconis posteritatem, & ideo in eius arbore ponuntur, & non aliorum
nepotes, in quo praecellunt Germani & Sarmatae, qui dicuntur nunc Tuysci
a Latinis & Gallis. Sarmatae autem populi sunt Poloni, Gotthi, Russi,
Prussiani & Daci atque huiuscemodi, haec secundum descriptionem
Berosianam. De pluralitate vero uxorum Noe sive Coeli decipitur Diodorus, sunt enim
synonyma Tytea, Terra, Vesta. Cum Beroso concordat de Tuyscone Terra genito Cornelius tacitus de situ
Germanorum. Idem Ioannes in commento ponit, & Hieronymus dicit, quod
mundus & mundi formatio sit ex tempore & non ab aeterno, ut ex fide
atque historia credimus. Cato vero & Diodorus in tertio libro referunt. Chaldaei sempiternum mundum opinati sunt. Phoenices vero Sagi ex tempore factum crediderunt. Primos sequitur Aristoteles, secundos Plato & christiana fides,
conveniunt omnes de inundatione universali, quae praecessit Ninum &
auream aetatem. Aurea enim aetas duravit annis ducentis quinquaginta vel minus uno, a
siccato orbe usque ad Ninum, qui omnibus bella intulit. Subsequenter Berosus in historia post pauca: Exiccata ait terra Noa cum
familia de monte Gordieo descendit in planitiem plenam cadaverum, &
inscripsit in lapide in monumentum rem gestam, et vocant incolae locum
egressorium Noe, compressis vero coniugibus perpetuo geminos edebant marem
& feminam, qui adulti & ipsi binos parturiebant. Neque enim unquam
deus vel natura defuit rerum necessitati. Edoctos autem Noa theologiam iam ante & sacros ritus, coepit &
eos erudire humanam sapientiam & naturalium rerum secreta, quae mandavit
literis, haec solis sacerdotibus Scythae Armeni commendabant, nec enim aliis
fas est inspicere. Docuit item illos astrorum cursus, & distinxit annum ad cursum solis,
& xii menses ad motum lunae. Cunque ivisset ad regendum kytim, id est Italiam, desiderium sui reliquit
Armenis, & ob id solum haec duo regna Armenum quidem, quia ibi coepit,
Italicum vero, quia ibi finivit & docuit, illum venerantur, simulque <1-002-r> cognominat
Coelum solem, chaos, semen mundi patremque deorum, animam mundi, deum pacis
iusticiae, expellentem noxia, custodientem bona. Subiungit idem Berosus, quod vites plantavit, & vino ebrius a Cham
derisus sit & de infamia Cham addit etiam: Cum multiplicatum est in
immensum genus humanum, tum Ianus pater adhortatus est principes ad
quaerendas novas sedes, designavit illis tres partes orbis, Asiam, Aphricam,
Europam. Caetera prosequere prout in longum Berosus. Ex principio Berosi habes de urbe Enos, quae aedificata est a Cain
fratricida. Huius urbis hodie maxima & ingentis molis fundamenta visuntur iuxta
montem Libanum, & vocatur ab incolis regionis civitas Cain, ut nostri
mercatores & peregrini referunt, qui in Damasco & Libano sunt assueti
secundum Io. Viterbiensem. Est etiam verum, quod ab Adam primo condito
coeperunt literae & disciplinae, quod non ex fide tantum, sed etiam ex
gentilium historia & traditione Chaldaeorum habetur, qui se Astronomiam
& literas habuisse ante Alexandri Monarchiam dicunt tribus millibus &
sexcentis ac .34. annis solaribus, quae faciunt .43. millia menstruorum. Ab
Monarchia autem Alexandri usque ad Adam colliguntur tot anni, & sub Adam
sunt haec inventa. Et non sine causa Hieronymus dicit Moysen secutum
Chaldaeos ab Adam usque ad Abraham, haec Io. Viterbien<sis> et
Hieronymus super illud apostoli ad Hebraeos, fide intelligimus aptata esse
secula. |
De
generationibus Noe
Tuyscon
Germanorum pater
Noe Tuyscones
adoptavit in filios
Germani
Sarmatae
Mundus
Noa
Theologia
Philosophia
Astronomia
Chronographie Prologus <1-002 r>
Vites
Berosus de Enos
civitate
Literae
ceperunt sub Adam, intellige Chaldaeorum & Phoenicum <Text bis hierher oben im Kasten>
Prologus
in Hanc Chronicam
PROLOGVS IN HANC CHRONICAM SVbiit animum dicta gestaque praeclariora ab exordio generis humani ad nostra usque
commemorare tempora. Non quidem omnium aut singularum provinciarum
sive personarum (cum hoc impossibile foret), sed earum rerum, quarum memoratu
auditorum animos & si non aedificari multum, honesta tamen illecebra
permulceri speramus. Quod si quis dicit supervacuae me rei operam
dare, cum nihil scribere possim, quod prius ab eruditissimis et iam usu
probatis scriptoribus copiose eleganterque non sit dictum aut scriptum,
fateor ingenue. Sed cum plaerique eorum certis in locis alter
alteri discrepare videatur. Et nonnunquam unus scribat, de quo alii nullam
mentionem faciant, sed & paucis exemplaria suppetant. Et si qui sint, qui
earum rerum copiam habeant, quis quaeso tot historias sine fastidio leget? Quas ob res ut aliquo honesto levarem tempora
labore, libuit ex his, quae in probatorum virorum scriptis reperi, historias
aliquas compilare, & in his pro viribus sua unicuique accepta ferre.
Stilo siquidem rudi & simplici. Scribendi vero ordinem, unde commodius
decentiusve nisi a Iesu Christi, domini & Salvatoris nostri, generationibus
mutuarem, non invenio. Nam ut de divina eius generatione, quam enarrare
nemo praesumit, taceam, duas adhuc in sacris literis invenimus ipsius
generationes. Quarum una est secundum carnem, & carnalis dicitur. Alterta
secundum spiritum, & spiritualis nuncupatur. Carnalis siquidem ab Adam protoplasto originem
trahit, & gradatim rectaque linea descendendo perducit ad Christum,
filium dei. Spiritualis vero a Christo secundo Adam incipit, qui carnales
filios non habuit, sed per evangelium nos genuit, & perducet usque ad
finem mundi. Erit igitur titulus
totius operis Liber generationum Iesu christi. Primaque sui divisione in duo
partitur volumina. Primum volumen sexaginta tres continebit generationes Christi secundum
carnem ceu libros partiales, & appellari poterunt generationes veteris testamenti. Volumen secundum quinquaginta fere continebit generationes Christi
spirituales, vel totidem libros, et vocari poterunt novi testamenti
generationes. Hoc etenim ordine non solum exterarum gentium, sed & in primis populi
dei ab exordio generis humani res gestas ad nostra usque tempora commodissime
reor me ad dei laudem posse commemorare. Et sic cum Propheta dicere, In generatione et generationem annunciabo
veritatem tuam in ore meo. Et iterum, In generatione & generationem annunciabo laudem tuam.
Magna siquidem laus est deo optimo maximo, non solum cum bonos premiat, sed
etiam cum malos coercet. Iccirco regula est scripturarum, inquit Hieronymus, ponere duas generationes, bonorum & malorum.
Quarum exemplis, quid nobis expetendum sit, quidve fugiendum, edocemur. Pulchrum enim est ex aliorum erratis instituere vitam nostram, & non,
quid alii egerint, quaerere, sed quid optime actum sit, nobis proponere ad imitandum.
Cognitio sane ex aliorum tum secundis tum adversis rebus percepta doctrinam
habet omnium periculorum expertem. Modus autem procedendi talis est: Quod in qualibet generatione primo loco caput generationis ponitur, &
mox historiae canonicae, deinde, quae durante generatione per nationes varias
gesta sunt, pauca de multis celebriora scribentur. Et quia nonnul- <1-002-v> li
catholici scriptores exemplo microcosmi macrocosmum, id est maiorem mundum,
in sex aetates diviserunt, &
sua cuique aetati dicta gestaque attribuerunt. Cunque haec divisio ab hac
nostra non abhorreat partitione, curavi & aetates mundi annotare, Et
cuique aetati generationes sub ea concurrentes attribuere, hoc modo: Prima aetas ab Adam usque diluvium habet
annos iuxta Hebraicam scripturam mille sexingentos quinquaginta sex
<1656>. Sed iuxta Septuaginta interpretes, quos sequi intendo, annos
bis mille ducentos quadraginta duos <2242>. Generationes vero decem
iuxta utranque editionem. Quamvis
autem computatio Hebraeorum videatur verior, secundum Augustinum in
li<bro> de civi<tate> dei, Altera
tamen Septuaginta interpretum est nobis communior. Ideo eam secutus sum. Adam per lineam superbenedictam Christi, domini & Salvatoris nostri,
secundum carnem genuit Seth. Seth Enos. Enos Cainan. Cainan Malalehel sive
Mahalaleel. Malalehel Iared. Iared Enoch. Enoch Mathusalem. Mathusalem
Lamech. Lamech genuit Noe. Quae aetas universali deleta est diluvio, sicut
primam cuiusque hominis oblivio demergere consuevit aetatem. quotus enim
quisque est, qui suam recordetur infantiam? Secunda aetas a diluvio usque ad Abraham continet annos iuxta
Hebraicam veritatem ducentos nonaginta duos. Sed iuxta Septuaginta
interpretes habet annos nongentos quadraginta duos, generationes vero decem,
iterum assumpto Noe, alioquin novem secundum Hieronymum. Noe enim per lineam
Christi genuit Sem. Sem Arfaxat seu Arfachschad. Arfaxat Sale. Sale Heber.
Heber Phalech sive Paelaeg. Phalech Reu. Reu Saruch. Saruch Nachor. Nachor
Thare. Thare Abraham. Haec aetas quasi pueritia fuit generis populi dei. Et
ideo in linea Christi iuventa est hebraea, a pueritia enim homo incipit nosse
loqui post infantiam. Tertia aetas ab Abraham usque ad David, annos habet iuxta
utranque editionem noningentos quadraginta duos, generationes vero habet tredecim.
Abraham enim genuit Isaac. Isaac genuit Iacob. Iacob Iudam. Iudas Phares.
Phares Hezron. Hezron Aram. Aram Amminadab. Amminadab Naason vel Nachschon.
Naason Salmon. Salmon Booz. Booz Obed. Obed Iesse, patrem David. Haec aetas
velut adolescentia fuit populo dei, in qua aetate incipit homo posse
generare. Propterea S. Matthaeus generationum in Abraham sumpsit exordium,
qui & dictus est pater gentium. Quarta aetas in David incipit, & usque ad
transmigrationem populi Israel annos continet quadringentos octoginta
quinque, Generationes vero habet decem & octo. David genuit Salomonem.
Salomon genuit Roboam. Roboam genuit Abiam. Abia genuit Asa. Asa genuit
Iosaphat. Iosaphat genuit Ioram. Ioram genuit Amasiam. Amasias genuit Oziam.
Ozias genuit Ioatham. Ioatham genuit Achaz. Achaz genuit Ezechiam. Ezechias
genuit Manassen. Manasses genuit Amon. Amon genuit Iosian. Iosias genuit
Iechoniam. Iechonias genuit Iechoniam, quos tamen S. Matthaeus certi mysterii
gratia .xiiii. posuit, a qua velut iuvenili aetate in populo dei regum
tempora coepere. Haec nanque aetas gubernandis regnis solet apta consistere
seu existere. Quinta aetas quasi senilis a transmigratione Babylonis
incipit & durat usque in Adventum domini, annos continet quingentos
octoginta novem, sed generationes habet tredecim. Iechonia genuit Salathiel
sive Schealthiel. Salathiel genuit Zorobabel vel Zerubabel. Zorobabel genuit
Abiud. Abiud genuit Eliachim. Eliachim genuit Azor. Azor genuit Sadoch.
Sadoch genuit Achim. Achim genuit Eliud. Eliud genuit Eleazar. Eleazar genuit
Mathan. Mathan genuit Iacob. Iacob genuit Ioseph, virum Mariae, de qua natus
est IHESVS, qui vocatur Christus. In qua aetate ut fessa senectute gens
Hebraea malis crebrioribus quassata est. Sexta vero aetas a Christo, domino & Salvatore nostro,
incepit, nullaque generationum vel temporum serie certa habetur. Sed ut aetas
decrepita ipsa totius seculi morte consumenda, has erumnosas plenasque
laboribus mundi aetates, quique foelici morte vicerint septima iam Sabbati
perennis aetate suscepti octavam, ut legitur in libro de imagine mundi,
beatae resurrectionis aetatem, in qua semper cum domino regnent, expectant. <1-003-r> INCIPIT CHRONOGRAPHIA AB EXORDIO MVNDI VSQVE IN praesentem diem per Generationes veluti libros partita. |
Titulus operis
Divisio libri
Generationes
duae
Modus
procedendi
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-002 v>
De sex
aetatibus
Prima aetas
Secunda aetas
Reu disyllabum
est
Tertia aetas
Quarta aetas
Quinta aetas
Sexta aetas <Text bis hierher oben im Kasten>
Chronographie Generatio Prima <1-003 r>
Incipit
Chronographia ab exordio mundi usque in
praesentem diem per Generationes
veluti libros partita.
Homo primus
Adam.
Poetae
Eva
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-003 v>
Eiectio hominis
de paradiso
Cain nascitur
Abel
Homicidium
primum
Cain fratricida
Civitas prima
Enochia sive Enoch
Civitates duae
ortum habuere
Civitas
reproborum
Chronographie Generatio II. Et III. <1-004 r>
Civitas bonorum
Ecclesia
Adam & Eva
generaverunt plures
Adam prophetiae
donum habuit
Adam moritur
Generatio
Secunda
Seth bonus
De duabus
columnis
Literarum
exordium
Seth genuit
Enos
Generatio
Tertia
Nomen domini
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-004 v>
Generatio
Quarta
Cainan
Mahalale el
hebraice
Generatio
Quinta
Malalehel
Generatio
Sexta
Iared
Generatio
Septima
Enoch
Mathusalem
Enoch in
paradisum
Enoch optimus
Lamech
Bigamia
Cain
interficitur a Lamech:
Chronographie Generatio Octava <1-005 r>
Iabal alias
Iabel
Iubal alias
Tubal
Noema
Generatio
Octava
Mathusalem
Mathusalem
genuit Lamech
Iabal
Iubal
Musica
Tubalcain
Ferraria ars
Noema
Artium origo
Generatio
Nona
Lamech
Noe
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-005 v>
De annorum
computatione
Generatio
Decima
Anno ab exordio mundi
1640 & paucis supra natus
est Noe, & hoc secundum Septuaginta, vel secundum Philonem 1656. Sed
secundum Hebraicam veritatem anno ab exordio mundi 1056 natus est Noe ex
Lamech per lineam Christi, & in eo
incepit decima generatio. |
Sem
Cham
Iapheth
De Gigantibus
Arca Noe
Diluvium
Egressio Noe de
Arca
Chronographie Generatio Decima <1-006 r>
Ex
Beroso Babylonico Chaldaeo Historiographo
Diluvium
Noe
Theologia
Philosophia
Tuyscon
De aureo secula
De aequivocis
Ioves
Hercules
Ninus
Noe
Noa hebraice
Ianus
Coelum
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-006 v>
Generatio
Undecima
Sem
Aetas secunda
Noe
Homicidium
Noe
Noe inebriatus
est
Servitus prima
Divisio generis
humani
Sacerdotes
Milites
Servi
Vini inventor
Ex praemissis patet falsum esse, quod Poetae scribunt, Liberum
patrem vini primum repertorem fuisse, & ideo pro deo habitum. Cum Noe
longe praecesserit eum, qui vinum plantavit, de quo tamen mox poenam
persolvit, unde Ambro<sius> habetur in ca<pitulo> sexto die xxxv.
di. Nec vinum, inquit, pepercit suo autori. Et post pauca. Non esset hodie servitus, si ebrietas non fuisset. Vixit autem Noe post diluvium 350
annis foeliciter, et cum annos complevisset 950, mortuus est. Et praeter Sem,
Cham et Iapheth reliquit filios & filias, viditque de filiis filiorum
& ex illis descendentibus 24 millia virorum centumque, exceptis
mulieribus & parvulis. Ex tribus quoque filiis Noe Sem, Cam & Iapheth
lxxii gentes procreatae sunt, ut patet Genesis 10. Harum autem gentium partim
vocabula manserunt, partim temporis vetustate mutatae sunt. |
De morte Noe
Chronographie Generatio XI <1-007 r>
Ionichus
prophetizat de quatuor regnis
<Filius Noe: Ionichus> qui natus est ei anno post diluvium, de quo Moyses tacet. Hunc omnes testantur virum fuisse ingenio eminentissimum, & astronomum maximum. Qui primus omnium
syderum cursus & stellarum habitudines contemplatus est. Qua quidem diciplina ortum pariter
& occasum quatuor regnorum principalium praevidit & docuit. |
Astronomia
Subsyrsadebeth
rex
Sem
Hierusalem
Filii Sem
Assyria
Chaldaei
Babylon
Syri
Damascus
Armenia
aethiopes
Cham
Chananaei
Iudaea
Phuth
Mesraim
aethiopes
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-007 v>
Getuli
Arabia
Nemroth
Iapheth
Ianus
Gomer
Galatae
Sarmatae
Paphlagones
Medi
Iones
Thurcia
Aeolia
Tarsus
Cyprus
Hispani
Cappadocia
Thracia
Sarmatae
Iapheth
Sem moritur
Chronographie Generatio XII XIII et XIIII <1-008 r>
Noe adoptivi
Germani
Tuysci
Sarmatae
Generatio
Duodecima
Arfach schad
Chaldaei
Generatio
Tertia Decima
Sale
Heber
Sale
Salem condita
Hierusalem
Sarmatae
India
Indus
Crocodilus
Generatio
quarta decima
Heber vixit annis 34 & genuit Paelaeg sive Phalech
secundum Hebraeos, secundum vero Septuaginta interpretes Anno vitae suae 134.
genuisse fertur Phalech. Anno a mundi exordio 2509. Heber ex Sale est
genitus. In quo per lineam Christi xiiii. coepit generatio. Et ab isto Heber Hebraei appellati sunt. In cuius sane familia (secundum Augustinum xvi. de civi<tate> dei
ca<pitulo> xi.) dum linguae dividerentur, Hebraea lingua, quae antea una sola erat, remansisse dicitur,
ipsa quippe tum humana dicebatur, qua sola universum genus humanum
loquebatur. Hic Heber anno vitae suae 134. genuit Phalech in linea Christi, qui
interpretatur divisio, quia in eius ortu linguarum divisio facta est,
sive per linguas terra divisa est; quae linguarum multiplicatio mutatioque de
poena venit, ut scribit Augu<stinus> de civi<tate> dei, vixit
annis 474. Heber hic habuit plures alios filios & filias, & inter caeteros
unum, quem vocavit Iectan sive Ictan, qui habuit 13 filios, ut meminit Moyses
Gene<si> 10: Elmodad, Saleph, & Azarmoth, Iare & Aduram, &
Uzal, & Decla, & Hebal, & Abimahel, & Saba, Ophir, Evila et
Iobab. Istorum habitatio facta est Massa. In hac generatione divisae sunt
linguae. Nemroth enim gigas filius Chus, filii Cham, filii Noe. Cum esset
audacissimus & manu fortissimus libidine dominandi succensus, apud
Babylonios cum suis existens, imperium & tyrannidem in filios Cham primus
usurpavit. Cuius regni principium
Babylon fuit, quam ipse fundavit, quamobrem robustus venator cognominari
meruit, venator, id est deceptor animarum, quia cogebat homines ignem
adorare, & humani generis oppressor factus dicitur. Berosus scribit, quod
anno a salute humani generis ab aquis 131 coepit regnum Babylonicum, sub
nostro Saturno, patre Iovis Beli. Et Saturnum vocat Nymbrotum, id est
Nemroth. Quatuor tamen Nemroth ex autoribus fuisse compertum habemus, primum
hunc ex semine Cham, alterum ex semine Sem. Sem enim genuit Arphaxad, qui
genuit Sale, qui genuit Heber, & fratrem eius Iectan sive Ictan, ut est
apud Berosum scriptum, qui & ipse genuit Nemroth, qui genuit Cretem, qui
genuit Coelum & Iovem, qui genuit Saturnum cognomento Nemroth tertius,
prout refert Iacobus Benzio historicus. Quartum autem Nemroth Belum dicunt
primum Assyriorum regem, quia liber, qui imago mundi inscribitur, sic inquit:
Nemroth genuit Assur, qui genuit Belum cognomento Nemroth. |
Heber
Hebraica lingua
Linguarum
divisio
Nemroth
Babylon
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-008 v>
Belus
Nemroth primus
Nemroth
Iectan
Suphne
Linguarum
confusio
Habuit autem Nemroth sermonem,
cunctis persuadens ulcisci se volens de deo, timensque diluvium, dixit:
'Venite! Faciamus lateres & coquamus eos igni. Aedificemus civitatem
& turrim, cuius cacumen ad coelos usque pertingat.' Quam cum aedificare
coepisset, deus superbiam aedificantium hac sola animadversione percussit, ut
gentes duae & lxx, quae eo ex omni mundo convenerant, quibus antea fuit
unum labium eademque lingua, totidem
linguarum confusione superinducta, separavit, necessitatem inducentem, ut
alter alterius vocem non intelligeret, et super omnem terrae faciem
spargeretur. Et cum imperantis dominatio in lingua consistat, superbia Nemroth in
lingua damnata est, ut ipse non intelligeretur, iubens homini, qui
intelligere noluit, deo iubente sibi. Nemroth autem linguarum confusione redargutus atque adeo confusus in
Persidem secessit, ubi & Persas ignem colere docuit. Indeque error ille
cecas illorum hominum mentes invasit, ut Solem deum esse putarint, Demum, ut quidam tradunt, a filiis suis, qui octo fuerant, castratus, una
cum Camese filio in Italiam traiecit, ibique, ubi nunc Roma est, urbem
Camesam nomine filii sui condens appellavit. De hac turri (dicit Iosephus) quia latitudo tanta erat, ut
prope eam aspicientibus longitudo videretur imminui, dii vero ventos
immittentes everterunt eam, et vocem propriam uniquique partiti sunt,
propterea Babel contigit vocari, quod Hebraei confusionem vocant. De hac etiam turri meminit Sibylla dicens: Cum omnes homines
existerent unius vocis, quidam turrim aedificaverunt excelsam, tanquam per
eam ascensuri in coelum, dii vero turbines immittentes everterunt turrim,
& vocem propriam unicuique partiti sunt. De campo Sennaar meminit Estius, ut idem Iosephus refert, quod in regione
Babylonis fuerat dicens, Qui de sacerdotibus sunt erepti, Iovis sacra
sumentes in Sennaar Babylonis venerunt, divisique
sunt post hoc diversitate linguarum, migrationes agentes, apprehenderunt
mediterranea simul & maritima. |
Babel turris
Heber
Regnum Babel
Assyrii
Assur
De monstrosis
Monoculi
Hermaphroditus
Chronographie Generatio XV Et XVI <1-009 r>
Sciopodes
Generatio
Quinta decima
Phalech
Hispania
Iberia
Generatio
sexta decima
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-009 v>
Regau seu Rau
Scythae
Aegyptii
Scythia
Furtum
Tanais rex
Tanais
Scythica gens
Bactriani
Parthi
De
Amazonibus
Amazones
Chronographie Generatio XVI <1-010 r>
Matrimonium
servitus
De regno
Aegypti
Menas
Reges Aegypti
Pharaones dicti
sunt reges Aegyptiorum pro dignitate
Aegyptus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-010 v>
Ptolemaei dicti
reges omnes Aegypti
Aegyptus
Thebe
Philosophia
Astronomia
Memphis
De moribus
regum Aegypti
Leges
Chronographie Generatio XVI <1-011 r>
Divisio Aegypti
Politia
Leges
Aegyptiorum
Fides
Leges ad
hominum commercia
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-011 v>
Musica
Medici
De
exordio regni teutonicorum seu germanorum
Teutones
Tuyscon primus
rex Germaniae
Secundus
Tertius
Quartus
Quintus
Sextus
Septimus
Suevi
Turegum
Octavus
Nonus
Decimus
Generatio
Septima decima
Baruch alias
Saruch
Regnum
Assyriorum
Chronographie Generatio XVIII <1-012 r>
De Hungaris et
regni initio
De Bohemia
& regni initio
Attilas
Vladislaus
Bohemiae situs
Hercynia sylva
alias Harcynia
Suevorum gens
Generatio
decima octava
Nachor
Assyriorum
regnum
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-012 v>
Reges
Assyriorum
Berosus atque
Metasthenes in his concordant
Regna duo clariora
Regna quatuor
Regna
Sicyoniorum
Reges
Sicyoniorum alias arcadum
Chronographie Generatio XIX <1-013 r>
Generatio
Nona decima
Thare secundum Hebraeos
vixit annis 70 & genuit Abram. Sed secundum Septuaginta interpretes anno vitae
suae similiter 70. genuit Abram. Sunt ergo a diluvio ad Abraham, ut ait Philo, anni ducenti nonaginta duo <292>. ANNO ab exordio mundi 3114. in Thare Nachor filio per lineam Christi xix. coepit generatio. Hic Thare cum esset 70
annorum, ut refert Isidorus, genuit Abram & Nachor & Aram. Abram duos filios genuit Ismahelem & Isaac. Nachor secundus filius Thare octo de Melcha genuit
filios. E quibus Bathuel ultimus fuit, qui genuit Rebeccam filiam, &
Laban filium. Hus primus erat filius Nachor, Iob filius Hus. Buz secundus filius Nachor, filii illius Beor &
Balaam. Bathuel habuit Rebecam & Laban. Hic Laban duas habuit filias, Lian &
Rachel. Camuel quartus filius Nachor. Caseth quintus. Aran
sextus. Pheldas septimus. Bela octavus. Aram vero tertius filius Thare genuit Loth, Sarai et
Melcham. Sarai uxorem duxit Abram
frater, & Melcham Nachor frater. Iste Aram inter Chaldaeos mortuus est in
civitate Hur. Porro Thare odio habere coepit terram Chaldaeorum propter Idola, quae
apud eos venerabantur, quia ignem adorabant, & propter luctum Aram, filii
sui. Hebraei enim fabulabantur, quod cum Thare & filii eius recusarent
adorare ignem, miserunt eos in ignem, qui deum verum adorantes evaserunt
illesi, excepto Aram, qui in fide deficiens consumptus est. Eduxit igitur Thare Abram et suos de Chaldaea, migravitque in Charram
sive Aran, Mesopotamiae civitatem, ubi demum mortuus est, dum vixisset annis
ducentis quinque <205>. Anno a mundi exordio 3141., anno generationis currentis 27. mortuus est Belus, Babyloniae rex, cum iam
regnasset annis 75. Et successit ei filius
suus Ninus, qui in serie regni
Assyriorum primus ponitur. Non quod ille primus rex esset, cum pater eius
Belus ante illum 75 annis regnasset in Babylone, quam aedificavit Nemroth. Sed
quia caeteris regibus, fraudis ignaris & regnorum suorum finibus
contentis, ipse propagandae dominationis libidine arma foris extulit,
cruentam vitam bellis egit, donec omnem Asiam excepta India imperio suo
subiecit. Unde factum est, quod, etsi tum non nulla alia regna fuissent
exorta, regnum tamen Assyriorum
Monarchiam obtinuit & principatum, de quo & Ionichus, quartus filius Noe, ut supra dictum fuit, ita fore
praedixit. Et Daniel propheta
Nabuchodonosor in statua per quietem visa interpretationem fecit. De hoc Assyriorum regno Trogi
Pompei abbreviator sic exorsus est: Principio, inquit, rerum gentium
nationumque imperium penes reges erat, quos ad fastigium huius maiestatis non
ambitio secularis, sed spectata inter bonos moderatio provehebat, populus nullis
legibus tenebatur, arbitria principum pro legibus erant, fines imperii magis
tueri quam proferre mos erat, intra suam cuique patriam regna finiebantur.
Primus omnium Ninus, Beli, regis Assyriorum, filius, veterem gentium morem
nova imperii cupiditate mutavit. Hic mortuo patre Belo in regno successit.
Moxque in solacium doloris imaginem patris sculpi iussit, tantamque
reverentiam exhibuit statuae, ut quibuslibet reis, qui ad eam confugissent,
parceret. Propter quod homines divinos honores ceperunt illi imagini
impendere, emulationeque illius plurimi postea charis suis mortuis imagines
dedicavere. Hinc exortum habuisse fertur idolatria a Belo introducta
imaginatio. Ninus igitur patre defuncto totam Assyriam obtinuit, civitatemque Camsor regni,
a nomine suo appellatam Niniven,
caput regni constituit, & itinere trium dierum ampliavit. Et quia secundae res ut plurimum maiorum ingerunt cupiditates, ad
reliquam Asiam subiiciendam profectus, omnem annis 17 praeter Indos &
Bactrianos in potestatem suam redegit. Excipit
etiam Diodorus Siculus Arabiam, quae gens libertatem servans, nullum
advenam apud se regnare passa est, ita neque Persarum neque Macedonum reges,
quamvis potentes, armis eorum imperio potiti sunt. Est enim regio
inexpugnabilis, propter loca partim deserta, partim arida, aquisque
deficientia. Unde societatem Ninus cum
Arieo, Arabum rege, iniit, & eum sibi adiutorem fecit. Deinde arma in Bactrianos vertens Ninus,
ibi Semiramidem uxorem duxit; quae, cum clarissima omnium mulierum feratur,
quom ex humili fortuna ad tantam gloriam pervenerit, haud ab re erit referre: Est Syriae civitas
Ascalon iuxta templum deae, quam appellant Dercetam, facie hominis,
reliqua parte corporis piscem, huius causae fabulam ferunt: hanc a quodam
adolescente impregnatam Venere suggerente, ac deam sui erroris pudore ductam,
natam filiam in desertum exposuisse, & ab avibus susceptam nutritamque.
Anno acto a pastoribus compertam aiunt, & praesidi pastorum regi donatam.
Qui liberis carens ut filiam magna cura nutritam Semiramidem ab avibus (Eo enim nomine lingua Syra vo- <1-013-v> cantur) appellavit. Quae cum iam nubilis
esset, ac pulchritudine caeteras anteiret puellas, praefectus Syriae, cum apud Simmam (ita enim vocabatur pater
nutricius) divertisset, virginis amore captus, uxorem illam sumens, duxit in
Niniven sive Ninam. Et cum plures virtutes Semiramidis formam exornarent, vir
uni mulieri deditus, nil absque eius agebat consilio. Inter haec Ninus
Bactrianorum patriam accessu difficilem, viribus praevalidam, grandi
exercitu coacto est ingressus,
fuere autem in Bactris plures insignes urbes, quarum una praeclarissima
caeteris tum magnitudine praestantior, tum arce munitissima, Bactra dicta, vel ut Stephanus de
urbibus scripsit, Bactrion. Sed & Bactrianorum
rex Zoroastes comparato valido exercitu Nino occurrit in regni finibus,
hostes in fugam versos superat, persequiturque cedendo usque ad montes
proximos, ad centum millibus hostium cesis. Deinde auxilium ferente suis
Nino, superati a multitudine Assyriorum Bactriani dispersi sunt, suaeque
quisque urbi subsidio abiit. Ninus
caeteris urbibus captis Bactra
& natura loci & rebus caeteris, quae ad defensionem spectant, munita,
cum expugnare non posset, obsedit.
Protracta autem longa obsidione, vir
Semiramidis, Menones dictus, amoris impatiens uxorem accersit. Quare
perspicax magnique ultra muliebrem sexum animi, tempus nacta, quo virtutem
ostenderet, viam multorum dierum ingreditur, induta stola eiusmodi formae, ut vir mulierve esset, nequiret conspici. Cuius tanta erat commoditas, ut postmodum Medi
Persaeque stola Semiramidis uterentur. Cum venisset in Bactra, perspecta obsidione, tum
locis urbisque situ, quaeque adiri posset, animadversis. Arcem, quia loco
natura munito diffilique erat accessu, custodiis proinde vacuam, inferiori
parti veluti arce ab hoste tuta omnibus intentis, conspexit. Sumptis igitur,
qui per loca petrosa abruptaque ascendere soliti erant, per aditum vallis
praecipitem superata loci asperitate partem arcis capit, magnoque ad terrorem
excitato tumultu, signum captae arcis obsidentibus dedit. Qui infra urbem
erant, arce amissa obstupefacti, relictis moenibus fuga salutem quaesierunt. Capta est hoc modo civitas, tum admiratus Semiramidis virtutem rex Ninus,
in primis eam donis multis cumulavit, deinde pulchritudine eius allectus, persuadere viro conatus est, ut illam
sponte sibi uxorem donaret, pollicitus filiam suam ei ea gratia
donaturum, renuenti comminatus est ei, se oculos, ni pareret, eruiturum, hoc
perculsus timore simul & amore incensus Menones, laqueo vitam finivit, Semiramidem Ninus uxorem accepit.
Superato hoc modo Zoroaste atque occiso, constitutis rebus Bactrianorum
exercitum Ninus dimisit, & ad propria rediit, haec Diodorus. Zoroastes, rex Bactrianorum, quem occidit Ninus, Cham, filius Noe, fuisse
dicitur secundum Magistrum in historiis. Et fertur magicae artis inventor.
Qui & septem artes in xiiii. columnis scripsit, septem aeneis, &
septem latericiis, contra ignem & aquam. Ninus vero libros eius
combussit, & ab eis orta sunt Idola. Et ab imagine Beli eiusque nomine Idola dicta vel Beel vel Baal, aut
Baalim, Beelphegor, aut Beelzebub, unde Syrophanes, primus idolatra Aegypti,
de isto Zoroaste beatus Augustinus xxi. de civi<tate> dei dicit. quod
fertur e Zoroaste, quod solus ipse natus riserit, cum omnes alii plorent, nec
aliquid boni risus demonstravit. Nam licet magicarum artium
inventor, a Nino tamen rege Assyriorum fuit superatus. Clemens in itinerario dicit, quod hic volens videri deus & astris
multum intentus, velut scintillas quasdam ex stellis producebat, ut rudes in
stuporem miraculi traherentur. Tandem ab ipso daemone, quem importunius frequentabat, est succensus, cui
extruxerunt sepulchrum, tanquam amico dei, vehiculo fulminis ad coelum
levato, unde & hoc nomen post mortem sortitus est Zoroastes quasi vivens astrum. Cum Aristotels scribat, vicies centum millia versuum ab ipso condita.
Miratur Helinandus, quom Aristoteles viderit libros eius, cum Ninus eos
combusserit. Isidorus dicit eum a Nino interfectum. Eius autem magicam post multa secula Democritus ampliavit. EX GENTILIVM SCRIPTVRIS |
Nachor pater
Thare
Generatio Thare
Idola
Moritur Belus
Ninus rex
Monarchia
Assyriorum
De regno
Assyriorum
Reges
Ninus
Asylum
Prima Idolatria
Ninus
Assyriorum rex
Ninive alias
Nina
De Arabia
Ninus
Semiramis
Derceta dea
Ascalon
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-013 v>
Bactrianum
regnum
Bactra
Zoroastes
Stola
Zoroastes
Idola
Idolatria
Zoroastes risit
ea hora qua natus est <Der
vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>
Ex
gentilium scripturis
Berosus Chaldaeus, ut Iosephus in primo de iudaica
antiquitate significat, fuit sacerdos, notarius & scriba publicus, & praecessit
Alexandri regnum, quo tempore, ut autor est Metasthenes, penes sacerdotes
solos erat puplica <sic!> fides annalium, quamobrem omnem Chaldaicam
defloravit historiam, sic exorditur dicens: "Ante aquarum cladem famosam, qua universus periit orbis, multa
praeterierunt secula, quae a nostris Chaldaeis fideliter fuerunt
observata." Et cum de inundatione orbis ac salvatione Noe filiorumque late
scripserit, subiungit, "Igitur ab hoc anno salutis humanae ab aquis primordio sumpto,
nostri maiores numeros scripserunt. Nos abbreviate referemus origines &
tempora & reges eorum duntaxat regnorum, quae nunc magna habentur in Asia
<1-014-r> quidem nostrum omnium celsissimum Babylonicum, in Africa Aegyptium &
Libycum. Postremo in Europa quatuor nostri enumerant, Celtiberum, Celte, Kytim,
quod illae gentes Italicum appellant, & Tuysconum, quod a Rheno fluvio
per Sarmatas in Pontum finit. Addunt quidam etiam quintum Ionicum", deinde Berosus describit arborem filiorum Noe, deinde filiorum Sem, Cham,
& Iapheth. Postea in 4. li<bro> Berosus de Noa aut Iano refert, quod in Europa
regem Sarmatiae fecerit Tuysconem, a Tanai ad Rhenum, iunctique sunt illi
omnes filii Istri & Mesae ab Adula monte usque in Mesembriam ponticam,
haec ille. |
Berosus
De regno
Teutonicorum ac Sarmatarum
Chronographie Generatio XX <1-014 r>
Tuysconum
regnum id est Germanorum <Text bis
hierher oben im Kasten>
Generatio
Vicesima
A diluvio usque ad
Abraham sunt anni secundum
Hebraeos, ut ait Philo, ducenti
nonaginta duo <292>, sed secundum Septuaginta sunt anni nongenti quadraginta duo
<942>. Ab Abraham usque ad
nativitatem Moysi sunt anni quadringenti
viginti quinque <425>. Et a
Moyse ad inchoatum templum ligneum & legem datam in monte Sinai anni octoginta <80>. AETAS tertia mundi in Abraham patriarcha ac in eo per lineam
Christi ab exordio generis humani anno
3184. vicesima incepit generatio. Natus enim fuit Abraham anno patris sui Thare 70. regni vero Nini regis
Assyriorum 42. Unde Orosius in praefatione libri de Ormisda mundi sic ait: Ab Adam usque
ad nativitatem Abrahae sunt anni 3184, vel, ut alii habent, tria millia 34,
qui ab omnibus historiographis vel sunt omissi vel ignorati. Ab Abraham autem
usque ad nativitatem Christi sub Augusto Octaviano anni sunt duo millia
quindecim <2015>. In quibus autores & scriptores inter se omnium
ocia negociaque triverunt. Hebraei tamen, quos non sequor, ab exordio
mundi usque ad nativitatem Abrahae solum ponunt mille nongentos quadraginta octo annos <1948>. Et sic
secundum Septuaginta interpretes, quos sequitur Beda & Orosius &
ecclesia, exceditur Hebraeorum supputatio mille ducentis triginta quatuor
annis <1234>. Porro Ninus, ut refert Otho frising<ensis>,
cruentam victoriam tanquam lupus seviens inter oves inermes quinquagesimo
secundo regni sui anno in oppugnatione urbis cuiusdam sagitta percussus
interiit in ipsoque veridice impletum est: Omnis, qui acceperit gladium,
gladio peribit, quod actum est anno Abrahae decimo. Diodorus sit ait. Genito ex Semiramide filio, cui nomen Nini
indidit, excessit e vita imperio uxori relicto. Sepultus est in regia
sepulchro ingentis molis, altitudine novem stadiorum. Mortuo autem Nino, primo rege
Assyriorum, anno ab exordio mundi 3194. relicto filio impubere Nino & uxore Semiramide, haec neque immaturo
puero (ait Iustinus) tradere imperium, nec ipsa palam tractare ausa, tot ac
tantis gentibus vix patienter uni viro, nedum foeminae parituris, simulat se pro uxore Nini filium, pro
foemina puerum. Nam & statura utrique mediocris, & vox pariter
gracilis, & lineamentorum qualitas matri ac filio similis. Igitur brachia
ac crura velamentis, tiara caput tegit, & ne novo habitu aliquid
occultare videretur, eodem ornatu
& populum vestiri iubet, quem morem vestis exinde gens universa
tenet. Sic primis initiis sexum mentita puer credita est, magnas deinde res
gessit, quarum amplitudine, ubi invidiam superatam putat, quae sit, fatetur,
quemve simulasset, nec hoc illi dignitatem regni ademit, sed admirationem
auxit, quod mulier non foeminas modo virtute, sed etiam viros anteiret. Haec Babyloniam condidit, & murum urbis cocto latere circumdedit,
arena, pice, bitumine interstrato, quae materia in illis passim locis e terra
exaestuat. Multa alia praeclara huius reginae fuere, siquidem non contenta
acquisitos a viro regni terminos tueri, Aethiopiam quoque regno suo adiecit,
Sed & Indiae bellum intulit, quo praeter illam & Alexandrum magnum
nemo intravit. Iustinus haec. Sed Diodorus Siculus li<bro> 3. refert hoc modo, universa
deinceps peragrata Aegypto, Libyaque magna ex parte in ditionem redacta, ad Iovem Ammonem transiit, sciscitatura
a deo suae vitae finem, dicitur responsum ei datum, ab hominibus migraturam esse
atque a multis Asiae gentibus immortalium honores assecuturam. Idque fore,
cum ei Ninus filius insidiaretur, de quo infra. Idem
Diodorus paulo post,
constitutis, inquit, Aethiopiae Aegyptique rebus Semiramis ad Bactrianos
Asiae cum exercitu descendit, & cum diutius pacem egisset, honoris
cupida, excogitavit aliquid memoria dignum bellum gerere. Audiens igitur
Indorum gentem maximam, inter caeteras orbis regiones pulchram fertilemque,
arma in Indiam vertit. Est
autem India prae caeteris
pulchritudine excellens regio, multis fluminibus distincta, bisque fructus
annuatim ferens, adeo autem omnibus exuberat ad victum necessariis, ut
affatim ubilibet fructus afferat, dicitur nunquam in ea sterilitatem <1-014-v> esse, aut
fructuum vastitatem. Est ibi incredibilis
elphantorum numerus, qui virtute & robore corporis longe Libycis
praestant. Similiter auri, argenti, aeris, lapidumque
preciosorum caeterarumque rerum, quae ad delicias atque opes spectant, summa
copia. Quae
singula Semiramidem ad bellum Indicum invitavere. Videns autem, quantum bellum susceptum esset,
magnisque viribus sibi opus esse, omnibus provinciarum praefectis mandavit,
ut pro magnitudine provinciarum iuniores bello aptos conscriberent. Edixit
quoque reliquis, ut post triennium in Bactris parati instructique adessent.
Iussitque in Phoenicia, Cypro, Syria atque aliis maritimis locis, ubi ea
materia suppetit, naves fluminibus aptas parari. His tandem confectis, copias omnes in Bactris
coegit, fuit militum numerus, ut Ethesias
tradit, tredecies centena millia militum <1.300.000>, equitum millia
quingenta <500.000>, currus autem ad millia centum <100.000>,
naves diversae ad duo millia <~ 2000>. Audita rex
Indorum tum exercitus magnitudine, tum ingenti apparatu belli, conatus
est excedere Semiramidis vires. Et primum ex arundinibus navigia confecit ad
quatuor millia <~ 4000>, fluvio accommodata. Armorum quoque omnis generis copias confecit. Elephantorumque venatione facta plurimos ad
bellum instruxit, omnibusque paratis atque instructis, nuncios ad Semiramidem nunc
appropinqunatem mittens, reprehendit eius ambitionem, quod nulla
lacessita iniuria bellum sibi inferret, multisque verbis eam per literas
incusans, deos invocans testes, minatus
est, si acie victa esset, se illam cruci affixurum. Lecta epistola ridens Semiramis, non verbis, sed virtute
certandum respondit, deinde regis classe inventa durum certamen commissum
est, ac diutius magnis viribus utrinque pugnatum, tandem superata Indorum
classe ad mille naves submersae sunt, multique mortales capti, pontem supra
flumen, quo facilior esset transitus, construxit, praesidioque ex utroque
latere imposito, omnes copias traduxit, urbes et insulas cepit, ad centum
millia hominum <~ 100.000> in servitutem redeagit. Classe amissa, Indorum rex simulans suas copias procul a flumine retro abduxit,
ut hostes id formidine factum rati flumen transirent. Semiramis
vero parte copiarum ad pontis
custodiam relicta, Indos cum reliqua parte exercitus persecuta est, atque de
victoria secura, in primis pugnans Indos in fugam vertit. Rex haud ea re perculsus, adversus reginam virili
animo proficiscitur, magnamque edebat Assyriorum cedem. Cum autem magnus interfectorum cumulus fieret,
timor & tremor omnia complessent, nulli iam ordinem servabant, ita
omnibus ferme Assyriis ad fugam intentis, Rex Semiramidi casu obvius, primum sagitta brachium eius, deinde
iaculo humerum sauciavit, mox omnes ad fugam versi, ad naves tendunt. Insequentibus Indis magna cedes facta est, per
loca tantae multitudini angusta, ita, ut Assyrii suomet tumultu interirent. Multi ex utroque pontis
latere fugientium multitudine in aquam praecipitati sunt. Semiramis, cum maior eorum pars, qui bello superfuerant,
flumen transisset, pontem, quam fecerat, discidit, multis Indorum, qui illos insequendo
ascenderant, vi fluminis submersis. Rex multis prodigiis augurumque responsis monitus,
ne flumen transiret, finem insequendi fecit. Semiramis vero permutatis captivis in Bactrianos rediens,
maiorem exercitus partem dimisit. Itaque frustrata Babylonem rediit. Haec multo
pluribus verbis Diodorus. Qui etiam dicit postea tradito filio regno evanuisse iuxta oraculi
responsum, & aliqua satis fabulosa subiungit. Idem Diodorus refert, quod Indorum
populus fuerit in septem tribus distributus. Prima est philosophorum, hi ab omni opere immunes
neque serviunt cuiquam neque imperant, pauciores numero, sacra diis faciunt,
& curam habent defunctorum tanquam chari diis, anni principio conveniunt,
siccitates, pluvias, ventos, morbos, praedicunt, caeteraque, quorum cognitio
possit utilis esse. Qui falsum dicit, quod perpetuo sileat, poenam subiit. Secunda tribus est agricolarum, quos nullus hostis
lacessit, neque spoliat, vivunt autem in campis cum uxoribus & liberis,
soluti metu, neque in urbes conveniunt, dant regi tributum. Omnis enim India
subdita est regibus. Tertiam tribum conficiunt pastores, qui neque in
civitatibus neque in villis morantur, utuntur tabernaculis, venatu ac
retibus, tutas a feris avibusque terras reddunt. Quartum locum artifices tenent, quorum pars armis, pars
rusticis instrumentis fabricandis vacat. Quinto ordine milites armis dediti sunt, tum equi
elephantique bello apti ex regia victum habent. Sextus est ordo Ephororum, hi, quaecunque in India
aguntur, regi referunt. Septimo loco existunt, qui publicis consiliis praesunt,
nobilitate prudentiaque insignes, at numero paucissimi. Duces insuper ex his deliguntur ac principes. Has in partes politia distributa est, & non licet unius ordinis virum alterius uxorem ducere, neque
exercitium mutare. Leges apud Indos habentur variae, <1-015-r> quae fuerunt a priscis philosophis editae, lege
enim sanxerunt neminem omnino servum esse, liberos aequo iure honoreque
haberi, optime ad omnem fortunae casum instituisse vitam. Stultum videri
leges aequas omnibus positas, fortunas non aeque omnibus communes esse. Semiramis cum haberet privignum,
Trebetam dictum, suspicione
affectandi regnum ducta, insidias illi parare coepit. Qui classe facta e
regno ex Asiaque in Europam profectus, id est per mare in Rhenum, ac inde per
Mosellam fluvium in valle pulcherrima Galliae consedit, ibique florentissimam urbem totius Galliae caput
fundavit, ac Treverim ex nomine suo appellavit. Extant ibidem hodie
antiquae nobilitatis monumentorum insignia. E quibus circa annos domini mille
ducentos <1200> repertum est in lapide sculptum tale Epitaphium: Nini Semiramis, quae tanto coniuge foelix. Plurima possedit, sed plura prioribus addit. Non contenta suis nec totis finibus orbis. Expulit a patrio privignum Trebeta regno. Insignem profugus nostram qui condidit urbem. Ante Romam Treveris stetit annis mille
trecentis, Gotfridus. Fuit autem Semiramis
elatissima mulier & impudica, de qua narrat Valerius maximus. Cum ei, circa cultum capitis sui occupatae, aliquando nunciatum esset
Babyloniam, cui dominabatur, defecisse, altera parte crinium adhuc soluta, ad
eam expugnandam cucurrit, nec prius decorem capillorum in ordinem, quam
tantam urbem in potestatem suam redegit. Quocirca statua eius Babylone posita
est illo habitu, quo ad ultionem exigendam celeritate praecipiti tetendit. Orosius de ea libro primo: Semiramis libidine ardens
sanguinem sitiens, cum omnes, quos concubitu oblectasset, occiderit, tandem
filio flagiciose concepto et impie exposito, incestu cognito privatam
ignominiam publico scelere obtexit. Praecepit enim, ut inter parentes &
filios nulla delata reverentia naturae de coniugiis appetendis, quod cuique
libitum eset, liberum fieret. Et, ut scribit Iustinus, cum
filii concubitum petiisset, ab eodem interfecta est iuxta Iovis Ammonis
oraculum, duos & quadraginta annos regno potita. Anno quinquagesimo tertio praesentis generationis Ninus, filius Nini, Zameis alias dictus, Monarchiam Assyriorum
suscepit, & annis triginta octo regnavit. Hic regno potitus,
elaborato a parentibus imperio contentus, belli studia deposuit, & veluti
sexum cum matre mutasset, raro a viris visus, ocium & delicias secutus,
in foeminarum turba consenuit. Existimabat enim incommoda omnia vitare, in continuis versari
voluptatibus, vacuum esse curis summam in rege foelicitatem ratus. Ad securitatem autem imperii & ut a subditis timeretur, annuatim
certum militum indicebat numerum, acto anno copias remisso domum priori
milite rursus a provinciis petebat, quo fiebat, ut & subditi promptius
imperata faciebant. Annuam autem militum mutationem ad id conferre
existimabat, ut parva temporis consuetudine nulla inter eos amicitia
contracta, neque duces neque caeteri adversus regem conspirarent. Vita vero
principis exterioribus ignota, voluptates eorum occultas reddit, &
tanquam invisibilem deum ne verbo quidem quis blasphemare prae timore audet,
hoc pacto duces, exercitus, provinciarum presides, iudices insuper singularum
gentium aliaque pro regni cura disponens vitam agebat. Posteri quoque eius
exempla secuti responsa gentibus per internuncios dabant. Et sic imperium Assyriorum, qui postea (teste Iustino) Syrii vel Syri
dicti sunt, ad Sardanapalum usque duravit. |
Ninus moritur
Semiramis
Babylonia
conditur
Bitumen
Semiramis
Indiae regnum
Indiae laus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-014 v>
Elephanti
Rex Indorum
Arundinum robur
in India & crassitudo
Semiramis
saucia
Pons super
naves fabricatus erat
Indi in septem
tribus distributi fuerunt
Philosophi
Agricolae
Reges
Pastores
Artifices
Milites
Ephori
Consiliarii
Indorum leges
Chronographie Generatio XX <1-015 r>
Semiramis
Trebeta
Treveris
Semiramis
Coniugium
Mors
Semiramidis
Ninus rex
secundus alias Ninias vel Ninas
Assyrii
Syri <Der vollständige Text bis hierher befindet
sich oben im Kasten.>
Abraham
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-015 v>
Iudaei dicti
Abraham annus
repromissionis
Pentapolis
Mare mortuum
Abram
Sarai
Pharao
Arithmetica
Astrologia
Abram
Fratres
Bellum
Loth
Chronographie Generatio XX <1-016 r>
Abram
Melchisedech
De fide Abrae
Sara
Ismahel
nascitur
Abram
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-016 v>
De Sodomis ante
urbem conditam annis 1160. secundum Orosium
De Sodomis
Aorasia (non
acrisia ut male alibi impressum est) legendum
De Sodomis
Statua salis
Mare mortuum
Loth
Abraham
Abimelech
Abraham
Isaac
Chronographie Generatio XX <1-017 r>
Abimelech
Abraham
Abraham
Isaac
Mors Sarae
Eliezer
Rebecca
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-017 v>
Abraham
Aliter haec
nomina ponuntur Genesis .25.
Africa
Moritur Abraham
Genealogia
deorum
Iupiter Lysania
Iupiter
Cres rex Cretae primus
Creta
Generatio
Vicesima prima
Isaac
Rebecca
Gemini Esau
Iacob
Chronographie Generatio XXI <1-018 r>
Argivorum
Regni Exordium
Inachus
Esau venator
Iacob pastor
Ius
primogeniturae
Isaac
Abimelech
Esau
Isaac
Esau
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-018 v>
Idumaea
Iacob
Scala Iacob
Laban
Lia
Rachel
Amor vincit
omnia
Zelpha
De filiis Iacob
Balam ancilla
Ioseph
Iacob redire
paravit
Chronographie Generatio XXI <1-019 r>
Iacob cum
angelo luctatus
Israel vocatur
Iacob
Dina opprimitur
Emor rex
Circumcisio
Ioseph somnium
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-019 v>
Iidem
Hismaelitae & Madianitae vocabantur
Infernus
Madianitae
Ioseph castus
Amor
Ioseph in
carcerem missus
Somnia
Ioseph
interpres somniorum
Isaac moritur
annorum .180.
Phoroneus
Argos
Argivi
Isis
Inventio
literarum
Ceres
Chronographie Generatio XXII. <1-020 r>
Ogyges
Minerva
Pallas
Palladis
inventa.
Bellona
Thessalus
Diluvium
particulare.
Delos
Apis
Serapis
Memphis
Generatio
Vigesima Secunda
Iacob
Esau
Idumaea
Ioseph
Pharao
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-020 v>
Asenech
Filii Ioseph
Ioseph
Iacob
Iacob
Iacob filii
Aegyptii cum
Hebraeis non comedunt.
Ioseph
Chronographie Generatio XXII. <1-021 r>
<Generatio
ViCesima Tertia>
Profectio
Israel in aegyptum.
Iacob
De fame
Sacerdotum
victus
Iacob
Sepultura
Iacob bene
dixit filiis suis.
Testamentum
Iacob.
Prophetia
Iacob.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-021 v>
Iudaei dicti
Magia
Somniorum
interpres Ioseph.
Moses
Reges &
sacerdotes
Mors Iacob.
Argus rex
Triptolemus
Chronographie Generatio XXIII. <1-022 r>
Iudas
Ioseph
Thamar
Sela
Ioseph moritur.
Rex Aegypti
Pharao dicebatur.
Rhodos
Iohannitae
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-022 v>
Apollo medicus, Vulcani & Minervae primus filius, his
temporibus Eusebio teste clarus habitus est, qui medicinae repertor, &
herbarum virium primus cognitor fuit, hic autem Apollo Pythius &
sapientiae deus a poetis appellatus est. Qui & Pythonem serpentem, qui
matrem Latonam persecutus fuit, sagittis confecit. Chiron medicus,
iustissimus vir, Centaurorum ductor, nutritorque Aesculapii, & magni
doctor Achillis, iisdem temporibus claruit. Qui, ut multis placet, medicinam
& herbarum vires primus invenit. Hic teste Orpheo cum Argonautis
navigavit, & illorum iudex ac medicus fuisse dicitur. Tandem Herculem
hospitio suscepit, & cum arma eius tractaret, sagitta e manibus cadens
pedem levum vulnerat, nec se curare poterat, sed die nona moritur, vir
immensae aetatis, & vix creditur tam diu vixisse. Prometheus, Iapeti filius ex Asia Nympha coniuge, in
Arcadia claruit, vir acutissimi ingenii, qui homines incompositos ac rudes ad
mores politiores formavit. Simulacra quoque hominum primus de terra formavit, & arte quadam
veluti spiritum habentia moveri fecit, hinc sunt fabulae. Astrologiam primus apud Assyrios docuit. Insuper etiam ignem primus e silice eduxit, ut Plinius testatur. Usum praeterea annuli, sed ferrei primus invenit, quem quarto digito in
honorem cordialis venae portari suasit. Tempore procedente apud Romanos Isidoro teste statutum emanavit, ut
liberti civesque aureo uterentur annulo, libertini argenteo, & servi
ferreo, attamen ut visum est, Iudas annulo usus est, vec <sic!>
verisimile est, quod ab illo habuerit. Fulminum denique rationem in Caucaso monte deprehendisse fertur, propter
quod ignem coelestem furatum fuisse tradunt. Atlas & ipse arcadicus, Promethei frater seu, ut
aliis placet, filius, & Maiae pater, clarus fuit his temporibus, quippe
astrorum cursum pervigili studio deprehendit, & primus de Astrologia
inter graecos disseruit, propter quod finxerunt fabulae eum coelum portare. Hic autem septem genuit filias, Nymphas appellatas: Maiam. Electram.
Steropen. Meropen. Celaenon. Taygeten & Alcyonen. Hae sorores septem
Atlantides sunt dictae, a patris nomine, quamvis cuiuslibet proprium nomen
esset. Et Hesperides ab Hespero fratre aut filio Atlantis. Alii enim eas
Atlantis volunt fuisse filias. Alii Hesperi. Sunt, qui ab Hesperia nominatas
existiment. Atlantes tamen tres fuisse dicuntur, de quibus apud Bocatium. Mercurius etiam nepos Atlantis, Iovis ex
Maia filius. Sed quia plures Mercurii fuisse dicuntur, primum deorum nuncium
seu interpretem fuisse Poetae describunt, dictusque est deus facundiae, &
propterea, ut habetur Actuum quarto decimo. Paulum, quia erat dux verbi
facundus, Gentiles Mercurium appellaverunt. Mercurius alius aegyptius, qui cognominabatur Trimegistus, primus
stellarum apud aegyptios inventor. Qui ex Aegypto digressus, centum civitates
condidisse fertur. Ibidemque verum deum colere homines docuisse. Mercurium alium, cognomento Hermetis, natione Italicum ferunt, quem Fauno Italiae
rege lyram & harmoniam didicisse credunt. Mercurius quartus ante diluvium Lamech filius fuit, quem Tubal
appellavimus, a quo musicae principia sumpsere. Fuerunt & alii Mercurii
quintus & sextus, quibus omnibus dantur eadem ornamenta, sed non
eadem deitas, quia alius medicinae deus, alius mercatorum, alius furum, quae
omnia a multis confunduntur. Multa quoque in Graecia his temporibus finguntur. Ideo in sequenti
generatione de diis gentium aliqua dicemus. GENERATIO VIGESIMA QVARTA |
Python
Chiron
Prometheus
Astrologia
Annulus
Fulmina
Atlas
Hesperides
Atlantides
Mercurii
quatuor <Der vollständige Text bis
hierher befindet sich oben im Kasten.>
Generatio
Vigesima quarta
Phares
Saturnus
Venus
Ops
Titan
Chronographie Generatio XXIIII. <1-023 r>
Melisseus
Neptunus
Pluto
Iupiter
Iuno
Minerva
Mars
Vulcanus
Latona
Apollo
Diana
Ortygia
Delos
Epaphus ex Iove.
Io in vaccam
Isis
Mercurius
Maia
Mercurius
mercibus praeest
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-023 v>
Bacchus ex Iove & Semele.
Bacchus
Dionysius
Iupiter
Hercules
Alcmena
Eurystheus
trisyllabum
Herculis
labores.
Perseus ex Danae Acrisii.
Pegasus equus.
Europa
Chronographie Generatio XXIIII <1-024 r>
Minos
Rhadamanthus
Aeacus
Aetna nympha
Palisci vel
Palici
Tantalus ex Plote
Ceres
proserpina
Thetis
Peleus duxit
Thetidem
Discordia dea
Iudicium
Paridis
Pulchriori
detur
Helenae raptus
Achilles
Leda
Castor
Pollux
Clytaemnestra
Gemini
Troianum bellum
Electra
Pleiades
Dardanus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-024 v>
Musae memoriae
filiae
Gratiae tres
Minerva
Erichthonius
Currus
Serpentarius
Mars dilexit
Venerem
Cupido ex Marte
Apollo
Leucothoe
Apollo
Apollo alias
Phoebus
Corvus
Apollinis avis
Chiron
Aesculapius
medicus
Cyclopes
fabricatores fulminum
Diana
De sacris
deorum
Cyprii
Chronographie Generatio XXIIII. <1-025 r>
Taurici advenas
caedebant.
Pescenius
Isidis
aegyptiae sacra.
Nomina
mutantur.
Romulus
Quirinus
Lampsacus
Priapus
Apud Lindum opidum Rhodi Herculis sacra sunt, quae maledictis
& execrationibus celebrantur, eaque pro violatis habent, si interea vel
imprudenti alicui exciderit bonum verbum. Apud Suevos, Germaniae populos nobilissimos, Senones, ut scribit
Cornelius Tacitus, statuto tempore in sylvam, auguriis patrum & prisca
formidine sacram, caeso publice homine celebrabant, nec quisquam
ingrediebatur, nisi vinculis ligatus. Innumera alia his non absimilia omitto,
super quibus merito exclamat Lucretius: O stultas hominum mentes, o pectora caeca! Qualibus in tenebris vitae quantisque periclis degitur? hoc aevi quodcunque est. <Lukrez II,
14-16> Quis haec ludibria immo sacrilegia non derideat? qui habeat aliquid sanitatis,
cum videat homines vinculo mente captos ea serio facere, quae si quis faciat
in lusu, nimis lascivus & ineptus esse videatur. Quis autor praedictarum vanitatum fuerit. Harum vanitatum primus autor extitit Melisseus
Cretensium rex, quod intelligo ita generaliter. Nam longe ante illum Aegyptii Isidi atque Osiridi sacra faciebant. Et Chaldaei ante nativitatem Abrahae ignem pro deo colebant. Idola a Belo, patre Nini, primi Assyriorum regis, traduntur causam
traxisse. Sed & ante Moysen pueros idolo Moloch immolabant. Verum ritus ita solennes ac
cerimonias colendorum deorum Didymus in libris narrationis Pindaricae
scribit Melisseum regem introduxisse,
& primum diis sacrificasse, ritus novos & sacrorum pompas invenisse, huius ducis fuisse filias duas, Amaltheam
& Melissam, quae Iovem puerum caprino lacte & melle nutrierunt,
unde poetica illa fabula originem sumpsit advolasse apes atque os pueri melle
complesse. Melissam vero a patre primam sacerdotem Matri magnae,
hoc est Terrae seu Vestae, constitutam, unde postea eiusdem matris antistites
Melissae nuncupantur. Et historia gentilium sacra testatur ipsum
Iovem post quam rerum potitus est, in tantam insolentiam venisse, ut ipse
sibi fana in multis locis instituerat <sic!>. Nam cum terras circuiret,
in quencunque locum venerat, reges principesque hospitio sibi comitate sua
& amicitia copulabat, & cum digrederetur ab eis, imperabat sibi
aedificari fanum, & suo hospitisque sui nomine insigniri, quasi ut ex hoc
posset amicitiae & foederis memoria conservari, quod ille astutissime
excogitavit, ut sibi divinum honorem & hospitibus suis perpetuum nomen
acquireret, cum religione connexum. Gaudebant autem illi & libenter obsequebantur, ac nominis sui gratia
annuos ritus & festa celebrabant. Nam licet ambitiosus esset & libidini deserviret, multa tamen bona
& utilia humanae vitae adinvenit, quin- <1-025-v> quies terram circuivit, leges ac bonos mores docuit. Et mala quaedam sustulit, &
inter alia amovit pravam consuetudinem
comedendi carnes humanas, quibus Saturni tempore vescebantur. His & aliis immortalem gloriam & memoriam adeptus est
sempiternam, sive igitur a Melisseo, ut Didymus tradit, colendorum deorum
ritus effluxit, sive a Iove ipso, ut alii volunt. De tempore tamen constat, quando dii coli coeperunt, Melisseus enim non
multum antecessit aetate Iovem, utpote pronepotem, quem educaverat, &
iccirco fieri potest, vel ut ante vel ut adhuc puero Iove deos colere
institueret, post mortem inde deorum patrem ac dominum & coeli regem
dixerunt. |
Lindus
Suevorum sacra.
Vanitas
vanitatum
Quis autor praedictarum vanitatum
fuerit.
Melisseus
Idola
Didymus
Amalthea
Melissa
Melissae
Iupiter autor
culturae deorum & leges instituit. <Der vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-025 v>
Iupiter arcas.
Faunus
Fatua
Bona dea
Sacra Liberi.
Cytheron
Numa Pompilius
Muta dea.
Lares
Caeca
Cunina
Stercutius
Flora
Floralia
Tutinus alias
Futinus.
De caecitate eorum qui plures
deos opinantur.
Aegyptii
Sibylla
Erythraea
Iupiter
Apollo
Chronographie Generatio XXIIII. <1-026 r>
Propagatio
liberorum cur data sit.
Iupiter raptor.
Themis dea
honestatis.
Mores deorum.
Iupiter optimus
maximus.
Ganymedes.
Apollo
Mercurius
Lyra
Liber pater.
Hercules
Omphale
De erumnis
deorum.
Metamorphosis
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-026 v>
Dii latuerunt
in variis formis
Gigantes
Saturnus
Uranus
Iupiter
Corybantes
Ops
Ianus
Aurea aetas
Saturnia terra.
Picus
Iupiter dividit
imperium.
Chronographie Generatio XXIIII. <1-027 r>
Philosophi de
diis
Principia
rerum.
Sol
Luna
Terra
Daemogorgon
Parcae tres
Philosophi
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-027 v>
Magna mater.
Tuyscon
Pan
Parcae
Coelum
Venus
Iupiter
Iuno
Deorum
pluralitas
Chronographie Generatio XXIIII. <1-028 r>
Deus
De diis
fabulosis.
Iupiter
Saturnus
Iupiter
contemptus a diis.
Romani
Deorum genera.
Iudicium
Paridis
Iupiter
Mysteria
clausa.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-028 v>
Dii selecti.
De religione Romanorum
Lupa
Faula
Floralia
Cloacina
Pavor
Pallor
Mens
Venus calva.
Muta dea
Fornax.
Caeca
Cunina
Stercutius
Terminus
Chronographie Generatio XXIIII. <1-029 r>
Qua ratione homines dii coeperint
nominari.
Qua ratione homines dii
coeperint nominari. Sed qua ratione dii coeperint nominari, non est obscurum, cum enim pauci
adhuc reges ante Saturnum, Uranum & Iovem reipublicae augendae
illustrandaeque intendissent, & illi docuissent rudes populos arva
colere, semina terris mandare, genus indocile publicis legibus ac institutis
vivere, aras & templa diis sacrare, his similia, pro tantis beneficiis & quod potentissimi reges erant, ceperunt illos
homines summis & laudibus & novis honoribus exaltare, ut etiam deos
appellarent, sive ob miraculum virtutis sive, ut solet, in adulationem
potentiae praesentis, sive ob beneficia, quibus erant ad humanitatem
compositi. Deinde ipsi reges cum chari fuissent, his, quorum vitam composuerant,
magnum sui desyderium mortui reliquerunt. Itaque homines eorum simulacra finxerunt, ut haberent aliquod ex imaginum
contemplatione solatium. Progressique longius per amorem meriti memoriam defunctorum colere
coeperunt, ut gratiam referre bene meritis viderentur, & successores
eorum simul allicerent ad bene imperandi cupiditatem. Quod Cicero de natura deorum <II, 62> docet dicens: Suscepit autem vita hominum consuetudoque
communis, ut beneficiis excellentes viros in coelum fama ac voluntate
tolleret, hinc Hercules, hinc Castor, hinc Pollux, hinc Aesculapius, hinc
Liber, & alio loco atque alio & in plaerisque civitatibus intelligi
potest, acuendae virtutis gratia, aut quo libentius reipublicae causa
periculum subiret optimus quisque, virorum fortium memoriam honore deorum
immortalium consecratam. Hac scilicet ratione Romani caesares suos consecraverunt, & Mauri
suos reges. Sic paulatim religiones esse coepere, dum illi primi, qui eos noverant,
eo ritu suos liberos ac nepotes, deinde omnes posteros imbuerunt. Et hi tamen summi reges ob celebritatem nominis in provinciis omnibus
colebantur. Privati vero singuli populi, gentis aut urbis conditores seu viri
fortitudine insignes erant, seu foeminae castitate mirabiles summa
veneratione coluerunt, ut Aegyptii Isidem, Mauri Iubam. Macedones Cabyrim,
Poeni Uranum, Latini Faunum. Sabini Xanthum, Romani Quirinum, Athenae
Minervam, Samos Iunonem, Paphos Venerem. Lemnos Vulcanum, Naxos Liberum,
Apollinem Delphi. Sic per populos atque regiones varia sacra suscepta sunt, dum grati
homines esse in suos principes cupiunt. Praeterea pietas eorum, qui successerant, plurimum contulit ad errorem,
qui, ut divina stirpe nati viderentur, divinos honores parentibus detulerunt,
deferrique iusserunt. An potest aliquis dubitare, quando religiones deorum sint institutae? cum
apud Maronem <Aeneis VII, 133f. und V, 59f.> legat Aeneam imperantem
sociis: nunc pateras libate Iovi, precibusque vocate Anchisen genitorem, cui & immortalitatem & ventorum tribuit potestatem: Poscamus ventos atque haec mea sacra quotannis Urbe velit posita templis sibi ferre dicatis. Idem scilicet de Iove Liber & Paean, Mercurius & Apollo fecerunt,
ac postea de his ipsis successores eorum accesserunt etiam poetae, &
compositis ad voluptatem carminibus in coelum eos sustulerunt. Sic faciunt, qui apud reges etiam malos Panegyribus mendacibus adulantur,
quod malum a graecis ortum est, ob quod Sibylla sic eos increpat. Graecia, quid confidis in viros principes. Ad quid dona inania mortuis ponis. Immolas
idolis? quis tibi in mentem errorem imposuit, ut haec
perficias? magni dei ore relicto? Quid Tullius in lib<ro> de repub<lica> <Cicero, de legibus
II, 19>: divos & eos, qui coelestes habiti sunt,
colunto. Et illos, quos in coelo merita locaverunt, Herculem, Liberum,
Aesculapium. Apud Romanos deus Quirinus, quia hoc pastoribus visum est. Et Iulius,
quia hoc scelerato homini placuit, Antonio. Cum primus Germani fratris exti- <1-029-v> terit alter
patriae parricida. Quod vero in nonnullis locis dii
colebantur sub diversis formis animalium, ut apud Aegyptios, quorum alii
hircum, alii piscem, aliqui crocodilum coluerunt, habere ortum potuit ab ea
fabula. In giganteo bello fugientes dii latuerunt sub formis diversorum
animalium, Iupiter sub forma hirci vel arietis, & sub hac colitur in
Africa in templo Ammonis. Apollo sub forma corvi latuit, Phoebe, id est Diana, sub forma cervae,
Iuno in vacca, Venus in pisce, & sic de aliis, ut supra dictum est. Qua gratia, dii parta post victoria. consecrasse illa animalia, quae suae
salutis causam praebuissent. inde divinos honores animalibus impendere
consuevisse. Recitat Diodorus Siculus historiographus lib<ro> .ii.: Cum Ptolemaeus Lagus Aegyptum teneret, bove in Memphi mortuo ex senecta,
magnificeque sepulto, sacerdotes similem quaesivisse vitulum. Interim populum in luctu perseverasse, donec vitulus ut deus in Vulcani
phano fuisset collocatus. Honoris bovi impensi causam nonnulli tradunt, quod defuncti Osiridis
anima in bovem transmigrasset, quae deinceps ad posteros pergens fuerit
transfusa. Nec hoc censeri debet incredibile, nam, ut scribit Gregorius Aconensis F.
Leodiensi, ecclesiae archidiacono, inter cetera de secta Mahumeti, se post
multa venisse in civitatem Cansaim maiorem de mundo, ut opinatur, in qua
civitate quatuor fratres minores ad christi fidem converterunt unum potentem,
ad quem, dum venisset, ab eo hospicio susceptus est. Hic, inquit F. Gregorius, me duxit ad unum monumentum idolatrarum, &
advocato uno de religiosis ibidem, dixit, vellem ostenderes huic fratri
singulare aliquid, qui ex occidente venit. Tunc ille idolatra accepit, duos saccos repletos de reliquiis mensae,
& aperta porta cuiusdam viridarii intravimus in illud, monachus incepit
pulsare cymbalum, ad cuius sonitum multa animalia varia & diversa
accurrerunt, Et dum aspiceremus animalia ista pene tria millia, tunc monachus apposuit
paropsides, & unicuique cibum dabat in debita quantitate. His peractis post multum risum petii a monacho, quid hoc indicaret,
respondit: Animalia ista sunt animae nobilium virorum, nos ea pascimus amore
dei. Cui ego: bestiae sunt. At iste: Non est verum, sunt enim animae, & sicut unus istorum fuit
nobilis, sic anima illius in unum istorum intravit, Animae vero rusticorum
viliora animalia inhabitant. Quod quando fieri possit, non est obscurum, nam, ut scribit B.
Augusti<nus> de civi<tate> dei, quod potestas talia ficte
repraesentandi datur daemonibus, ut per hoc seducant peccatores, qui colunt
& serviunt creaturae plus quam creatori. Ita isti false opinantur circuitum animarum per corpora brutorum transire
post mortem. Ideo deo permittente & diabolo procurante decipiuntur, ut qui in
sordibus est, sordescat adhuc, dum credunt mortuorum animas in bestiali
corpore post mortem eleemosynam mendicare ac comedere. Et cum Pythagora
animas per varia corpora pro morum qualitate migrare. Qui vero solem aut lunam aut stellas seu elementum aliquod pro deo
adoraverunt, philosophos secuti sunt varie opinantes, illos deos primos, quos
ipsi arbitrabantur rerum fuisse primas causas, autumant. Quid, quaeso, mirum, si aut barbari aut imperiti homines errant, cum
& philosophi haec vana ac falsa opinentur. DE MIRACVLIS DEORVM |
Dii
Simulacra
Caesares
Reges
Religiones
coeperunt.
Dii a variis
gentibus culti.
Adulatores
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-029 v>
De animabus sub
specie bestiarum <Der vollständige
Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>
De
miraculis deorum
Actius Navius.
Castor Pollux
Fortuna
Iuno moneta
Claudia
Aesculapius
Tutia
Chronographie Generatio XXIIII. <1-030 r>
Fulvius
Turullius
Pyrrhus
Ceres
Augustus
Daemonum insidiae.
Maleficorum
doli.
Apollinis
oraculum de diis.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-030 v>
Sacrificiis
suis praesentes daemones.
Oraculorum
falsitas.
Generatio
vigesima quinta
Esrom linea
Christi.
Amenophis rex
Aegypti hebraeis infensus.
De Iob
Quae gesserit
Iob.
Chronographie Generatio XXV. <1-031 r>
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-031 v>
Amenophis rex
aegypti.
Aaron
Aniram
Iocabeth
Generatio
Vigesima sexta
Sparetus
Aram
Ubi expositus
Moyses.
Repertus
Moyses.
Chronographie Generatio XXVI. <1-032 r>
Moyses cur
dictus
Moysi studium
Aegyptiorum
caedes
Saba obsidetur
Moyses
Moysi fuga
Cecrops
Diphyes
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-032 v>
Cur Athenae
dicantur
Reges
Athenienses.
Codrus rex.
Solon
De Moyse &
Iudaeis
Iudaeorum
instituta
Iudaeorum
opinio de deo.
Chronographie Generatio XXVII. <1-033 r>
<Generatio
VICESIMA SEPTIMA>
Moyses quae
gesserit.
Moysi virga.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-033 v>
Dimitti populum volunt Moyses
& Aaron.
Percutitur
Aegyptus plagis decem
Secunda plaga.
Tertia.
Quarta.
Quinta.
Sexta
Septima
Octava
Nona
De agno
paschali
Chronographie Generatio XXVII. <1-034 r>
Phase
Exitus populi
Israel de aegypto
Praeceptum de
primogenitis.
Phiairoth
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-034 v>
Oratio Moysi ad
populum.
Transitus maris
Moyse & Aminadab praeeunte.
Decima plaga.
Hymnus quo
populus Israel deo gratias aegit.
Sur
Venerunt in
Helim
Venerunt in
Sin.
Chronographie Generatio XXVII. <1-035 r>
Manna
Aqua e petra
exiliit
Populi Israel
pugna.
Iosue
Oratio Moysi
pro salute & victoria hebraeorum.
Victoria
hebraeorum.
Congratulatur
Ietro Moysi
Iudicum
electio.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-035 v>
Mons Sina
Mandata
caerimonialia & iudicialia.
Aedificatum
altare dei.
Moyses et
septuaginta senes
Chronographie Generatio XXVII. <1-036 r>
Arcae &
tabernaculi descriptio
Tabernaculum.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-036 v>
Aurea corona.
Candelabrum
Vasa quorum
erat usus
Chronographie Generatio XXVII. <1-037 r>
Vasa quorum
erat usus
Atrium
Altare incensi
Thymiama
Ungentum
Oleum
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-037 v>
De vestibus
sacerdotum
Ephod
Rationale
Tiara
De donis
Chronographie Generatio XXVII. <1-038 r>
Idolatria
populi hebraei
Quo pacto
fuerint tabulae fractae.
Caedes populi
hebraei.
De tabulis
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-038 v>
Expensum est in
sanctuarii opere aurum.
Tabernaculi
erectio.
Chronographie Generatio XXVII. <1-039 r>
Ordo praeceptorum
divinorum
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-039 v>
De iubileo
Prohibita
Vestes
Cibi
Chronographie Generatio XXVII. <1-040 r>
De immunditiis
Lepra
De lepra
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-040 v>
De minori
immunditia.
De ministris
Chronographie Generatio XXVII. <1-041 r>
Sacrificium
Aaron.
Ignis custodia
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-041 v>
Nadab Abiu
Praecepta
sacerdotum
Chronographie Generatio XXVII. <1-042 r>
De panibus.
De levitis
Quae sacerdotum
bona
Munera ad
tabernaculum.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-042 v>
Lex
Nazaraeorum.
De sacrificiis.
Triplex usus
sacrificiorum
Offerendi
causae
Bos
immaculatus.
Sacrificiorum
appellatio & forma.
Chronographie Generatio XXVII. <1-043 r>
Panum genera
Hostia pro
peccato
Oblatio pro
ignorantia
Duodecim
sacerdotes hoc sacrificium peragebant.
De peccato
principis
Oblatio pro
ignorantia
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-043 v>
Oblatio pro
conscii peccato
Pro negligente
Libamen
De votis
Tempus
sacrificiorum
Sabbatum
Neomenia
Chronographie Generatio XXVII. <1-044 r>
Festum azimorum
Pentecoste.
Festum tubarum.
Festum
propiciationis
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-044 v>
Scaenophegia celebritas
hebraeorum quam sub tentoriis in solitudine celebrarunt liberati per Moysen de
servitute aegyptiaca.
Aqua
expiationis.
De loco
sacrificandi.
Tribuum
numeratio
Chronographie Generatio XXVII. <1-045 r>
Levitae non
numerabantur inter reliquos.
Numerus
levitarum.
Levitarum
officia.
De locatione
tribuum
De tribu
sacerdotali & eius officiis.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-045 v>
De tubis
Profectio de
deserto
Sina
Praecedit nubes
filios Israel
Chronographie Generatio XXVII. <1-046 r>
Sepulchra
concupiscentiae
Desertum Pharan
Fructus terrae
promissionis
Nehelescol
Cades
Exploratorum
nuncia
Iosue
Caleb
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-046 v>
Caedes
rebellium
De Chore &
seditione
Dathan Abiron
Oratio Moysi.
Dathan et Abiron
rebelles.
Chronographie Generatio XXVII. <1-047 r>
Oratio Moysi ad
deum
Terra
deglutivit vivos Dathan & Abiron
Nova orta
seditio
Perempta xiiii.
milia hominum
De electione
per virgas.
Virga Aaron.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-047 v>
Generatio
Vigesima octava
Ascades Naason
Maria moritur
Aqua e petra
exiliit
De Edom
De Moabitis
& Amonitis.
Mons Hor.
Moritur Aaron
& Eleazarus succedit.
Rex Arad
chananaeus
Horma
Chronographie Generatio XXVIII. <1-048 r>
Oboth Ieabarim
Arnon
Mathana Nahaliel
Bamoth
Seon rex
Amorreorum perit
Ieboc
Caedes Og regis
basan
Balach rex
Balaam
Asina Balaam
locuta.
Apparet angelus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-048 v>
Populo Israel
bene dixit Balaam
Balaam
consilium
Fornicatus est
populus.
Strages
filiorum Israel
Zambri
Caedes
Madianitarum
Chronographie Generatio XXVIII. <1-049 r>
Predae divisio
Dona filiorum
Israel.
Numeratio
Numerus
filiorum Levi
Filiorum Ruben
& Gad petitio
Iazer
Galaad
Mandatur contra
Chananaeos
Quibus finibus descripta
illorum terra.
De urbibus
Levitarum
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-049 v>
Sex urbes
refugii
Lex
homicidarum.
Contemplatur
Moyses terram in vertice phasgae
Moyses
congregat multitudinem ut mandatorum ordinem exponat
Praecepta
divina.
Adversus
idolorum cultum
Chronographie Generatio XXVIII. <1-050 r>
Adversus
ariolos.
Quō diligendus proximus
De advenis
De usura
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-050 v>
Non sumes nomen
dei in vanum.
Vota exolvenda
Observandum
sabbatum
Honorandi
parentes
Poena filii
contumacis
Non occidendum
Lex talionis
Chronographie Generatio XXVIII. <1-051 r>
De furto
De adulterio
& stupro.
De falso
testimonio
Regis electio
atque potestas.
Iudicum
institutio.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-051 v>
De uxoribus
ducendis & prohibitione aliquarum
Filiae Salphaad
Fratri ducenda
mortui uxor.
Non accedenda
agnata
De Eunuchis
De empticiis
Chronographie Generatio XXVIII. <1-052 r>
De divisione
terrae.
Belli res quō tractandae
Hac oratione legem
populo Moyses tradit.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-052 v>
Divinorum
mandatorum benignitas
Lex in lapide
inscripta
Garizim
Benedictio
bonorum
Maledictio
malorum
Confer
Vespasiani temporibus
Libri legalis
custodia
Chronographie Generatio XXVIII. <1-053 r>
Moyses
exhortatur Iesum Nave
Adversus
rebelles
Moysi secessus
ad montem Nebo
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-053 v>
Interit Moyses
annos natus centum & viginti.
Mortuo Moyse
dux Iosue praeest populo mandato domini.
Iosue misit
exploratores de Sathim
Raab meretrix
Migraturus
populus se parat.
Iosue transivit
Iordanem sicco pede cum exercitu.
Sistit aqua
cursum
Chronographie Generatio XXVIII. <1-054 r>
Circumcisio
facta a Iosue.
Hiericho
capitur.
Salmon
Boos
Achan.
Strages populi
Israel.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-054 v>
Hay capitur.
Gabaonitarum
consilium quo servati sunt.
Rex
Adonisedech.
Regum quinque
fuga.
Sol stetit
& luna.
Rex Iabin.
Meron
Iosue
transtulit tabernaculum in Silo.
Chronographie Generatio XXVIII. <1-055 r>
Caleb
Oratio Iosue ad
populum de dividenda terra.
Civitates
refugii.
Victoria Caleb.
Cariatsepher
Altare iuxta
Iordanem
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-055 v>
Populi Israel
foedus cum domino
Mors Iosue
& sepultura
Eleazarus
moritur & illi succedit Phinees.
Erichthonius
Remesses
Belides
Hypermestra.
Danaus
Dardanus
Busiris
Generatio
Vigesima Nona
Salmon Phinees
Chronographie Generatio XXIX. <1-056 r>
Hierusalem
capitur
Filii Ietro
Iebusaeus
Luza
Angeli contio
ad populum.
Baalim.
Cusan rex
Othoniel
hebraeorum primus dux
De levita &
eius uxore.
Uxoris violenta
mors annunciata omni populo.
Caedes filiorum
Beniamin & Israel.
Dardanus
Iasius
Cadmus
literarum graecarum inventor
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-056 v>
Boeotia
Sicilia
Belothus
Actosa
Iupiter
Asterius
Rhadamanthus
Sarpedo
Semele
Dionysius
Linus
Zethus
Amphion
Corinthus
Belopares
Vini inventor
dicitur Liber.
Bacchae
Caeleus
Arcas
Minos
Androgeus
Ariadne
Phaedra
Athenae puniuntur
Theseus
Daedalus
Caria
Leleges
Artemisia
Petrus Mocenico
De Sibyllis.
Chronographie Generatio XXX. <1-057 r>
<GENERATIO TRICESIMA>
Boos de Raab
abiezer
pontifex alias Abizur.
Aioth secundus
dux
Eglon rex.
Sangar
Tantalus
Laomedon
Troia Ilion
Tros
Ganymedes
Hercules
Hercules gigas posterior supradicto floruit hoc tempore, quem
dicunt xii insignes perfecisse labores, de quo divus Augusti<nus>
.xviii. de ci<vitate> dei ca<pitulo> xii. Varro, cum quadraginta tres hercules numerasset, adiecit, quod omnes, qui
aliquid fortiter fecissent, Hercules appellativo nomine dicti fuere, quod
divus Augusti<nus> confirmare videtur eodem lib<ro>
c<apitulo> xix. Quod & Sanson propter mirabilem fortitudinem putatus sit Hercules. |
Sanson
Hercules
Delbora
Barach tertius
iudex.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-057 v>
Iabin rex
Sisara
Sisarae
interitus
Iahelis crimen
Laurentorum
regni principium.
Picus rex
Lusoria pila
Adria
Mare adriaticum
Acrisius.
Reges Mycenarum
Erythraea
Sibylla.
Gedeon iudex quartus.
Destructa ara
Baal.
Chronographie Generatio XXX. <1-058 r>
Gedeon cum
Phara puero suo hostium castra accedit
Aggreditur
Gedeon hostes
Occiduntur
Zebee & Salmana
Gedeon factus
sacerdos
Mors Gedeonis
Argonautae.
Abimelech
quintus iudex
Perimit fratres
Abimelech.
Ioathan
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-058 v>
Excidium urbis
sichem
Thebes opidi
obsidio
Sibylla
Orpheus
Musaeus
Thola sextus
iudex
Priamus
Theseus
Anchises
Iair septimus
iudex
Triginta Iairi
filii
Carmentis invenit
latinas literas
Euander
Agon
Iephte octavus
iudex
Immolat filiam
Iephte.
Chronographie Generatio XXX. <1-059 r>
Sebboleth id
est spica sive impetus aquae.
Latinus rex
primus
Menelaus
Agamemnon
Helena
Abessa vel
Esebon
Ruth
Troianum bellum
Hesione.
Abdon
Troia capitur.
De Argonautis
& Troiana captivitate sequitur.
Iason
De vellere
aureo
Phrixus
Helle
Iniquitas
oraculi.
Hellespontus
Aries marti
sacer.
Aeetes
Velleris
custodia.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-059 v>
Argo navis unde
dicta
Diodori Siculi
sententia de ingressu Argonautarum in Troiam
Vastatio
Troianae religionis
Hesione
exponitur
Daretis
sententia de ingressu Argonautarum in Troiam
Aeetae et
Medeae discordia.
Solis templum
Ingrediuntur
regionem Colchicam argonautae
Sybaris
Eripitur vellus
aureum
Iphiclus &
Telamon missi ad Laomedontem.
Servanda fides
hospiti.
Chronographie Generatio XXX. <1-060 r>
Amores Medeae.
Medeae auxilia.
Absyrtus Medeae
frater.
Iasonis
eloquentia
Iungunt se
Herculi castor & Pollux & c.
Appulsus ad
sigaeum Troiae promontorium Hercules
Perit Laomedon
Donatur Hesione
Telamoni
Excidium Ilii.
Priamus Troiam
redit.
Nati Priami.
Hector
Alexander Deiphobus Andromache Cassandra Polyxena Xanthus Legatus Antenor
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-060 v>
Redit Antenor
Troianorum
concilium
Reprehenduntur
in contione iniuriae Troianis illatae
Panthus
Cassandrae
monitus spreti.
Fertur Paris in
cytherida.
Rapitur Helena
Chronographie Generatio XXX. <1-061 r>
Insequuntur
Helenam Castor & Pollux.
Ulysses ad
bellum troianum Palamedis astu mittitur.
Occidendus
Achilles
Agamenon
designatur imperator
Achilles et
Patroclus Delphos mittuntur.
Iphigenia
immolanda.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-061 v>
Advehuntur
Mysiam.
Veniunt Graeci
in Tenedum
Mittunt Graeci
ad Priamum legatos
Oratio
legatorum.
Priami oratio.
Hecubae
consilium
Helenae
sententia
Auxilium
Priami.
Chronographie Generatio XXX. <1-062 r>
Protesilaus
occiditur
Pugna graecorum
& troianorum.
Chryseis
Pedasi
excidium.
Briseis
Aiax loca multa
vastavit.
Proditus Aiaci
Polydorus a
Polymnestore capitur.
Mutandam
Polydoro Helenam suadet Ulysses.
Troianorum
responsio.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-062 v>
Frustra a
Priamo legati abeunt.
Aiax
Occidit hector Patroclum
ac Merionem
Pugna Hectoris
& Telamonii Aiacis.
Rursus pugnatur
multique vulnerantur.
Chryses filiam
repetit.
Caedes
graecorum.
Agamemnon
dimittit Chryseida
Palamedes sibi
vendicare studet imperium.
Chronographie Generatio XXX. <1-063 r>
Cessatur ab
induciis
Andromachae
somnium.
Achilles
sauciatur
Hector
occiditur.
Induciae
Achilles sibi
Polyxenam iungi cupit.
Deiphobi mors.
Palamedis mors.
Nauplius
Convocantur a
Nestore Graecorum principes.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-063 v>
Agamemnon
imperator eligitur
Oratur Achilles
ut pugnet
Saucius
Menelaus
Agamemnon petit
inducias.
Troianorum
victoria.
Induciae
Achilles a
Troilo sauciatur.
Troilus perit.
Memnonis
interitus
Consilium de
interficiendo Achille.
Chronographie Generatio XXX. <1-064 r>
Figitur
achilles
Achillis atque
antilochi mors.
Heleni fuga
Accessus Pyrrhi
ad Troiam.
Euryphilus
auxilio troianis venit
Alexandrum
perimit Philoctetes.
Meliboea patria
Philoctetae
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-064 v>
Amazones Priamo
subveniunt.
Pentesilaeam
Pyrrhus necat.
Troianorum muri
obsidentur
Antenoris
consilium
Aeneae
consilium.
Aeneas &
Antenor occidendi.
Coniuratio
Aeneae Antenoris & Graecorum
Ilium prodendum
Armati veniunt
Aeneas & Antenor ad priamum.
Chronographie Generatio XXX. <1-065 r>
De equo Troiano
Aeneas &
Antenor Achivis portam aperiunt.
Deiphobi ac
Priami interitus.
Troiae
excidium.
Restituitur
Helena
Nobiles
mulieres libere dimissae.
Capta troia
anno mundi .4000 & circiter vigesimum
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-065 v>
Agamemnonis
calamitas
Nauplii dolus
Aiacis
interitus.
Agamemnonem
interficit Aegisthus
Perimit
Aegisthum Orestes.
Diomedis
exilium
Menelai
navigatio.
Ulyssis
navigatio
Circe
Telegonus
Sirenes
Quid veri Palaephatum
in incredibilibus vide
Chronographie Generatio XXX. <1-066 r>
Vlissis somnium
Vlissis
interitus.
Quando venerit
in Italiam Aemeas.
Troiani mensas
consumunt.
Troia nova.
Turnus
Latini
interitus
Aeneae
interitus.
Lavinia
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-066 v>
Reges Albani
Romulus Remus
Francus
Sicambria
Patavium urbs
De populis ac
regibus Britanniae.
Tres Angliae
partes
Britanniae
reges.
Chronographie Generatio XXXI. <1-067 r>
Caezleil
Leges Britanuis
qui tulerit
Brennus venit in
Italiam
GENERATIO TRIGESIMA PRIMA
Ozi pontifex
Sanson
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-067 v>
Problema
Sansonis
Segetes vastat
Sanson
Sanson occidit
mille viros-
Dalila
Aperit secretum
fortitudinis.
Chronographie Generatio XXXI. <1-068 r>
Ruth
Obeth nascitur.
Translatio
sacerdotii.
Annae oratio
Samuel nascitur
Samuel propheta
Vocatur Samuel
ter.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-068 v>
Caedes populi
Israel.
Ichabod
Sylvius
Posthumus
Regnum
Sicaoniorum finit.
GENERATIO TRIGESIMA SECUNDA
Achitob
pontifex
Arca adoratur a
Dagon.
Pnuniuntur
Azotii.
Chronographie Generatio XXXII. <1-069 r>
Restituitur
arca Hebraeis.
Translatio
arcae.
Victoria
hebraeorum
Petitur rex a
Samuele
Ungitur Saul
Veritatis
indicia.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-069 v>
Cuneus
prophetarum.
Saul inter
prophetas
Obsidetur Iabes
Galaad.
Victoria
Saulis.
Saul una cum
Samuele praefuerunt xl. annis.
Ionathae
victoria.
Oblatio Saulis
Chronographie Generatio XXXII. <1-070 r>
Armorum
defectus.
Ionathae
victoria.
Palaestinorum
caedes
Saulis nati
Rex Amalech
capitur
Statua Saulis
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-070 v>
Agag interitus
Ungitur David
rex
David
proficiscitur ad Saulem
Goliath
temeritas
Repudiatae
bellatorum uxores.
Arma Davidis.
Occiditur
Golia.
Chronographie Generatio XXXII. <1-071 r>
Insidiae regis
adversus David.
Reconciliatur
David regi.
Fugit David cum
samuele.
Fugit rursus
david.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-071 v>
David ad Achin
fugit
Sacerdotum
interitus.
Liberat david
Ceilam.
Saul solus apud
david reperitur
Chronographie Generatio XXXII. <1-072 r>
Samuel moritur
Praestat
Abigail davidi victualia.
Venit david in
castra Saul.
Habitat david
terram Achis
Suscitatur
Samuel
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-072 v>
Amalechitas
latrones david perimit.
Saul &
filii in prelio ceciderunt
Homerus
Codrus
GENERATIO TRIGESIMA TERTIA
Quarta aetas
Chronographie Generatio XXXIII. <1-073 r>
Affertur
diadema ad David.
Bellum
intestinum
Interitus
Abner.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-073 v>
Mors Isboseth
Capitur
Hierosolyma.
Hierusalem cur
dicitur
Arcae
translatio.
Chronographie Generatio XXXIII. <1-074 r>
Victoria David.
Curia David
Caedes
ammonitarum.
Bethsabee
Paradigma
prophetae.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-074 v>
Incestus Amnon.
Mors Amnon
Mulier
Thecuites
Absalom redit
ad regem.
Chronographie Generatio XXXIII. <1-075 r>
Fugit David
Absalom.
Patientia
David.
Amasas
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-075 v>
Absalom
suspensus perimitur.
Redit David in
Hierosolymam.
Sebae mors
Chronographie Generatio XXXIII <1-076 r>
Famis piaculum.
Psalmorum
editio
Numerus
Israelitarum
Pestilentia in
Israel
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-076 v>
Salomon rex
ungitur
De templi
ministris
Sadoc sacerdos.
Curiae
descriptio
Viri fortes
curiae.
Chronographie Generatio XXXIII. <1-077 r>
Mors David
Primus
Atheniensis magistratus post regem.
Dido
Ephesus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-077 v>
Reges
Hebraeorum
GENERATIO QUARTA ET TRIGESIMA
Pueritia
salomonis.
Adoniae
interitus.
Sacerdotii
tralatio
Ioab occiditur
Salomoni
largitur sapientia.
Chronographie Generatio XXXIIII. <1-078 r>
Iudicium
salomonis.
Mensa
Salomonis.
Salomonis
sapientia
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-078 v>
Templi
descriptio
Nerva aurea
Lapis probatus.
Salomonis
domunculae
Altare aeneum
Chronographie Generatio XXXIIII. <1-079 r>
Templi
dedicatio.
Ignis absumpsit
hostias
Salomonis
aedificia
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-079 v>
Solium
Salomonis.
Galilaea cur
terra gentium
Murorum
structura
Ultimus Pharao
qui fuerit.
Chronographie Generatio XXXIIII. <1-080 r>
Nicaula aegypti
& aethiopiae regina
Idolatria
Salomonis.
Achiae factum.
Mors Salomonis.
Alba Sylvius
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-080 v>
Semeas
Sadoc
Aegyptiorum
prima dynastia.
GENERATIO TRIGESIMA QUINTA
Prophetae
Regni iudaici
divisio
Hieroboae
idolatria
Chronographie Generatio XXXVI. <1-081 r>
Idolatria
Roboam
Templum
spoliatur
Abia nascitur
Mors Roboam
Smyrna
Epytus
TRIGESIMA SEXTA GENERATIO
Abia rex
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-081 v>
GENERATIO TRIGESIMA SEPTIMA
Asa rex Iuda.
Asae victoria
Baasae mors.
Hella rex
Amri rex
Capua
Agesilaus
Chronographie Generatio XXXVIII. <1-082 r>
GENERATIO TRIGESIMA OCTAVA
Iosaphat rex
Achab rex
Iezabel
Helias a corvis
cibatus.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-082 v>
Suscitat helias
viduae filium
Confusio
sacerdotum Baal
Reddita pluvia.
Chronographie Generatio XXXVIII. <1-083 r>
Helisaeus
prophetatur
Fugit Benadab
Foedus Achab
& Benadab
Regi Achab mors praedicitur.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-083 v>
Poenitentia Achab.
Iosaphat &
Achab foedus.
Chronographie Generatio XXXVIII. <1-084 r>
Vallis
benedictionis.
Iora rex Israel
Heliae raptus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-084 v>
Caedes
Moabitarum
Oleum viduae
multiplicatum
Exuscitatur
hospitae puer ab Helisaeo.
Chronographie Generatio XXXVIII. <1-085 r>
Syrus leprosus
mundatur
Simoniaci lepra
Syri latrones
excaecati
Matres
comederunt filios.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-085 v>
Samaria cibatur
Mors Iosaphat
Tyberinus
Albula tyberis
Abdias propheta
GENERATIO TRIGESIMA NONA
Ioram rex Iuda
Athalia
Mors Iorae
Chronographie Generatio XL. <1-086 r>
<GENERATIO QUADRAGESIMA>
Ochozias alias
Azarias vel Ioacham.
Hieu rex Israel
ungitur
Ochozias
moritur.
Iezabel perit
Cultus Baal ab
Israelitis pulsus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-086 v>
GENERATIO QUADRAGESIMA PRIMA
Ioas
Ioas ungitur
Instauratio
domus domini
Hieu mors
Chronographie Generatio XLII. <1-087 r>
Interitus
Zachariae.
Moritur Ioas
Aremulus alias
Remulus
Aventinus
Mors Helisaei
GENERATIO QUADRAGESIMA SECUNDA
Amasias
Idumaeos caedit.
Epistola Ioas
ad Amasiam.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-087 v>
Hieroboam rex
Israel
Ionas
Poenitet Ninve
Amasiae
interitus
Sardana palus
Thespieus
Amos
Chronographie Generatio XLIII. <1-088 r>
<Generatio
QUADRAGESIMA TERTIA>
Osias alias
Azarias.
Hieroboam mors
Manahen
Mors Oziae
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-088 v>
Finis ac
translatio regni assyriorum
Lycurgus
Macedonici
regni origo
Chronographie Generatio XLIII. <1-089 r>
Amulius
Numitor
Romuli &
Remi nati vitas
Corinthii sub
magistratibus degung
Origo regni
Spartanorum.
Amos propheta
Osee
Iohel
Esaias
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-089 v>
Hesiodus
GENERATIO QUADRAGESIMA QUARTA
Ioathan rex
Iuda.
Michaeas
GENERATIO QUADRAGESIMA QUINTA
Acha rex
Caedes tribus
Iudae
Chronographie Generatio XLV. <1-090 r>
Acham mors
Romulus &
Remus unde orti
Amulii caedes
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-090 v>
Romulus ex augurio praeest.
Urbis Romae
initia.
Remus
occiditur.
Rei publicae
romanae descriptio.
Senatus
Chronographie Generatio XLV. <1-091 r>
Asylum
Bellum Sabinum
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-091 v>
Arx Tarpeia.
Sabini in urbem
recepti
Mors Tatii
Romuli mors
Chronographie Generatio XLVI. <1-092 r>
GENERATIO QUADRAGESIMA SEXTA
Ezechias cultum
divinum restituit
Captivitas
Israelis.
Finis regni
Samariae
Tobias
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-092 v>
Liberatur
angelo hierosolyma.
Ezechiae vita
prolongatur
Chronographie Generatio XLVI. <1-093 r>
Sabachon
Candaules rex
Lydorum
Numa secundus
romanorum rex.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-093 v>
Iani aedes
Hydromantia
Septem sapientes
Graeciae.
Octo Homeri
GENERATIO QUADRAGESIMA SEPTIMA
Manasses rex
Iuda
Chronographie Generatio XLVII. <1-094 r>
Esaias moritur
Numae mors
Caelius alias
Cetius
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-094 v>
Albani belli
origo
Horatii
Curiatii
Chronographie Generatio XLVII. <1-095 r>
Metii perfidia
Albar eversio
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-095 v>
Fidenates
vincuntur
GENERATIO QUADRAGESIMA OCTAVA
Amon
GENERATIO QUADRAGESIMA NONA
Iosias rex Iuda
iustus
Reparatio
templi
Chronographie Generatio XLIX. <1-096 r>
Extirpatur
idolatria
Iosiae mors
Helchias
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-096 v>
Baruch
Ancus Martius
quartus romanorum rex
Lucius
Tarquinius quintus romanorum rex
Chronographie Generatio XLIX <1-097 r>
Dedunt se Lucio
tarquinio Hetrusci
Hetruscus mos
Sabini
Navii auguris
memorabile
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-097 v>
Tarquinius
interficitur
Gallorum
Transitus in Italiam.
Cyaraxes alias
Arsaces
Pherecydes
GENERATIO QUINQUAGESIMA
Iechonias seu
Ioachim.
Hieremiae
prophetia
Chronographie Generatio LI. <1-098 r>
Rechabitae
Daniel
abducitur
Ioachim
perimitur.
GENERATIO QUINQUAGESIMA PRIMA
Ioachin alias
Iechonias rex
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-098 v>
Sedechias rex constituitur
Phassuris
impietas
Chronographie Generatio LI. <1-099 r>
Fugatur rex
aegypti auxiliaturus Sedechiae.
Mittitur
Hieremias in lacum
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-099 v>
Hieremias
liberatur
aetas quinta
incipit
Mors Sedechiae
Chronographie Generatio LI. <1-100 r>
Godoliae
interitus
Mors Hieremiae
Arca testamenti
in petra reposita
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-100 v>
Ezechiel
prophetari coepit
Ezechielis mors
Daniel
Susanna
Chronographie Generatio LI. <1-101 r>
Explicatur a
Daniele somnium regi.
Pueri in
fornace positi custodiuntur.
Nabuchodonosor
bestiarum more vivit
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-101 v>
Evilmerodach
Neri
GENERATIO QUINQUAGESIMA SECUNDA
Salatiel dux
Servius Tullius
romanorum rex sextus.
Chronographie Generatio LII. <1-102 r>
Tanaquilis
consilium
Regia Tullii
potestas
Munificentia
Servii Tullii
Adversus
insidias Servii oratio
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-102 v>
Tullii electio.
Tullius
Hetruscos debellat.
Census quando
primum.
Lucius &
Aruns Tarquinii
Scelus Tulliae.
Chronographie Generatio LII. <1-103 r>
Accusatur
Servius a L. Tarquinio.
Oratio Tullii.
Reges non
natura sed electione.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-103 v>
Nemo bene imperat
nisi qui imperium tulerit
Caedes Servii
Tullii
Vicus cyprius
sceleratus.
Aesopus
Chronographie Generatio LII. <1-104 r>
Cyrus
Astyages
Cambyses
Xenophon de
Cyro.
Franciscus
Philelphus.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-104 v>
Qui successerit
Nabuchodonosori.
Tarquinius
superbus Romanorum rex septimus
Leges Tullii
sublatae
Chronographie Generatio LII. <1-105 r>
Genera
tormentorum
Thrasibuli
strategema imitatur Tarquinius.
Capti Gabii
Prodigium
Libri Sibyllini
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-105 v>
Lucretia
Iunii Bruti
consilium.
Oratio Bruti
Chronographie Generatio LII. <1-106 r>
Aut vita
libera, aut mors.
Pellitur
Tarquinius
Consularis
potestas.
Bruti vafricies
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-106 v>
Cyrus coepit
Babylonem
Manus
scribentis in pariete
Puellarum
venditio.
Chronographie Generatio LIII. <1-107 r>
<GENERATIO QUINQUAGESIMA
TERTIA>
Tralatio
monarchiae Babyloniorum ad Persas.
Daniel servatus
inter leones.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-107 v>
Sententia
liberationis
Reditus in
Iudaeam.
Danielis mors
Croesus
Chronographie Generatio LIII. <1-108 r>
Tellus
Cleobis
De foelicitate
Solonis sententia
Croesi oraculum
Pteria
Cyri atque
Croesi conflictus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-108 v>
Capitur
Croesus.
Croesus
liberatur.
Tomyris regina
Massagetarum.
Cyrus, cum exercitum in
Massagetas ducere vellet,
progressus usque ad Araxem flumen pontibus iungit, ut traiiciat exercitum,
cui Tomyris regina, tum vidua,
caduceatorem mittit, ut omisso labore, si utique pace frui non velit, alterum
e duobus eligat, traiiciat flumen securus ac secum pugnet, aut eam in
regionem suam admittat idem faciens, hoc in consilium ponens cyrus,
placueratque recipi reginam cum exercitu, quam sententiam croesus improbat
dicens: "Si, o cyre, hostes in terram nostram volumus excipere, id tibi
periculum erit, ne fugatus omne amittas imperium, victor autem tu non multum
vinces, ita mihi placet traiectis copiis procedere." Cyrus cambysi filio relinquens croesum traiectis copiis, deinde
castrametatus simulato postera die metu & quasi refugiens castra deseruit
vinum de industria affatim & quae erant epulis necessaria, dereliquit. Quod cum nunciatum reginae esset, adulescentulum
filium ad insequendum eum cum tertia parte copiarum mittit, cumque ventum
ad cyri castra esset, ignarus rei militaris adulescens, veluti ad epulas, non
ad proelium venisset, omissis hostibus insuetos barbaros seque onerari vino
passus est, priusque Scythae atque
Massagetae ebrietate quam bello vincuntur. Cognitis his cyrus reversus per noctem opprimit socios omnes, reginae filium capit, amisso tanto
exercitu regina &, quod gravius est, filio capto misso ad Cyrum
caduceatore inquit: "Inexplebilis cruore, Cyre, ne te extollas, quod
veneno filium meum vicisti, dolo, non proelio superior, abi reddito mihi
filio, fero impune, quod tertiam partem Massagetarum profligasti, quae nisi
feceris, per solem iuro, insaciabilem
te cruore saciabo!" Haec verba cyrus pro nihilo habuit. Filius
autem Tomyridis, ubi iussu cyri a vinculis solutus ac manuum com- <1-109-r> pos factus
est, se ipsum interfecit. Tomyris autem, ubi Cyrus non auscultaret, contractis
copiis ita conflixit cum Cyro acerrima
omnium pugna, primo utrosque exercitus aiunt sagittis aegisse, deinde
concurrisse lanceis pugionibusque, ibi aiunt cum permagnam exercitus Persici
partem, tum vero Cyrum ipsum
occubuisse, cum unum de xxx. regnasset annos. Cuius cadaver inter occisorum stragem Tomyris exquisitum cum invenisset, caput in utrem misit, quem humano cruore compleverat, mortuoque
insultans ait: "Tu quidem filium meum perdidisti, ego te cruore
saciabo!"
Abbildung 1: Antonio Molinari: Die Rache der Tomyris (um 1692, Kassel, Schloss Wilhelmshöhe) Hic finis Cyri apud Massagetas, ut Herodotus vult magis quam Scythas. Massagetas vero illeipse describens: Massagetae, ait, amictum & victum
habent similem scythico, sagittas & hastas, item pugiones ferunt, in
omnibus auro & aere utentes, ferro atque argento carent. Uxoribus
communiter utuntur, terminus vitae nullus est eis positus, ubi quis admodum
senuit, eum cognati immolant & cum eo aliquot pecudes, quorum carnibus
pro epulis vescuntur, quod genus obitus est apud eos beatissimum, languore
extinctos non edunt, nihil serunt, pecoribus victitant piscatuque, lac potitant, apud eos esse dicitur arbor, cuius fructus in ignem proiectus considentes
ebrios reddit, quoad consurgunt ad tripudiandum ac ad cantandum. Cyro itaque vita functo anno
Iudaicae captivitatis 61.
regnum suscepit Cambyses, eius filius, qui apud Esdram Artaxerxes vel
Assverus dicitur. In historia vero Iudith propter malitiam suam vocatur
Nabuchodonosor, secundum magistrum in historiis regnavit annis octo. |
Chronographie Generatio LIII. <1-109 r>
Cyri interitus.
Massagetarum
ritus.
Gentes Cambysi
tributariae <Der vollständige Text
bis hierher befindet sich oben im Kasten.>
Achior
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-109 v>
Consilium
Iudith pro patriae liberatione
Holofernes
truncatur
Psamnietus
filius Amasis deponitur
Chronographie Generatio LIII. <1-110 r>
<1-109-v> Cambyses Memphi residens
in aegyptios plures & in primis sacerdotes seviit. Fratrem hic Smerdim in Persas miserat, videns
somnio, nunciari sibi Smerdim sedentem in regio solio coelum contingere
vertice, quare metuens, ne occuparetur imperium a fratre, mittit illum interempturum Praexaspen,
qui e Susa Smerdim ducit venatum & clam
occidit. At hoc initium Scelerum Cambysis extitit, secundum autem scelus, quia sororem
suam in aegyptum eum secutam atque uxorem necavit, cum nec Persis mos esset
sorores accipere in matrimonium. At Cambyses amore ipsius captus accersivit eos,
qui regii iudices nominabantur, isti autem apud Persas ius dicunt & legum
patriarum sunt interpretes, hos Cambyses percunctatur, num qua lex sit, quae
sinat volenten cum sorore contrahere matrimonium, iudices & iuste &
ingenue respondentes negant ullam invenire se legem, quae sinat fratri nubere
sororem, quandam tamen invenire legem, qua liceat regi Persarum, quidquid
libeat, ita neque legem abrogarunt metu Cambysis &, ne legem tuentes
perirent, invenerunt occasionem, itaque
Cambyses sororem duxit. <1-110 r> Sed postea occiso fratre Smerde, ut aliquorum
est opinio, cum ad mensam discumberetur, mulier lactucam sumpsit, eiusque
decerptis foliis Cambysen interrogavit, utrum discerpta lactuca an densa
pulchrior foret, & cum respondisset: "Densa!",
"Hanc", inquit, "lactucam aliquando imitatus es, quando Cyri
domum denudasti!", ibi aegyptii Cambysen ira percitum insiliise calcibus
in praegnantem, eamque abortu edito decessisse. In alios quoque insanisse fertur veluti in Praexaspem, quem praecipuo honore prosequebatur, cuius etiam
filius Cambysi vina miscebat, qui honos & ipse non parvus est, ad hunc Cambyses fertur dixisse: "Quem nam Persae me esse
censent?" Praexaspesque respondisse: "Here cuncta quidem omnia
magnis laudibus ferunt, sed vino te deditum aiunt." Indignatus ille: "Siccine", inquit, "Persae bilingues
sunt, qui me Cyro patre praestabiliorem dixere. Sed intelliges, an vera
dixerint, nam si filio tuo cor sagitta tetigero, constabit nihil esse, quod
Persae dicunt, si aberravero, vera loquuntur." Haec locutus intendit arcum puerumque percussit atque collapsum discindi
ad inspiciendum iussit, & cum in corde sagitta esset inventa, laetabundus
ad patrem pueri inquit: "Nunc facta est fides non me insanire, sed
Persas. Verum nunc mihi dicito, quem nam ex omnibus hominibus nosti ita ad
destinatum mittere sagittas!" Praexaspes hominem advertens vesanum: "Here", inquit, "ne
deum quidem arbitror tam probe percutere!" altero die xii. Persas primores sine causa necavit. Ad haec Croesus Lydus admonuit,
ne similia admitteret, periculum sibi a Persis imminere talia facienti, ad
hunc arcum intendit percussurus Cambyses, sed Croesus e conspectu illius se
proripuit, hic, ubi percutere eum non potuit, mandat ministris, ut eum
comprehendentes interimant. Ministri scientes, quanto Croesi desyderio
viveret, & quod mortem eius egre laturus esset, Croesum abdiderunt, hac
ratione, ut, si Cambyses facti poenitens requireret eum, lucris afficerentur,
quod illum servassent. Atque nec multo post, cum Cambyses desyderaret
Croesum, ministri nunciant, hominem superesse, Cambyses exhilaratus est,
morte mulctavit ministros, quod contra mandatum illum servassent. Inter caetera severitatis Cambysi memoratur id a Val<erio>
Max<imo>, quod mali cuiusdam iudicis
ex corpore pellem detractam sellae intendi, in eaque filium eius iudicaturum
considere iussit. Cambyse circa aegyptum morante ac desipiscente duo magi fratres, quorum alterum, Patiziten s<cilicet>,
reliquit rei domesticae curatorem, in eum coniuraverunt, hic enim cognita
Smerdis nece, quae paucis erat nota, rebellandum sibi putavit. Erat frater eius corpore quam similimus Smerdi, Cyri filio, eiusdemque
nominis, hunc fratrem suum magus Patizites instructum deduxit in regium
solium, quae occultatio regis facile fieri poterat in Perside, quia ad regem
nullus fere intrabat praeter domesticos. Ad haec magus iste caduceatores dimittit circumquaque, qui edicerent, ut
Smerdi, Cyri filio, deinceps obedirent, non Cambysi. Quae cum audisset Cambyses, vera loqui caduceatores ratus seque a
Praexaspe esse proditum, intuens in eum: "Itane", inquit, "rem
mihi executus es?" ad quem iste: "Ita, here, ut iussisti, nec vera
sunt, quae audis fratrem tuum rebellare, quem meis peremi manibus, quodsi
defuncti rebellant, expecta, ut Astyages Medus rebellet, sed voca
caduceatorem, inquiramus, de quo Smerde loquatur!" placuit consilium Cambysi, adducitur caduceator, cui Praexaspes: "O
homo, dicito veritatem & securus esto, vidistine Smerdim talia
mandantem?" Cui ille: "Ego Smerdim, filium Cyri, non conspexi, sed
magus, quem Cambyses rerum suarum procuratorem constituit, mihi mandavit, ut
ita Smerdim regnare dicerem." Tum Cambyses Praexaspi: "Quis ergo Smerdis nomine regnum
occupat?" "Ego", inquit Praexaspes, "mihi videor intelligere,
Patizites, quae tu rerum omnium procuratorem reliquisti, & frater eius
Smerdis imperat." hoc audito revolvit Cambyses somnium, per quod ei visus fuerat smerdis in
regio solio. Agnoscens itaque sine causa fratris se interemptorem, quem, ubi deflevit,
in equum omni clade afflictus insiliit habens in animo, quam raptissime Susam
versus exercitum ducere. Insilienti vagina gladii excidit, unde nudatus gladius perstrinxit eius
femur letaliter, vicesimo dehinc die accersitis Persarum, qui aderant, praestantissimis
ita eos alloquitur: "Quod occultum esse volui maxime, Persae, id cogor
apud vos efferre, ego enim fratrem meum Smerdim, ne me turbaret, aliquando e
regno peremi, securiusque ut viverem, somnio id mihi suadente, sed frustratus
eventu rerum et parricida fratris incassum extiti, nihilominus regno exutus
sum, hoc propterea vobis pandere volui, ut sciretis Smerdim Cyri non
superesse, sed magos vobis regnum vendicasse." haec locutus deflevit omnem suam conditionem vitaque erepta est. At Persis, qui aderant, magna erat incredulitas magos rerum potiri
interpretantibus potius, quae de nece Smerdis dixisset, ideo dixisse, ut illi
Persas redderet hostes, itaque pro
certo habebant Smerdim Cyri per rebellionem regnare, sed nec Praexaspi
tutum erat, post Cambysis obitum fateri illum manu sua interemptum. Smerdis itaque magus regnavit securus septem menses, qui reliqui erant ad
implendum annum octavum Cambysis, per quos menses Smerdis omne genus
liberalitatis in subditos exhibuit, nam missis ad singulas nationes edictis
immunitatem tributorum & vacationem militiae in triennium tribuit, octavo
autem mense, quis nam <1-110-v> esset, compertum est. Siquidem erat Otanes genere
primo cuique Persarum par, hic Smerdem non esse filium Cyri primus suspicatus
est, quod nec ex arce progrederetur, nec Persarum procerum quenpiam ad
conspectum suum vocabat, habebat autem Otanes filiam inter concubinas regis unam, ad quam clam
misit nuncium sciscitans, an Smerdis iste regis Cyri esset filius, quocum
aliquando dormiret, illa remisso nuncio negavit se id scire, quo accepto responso admonuit filiam, ut de nocte palparet, si rex aures
haberet, nam Smerdim, fratrem
Patizitae, suspectum duxit, cui
quondam Cambyses offensus mutilaverat aures, cunque puella deprehendisset, eum aures non habere, indicavit hoc patri,
qui vocatis ad se sex aliis Persarum primoribus detexit fraudem, iccirco coniuraverunt in eum, oportuneque ad regiam cum fiducia
pergentes, ubi ad portas affuerunt custodes reveriti Persarum primarios nec
aliquid suspicantes ne interrogaverunt quidem. Ubi in aulam introgressi sunt, eductis gladiis obvios trucidant, idemque
cursu in conclave contendunt offendentes
magos ambos, fit tumultus, quod plura occiduntur, simulator regis una cum
fratre, non tamen incruenta victoria Persis obtigit. Occisis magis, inquit Iustinus, magna quidem gloria
recuperati regni principum fuit, sed multo maior in eo, quod cum de regno
ambigerent, concordare inter se non potuerunt, erant enim virtute &
nobilitate ita pares, ut difficilis esset electio. Ipsi ergo viam invenerunt, qua de se iudicium religioni & fortunae
committerent, pactique inter se sunt, ut die statuta omnes equos ante regiam
domum primo mane perducerent, & cuius equus ante solis ortum hinnitum
primum emitteret, is rex esset,
nam & solem Persae deum esse credunt & equos eidem deo consecratos
esse ferunt. Erat inter coniuratos unus Darius,
Hystaspis filius, cui de regno sollicitus equi sui custos ait, si ea res victoriam moraretur, nihil negocii
superesse, nisi ut faceret de nocte equum suum misceri equae in illo loco,
quo congregandi erant, ratus ex voluptate veneris futurum, quod evenit, quo
facto postera die, cum ad statutam horam & locum convenissent omnes, Darii equus cognito loco ex desyderio
foeminae statim hinnitum dedit,
& segnibus aliis foelix auspicium domino primus emisit. Tanta autem moderatio caeteris fuit, ut audito auspicio confestim equis
desilirent & Darium regem
salutarent, tunc cognatio Darii iuncta cum pristinis regibus fuit, moxque
in principio regni Cyri filiam in matrimonium accepit. |
Praexaspes
alias Traxaspes
Cambysis mors fatalis.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-110 v>
Smerdi
praecidit auriculas Cambyses, apud Herodotum Cyrus.
Darius rex
Persarum salutatur <Der
vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>
Sibylla cumana
Polycratis
tyranni foelicitas.
Amasis rex
Orcetis scelus
Chronographie Generatio LIII. <1-111 r>
Pythagoras
Adulescentum
contentio de fortissimis.
Restituuntur
vasa templi
Aedificatur
templum
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-111 v>
Sylosonti
restituitur Samus.
Mulae Zopyri
partus.
Babylon secundo
capitur a Dario.
Servile
Scytharum bellum
Chronographie Generatio LIII. <1-112 r>
Superant Darium
Scythae.
Marathonia
pugna
Xerxes rex declaratur.
Darii obitus
Consules
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-112 v>
Legati
hetruscorum
Restituuntur
Tarquinio bona sua
Aquiliorum
& Vitelliorum dolus
Chronographie Generatio LIII. <1-113 r>
Bruti severitas
in filios.
Tarquinius
Collatinus consulatu se abdicat.
P. Valerius
consul.
Ager Martis.
Bruti
interitus.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-113 v>
Porsena
Alias Sp.
Laertius.
Horatii
coclitis magnanimitas.
Mutii Scaevolae
fortitudo.
Chronographie Generatio LIII. <1-114 r>
Induciae Ro.
dantur
Cloelia
Ro. populi
gratitudo.
Bellum
Sabinorum
Servorum
coniuratio.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-114 v>
Sulpicii
consilium contra coniuratam plebem.
Primus
dichtator Ti. Largius
Magister
equitum
Interitus S.
Tarquinii
Chronographie Generatio LIII. <1-115 r>
Plebis &
patrum discordia.
Servilii erga
populum clementia.
Sabinorum
defectio.
T. Largii
oratio.
V. Verginii
sententia
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-115 v>
Valerii apud
populum excusatio.
Sacer mons
Chronographie Generatio LIII. <1-116 r>
Menenii
Agrippae consilium.
Consulum
sententia
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-116 v>
L. Iunii
adversus gratitudinem patrum oratio.
Plebis in
patres beneficia.
Chronographie Generatio LIII. <1-117 r>
Agrippae
consulis fabularis oratio.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-117 v>
Sacrosancta
tribunorum corpora.
Longula
Gneus Martius
Foedera cum
Latinis.
Fames urbis.
Chronographie Generatio LIII. <1-118 r>
Lex pro
tribunis
Coriolani sententia
de venditione frugum.
Minutii
consulis pro Coriolano petitio.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-118 v>
Senatus pro
coriolano studium.
Plebis calculi
adversus Coriolanum.
Chronographie Generatio LIII. <1-119 r>
Prima ad
populum provocatio adversus Patricium
Degit
Coriolanus apud Volscorum principem Ac. Tullium
Volscorum
bellum cum Ro. Coriolano duce.
Coriolani
virtus bellica.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-119 v>
Supplicatur
coriolano.
Sacerdotes
legati ad Coriolanum.
Valeria
Publicolae soror.
Chronographie Generatio LIII. <1-120 r>
Veturiae oratio
ad filium Coriolanum.
Veturiae altera
oratio.
Finis orationis
& belli.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-120 v>
Fortunae
muliebris aedes.
Martii
interitus.
GENERATIO QUINQUAGESIMA QUARTA
Ioakin seu
Iosedech pontifex.
Xerxes Persarum
rex quintus.
Chronographie Generatio LIIII. <1-121 r>
Xerxis copiae
adversus gryecos
Xerxis fletus.
Xerxis fiducia.
Leonidae sum
Peresis pugna.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-121 v>
Spartanorum
virtus.
Themistoclis ad
Ionas nuncia
Delphicum
templum.
Pugna navalis
ad Salaminem commissa.
Fuga turpis
Xerxis
Chronographie Generatio LIIII. <1-122 r>
Mardonius
vincitur.
Luduntur
Lacedaemonii.
Themistoclis in
exilio interitus
Pausanias
Opia
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-122 v>
Comitia
tribunicia.
Desertorum
poena
Artaxerxes rex
Persarum.
Eliasib
pontifex.
Esdrae
eruditio.
Chronographie Generatio LIIII. <1-123 r>
Populi
separatio.
Neemias
Ignis sacrificii
a Neemia repertus.
Muri dedicatio.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-123 v>
Neemiae reditus
in Hierusalem.
Atheniensium et
La<ce>daemonum bella.
Periclis
munificentia.
Chronographie Generatio LIIII. <1-124 r>
Athenienses a Lacedaemoniis
vincuntur.
Ap. Herdonius
arcem capitolinam occupat.
Capitolii
recuperatio.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-124 v>
Qui primi
decemviri
Leges decem
tabularum in bases aeneas inscriptae.
Versus
decemviratus in tyrranidem-
De Virginii
filia.
Chronographie Generatio LIII<I>. <1-125 r>
Perimit filiam
Virginius.
Apii interitus.
Censores
Praefecti
annonae.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-125 v>
Veneficium
punitur.
Aristides
Sophocles
Pindarus
Euripides
Empedocles
Socrates
GENERATIO QUINQUAGESIMA QUINTA
Eliachim
Chronographie Generatio LV. <1-126 r>
Alcibiadis
exilium
Alcibiades
revocatur ab exilio.
Atheniensis
victoria.
Alcibiadis
interitus
Conon
Atheniensis dux
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-126 v>
Athenienses
capti.
Thrasybulus
Pausanias
Amnestia
Ioiada alias
Iudas pontifex.
Artaxerxis
& Cyri bellum.
Chronographie Generatio LV. <1-127 r>
Aman
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-127 v>
Honor
Mardochaei.
Aman
suspenditur.
Dercyllides
Conon lacedaemonas
vincit.
Chronographie Generatio LV. <1-128 r>
Thebanorum
victoria.
Philocrates
Pax restituitur
graeciae ab Artaxerxe.
Spartanorum
senum virtus.
Dionysius
Siculus
Maior graecia.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-128 v>
Machaeus
Mago
Res Romanae.
F. Camillus
Chronographie Generatio LV. <1-129 r>
Camilli
exilium.
Gallorum
Senonum & Svevorum ingressus in Italiam
L. Albinus
Capitolii
defensores.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-129 v>
M. Manlius
Mors
Artaxerxis.
Viri disciplinis
praestantes.
GENERATIO QUINQUAGESIMA SEXTA
Asor
Chronographie Generatio LVI. <1-130 r>
Rex Macedonum
Aegaea
Europus puer.
Amyntas
Alexander
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-130 v>
Philippi gesta.
Philippus
altero oculo privatur.
Phocensium
sacrilegium.
Olynthiacum
bellum
Philippi
scelera.
Chronographie Generatio LVI. <1-131 r>
Byzantium a quo
conditum
Scythae a
Philippo vincuntur.
Victoria
Philippi contra Athenienses
Arsanius rex
Persarum
Iaddus
Iudaeorum pontifex.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-131 v>
Alexander
Magnus nascitur.
Alexandri
partus.
Bucephalus
equus.
Chronographie Generatio LVI. <1-132 r>
Nectanabi
interitus.
Dissidium inter
alex. & Philip.
De Philippi
morte.
Plures philippi
filii.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-132 v>
Alexander rex
salutatur
Thebarum
excidium.
Diogenis &
Alexandri congressus.
Alexandri
copiae.
Chronographie Generatio LVI. <1-133 r>
Literae Darii
ad Alexandrum.
Alexandri
literae ad Darium.
Prima alexandri
cum Dario pugna.
Philippus
medicus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-133 v>
Humanitas
Alexandri erga Darii uxorem.
Alexandri in
Syriam prfectio.
Tyriorum origo.
Permittit Alex.
in samaria templum extrui
Chronographie Generatio LVI. <1-134 r>
Danielis de
Alexandro prophetia
Compellatus
Alexa. ab antistite hammonis paedios
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-134 v>
Tertia
Darianorum strages
Darii preces.
Darii mors.
Bessus &
Nabarzanes crucifiguntur
Chronographie Generatio LVI. <1-135 r>
Alexander
Epirota.
Dionysius
Siculus tyrannus
Locrensium
votum.
Dionysius in
Corintho.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-135 v>
Dionysii
vecordia
Hannonis
scelus.
Lacus Curtius.
Valerius
Corvinus.
Campani
Decius pater
Decius filius.
Chronographie Generatio LVI. <1-136 r>
M. Curius
Pontii facinus
Vincuntur
Samnites.
L. Papyrii
indoles
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-136 v>
Timoleon
Demosthenes
Mausolaeum
Aristoteles
Xenocrates
GENERATIO QUINQUAGESIMA SEPTIMA
De Alexandro.
Chronographie Generatio LVII. <1-137 r>
Alexander
perimit Clytum.
Callisthenis
interitus
Lysimachus
Alex. cum
amazonum regina congreditur.
Porus Indorum
rex
Sacer mons
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-137 v>
Porus victus.
Nicea Bucephala
Ambri Sycambri
Alex. vulnus.
Candax regina
Chronographie Generatio LVII. <1-138 r>
Brachmanes
Indiae populi.
Amilcar
Carthaginensis legatus
Rhoxanes filiam
Darii ducit Alexander
Alexandri
interitus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-138 v>
Luctus gentium
propter Alexandrum.
Macedonum
dissensio.
Monarchiae
divisio.
Chronographie Generatio LVII. <1-139 r>
Olympiadis
fortis interitus
Demetrii &
Prolemaei congressus apud Zamam sive Calamam
Reges se
nominant successores Alex.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-139 v>
Demetrius a
Macedonibus rex appellatur
Demetrii
deditio
Seleuci casus
Ptolemaeus Lagi
filius
Chronographie Generatio LVII. <1-140 r>
Subiecit sibi
Iudaeos Ptolemaeus
Iudaeorum
disperio
Agathoclis
mores
Agathoclis
exitus.
Tarentinorum
cum Ro. bellum
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-140 v>
Pyrrhus
tarentinorum dux
Auxilia Pyrrhi
Epirotarum
regnum.
Chronographie Generatio LVII. <1-141 r>
Ro<manorum>
caedes
Cineas Pyrrhi
legatus
Ap. Claudii oratio.
Fabricii
constantia
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-141 v>
De medico
Pyrrhi.
Pyrrhus in
Siciliam accersitur
Pyrrhi strages
ad Beneventum.
Chronographie Generatio LVII. <1-142 r>
Pyrrhi
interitus apud Argos.
Brennus dux
Gallorum.
Regnum aegypti
Regnum Syriae
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-142 v>
Regnum
Macedoniae.
Regnum Asiae.
GENERATIO QUINQUAGESIMA OCTAVA
Ptolemaeus
philadelphus.
Bibliotheca
Alexandriae.
Septuaginta
interpretes.
Chronographie Generatio LVIII. <1-143 r>
Ptolemaeus
Arsinoen ducit uxorem
Interimunt
ptolemaeum Galli.
Antiochi mors.
Seleucus &
Antiochus fratres.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-143 v>
Hiero pacem cum
Ro. firmat
Xantippi
victoria.
Nummus
argenteus Ro.
Attilii Reguli
constantia.
Chronographie Generatio LVIII. <1-144 r>
Luctatii
victoria.
Finis punici
belli primi
Regnum
Parthorum.
Viri illustres
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-144 v>
GENERATIO QUINQUAGESIMA NONA
Eliud alias
Melchi
Iosephus
Hyrcanus
Gallorum caedes
Eütrop lib: 3 fo. .363.
Britomarus
alias Viritomarus.
Pto.
Philopator.
Chronographie Generatio LIX. <1-145 r>
Simon pontifex
Belli punici
secundi indicia prodigia
Saguntum
oppugnatur
Hannonis
consilium.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-145 v>
Annibal alpes
transiit.
Oculum Annibal
amisit.
Flaminii casus.
Fabii mora.
Chronographie Generatio LIX. <1-146 r>
Clades
Cannensis
Scipionis
audacia
Maharbalis
monita.
Asdrubal
vincitur.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-146 v>
Marcellus
Annibalem vincit.
Occupat
Tarentum Hanno.
Capua capitur.
Chronographie Generatio LIX. <1-147 r>
Archimedes
Scipionis
Africani victoria.
Levinus
Siciliam capit
Fulvii casus.
Marcelli
interitus & sepultura
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-147 v>
Hasdrubal
vincitur
Vincuntur a
Scipione Hanno & Syphax.
Masanissa
Annibal
revocatur
Colloquium
Scipionis & Annibalis.
Chronographie Generatio LIX. <1-148 r>
Pugna apud
Zamam.
Finis belli
punici secundi
Scipionis
triumphus.
Bellum Macedonicum.
Pto.
Philopatoris luxus.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-148 v>
Ptolemaeus
Epiphanes Philopatoris filius.
Antiochi &
Ptol. foedus.
Annibal fugit
Antiochum
Suadet Antiocho
bellum Annibal
Chronographie Generatio LIX. <1-149 r>
Consilium
Annibalis de gerendo bello.
Attilii
consulis diligentia.
Antiochi fuga
Navalis Aemilii
regilli victoria
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-149 v>
Pacis conditio
Antiocho oblata.
Acris pugna
inter ro. & Antiochum
Annibal apud
Prusiam degit
Annibalis
interitus
Chronographie Generatio LIX. <1-150 r>
Antiochi
sacrilegium & mors.
Perseus Macedo.
Spartanos
vincit Antigonus.
Colossus solis.
Poetae latini
quando primum.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-150 v>
Philonis suppuratio
a Machabaeo.
Zanedrim
septuaginta seniores.
Herodes
GENERATIO SEXAGESIMA
Seleucus
Philometor.
Chronographie Generatio LX. <1-151 r>
Onias
Heliodorus
spoliaturus templum a domino corripitur.
Ptolemaeus
Philometor aegypti rex.
Antiochus epiphanes
Syriae rex.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-151 v>
Iason pontifex
Menelaus
pontifex
Onias occiditur
Popilius ad
Antiochum legatus.
Chronographie Generatio LX. <1-152 r>
Prodigia
Iasonis
interitus.
Caedes
Iudaeorum
Lege sua Iudaei
prohibentur
Eleazari
constantia
Septem fratrum
crudelis interitus.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-152 v>
Vindex legis
Mathathias
Iudas Machabeus
Seron
Chronographie Generatio LX. <1-153 r>
Lysiae Gorgiae
Timothei gesta
Iudas
Machabaeus encoenia curat.
Machabei
successus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-153 v>
Antiochi gravis
interitus
Perseus alias
Perses Macedonum rex
Bellum
Macedonicum secundum
Aemilii
triumphus.
Triumphi
magnificentia
Chronographie Generatio LX. <1-154 r>
Antiochus
Eupator
Pugnatores
quinque coelestes.
Timothei
interitus.
Ioppitarum
dolus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-154 v>
Carmon
Scythopolis.
Caedes
Iudaeorum propter spolia idolorum.
Menelai mors.
Obsidetur
Hierosolyma ab Antiocho.
Pax Iudaeorum.
Chronographie Generatio LIX. <1-155 r>
Demetrius rex
Syriae.
Alchimus
pontifex.
Nicanor
Machabei
somnium.
Nicanoris
interitus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-155 v>
Foedus
Iudaeorum et romanorum
Mors Machabei.
Ionathas dux
populi.
Demetrius
lacessitur
Prompalus
Chronographie Generatio LX. <1-156 r>
Alexander rex
Syriae.
Demetrius
iunior.
Ptolemaeus
Philopa ter regnum Syriae invadit.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-156 v>
Triphon alias
Diodotus.
Ptolemaeus
Euergetes
Ionathae mors.
Simon dux.
Chronographie Generatio LX. <1-157 r>
Pax in Israel.
Demetrius a
Parthis captus.
Antiochus
Sedetes.
Poscit
Antiochus a Iudaeis tributa.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-157 v>
Simon cum filiis
a Ptolemaeo dolo occiditur.
Belli punici
tertii semina.
Poenorum
perfidia
Catonis &
Nasicae disceptatio.
Chronographie Generatio LX. <1-158 r>
Carthago
obsidetur.
Pugna intra
muros Carthaginenses.
Masanissae
Numidarum regis mors.
Byrsa.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-158 v>
Dedunt se
Scipioni Carthaginenses.
Bellum
Macedonicum tertium.
Andriscus a
Metello victus.
Achaicum
bellum.
Aeris Corinthii
nobilitas.
Chronographie Generatio LX. <1-159 r>
Nicomedes
Prusiae filius
Catonis iocus
Attali gesta
Perpenna
Mithridates
Tucia virgo
vestalis
Pacuvius
Terentius
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-159 v>
Viriatus
GENERATIO SEXAGESIMA PRIMA
Hyrcanus
Iudaeorum pontifex
Loculus circa
sepulchrum David apertus.
Antiochi in parthos
expeditio.
Chronographie Generatio LXI. <1-160 r>
Antiochi
Sedetis interitus
Ptolemaei
Euergetis saevitia
Ptolemaei
exilium
Cleopatrae
filius laniatus offertur.
Alexander
Syriam invadit.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-160 v>
Gryphus regnum
eripit Alexandro.
Cleopatra suis
insidiis perit.
Ptolemaeus
aegypti rex
Cleopatra
iunior a sorore occiditur.
Chronographie Generatio LXI. <1-161 r>
Phiscon
revocatur.
Herotimus rex
Arabum
Tigranes
Armenius in Syriam rex vocatur.
Finis regni Syriae.
Bellum
Numantinum.
Mancinus
Numantinis deditur.
Prodigia
quaedam.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-161 v>
Disciplina
militaris Scipioni probata.
Numantinorum
exitium.
Celia potus.
Servile in
Sicilia bellum.
Perpenna
Athenio
Tyberii Gracchi
conatus.
Chronographie Generatio LXI. <1-162 r>
Tyberii Gracchi
conatus.
Tyberii Gracchi
interitus.
Scipio
Africanus dolo interfectus.
Caedes C.
Gracchi & Ful. Flacci.
Bellum
Iugurthinum
Urbs venalis
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-162 v>
Metellus
Marii astutia.
Bocchus rex
Maurorum.
Capitur
Iugurtha.
Carthago
restituitur
Tigurini
Bellum
Cimbricum
Chronographie Generatio LXI. <1-163 r>
Bolus rex
Ro. germanica
virtute fracti
Teutobocchus
Germanorum dux cum suis caesus.
Cimbrorum &
Teutonum strages
Mulierum
Teutonicarum facinus
Marius tertius
Ro. rei pub. conditor.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-163 v>
Iudaeorum
regnum restituit Aristobulus.
Aristobuli
impietas.
Pyrgus
Stratonis
Antigoni &
Aristobuli interitus.
Alexander seu Ianneus
Iudaeorum rex.
Alexandri
ignominia
Chronographie Generatio LXI. <1-164 r>
Baris
Alexandri
interitus.
Alexandrae
regnum Iudaeorum cedit.
Seditio
Apuleiana.
Metelli
Numidici exilium.
Saturnini
interitus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-164 v>
Drusi seditio.
Origo belli
socialis.
Prodigia
Infoelix
romanorum successus
Marii prima
victoria.
Francus
Marsorum dux.
Chronographie Generatio LXII. <1-165 r>
Syllae
victoria.
Aerarii romani
inopia.
Spartacus
Crassus
interimit Spartacum
SEXAGESIMA SECUNDA GENERATIO
Iacob
Ptolemaeus
Dionysius aegypti rex
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-165 v>
Archelaus
Alexandra
Iudaeorum regina.
Pharisaeorum
tyrannis.
Aristobuli
molitio.
Reginae
interitus.
Aristobulus rex
Iudaeorum
Areta rex
Arabum
Chronographie Generatio LXII. <1-166 r>
Oniae
sacerdotis preces.
Scaurus
aristobulum obsidione liberat.
Pompeius
Iudaeam adit.
Pompeio aperta
sacra
Aristobulus
capitur
Alexander
filius Aristobuli.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-166 v>
Crassi
impietas.
Crassi
ingenium.
Sicinii
mordacitas.
Divisioimperii.
Hyrodes rex
parthorum alias Orodes.
Crassi
interitus
Bellum
Mithridaticum.
Chronographie Generatio LXII. <1-167 r>
Mithridatis
adulescentia.
Laodice uxor
& soror Mithridatis.
Nicomedis &
Mithridatis foedus.
Parricidia
Mithridatis.
Cur Nicomedi
Paphlagonia Mithridati Cappadocia ablata.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-167 v>
Origo belli
Mithridatici.
Mithridatis
munificentia.
Mithridatis
oratio contra Romanos.
Gallograeci.
Ponticae
gentes.
Mithridatis
crudelitas.
Chronographie Generatio LXII. <1-168 r>
Sylla
foeliciter Archelaum vicit.
Flaccus cos. a
Fimbria interficitur.
Pacem
Mithridates petit.
Luculli
successus
Lucullus
Mithridatem & Tigranem fugat.
Machares
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-168 v>
Luculli ocium.
Cerasa.
Pompeius
Mithridatem fugat.
Pompeii gesta.
Hierosolamorum
clades
Chronographie Generatio LXII. <1-169 r>
Pompeii
triumphus.
Bellum civile
Marianum.
Marii ortus
& ingenium
Syllae
descriptio
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-169 v>
Syllae gesta
Syllae irruptio
in urbem
Territus
maiestate Marii Gallus.
Cinnae conatus.
Fratris caedes
sui nece vindicta.
Chronographie Generatio LXII. <1-170 r>
Marii &
Cinnae interitus.
Marii
Carbo consul.
Fulvius
Adrianus servilis perfidiae fautor
Nobilitas apud
Syllam
Tabulae Syllae
proscriptorum
C. Marii
iunioris mors.
Carbo.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-170 v>
Sylla dictator.
Mors Syllae.
Civile bellum
sub Lepido.
Sertorii
indoles
Chronographie Generatio LXII. <1-171 r>
Sertorii
victoriae.
Sertorii
interitus
Sertorii
pietas.
Perpenna
Pompeii
magnificum facinus.
L. Catilina.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-171 v>
Catilinae
caedes.
Belli civilis
semina.
Pompeii indoles
Pompeius
Alexander dictus.
Cinnae
interitus.
Pompeius a
Sylla imperator salutatus.
Chronographie Generatio LXII. <1-172 r>
Carbonis
interitus.
Gesta Pompeii
in Africa.
Pompeius Magnus
appellatur
Primus Pompeii
triumphus.
Secundus
triumphus.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-172 v>
Censores
Piraticum
bellum.
Finis belli
piratici.
Reditus Pompeii
in urbem.
C. Iulii
Caesaris indoles.
Chronographie Generatio LXII. <1-173 r>
Apollonius Molo
rhetor.
Gemitus Caes.
apud Alex. statuam.
Caesar pontifex
Max.
Curio liberat
Caesarem.
Caesar inter
coniuratos accusatus.
Caesaris gesta
in Hispania.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-173 v>
Caesaris
consulatus.
Cato in
carcerem ducitur
Profectio
Caesaris in Galliam.
Galliae
descriptio.
Belgica unde
Belgae.
Chronographie Generatio LXII. <1-174 r>
Celtica
Orgentorix dux
Hevetiorum
Bavari.
Labienus
Ro. victi.
Helvetiorum
deditio.
Divitiaci Hedui
apud Iulium querimonia.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-174 v>
Ariovistus
Germanorum rex.
Superbum
Ariovisti responsum.
Treviri.
Suevi Thenum
transeunt.
Chronographie Generatio LXII. <1-175 r>
Ariovisti &
Caes. congressus
Ariovisti fuga.
Germanorum
caedes
Rubicon
Nervii ro.
caedunt.
Usipetes
Suevorum
descriptio.
Mercatores apud
Suevos.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-175 v>
Ubii
Gallorum
levitas.
Germanorum
oratio
Suevorum
ferocia.
Germanorum
clades
Transit Caesar
rhenum.
Suevorum
delectus.
Chronographie Generatio LXII. <1-176 r>
Pons rheni.
Caesar in
Britanniam transmittit
Nobile Scaevae
facinus.
Britanni victi
Cassivellaunus
Brit. victus.
Iuliae mors
Vercingetoris.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-176 v>
Caesar secundo
Rhenum superat
Bacenis sylva.
Gallorum
descriptio.
Druides
sacerdotes Gallorum
E Britannia
Druides
Graecarum
literarum usus apud Druides.
Homines
immolari.
Chronographie Generatio LXII. <1-177 r>
Galli patre
Dite.
Germanorum
mores.
Ius hospitii
apud germanos
Arduenna sylva.
Sycambri
rebelles.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-177 v>
Novi Gallorum
motus.
Alexia urbs.
Vercingentorigis
deditio.
Chronographie Generatio LXII. <1-178 r>
Quibus rebus
comparata Caesari gratia.
Civilis belli
semina.
Centurionis
audacia
Caesar
revocatur.
Ciceronis
honestum consilium.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-178 v>
Labienus a
Caesare deficit.
Pompeii et
Caesarus odium.
Caesar
Rubiconem transit.
Pompeii ad
Caesarem nuncium
Chronographie Generatio LXII. <1-179 r>
Auximatum in
Caes. benevolentia.
Secessus ab
urbe Pompeii
Lentulus
captus.
Corphinium
captum.
Caesar
Brundusium adit.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-179 v>
Romam venit
Caesar.
Direptio
aerarii
Petreii &
Afranii deditio
Labienus
Vatinio leg. fidem frangit.
Chronographie Generatio LXII. <1-180 r>
Dyrrachium
oppugnatur.
Scaeva
centurio.
Caesar pacem
quaerit.
Panis
herbaceus.
Fuga &
strages caesarianorum
Labieni
crudelitas.
Caesaris ad
milites oratio
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-180 v>
Catonis pietas.
Gomphi
Consilia
Pompeianorum
Congressus apud
pharsaliam.
Crastini
Centurionis virtus.
Chronographie Generatio LXII. <1-181 r>
Germani
Capiuntur
Pompeii castra.
Pompeii
interitus.
Ptolemaeus
aegypti rex.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-181 v>
Achillas
Caesarem invadit
Bibliotheca
concrematur.
Ptolemaei
interitus.
Cleopatra
Aegypti regina.
Aristobulus
veneno periit
Antipater
Caesarem iuvit.
Antipater
Iudaeae tutor.
Chronographie Generatio LXII. <1-182 r>
Phaselus
Herodes
Galilaeae procurator
Deiotaro regia insignia
restituta.
Pharnaces
vincitur.
Veni, vidi,
vici.
Aphricae motus.
Pompeianorum
opes.
Caesar in
Aphricam traiecit.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-182 v>
Gallorum
equitum facinus.
Labieni
temeritas.
Pompeianorum
crudelitas.
Auxilia caesaris.
Militum amor in
Caesarem.
Chronographie Generatio LXII. <1-183 r>
Iubae Scipionis
& Labieni exercitus.
Pugna Caesaris
ad Thapsum.
Caesar trinis
castris potitus.
Mors Catonis.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-183 v>
Iubae & Petrei
interitus.
Thapsus
recipitur
Scipionis
interitus
Reditus
caesaris in urbem.
Gn. Pomp. Sex.
Pomp.
Caes. gesta
Chronographie Generatio LXII. <1-184 r>
Triumphi
CAESAR IMP. PRIMUS.
Honores
Pomp. statuae.
Dies
intercalarii.
Caes. bellica
fortuna
Militum
caesarianorum cultus.
Studium gloriae
in caesare.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-184 v>
Adulteria
Caesaris.
Clementia
caesaris.
Caesar regnum
affectat.
Prodigia ante
Caes. mortem.
Idibus Martiis
Caesar interfectus.
Chronographie Generatio LXII. <1-185 r>
Mortis genus.
Cimber primus
Caesarem adortus
Caesar in campo
Martio sepultus.
Aetas caesaris.
Tres soles
Habitudo
corporis caes.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-185 v>
Catonis
Uticensis virtus.
Nigidius
Figulus.
Satyrus visus.
GENERATIO SEXAGESIMA TERTIA
Quarta
monarchia.
Belli civilis
semina.
Calpurnia Iulii
uxor
Chronographie Generatio LXIII. <1-186 r>
Octa. ad
Ciceronem se confert.
Pugna ad
Mutinam.
Octavii
defectio a senatu.
Triumviratus.
AUGUSTUS II. IMP.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-186 v>
Cassius Syriam
debellat.
Antipater
veneno periit.
Herodis suboles
Cassii caedes
& Bruti
Divisio imperii
cum Antonio
Cleopatrae
luxus.
Chronographie Generatio LXIII. <1-187 r>
Anto. cum
Cleopatra degit.
Tetrarchae
Iudaeae.
Bellum
Perusinum
Antigonus
Hierusalem occupat.
Hyrcani et
Phaseli interitus.
Herodes a
senatu rex declaratur
Aegyptii
commentum de geniis
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-187 v>
Finis regni et
sacerdotii Iudaeorum.
Anni e
prophetia Danielis.
Sex. Pompeii
interitus.
Lepidus in
exilium actus.
Olei fons.
Chronographie Generatio LXIII. <1-188 r>
Hyrcanus ab
herode revocatus.
Ananellus
pontifex.
Alexander
Iudaeorum pontifex.
Aristobulus
suffocatur.
Excusat aristobuli
mortem Herodes.
Simultates
inter Heroden & Mariannem.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-188 v>
Cleopatrae
avaritia
Belli inter
Caes. & Anto semina.
Octavia privata
vivit.
Artabanes
capitur
Anto. &
caes. auxilia.
Infoelix
antonii pugna.
Anto. se
interimit.
Aspidis morsu
Cleopatra interiit.
Chronographie Generatio LXIII. <1-189 r>
Mors hyrcani.
Octavii in
Heroden benevolentia.
Herodi diadema
reponitur.
Herodis
domestica odia.
Mariannis
interitus
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-189 v>
Aegritudo
Herodis
Alexandra
interficitur
Templum Herodes
aedificat.
In Octaviano
quarta monarchia.
Cantabricum
bellum
Asturiense
bellum
Chronographie Generatio LXIII. <1-190 r>
Gentium legati.
Dalmatae.
Mysii
Thraces
Sarmatae
Drusus in
Germaniam missus.
Suevorum
ferocia.
Varus
Quintilius.
Arminius Ger.
libertatis vindex.
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-190 v>
Augusti quam
gravissima clades.
Vare redde
legiones.
Parthi
deduntur.
Augusti
victoriae.
Clementia
Ianus tertio ad
Augu. clausus.
Herodis cum
Aug. congressus.
Chronographie Generatio LXIII. <1-191 r>
Antipater
Herodis filiis praeficitur
Furor Herodis
contra filios.
Zacharias
Elyssabet
Io. Baptista
nascitur
Ger. superati
Johannis Naucleri Tübingensis Prepositi <1-191 v>
Oratores &
poetae
De forma reipu.
Strabo
Provincia
Provinciae
consulares
Praeturae x.
Primi voluminis finis.
<Der zweite Band
schließt sich unmittelbar an.>
<u 2-001: leer>
<u 2-002: leer>
<u 2-003>
D. IOANNIS
NAVCLERI TVBINGENSIS PRAEPOSITI
CHRONICARVM HISTORIARVM SECVN
DVM VOLVMEN, PARTIBVS DISTIN
ctum duabus, quae suis etiam
Indicibus censentur. Locu
ples est rerum plurimarum ac fida
memoria siue an
norum notas, siue ordinem
narrandi tueare. Nam
a IESV Christi ortu Generationes
deductae
per trigenarios, in annum
Millesimum
& Quingentesimum, adiectis
XIIII.
annorum memorabilibus a F. Ni
colao Baselio, conficiuntur. Fi
dem obtestamur amice Le
ctor tuam, singula suis
locis digeras, confe
ras, & expendas,
spectaturus
hpou ti mega
kai kalon,
quod
his praeser
tim uolumini
bus praeter scripto
rum reliquam sortem
NAVCLERVS con
didit. Romanas & Germanicas
historias omnino docte, ac
prudenter
descriptas intelliges, si quanque
suo loco, suis
titulis, definitam secutus
fueris. Tum autori iu
re humanitatis gratiam habiturus,
Nauclerorum no
men ac familiam, extolle,
praedica. Cui si quid honoris ex fru
ge, & commodo bonorum
accedit, adeo illo modeste fruitur, ut
cum omni patria uelit haberi
comunem. Ergo cognosce, lege, proba ac uale.
<u 2-004>
F. NICOLAI BASELII HIRSAVGIENSIS
Exhortatio ad Lectores.
<u 2-005>
Index Operis
INDEX MEMORABILIVM GESTORVM ET
LOCORVM, QVAE
Prima parte Secundi Voluminis
Generationibus pene XXXIIII. a Christi nativitate
in Henrici II. tempora
describuntur. Te vero, Lector, quaeso quae in secunda parte sunt
cum his conferas, praesertim
siquando Germanicas historias requisieris.
Nam ibi, ut recentiore memoria
copiosius, repetitis etiam
interdum veteribus, narrantur.
<u 2-006 bis u 2-016>
FINIS
<u 2-017>
Index Operis
QVAE SECVNDA PARTE SECVNDI
VOLVMINIS AB HENRICI II.
temporibus memoratu digna scripta
sunt, hoc Indice censetur. Quo velim lector ita utare, ut putes multis
in locis quae in historia,
confusanea & indiscriminatim narrantur, nostris annotationibus, ceu
articulis, distincta esse, ac
quanque historiam summatim comprehensam. Insuper admoneo,
quando hae pene Germanorum res
sunt, quae hac ultima parte scribuntur, coniungas iis
quae superioribus voluminibus de
illis interdum integra, & suo quasi loco, interdum
parerga narrantur. Mihi crede ita
& Naucleri diligentiam spectabis &
frugem feres tibi, ut laetam, ita
maxime iucundam.
<u 2-018 bis u 2-030>
FINIS
Generatio Prima. <2-001 r>
<GENERATIO PRIMA>
CHRISTUS generationum spiritualium caput.
Nascitur IESUS CHRISTUS
Sexta aetas
mundi.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-001 v>
Omnes scriptores catholici
mundi monarchiam quartam a Caesare Augusto principium habuisse testantur, sub
quo & nasci dignatus est Christus, a quo incipit primitiva ecclesia, unde
videntur velle quod Caesar Iulius fuerit potius quidam praecursor sicut
Ioannes Baptista praecursor fuit domini. Principes Romani qui & quot fuerint: <Liste von "Octavianus Caesar Augustus" bis "Conradus
quoius tempore in Italia intrusit se Berengarius"> |
Chronographie Generatio Prima. <2-002 r>
<Fortsetzung der Liste
von "primus & ii. post eum iii." bis " MAXIMILIANUS eius
filius imperator invictissimus "> Tertia decima vero die a Christi nativitate Magi venerunt Hierosolymam
stella duce, ... |
Magorum munera.
Herodis in
filios odium.
Octavianus
iudex
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-002 v>
Herodes
Iudaicas genarationes combussit.
Herodes pueros
necat.
Augusti scomma.
Alex. patri
insidiatur.
Antipatri
insidiae.
Chronographie Generatio Prima. <2-003 r>
Antipatri
conatus. Herodes Agrippa Nepos Herodis
Jacobum Apostolum occidit.
Pharisaeorum
superbia.
Feroras veneno
perit.
Varus
Quintilius iudex fratricidii.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-003 v>
Captus
Antipater.
Sophistae
Foedissimum
morbi genus.
Antipatri
caedes.
Herodis mors.
Chronographie Generatio Prima. <2-004 r>
Archelaus
Iudaeae rex.
Iudaeae
Tetrarchae.
Reditus Christi
ex Aegypto.
Iudaeorum
sectae.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-004 v>
Augusti mors
& mores.
Tyberius imperator tertius.
Tyberii
patientia
Vitrum
fabricabile
Germanicus
Drusus.
Chronographie Generatio Secunda. <2-005 r>
Pilatus in
Iudaeam missus.
GENERATIO SECUNDA
GENERATIO secunda initium accepit anno xv. imperii Tyberii caesaris, procurante Pontio Pilato
Iudaeam, Tetrarcha Galilaeae Herode, Philippo, fratre eius, Tetrarcha
Ituraeae & Thraconitidis regionis, & Lysania Abilinae Tetrarcha sub
principibus sacerdotum Anna & Caipha factum est verbum domini super Ioannem, Zachariae filium, in
deserto, ut baptizans & praedicans solatium redemptionis annunciaret,
& venit in omnem regionem Iordanis baptizans, praedicans dicebat:
"Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum." In hoc anno terminata est circumcisio
& inchoatus baptismus, exibat tum ad eum omnis Iudaea & baptizabatur in Iordane. Cum autem baptizaret, miserunt ab Hierosolymis sacerdotes & levitas
interrogantes, quis esset. Et confessus est se neque Christum neque Heliam, dixerunt illi:
"Quid ergo baptizas, si tu non es Christus nec Helias neque
propheta?" Ait Ioannes: "Ego baptizo in aqua, medius autem vestrum stetit, quem
vos nescitis, ipse est, qui post me venturus est, ante me factus est, cuius
ego non sum dignus, ut solvam corrigiam calciamenti." Haec in Bethania facta sunt trans Iordanem. Altera die vidit Ioannes Iesum venientem ad se & ait: "Ecce,
agnus dei, qui tollit peccata mundi." Tunc venit Iesus a Galilaea in Iordanem ad Ioannem, ut baptizaretur. Ioannes autem prohibebat eum dicens: "Ego a te debeo
baptizari." Respondens Iesus dixit: "Sine modo, sic decet nos adimplere omnem
iusticiam." Baptizatus autem Iesus confestim descendit de aqua, & ecce aperti
sunt coeli, viditque spiritum dei descendentem sicut columbam super se,
audita est vox de coelo: "Hic est filius meus dilectus, in quo mihi
complacui." Exinde dominus noster Iesus Christus coepit signa facere & praedicare
virtutibus vera comprobans, quae dicebat, discipulosque eligens evangelicis
eos imbuebat sacramentis. Anno vero Tyberii xvi. Herodes Tetrarcha Galilaeae Ioannem Baptistam
incarceravit circa pascha, quem anno sequenti decollari fecit machinante
Herodiade uxore sua, quam abstulit fratri suo Philippo, repudiata filia
Aretae regis. Inde etiam bellum exortum est inter Aretam & Herodem, pugna facta
pars Herodis victa est. Quibusdam autem Iudaeorum videbatur ideo periisse Herodis exercitum, quod
in eum satis iuste indignatio divina commota sit pro vindicta Ioannis
Baptistae, ut scribit Iosephus,
hunc enim Herodes, inquit, occidit virum valde bonum, qui praecipiebat
Iudaeis virtuti operam dare, iusticiam colere, pietatem in deum servare,
& per baptismum in unum coire. Interficitur & Christus, verus dei filius, veritatis, iusticiae,
pietatis & religionis assertor anno
xviii. imperii Tyberii aetatis suae anno xxxiii. & eo magis, quod ei
vita propagata est ab octavo calen<dis> Ianuarii usque ad octavum
calen<dis> Aprilis, quo die conceptus in virginis utero fuit de spiritu
sancto, caedis autem tam nephariae etiam coeli ipsi signa dedere. Nam & solis tanta defectio facta hora sexta
diei, ut & dies in obscuram noctem versus sit. Et Bithynia etiam licet a Hierosolymis multum remota terrae motu
concussa, & multa Nicenae urbis aedificia corruere. Vox ex aditu templi Hierosolymitani audita: "Transmigremus, cives,
ex his sedibus!" Deinde resur- <2-005-v> rexit a mortuis Christus xvi. calen<dis>
Aprilis, & ascendit in coelum tertio nonas Maii, ac e Saulo persecutore
factus est Paulus doctor gentium mense Ianuario sequenti immediate passionem
Christi. |
Baptismus
Iohannis coepit.
Truncatur Io.
baptista
CHRISTUS crucifixus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-005 v>
De Christo
Iosephus
Iacobus
episcopus Hie<rosolymorum>
Abagari ad
Christum epistola.
Salvatoris ad
Abag. epistola.
Tyberius
Christum inter deos habuit.
Chronographie Generatio Secunda. <2-006 r>
Pilati scelera.
C. Caligula imperator
Perimit se
Pilatus
Herodes Agrippa
Romae degit.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-006 v>
Herodes Agrippa
Romae in carcere tenetur
Herodes Agrippa
rex Iudaeae datur.
Her. Antipae
interitus
Caligulae
caedes.
Philonis tempus
Claudius v. imperator
Chronographie Generatio Secunda. <2-007 r>
Sancita a
Claudio amnestia.
Beatissima
virgo moritur.
Iacobus maior.
Mors Herodis
Agrippae
Iudaea in
provinciae formam redigitur
Simon magus.
Petrus.
Simoniaci unde.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-007 v>
Marci
evangelium.
Petronella.
Petri
pontificatus.
Ieiunii
institutio
S. Maternus.
Argentina ad
fidem Christi conversa.
Iudaeorum
seditio.
Chronographie Generatio Tertia. <2-008 r>
Claudii
interitus.
Iudaei Roma
pulsi.
Varii Neronis
mores.
Incendium urbis.
S. Paulus.
GENERATIO TERTIA
Albinus.
Iacobus frater
domini.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-008 v>
Senecae
consulatus.
Appripina
interficitur.
Seneca
accusatur.
Senecae ad
Neronem oratio.
Chronographie Generatio Tertia. <2-009 r>
Neronis
responsio.
Senecae ab urbe
discessus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-009 v>
Prima in
Christianos persecutio.
Coniuratio in
Neronem proditur.
C. Piso obiit
abruptis brachiorum venis.
Mira in uxore
Senecae constantia.
Chronographie Generatio Tertia. <2-010 r>
Senecae
interitus.
Lucanus poeta.
Petrus &
Paulus trucidantur.
Nero se
interfecit.
Linus papa
Philo
Galba imperator vii
Otho imperator viii.
Vitellius impe. ix.
Vespasianus x. imperator.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-010 v>
Causae &
semina belli iudaici.
Seditio in
Caesarea
Hierosolymitana
seditio.
Chronographie Generatio Tertia. <2-011 r>
Agrippae ad
Iudaeos oratio.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-011 v>
Ro. imperii
potentia.
Germanorum
potentia.
Ro. fortuna
unde.
Chronographie Generatio Tertia. <2-012 r>
Iudaei dispersi
Peroratio
Reiecta sunt
caesaris munera.
Optimatum
strages.
Manaimus
sophista.
Ro. caesi.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-012 v>
Iudaei
caeduntur.
Zabulon opidum
direptum.
Ananus proditor
Caestii
infoelix successus
Chronographie Generatio Tertia. <2-013 r>
Lecti duces
Iudaeorum.
Nero Vespasiano
Iudaicum bellum commendat
Iotapata
obsidetur.
Strategema
Iosepi.
Aquae penuria.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-013 v>
Expugnatur
Iotapata.
Foenum graecum.
Excidium
Iotapatae.
Chronographie Generatio Tertia. <2-014 r>
Iosephus a Ro.
repertus
Num viri sit
sese interficere.
Poenae eorum
qui se interficiunt
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-014 v>
Vespasiano
portendi imperium Iosephus praedicit.
Agrippa
hospitio accipit Ro. exercitum
Gamala.
Giscala
Sacra & rem
pub. hierosol. zelotae Tyranni perturbant.
Chronographie Generatio Tertia. <2-015 r>
Iudaeorum
sanguine templum polluitur.
Idumaei zelotis
auxilia mittunt
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-015 v>
Tempestas
futuri exitii praenuncia.
Saevitia
zelotarum in cives.
Chronographie Generatio Tertia. <2-016 r>
Vindicta eorum
qui sacra temnunt.
Vespasianus
salutatus Imp.
Iosephus
liberatur
Simon
Triplex desotio
in hierosolymis.
Titi agmen
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-016 v>
Hierolsolymorum
obsidio.
Pugna Iudaeorum
cum Ro.
Topographia
Hierosolymorum.
Chronographie Generatio Tertia. <2-017 r>
Duo muri capti.
Iosephus suadet
civitatem dedi
Iosephi oratio.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-017 v>
Iudaeorum
pervicacia
Peroratio
Fames.
Chronographie Generatio Tertia. <2-018 r>
Aggeres
exuruntur
Spoliatum
templum.
Ro. muros
conscendunt
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-018 v>
Iulianus miles.
Pugnae ante
templum.
Horribile
mulieris facinus.
Oppugnatur
templum
Chronographie Generatio Tertia. <2-019 r>
Exuritur
templum
Excidii
hierosolymitani praenuncia
Ve
Hierosolymis.
Praeda.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-019 v>
Titi ad
Iudaeorum reliquias oratio.
Incendium
Hierosol.
Caesorum &
captorum numerus.
Chronographie Generatio Tertia. <2-020 r>
Quinquies ante
capta Hierosol.
Militum dona.
Gloriosa
Eleazari adhortatio.
Praestat bene
mori quam male vivere.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-020 v>
Brachmanes,
magi.
Crudelis pugna.
Ianus clausus.
Iosephus
Chronographie Generatio Tertia. <2-021 r>
Titus xi. IMPER.
Linus
Lucas.
Domitianus XII. IMPER.
Secunda christianorum
persecutio.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-021 v>
Quintilianus.
GENERATIO QUARTA
Ebion.
Nicolaitae
Cletus papa
Nerva xiii IMP.
Traianus xiiii. IMP.
Chronographie Generatio Quarta. <2-022 r>
Ioannes
apostolus et evangelista.
Clemens papa
martyr.
Anacletus papa.
Euaristus papa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-022 v>
Symeon
Plinius
christi<anos> miser<a>tus.
Alexander papa
<handschriftlich:>
Traiani mors
Adrianus xv. IMP.
Memoria.
Germaniae
regnum restitutum.
Plinii mors.
GENERATIO QUINTA
Quadratus.
<handschriftlich:>
Aristides
Chronographie Generatio Quinta. <2-023 r>
Episcopi
Hierosolymorum.
Sixtus papa
Sophia
Iudaei
rebelles.
Hierosol.
instaurata Aelia
Marcus
Ep<iscopus> hier<osolymorum>
Basilides
Carpocrates.
Gnostici
Telesphorus
papa.
Hyginus papa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-023 v>
Antoninus Pius xvi. IMP.
Iustinus
philosophus & martyr.
Pius papa
Hermes.
Apollinaris.
Severiani.
Chronographie Generatio Quinta. <2-024 r>
Chiliastae.
Viri ingenio
clari Erasmus Rot<erodamus> Bilibaldus Pyrkaimer
Fuere his
temporibus viri & ingenio
& artium multitudine celebres, inter primos Plutarchus Cheronaeus,
Traiani praeceptor, a quo est in Illyricum missus consulari potestate,
iussumque omnibus in Illyria magistratibus, ut absque eo nihil agerent.
Scripsit praeter vitas paralellas philosophica plura, quorum magna pars
beneficio Erasmi Roterodami &
Bilibaldi Pyrkaimer, utriusque Germani, latine legitur. |
GENERATIO SEXTA
Polycarpus
Anicetus papa.
M. Antonius xvii. IMP.
Quarta
persecutio.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-024 v>
Marcomannicum
bellum.
Soter papa.
Mors L. Veri.
Eleutherius
papa.
Lucius Angliae
rex.
Apollonius
Haereticorum
turba
Chronographie Generatio Sexta. <2-025 r>
Interitus
Antonini.
De Britannia.
Anglorum a
Iulii caesaris temporibus.
Armingus a
Claudio debellatus
S. Lucius
Anglus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-025 v>
Coel
Helena
Constantini mater.
Saxones
Britanniam ingressi.
GENERATIO SEPTIMA
Commodus xviii. imp.
Origenes
nascitur.
Montana
haeresis
Chronographie Generatio Septima. <2-026 r>
Victor papa.
Constitutio
paschatis
Commodi mors.
Aelius Pertinax xix. IMP.
Didius Iulianus
imperator.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-026 v>
Pescennius
Niger.
Severus xx. IMP.
Nigri caedes.
Albinus
vincitur.
Artemonis
<haeresis>.
Zepherinus
papa.
Quinta
christianorum persecutio.
Chronographie Generatio Septima. <2-027 r>
Symmachus.
Tertulianus.
Bassianus Geta.
Heroum filii
noxae.
Iudas
OCTAVA GENERATIO
Severi mors.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-027 v>
Geta caesus.
Papinianus
iuris consultus.
Iulia
Macrinus xxii. IMP.
Bassinaus.
Macrini caedes.
Heliogabalus xxiii. IMP.
Chronographie Generatio Octava. <2-028 r>
Senatus mulierum
Portentosa
Heliogabali luxuria.
Alexander.
Ulpianus iuris
consul<tus>.
Mores
Heliogabali.
Heliogabali mors.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-028 v>
Callistus papa.
Alexander xxiiii. IMP.
Mammaea
Alexandri mater.
Pulchra administrationis
forma.
Ulpianus consul
alexandri.
Animadversio in
milites severa.
Chronographie Generatio Octava. <2-029 r>
Ovinius
Camillus.
Mirum Alexandri
factum.
Artaxerxes ab
Alexandro victus.
Alexander cum
matre interficitur
Urbanus
pontifex.
Pontianus
pontifex.
Cyriacus
pontifex.
Origenes
presbyter.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-029 v>
Reprehensio
Demetrii.
Africanus
scriptor.
Berillus
haereticus.
Execranda
haeresis
Haeresis
Helchesaitica.
Iulius Maximinianus imper<ator>
xxv.
Chronographie Generatio Octava. <2-030 r>
Alexandri mors.
Consiliarios
Alexandri Max<iminus> occidit & amicos.
Sexta
christianorum persecutio.
Gordianus
contra Maximinum impe<rator> eligitur
Maximini
rabies.
Gordiani filii
interitus
Gordianus senior
laqueo vitam finivit.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-030 v>
Consultat
senatus in aede concordiae.
Maximus Pupienus Balbinus IMP. 26.
Maximinus cum
filio occiditur
Maximus.
Balbinus principes occiduntur.
Pontianus
psalmos decantari fecit.
Chronographie Generatio Octava. <2-031 r>
Anther
GENERATIO NONA
Fabianus papa.
Miraculum
electionis.
Gordianus IMP. 28. <statt 27>
Misithei
<anstatt: Misitheus> Gordiani socer.
Literae
Misithei ad Gordinanum
Gordianus
bellum Parthis indixit
Misithei interitus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-031 v>
Philippus
praefectus praetorii efficitur.
Philippo
imperium committitur
Gordianus
occiditur
M. Iulius Philippus IMP. 28.
Annus
millesimus urbis conditae
Chronographie Generatio Nona. <2-032 r>
Decius 30. IMP.
Decii et filii
interitus
Cornelius papa.
Novatiana
haeresis
Lucius papa.
Gallus 31. IMP.
Aemilianus IMP.
L. Valerianus xxxiii. IMP.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-032 v>
Officium
censoris quale fuerit.
Persecutio
octava.
Stephanus papa.
De
rebaptizandis haereticis.
Malchion
Sixtus papa.
Sabellii
haeresis
Cherinthi
nepotiani haeresis
Dionysius
Marius Astirius
Chronographie Generatio Nona. <2-033 r>
Mirum de herba.
Valerianus
capitur.
Galenus 33. IMP. <oben schon L. Valerianus der 33. Kaiser!>
Invasores
imperii
Zenobia regina.
GENERATIO DECIMA
Hymenaeus
Dionysius
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-033 v>
Galenus
occiditur
Gregorius
Neocaesareae
Miraculum.
Dionysius papa.
Claudius IMP. 34.
De Gothis.
Chronographie Generatio Decima. <2-034 r>
Gotthi victi a
Claudio.
Claudii mors.
Quintilius IMP. 35.
Aurelianus IMP. 36.
Adulteri
supplicium
Aureliani aurea
epistula
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-034 v>
Tetricus
Aureliani epistula
ad Zenobiam.
Usus porcinae
institutus.
Nona
christianorum persecutio
Aurelianus
occiditur.
Tacitus
imperator eligitur.
Chronographie Generatio Decima. <2-035 r>
Oratio Taciti
senatoris.
Tacitus 37. IMP.
Taciti
interitus.
Florianus IMP.
Probus 38. IMP.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-035 v>
Gallos subegit
Probus
Interitus
Probi.
Chronographie Generatio Decima. <2-036 r>
Foelix papa.
Manes
haereticus.
Anatolius
Eutichianus
papa.
Caius papa.
Carus 39. IMP.
Numerianus IMP.
S. Cirillus
occiditur.
Diocletianus IMP. xxxx.
Carinus
occiditur.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-036 v>
Maximinianus
Herculeus.
Mauritii
martyrium.
Constantius.
Carausius
Albanus martyr.
Viri illustres.
GENERATIO UNDECIMA
Decima persecutio
in christianos.
Chronographie Generatio XI. <2-037 r>
Caius papa.
Martyres
illustres.
Marcellinus
papa
Marcellus papa.
Eusebius papa.
Melciades papa.
Edictum contra
persecutionem christianorum
Exclamatio
invectiva in clericos.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-037 v>
Diocletiani
obitus
Constantius.
Galerius IMP. 41.
Maxentius IMP. 42.
Sophronia
altera Lucretia
Chronographie Generatio XI. <2-038 r>
Maximiani
Herculei obitus.
Severus
occiditur.
Constantinus IMP. xl. <anstatt
xliii.>
Fata Maxentii.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-038 v>
Maximini
facinora.
Animadversio
divina.
Maximini
interitus.
Ecclesiarum
restauratio Constantini.
Chronographie Generatio XI. <2-039 r>
Licinii
defectio.
Licinii mors.
Silvester papa.
Constantinus
baptizatus.
Constantinus
leges edidit.
Donatio
Constantini.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-039 v>
Helena mater
Constantini
Crucis
inventio.
Chronographie Generatio XI. <2-040 r>
Constantinus
sedem transtulit Constantinopolim.
Ne autem novae Romae sacerdotes
imperatoriae magnificentiae expertes essent, duas item basilicas Constantinopoli aedificat, quarum altera
Irenes, altera apostolorum vocatur, eversis prius paganorum templis aut in
usum christianorum translatis, sublatisque e medio tripodibus delphicis, anno
domini .320. Et licet itaque per omnia floreret tunc ecclesia, non id diu pertulit
inimicus, videbat enim paganorum errorem fuisse nudatum, & creaturam a
pluribus iam non adorari, sed creatori hymnos decenter offerri, ea gratia iam
non aperte contra deum excitavit bellum, sed viros christianos inveniens
amore honoris & vanae gloriae seductos, per quos plurimos reduxit in
errorem non creaturam adorari astruens, sed ipsum creatorem conaequalem
praedicans creaturae. Presbyter quidam apud Alexandriam nomine Arrius specie religiosus, sed gloriae ac novitatis
cupidus, praedicabat filium dei creaturam esse, & spiritum sanctum ab eo
creatum, addens etiam erat, quando non erat. Tunc Alexander eiusdem urbis episcopus eidem resistebat, & cum illum
nequaquam ab errore revocare posset, expulit eum ab ecclesia, propter quod
ille Arrius seditionem excitavit, quod ut audivit Constantinus, primo
scripsit utrique invehens, quod scandala suscitarent, & cum nihil
proficeret, ipse princeps religiosissimus famosissimum illud, in Nicea
concilium excitavit, publicis asinis, mulis ac curribus, episcopos & qui
cum eis erant, ad sinodum venire praecipiens. Concilium itaque Nicenum
universale tricentorum decem & octo <318> episcoporum factum est
sub Silvestro anno domini .327. alii tamen dicunt habitum sub Iulio papa,
priorem tamen opinionem confirmat .16. di. c. Sextam .§. prima, utcunque sit,
prima universalis sinodus in Nicaea Bithyniae est habita praesente Magno
Constantino. Convenerunt in hoc concilio Macharius Hierosolymitanus, Eustachius
Antiochenus, Alexander Alexandrinus, alii quoque apostolici viri, quorum
aliqui dextros oculos effossos habebant, alii dextras suras abscissas,
Hispaniarum partium Osius, Tuncque ille sermo completus est collectos ex omnibus gentibus, quae sub
coelo sunt, viros religiosos, aderant Parthi, Maedi, Elamitae, habitantes
Mesopotamiam, Iudaeam, Cappadociam, Asiam, Phrygiam &c. Quibus omnibus imperator diebus quotidianis cibaria largissime ordinarat
expendi, ut autem solet fieri, plurimi sacerdotum privatas habentes causas
libellos principi offerunt. Quibus pius princeps, haec, inquit, habebunt tempus proprium, mihi vero
non licet de huiusmodi rebus iudicare, sacerdotes, agite, queso, ait,
imitantes divinam clementiam, aboleamus accusationes. & de hiis, quae ad
finem pertinent, agere studeamus, cuius gratia convenimus. Haec imperator dicens unusquisque librum ardere faciat, diffinientes
diem, qua solvi, quae dubia sunt, conveniat. Vocatusque est Arrius, discussisque ipsius assertionibus diutino multoque
tractatu placuit omnibus & velut uno cunctorum ore ac corde decretum est omoousion scribi debere, id est eiusdem cum patre
substantiae filium confiteri. 17. tunc solum fuisse dicuntur, quibus fides Arrii placebat, quorum sex
soli patiuntur se cum Arrio expelli, reliqui vero xi. consilio inter se
habito acquiescunt, ad subscribendum manu sua, sed non mente, cuius
simulationis autor praecipue fuit Eusebius, Nicomediae episcopus, exemplum autem fidei illorum, qui aderant catholici, hoc est, credimus in
unum deum, patrem omnipotentem, prout in symbolo, quod canitur in ecclesia, eos autem, qui dicunt: erat aliquando, quando non erat, & antequam
nasceretur, non erat, & quia ex nullis substantibus factus est, aut ex
alia subsistentia, vel substantia dicunt esse, aut convertibilem aut
mutabilem filium dei esse anathematizabant. Vbi notandum, quod Arriana haeresis fuit periculosior, universalior &
pene diuturnior, periculosior, quia circa mysterium trinitatis, universalior,
quia involvit multos ecclesiasticos & seculares, unde Hieronymus: Arrius
una scintilla in Alexandia fuit, & quia non cito extincta est, totum
orbem populata est flamma eius, xxiii. q .iii. resecandae, fuit etiam diuturnior, quia per multa tempora viguit. |
Arrianae
haereseos origo.
Alexander
episcopus.
Concilium
Nicenum.
Concilii
decretum. <Der vollständige Text
bis hierher befindet sich oben im Kasten.>
Dialecticus a
confessore simplici victus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-040 v>
Pafnutius.
Spiridion.
S. Nicolaus
Decreta de
continentia clericorum.
Constantini
epistula.
Constantinopolis.
Lactantius
Firmianus
Porphyrius
apostata.
Gotthi
Chronographie Generatio XI. <2-041 r>
Viri beatissimi.
GENERATIO DUODECIMA
Edictum
Constan<tini> adversum haereticos.
Helenae mors.
Athanasius
Alexandriae episcopus fit.
Relegatio
Athanasii.
Marcus
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-041 v>
Iulius papa.
Constantinus.
Constantini
obitus.
Constantius imperare 44. cum fratre
Constante.
De Constantini
moribus
Constan.
iunior.
Chronographie Generatio XII. <2-042 r>
Constantinus
iunior interficitur
Franci domiti.
Eusebius
Eusebii mors.
Paulus
episcopus depellitur.
Epistula
orientalium episcoporum ad papam.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-042 v>
Arrianorum
accusationes in Athanasium
Archelaus
Constans
Chronographie Generatio XII. <2-043 r>
Concilium
Sardicense.
Onager dux
iniquitatis.
Impium facinus.
Constantii epistula
ad Athanasium
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-043 v>
Constantis
obitus.
Vetravio
tyrannus
Gallus.
Sylvanus
occiditur.
Chronographie Generatio XII. <2-044 r>
Iulianus
apostata.
Liberius papa.
Christianorum a
Sebastiano persecutio.
Concilium
Mediolanum
Episcopi pulsi.
Constantii
& Liberii disceptatio
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-044 v>
Liberius in
exilium mittitur.
Secundum
scisma.
Liberius
revocatur.
Foelix papa.
Chronographie Generatio XII. <2-045 r>
Ariminense concilium.
Opertius.
Arriani in tres
sectas dividuntur
Iulianus
apostata.
Liberius
moritur.
GENERATIO TREDECIMA
Paulinus
Eusebius
martyr.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-045 v>
Magna miracula
attende.
Iulianus 45. IMP.
Crucis
potentia.
Chronographie Generatio XIII. <2-046 r>
De laurea in
caput Iuliani cadente.
Iuliani
instituta.
Inarus
episcopus Iulianum carpit.
Georgius
Alexandrinus occiditur
Athanasius
reversus est.
Athanasius
denuo expulsus.
Iuliani in
christianos saevitia
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-046 v>
Cruces in
vestibus iudaeorum
Ara iuxta
Iulianum constructa
Faceta militum
responsio
Valentinianus
Miraculum
Thaurus in
solio Iulia.
Libanius.
Chronographie Generatio XIII. <2-047 r>
Mors Iuliani.
Basilius magnus
episcopus
Basilii visio.
Impia vox
Iuliani.
S. Iulianus
praedixit exitum Iuliani IMP.
Facinora ac
mores Iuliani.
Donatistae
Luciferiani.
Apollinaris.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-047 v>
Iovinianus 46. IMP.
Ioviniani lex de
beata virgine.
Valentinianus 47. IMP.
Valens caesar
creatur
Francorum
origo.
Priamus
Francorum dux.
Pharamundus rex
Francorum.
Lex salica.
Chronographie Generatio XIII. <2-048 r>
Suardus rex
francorum
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-048 v>
Ex Belgica
Franci pulsi
Germani.
Thuringi.
Francigenae
Chronographie Generatio XIII. <2-049 r>
Catalogus regum
Francorum.
Monumentum in
Beinstain
Tunc per
connubia geniti ab his Francis,
& mulieribus gallicis, Francigenae inceperunt appellari. In praemissis
satis concordant chronica Francorum & Gotfroedi, de quo etiam in spe.
histo. li.xxi. c.ii ubi dicitur quod Clodius Rhenum transgressus est anno
domini 433 sub Theodosio secundo. De hoc Clodio paucis annis effluxis, iuxta opidum Vuaiblingen est villa Beinstein dicta, ubi visebatur
monumentum in modum turris miro opere de quadris et sculptis lapidibus
constructum in quo insculptum fuerat, Clodius hoc fecit uxori suae. Est autem
opidum Vuaiblingen sub dominio
ducum de Vuirtemberg. |
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-049 v>
Damasus papa.
Instituta
Damasi.
Valens
Gratianus
Somnium Iusti.
Proles
Valentiniani.
Ambrosius
eligitur in episcopum
Chronographie Generatio XIII. <2-050 r>
Valens 48. IMP.
Eudoxius autor
impietatis Valentis.
Procopius
tyrannus.
Sevitia
valentis in christianos.
Valentini anus.
S. Martinus
episcopus ordinatur
Messalianorum
haeresis
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-050 v>
Athanasius
moritur. <anno 378>
Lucii saevitia
in christianos.
Mulieris
constantia
Affrates
Chronographie Generatio XIII. <2-051 r>
Miracula B.
Basilii.
Basilii
constantia.
Themistius
Regina
Sarracenae gentis.
Moyses eremita.
Valens daemonem
consulit.
Theodosius
occiditur.
Hunnorum origo.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-051 v>
Mirum genus
hominum.
Eruptiones
Ungarorum
Cadar dux
Hunnorum.
Pannonia unde
nominata.
Chronographie Generatio XIII. <2-052 r>
Batho rex
Ungarorum
Matrinus
tetrarcha.
Detricus
Almanus.
Hermenricus.
Valumer.
Vuintherus.
Hunimundus.
Thurismundus.
Visigotthi
Theodosius
comes
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-052 v>
Lupicinus
Frigiderius
Valens interiit
igne.
Theodosius IMP. <49>
Theodosius
Athalaricum suscipit.
Athalarici
obitus.
Chronographie Generatio XIII. <2-053 r>
Armorica
Brittannia minor.
Iustina
ecclesiam persequitur.
Benivolus
quaestor vir pius
Maximus
Iustinam cum Valentiniano fugat.
Synodus
Constantinopolitana.
Syricius papa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-053 v>
Theodosius
vindicavit Gratianum.
Andragatius
comes
Maximi laus.
Enodius.
Theodosius
Romae duo scelera abstulit.
Poena in
adulteras.
Chronographie Generatio XIII. <2-054 r>
Amphilochius
vir admirandus.
Placilla
piissima theodosii uxor.
Abolita vocalis
confessio.
Nectarius
episcopus.
De celebratione
paschae
Ireneus
episcopus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-054 v>
Varia ieiunii
observatio.
De iniuria
Placillae facta.
Macedonius vir
pius
Ossa sanctorum
translata
Didymus
Chronographie Generatio XIII. <2-055 r>
Gregorius
Nazianzenus.
Basilius
Priscilianus
haereticus.
Maximi
interitus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-055 v>
GENERATIO QUARTADECIMA
Ioannes
Damascenus.
Damas<cenus>
per literas discipuli proditur.
Manus
Damas<ceni> amputatur.
Maria
Damas<ceno> restituit manum.
Augustini
historia.
Monica Augusti
mater.
Chronographie Generatio XIV. <2-056 r>
Augu<stini>
baptismus.
Disceptatio
Augu<stini> cum Fortunato.
Augu<stini>
mores.
Obitus
Ambrosii.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-056 v>
Orosius.
Rufinus.
Eugenius.
Honorius
designatur IMP.
Io<annes>
anachorita de victoria consultus.
Eugenius
Arbogastes interfecti.
Theodosii magni
obitus.
Remedium
Theodosii ad iram refrenandam
Chronographie Generatio XIIII. <2-057 r>
Theodosius
Magnus Ambrosii obiurgationem non aegre tult.
Rufinus
magister militiae.
Lex Theodosii
de iniungendis poenis.
Monstrum
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-057 v>
Arcadius.
Honorius IMP. 50.
Rufinus amputatur
capite.
Io.
Chrysostomus
Theophilus
episcopus Alexandrinus.
Eudoxia
Io<annem> accusat.
Oratio
Io<annis> Chrysost. ad suos.
Chronographie Generatio XIIII. <2-058 r>
Io<annes>
expellitur
Episcopi contra
Io<annem> conveniunt
Lucius saeviit
in christi gregem
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-058 v>
Anastasius
papa.
Libri Origenis
a quibusdam reprobati
Chrysostomi
& Epiphanii obitus.
Innocentius
papa.
Io<annes>
cur vocatus Chrysostomus.
Haeresis
cataphrygarum & Pelagii.
Chronographie Generatio XIIII. <2-059 r>
Haeresis deum
corpus asserens.
Haeresis per
destinatorum.
Honorius IMP.
ludum gladiatorium Romae amovit.
Gildo tyrannus.
Stilico
tyrannus
Vandalorum
origo
Burgundionum
origo
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-059 v>
Palatini
Dindymus & Severianus
Alaricus rex.
Radagasus
Chronographie Generatio XIIII. <2-060 r>
Radagasus
occiditur.
Saul hebraeus
dux.
Stilico
interficitur
Roma capitur a
Gotthis duce Alarico.
Innocentius
papa.
Galla Placidia
capta
Alarici mors.
Athaulphus rex.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-060 v>
Tempestiva
Placidiae admonitio
Constantini
tyranni motus.
Constantini
obitus.
Heraclianus
tyrannus.
Marinus comes.
Chronographie Generatio XIIII. <2-061 r>
Athaulphi mors.
Vallia rex
Placidia restituitur.
Epistula
Vandalorum, Alanorum ac Suevorum
Thalmud
Iudaeorum
Germaniae
vastatio.
De Treveris
& de Francis
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-061 v>
Primates
Francorum legem Salicam tulere.
Clodius
capillatus.
GENERATIO QUINTADECIMA
Zozimus papa.
Bonifacius
papa.
Hieronymi vita
& obitus.
Coelestinus
papa eligitur
Chronographie Generatio XV. <2-062 r>
Concilium
Ephesinum.
Etius
Castinus comes.
Bonifacius
comes.
Honorius
moritur.
Theodosius iunior IMP. 51.
Ioannes
tyrannus
Literae Augustini
ad Bonifacium.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-062 v>
August<inus>
rescribit Bonifacio.
Bonifacius
Aug<ustino> de victoria
Augustinus
Bonifacio.
Chronographie Generatio XV. <2-063 r>
Ioannes
tyrannus.
Ardaburius
praetor
Valentinianus tertius IMP. 52.
Britannia
vastatur.
Francorum in
Galliam accessus.
Vandali in
Galliam migrant.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-063 v>
Reges Suevorum
in Hispania
Carthago
capitur a Genserico
B. Augustini
obitus
Bonifacius
comes.
Britannorum fortuna
Saxones
Anglici.
Chronographie Generatio XV. <2-064 r>
Vortigernus rex
Merlinus ab
Incubo daemone conceptus
Sebastianus
comes.
Terrae motus
ingens
Sixtus tertius
papa.
Eudoxia
Hierusalem petit.
Ioannes
Cassianus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-064 v>
Leo papa primus
<anstatt: Leo primus papa>
Instituta
eiusdem.
Miracula.
Clodii obitus.
GENERATIO SEXTADECIMA
Attila dux
Hunnorum.
Priscus
historicus.
Vicus moenia
lignea habens.
Martis gladius.
Chronographie Generatio XVI. <2-065 r>
Attila rex
Bledam in consortem quaesivit.
Argentina ab
Attila destructa.
Theodosii
virtus & obitus.
Eudoxia artium
perita.
Theodosius
codicem compilavit
Septem
dormientes suscitati.
Pulcheria.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-065 v>
Martianus IMP. 53.
Partitio
Aphricae.
Arnestides
contra Hunnos missus.
Bleda
interfectus
Theodoricus
Gotthorum rex.
Conspiratio
multarum gentium contra Attilam.
Attila
germaniam ingreditur.
Chronographie Generatio XVI. <2-066 r>
Acre bellum cum
Attila.
Theodoricus
obiit.
Caesi in
prelio.
Etius dolo se
agit.
Lupus
episcopus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-066 v>
Augurium
Attilae.
Digna
castitatis exemplum.
Origo urbis
Venetiarum.
Ravennae Attila
pepercit.
Attila Leonis
papae oratione persuasus Italiam reliquit.
Chronographie Generatio XVI. <2-067 r>
Crudelis
Attilae obitus.
Valentiniani ac
Etii obitus.
Genserici in
Italiam accessus.
Roma a
Genserico capta.
Cathalogus
Genserici.
Pulcheria
obiit.
Nestorius &
Eutiches haeretici.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-067 v>
Haeresis
Acephalorum.
Hylarius papa.
Ardaricus rex.
Attilae filii
vincuntur
Gotthi.
Gepidi.
Avitus IMP.
Thorismundus
Galliam vastat.
Chronographie Generatio XVI. <2-068 r>
Martianus
interficitur
Leo graecus primus IMP. 54.
Richimer
Gensericus in
Italiam.
Francorum
reges.
Aspar tyrannus.
Theodoricus
Cunimundus
Suevorum rex.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-068 v>
Simplicius papa.
Richimer
tyrannus.
Bilimer
praefectus.
Olymbrius dux.
Ro<mani>
imperatorem per suffragia.
Glycerius
caesar.
Leo ii.
imperator.
Zeno 55. IMP.
Marcus
Chronographie Generatio XVI. <2-069 r>
Nepos caesar.
Augustulus
caesar.
Odoacer rex
Gotthorum Italiam invadit
Ticinum
<urbs> capta ac diruta.
Augustulus
imperio se abdicat
Foelix iii.
papa.
Ambro<sius>
Aurelius occisus.
Britanni terram
reliquerunt propriam.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-069 v>
Britannia
moderna.
Ambrosius
Aurelius.
Otho filius
Engisti.
Pascentius
Vortig<erni> filius.
Uther rex
Arcturus rex.
Caliburnus
gladius Arcturi.
Odoacer.
Childericus rex
Francorum.
Chronographie Generatio XVI. <2-070 r>
Bissinus rex
GENERATIO SEPTIMADECIMA
Gundobaldus
Burgundiae rex.
Clodoveus rex
Franciae
Prelium
Alamanorum cum Clodoveo
Insignia
Francorum.
Gelasius papa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-070 v>
Honoricus
Vandalorum rex.
Eugenius
episcopus.
Immanissima
Honoris regis facinora.
Foelix
episcopus.
Crudelis christianorum
persecutio.
Cyprianus
episcopus.
Chronographie Generatio XVII. <2-071 r>
Letus.
Girilla.
Disputatio
catholicorum cum Vandalis.
Catholica
fides.
Crudelissima
Honorici tyrannis
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-071 v>
Episcopi in exilium
acti.
Dionysia
mulier.
Maioricus
Victoria
mulier.
Victorianus
martyr.
Eugenius in
exilium missus cum quingentis aliis.
Chronographie Generatio XVII. <2-072 r>
Duodecim pueri
ex relegatis.
Fames maxima.
Honoricus a
vermibus laceratus periit.
Theodoricus rex
Ostrogothorum.
Theodoricus
petit Italiam.
Odoacer rex.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-072 v>
Odoacer
interimitur anno domini 490.
Theodorici
mores.
Instauratio
Romae
Theodorici
edicta.
Ravenna opibus
aucta.
Andefleda uxor
Theodorici.
Chronographie Generatio XVII. <2-073 r>
Zenonis mors.
Anastasius IMP. 56.
Anastasius
papa.
Symmachus papa.
Theodorici
religio
Symmachi
virtus.
Miracula de
Arrianis.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-073 v>
Alamundrus
Saracenorum princeps
Alaricus rex.
Alverni.
Alarici
interitus.
Equum B.
Mart<ni> donatum Clodoveus redemit.
Argentinensis
ecclesia cathedralis fundata.
Chronographie Generatio XVII. <hier falsche Seitenangabe: Fo. LXIX.>
<2-074 r>
Arcturi regis
Britanniae res gestae.
Arcturi obitus.
Maelgon
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-074 v>
Duces
Britannorum
Edelbertus
Cantuariensis rex.
Anglorum reges.
Arcturi
insignia.
Ron lancea
Arcturi.
Arcturi
potestas.
GENERATIO OCTAVADECIMA
Chronographie Generatio XVIII. <2-075 r>
Hormisda papa.
Anastasius
obiit.
Iustinus eligitur IMP. LVII.
Manichei
expulsi
Trasimundo
Hildericus successit.
Clodoveus
obiit.
Gothildis
filios ad bellum incitat.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-075 v>
Clodomir
occiditur.
Clotharius
fratris filios occidit.
Theodoricus
Francorum rex
Io<annes>
papa primus eligitur.
Theodorici
crudelitas.
Io<annes>
papa constantinopolim veniens honorifice a Iustino susceptus.
Chronographie Generatio XVIII. <2-076 r>
Augurium
Theodorici regis Italiae
Atalaricus rex.
Olla Vulcani.
Io<annes>
primus
Foelix iii.
papa.
Iustinianus IMP. 58.
Bonifacius ii.
papa.
S. Benedictus.
Io<annes>
ii. papa.
Belisarius
patricius.
Carthago
capitur
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-076 v>
Vandali extinguuntur
in Aphrica
Atalaricus rex.
Atalarici
edicta.
Atalarici mors.
Amalasuntha
regina
Theodatus rex
Chronographie Generatio XVIII. <2-077 r>
Epistula
Theodati ad Theodoram Augustam.
Agapitus papa.
Altercatio
Iustiniani & Agapiti
Anthemius
damnatur
Sylverius papa.
Iustiniani
oratores ad Theodatum.
Epistula
Iustiniani ad reges Francorum.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-077 v>
Mundus dux
occisus.
Belisarius
Siciliam applicat.
Theodati
legatio ad Iustinianum
Gripa dux
Belisarii in Italia
successus.
Neapolis capta.
Vitigis rex.
Luderim
praefectus
Chronographie Generatio XVIII. <2-078 r>
Belisarius Roma
potitur.
Vitigis obsidet
urbem.
Accusatur
Belisarii temeritas
Fames maxima.
Induciae trium
mensium.
Theodora
imperatoris uxor.
Sylverius papa
relegatur.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-078 v>
Vigilius papa.
Seditiones
propter violatas inducias.
Ioannes dux
Belisarii bellum redintegrat
Vitigis
ariminum obsidet.
Mundilas dux.
Vraias
Gotthorum dux.
Chronographie Generatio XVIII. <2-079 r>
Narses novum
exercitum adduxit.
Consilium ducum
de bello.
Mediolanum
gotthis deditur.
Belisarius
Auximum obsidet
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-079 v>
Nova Francorum
eruptio in Italiam.
Auximum
Belisario deditur.
Ravenna obsessa.
Francorum
pollicita.
Horrea regia
deflagrant.
Conditiones
pacis.
Gotthi novum
regem creant.
Chronographie Generatio XVIII. <2-080 r>
Belisarius cum
Vitigite Bizantium redit
Mors
theodorici.
Gothildis
moritur.
GENERATIO NONADECIMA
Theodora imperatrix
machinatur in Vigilii exitium.
Templum
Sophiae.
Magna Belisarii
virtus
Ildovadus rex.
Vraia
occiditur.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-080 v>
Ildovadus a
Builla interfectus
Totila rex
creatur
Totilae
exercitus vicit Iustiniani.
Totila Neapolim
obsedit.
Neapolis
capitur
S. Benedictus
Totilae vaticinatur.
Festum
purificationis.
Canis rufi
miranda.
Chronographie Generatio XIX. <2-081 r>
Obsidio Romae.
Pelagius ad
Italiam mittitur.
Totilas
invehitur in romanos.
Belisarius cum
classe Romam venit.
Isaacis
temeritas.
Fames urbana.
Urbs Totilae
proditur
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-081 v>
Totilas romam
cepit
Totilas mitius
exercet victoriam.
Oratio Totilae
ad Ro<manos>
Legati a Totila
Constantinopolim missi.
Moenia romae subversa.
Chronographie Generatio XIX. <2-082 r>
Urbis
restauratio per Belisarium
Novae copiae
mittuntur Belisario
Antonia
Belisarii uxor.
Herculani
episcopi supplicium.
Totilas romam
repetit.
Capitur iterum
roma.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-082 v>
Difficilis
interclusorum conditio.
Roma
restituitur a Totila.
Totilas
Siciliam petit.
Narseti bellum
Italicum defertur
Bellicus
Narsetis apparatus
Isdrilas
perfectus.
Chronographie Generatio XIX. <2-083 r>
Totilae
interitus.
Teias creatur
rex a Gotthis
Urbs a Narsete
capitur.
Pugna
atrocissima.
Teias telo
ictus interiit
Gotthorum
deditio
Sisualdus rex
Brentorum.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-083 v>
Dagisteus dux
Gotthos et Longobardos vicit.
Narses Gotthos
Italia pepulit.
Vigilii papae
obitus & instituta.
Theodorus
Coriarius haereticus.
Pelagius papa
eligitur
Cathelani.
Suevorum reges
in Hispania
Chronographie Generatio XIX. <2-084 r>
Gotthorum
reges.
Legio urbs.
Muca rex.
Saraceni
Hispania potiuntur.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-084 v>
Hispaniarum
reges
Ordo divi
Iacobi.
Chronographie Generatio XIX. <2-085 r>
Rodericus Cidus
vir admirandus.
Miraculum
ingens
Templariorum
ordo deletus
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-085 v>
Prima pestis in
regno Castellae.
Longobardorum
origo.
Chronographie Generatio XIX. <2-086 r>
Agelmundus
primus rex Longobardorum
Lamisso vel
Lamusius ii. rex.
Lethus iii.
Erulorum
strages.
Mos regum
Longobar<dorum>
Turisindus rex
gepi<darum>
Alboinus rex
Longobar<dorum>
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-086 v>
Bavaria cur
dicta
Eo tunc Alboinus fecit
firmam pacem cum Avaribus, qui primum Hunni vocabantur, reliquiae Attilae a
gepidis victae, qui tamen rege Zeliorbe cum xx. Hunnorum millibus, bello quod
Iustinianus contra Parthos foeliciter gessit, Cosdroae Parthorum regi
adversus Romam auxilium tulere, sed Cosdroas illos Hunnos tanque suspectos,
ut qui ab imperatore Romano munera accepissent incautos maxima oppressit
clade, quae clades super alias acceptas effecit, ut Hunni qui superfuerant
nomen antea gloriosum exosi, sese ab Avario qui successerat Zeliorbi regi
Avaros nuncupaverint, qui quidem tanque a caetera barbarie profugi relictis
Pannoniis in Noricum recesserunt, unde factum est ut provincia Noricorum ab Avaribus addita litera "b"
Bavaria sit dicta, ea autem provintia habuit ab oriente Pannoniam, ab
occidente Sueviam, a meridie Italiam, a septentrione Danubium, sed eam
Bavariae partem quae pertinebat ad Italiam Austrasii, ante aliquot annos
occupatam nunc tenent, simul Austriam cum aliis partibus eius provinciae
appellatam. Strabo tamen a Bois qui eam terram coluerunt, Italia relicta
Boioriam potius appellari velle videtur. |
Pelagius
moritur.
Miraculum de
Iudaeo baptizato.
Iustinus IMP. LVIII. <58 ist zwei Mal gezählt!>
Iulianus
magister
Arethae regis
ornatus.
Ro<mani>
Narsetem accusant
Chronographie Generatio XIX. <2-087 r>
Narses Alboinum
in Italiam allicit.
S. Medardus.
S. Gildaledus.
Cranius
Clotharii filius.
Divisio regni
Franciae
Aripertus rex.
Sigibertus rex.
Gontranius rex
Chilpericus
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-087 v>
Chilpericus
Sigibertum persequitur.
Sigiberti
interitus.
Brunechildis in
exilium acta.
Meroveus
Chilperici filius.
GENERATIO VIGESIMA
Alboinus Longobardorum
rex.
Chronographie Generatio XX. <2-088 r>
Suevi in
Saxoniam
Longobardi
Italiam ingrediuntur.
Exarchatus
origo.
Duces.
Praeses
Alboini
successus
Alboinus Papia
potitur.
Patera ex cranio Chunimundi facta.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-088 v>
Rosimundae
machinatio in mortem mariti.
Occiditur
Alboinus.
Mors Iustini.
Tiberius ii. IMP. LIX.
Tiberii pietas.
Thesaurus
inventus
Chronographie Generatio XX. <2-089 r>
Nigunda regina
capitur.
Chilpericus
malitiosus rex.
Chilpericus ad literas
nostras tres graecas addidisse fertur
Fredegundis
adulterium detegitur
Chilperici
interitus
Benedictus
papa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-089 v>
De pascha
controversia.
Visigothorum
conversio ad fidem.
Clephis ii.
Longobar<dorum> rex.
Imola
aedificatur.
Pelagius ii.
papa.
Triginta duces
Longobar<dorum>
Saxones patriam
repetunt
Error Eutichii
de resurrectione
Mors Tiberii.
Chronographie Generatio XX. <2-090 r>
Aurei nummi
genus
Suevi Saxones
suparant <statt: superant>.
Mauritius IMP. LX.
Feroaldus dux.
Dotrula Suevus.
Antharis
Flavius iii. rex longobardorum.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-090 v>
Gregorius
pontificatum renuit.
Pestis maxima.
Septiformis
litania
Gregorius
primus papa.
Pestis sedatur.
Instituta
Gregorii
Chronographie Generatio XX. <2-091 r>
Teudelinda
Longobar<dorum> regina
Romanus
exarchus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-091 v>
Mauritii
impietas
Gallinicus
iiii. Exarchus.
Teudelindae
pietas
Tassilo
Bavarus.
Brunechildis
virtus
Chronographie Generatio XX. <2-092 r>
Hunnorum nova
saevitia.
Arrigis.
Smaragdus
Exarchus v.
Mauricii
avaritia
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-092 v>
Roma obsidetur.
Gregorii et
Mauricii convitia.
Malchus
episcopus.
Saraceni
Siciliam vastant
Sclavi unde.
Vuendi.
Aquileiense
scisma
Chronographie Generatio XX. <2-093 r>
Gontranus
Clotarii tutor.
Anglorum
principes & reguli.
Vuestosaxones.
Monstra visa.
Conventus
Gontrani & Childeberti.
Childebertus
Francorum rex.
Fredegundae mors
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-093 v>
Theodeberto
caput frater <Theodoricus> amputat.
Theodorici
interitus
GENERATIO VIGESIMAPRIMA
Ostentum
Philippicus
Mauricii gener.
Mauricii
caedes.
Phocas IMP. LXI.
Chronographie Generatio XXI. <2-094 r>
Grego<rii>
ad Phocan epistola.
Cremona solo
aequatur.
Sacra Gregorii
instituta.
Schola
cantorum.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-094 v>
Sabinianus
papa.
Infamatur
Gregorii pontificatus
Prodigia
Cosroes.
Bonifacius iii.
papa.
Chronographie Generatio XX. <2-095 r>
Bonifacius iv.
papa.
Sisulphus
Longobar<dus> Hunnorum armis perit.
Cacannus
Bavarus.
Sacer campus.
Ioannes Thrax
Exarchus
Heraclius IMP. LXII.
Fumi venditores
apud Phocam
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-095 v>
Cosroes crucem
dominicam aufert.
Heraclius
vincit Persas.
Clotarius
Francorum rex.
Sigibertus
Nothus vincitur.
Ultimum
Brunechildis supplicium.
Dagobertus
& Aribertus flii Clotarii.
Chronographie Generatio XXI. <2-096 r>
Ecclesia S.
Dionysii aedificatur, & argento tegitur.
Saxones a
Clotario & Dagob<erto> vincuntur
Clotarius
moritur.
Testimonium
literarum
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-096 v>
Monasterium in
Vuyssenburg.
Anno, ut plures scribunt,
regni sui xliiii. moritur <Clotarius> duobus filiis Dagoberto et
Arberto relictis, & sic anno domini Dc.xxx. Id quo modo fieri possit
admiror, nam liquido constat ex literis fundationis monasterii in Vuyssenburg
quod fundavit Dagobertus, Clotarium iam diu fuisse defunctum; quarum literarum
tenor talis est: Dagobertus magnus divina clementia rex Francorum
omnibus regni sui primatibus, immo cunctis christi fidelibus praesentibus ac
futuris &c. Notum facimus, quod patre meo Clotario defuncto
paterni regni curam suscepi, sed vivendi ductus levitate, deceptus regalis
officii debitum neglexi &c. Inter alios excessus meos & ecclesiarum dei
destructor & dissipator esse ceperam, nec divinae maiestatis oculos nec
hominum veritus acclamationem. Tandem dei benignitas obstinatae mentis
superbiam conterens virga correctionis iniquitates meas correxit &
castigato mihi veniam non negavit, nam raptus in sublime divinaeque maiestati
inter choros sanctorum, in habitu iudicanti sedenti, praesentatus a
sanctissimis ecclesiarum patronis pro rebus ecclesiasticis per rapinam a me
distractis & consumptis graviter sum accusatus &c. Cumque conscientia gravatus non auderem delicta
defendere, ex arbitrio praesidentis poenae sum addictus, deinde caeso &
poenis gravioribus affecto succurrit mihi tandem specialis meus patronus S.
Dionysius martyr, qui precibus suis & instantis poenae dilationem &
poenitentiae mihi tempus obtinuit. Idem quasi modum poenitentiae imponens in
hoc mihi spem posuit indulgentiae, si ad honorem dei & beatorum Petri
& Pauli apostolorum sanctorum, quos magis offenderam, domum divinis aptam
servitiis construerem, qua promissione laetatus libens vovi dimissusque a
superis redii. Igitur sub certa spe remissionis peccatorum
nostrorum reddentes alacri studio votum, quod fecimus, ecclesiam in honore S.
Trinitatis & S. Mariae perpetuae virginis, & sanctorum apostolorum
Petri & Pauli in loco, qui dicitur Vuyssenburg, construximus, quam
sublimare & regali munificentia ditare decrevimus. Donamus ergo ei et perpetuo dari volumus de rebus fisci illic
adiacentibus quicquid ad nos spectat tam in villis quam mancipiis &c. Item
nullus secularis iurisdictionem ibi habeat &c. illud etiam pari decrevimus autoritate, ut
nullus pontificum Nemetensis civitatis vel reliquorum episcoporum aliquam ibi
dominandi vel quaslibet causas agendi habeat facultatem, sed sub nostrae
emunitatis defensione pater monasterii
omnia possideat, homines eiusdem monasterii per fines regni nostri nulli
telonium persolvant &c. ut haec inconvulsa permaneant chartam hanc
adiectione sigilli nostri roboratam signavimus. Datum in ipso monasterio mense Maio die xi. anno
regni nostri xxiii. anno domini Dc.xxiii. Et sic ex supputatione annorum convincitur error scribentium, literis
enim authenticis & taliter munitis magis credendum est, quam historiarum scriptoribus. |
Dagobertus cum
fratre partitur imperium.
Sigibertus
Dagoberti filius.
Amandus
episcopus Argentinensis.
S. Arbogastus
episcopus Argenti<nensis>
Deusdedit papa.
Io<annes>
Campsinus praefectus.
Eleutherius
Exarchus vii.
Chronographie Generatio XXI. <2-097 r>
Eleutherii
caedes.
Isaacius
Exarchus viii.
Adoaldus
Longobar<dorum> rex.
Carthago &
omnis Africa Persis cessit.
Bonifacius v.
papa.
Persarum
gravissima caedes.
Tempestas.
Honorius
primus, papa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-097 v>
GENERATIO VIGESIMASECUNDA
Mahumeti origo
& ingenium.
Sergius
monachus.
Iacobitae
Morbo comitiali
laboravit Mahumet
Arabes Mahumeto
duce imperium invadunt.
Chronographie Generatio XXII. <2-098 r>
Persae accepta Mahumeti
lege Saraceni dicuntur
Mahumeti mors.
Arioaldus
Longobar<dorum> rex vi.
Mauricius urbis
Romae praefectus thesauros invadit.
Isaacii
sacrilegium
Io<annes>
papa iiii.
Theodorus papa
primus
Mauricii contra
Isaacium coniuratio.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-098 v>
Theodorus
Exarchus ix.
Constantinus iunior IMP. LXIII.
Constans IMP. LXIIII.
Tholosanum
regnum Dagober<tus> recipit.
Britones se
dedunt.
Dagober<ti>
testamentum & interitus.
Chronographie Generatio XXII. <2-099 r>
Paulus Constant<inopolitanus>
patriarcha haereticus.
Martinus papa
primus.
Rhotaris
long<obardorum> rex vii.
Olympius
Exarchus decimus.
Sarac<eni>
Siciliam vastant.
Theodorus
Exarchus xi.
Rodoaldus
longo<bardorum> rex viii.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-099 v>
Aribertus
longo<bardorum> rex ix.
Pestis.
Clodoveus
Francorum rex.
Dagobertus
iunior.
GENERATIO VIGESIMATERTIA
Eugenius papa
primus.
Gundebertus
& Partharis long<obardorum> reges.
Grimoaldus
Beneventanus longo<bardorum> rex
Chronographie Generatio XXIII. <2-100 r>
Garibaldus
occiditur
Partharis ad
Grimoaldum redit.
Partharis fuga.
Hunnulfi fides
& constantia.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-100 v>
Vitalianus
papa.
Persae ad fidem
conversi.
Constantius
Italiam proficiscitur.
Romoaldus
Graecos vincit
Urbem diripit
Constantius.
Longobardorum
discordia.
Chronographie Generatio XXIII. <2-101 r>
Populiensium
strages
Arnifrites
Partharis
Longobar<dorum> rex xii.
Constantii
caedes.
Missessus
opprimitur.
Constantinus quartus IMP. LXV.
Adeodatus papa.
Donus papa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-101 v>
Agatho papa.
Naves
Sarac<enorum> medio mari exustae.
Bulgari
Thraciam ingressi.
Sexta
Constant<inopolitana> synodus.
Clodovei mors.
Bathildis
Chronographie Generatio XXIII. <2-102 r>
Clotarius iii.
Francorum rex.
Ebroinus.
Pipinus.
Cunibertus
Longobar<dorum> rex xiii.
Alachis
tyrannus Ticinum occupat.
Redit regnum ad
Cunibertum.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-102 v>
Leo ii. papa.
Benedictus ii.
papa.
Constant<ini>
sanctio de pontificis electione.
Ioannes v.
papa.
Constantinus
moritur.
Iustinianus II. IMP. LXVI.
Foedus cum
Saracenis ictum.
Conon primus
papa.
Io<annes>
Platina Exarchus xii.
Chronographie Generatio XXIIII. <2-103 r>
<GENERATIO VIGESIMAQUARTA>
Sergius primus
papa.
Clodo<veus>
& Child<ebertus> reges Francorum.
Luitpertus
Long<obardorum> rex xiiii.
Ragimbertus
Long<obardorum> rex xv.
Aribertus xvi.
Asprandus
Long<obardorum> rex xvii.
Luitprandus
xviii.
Iustiniani
perfidia.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-103 v>
Iustinianus
imperio deiectus a Leontio.
Leontium
Tiberius in carceres coniicit
Beda.
Io<annes>
vi. papa
Theophylacius
xiii. Exarchus.
Chronographie Generatio XXIIII. <2-104 r>
Sisulphus dux
Italiam infestat
Iustinianus
recuperat imperium
Saraceni
Aphricam recipiunt.
Ioannes vii.
papa.
Sisinius papa.
Constantinus
papa
Ravennatum
clades
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-104 v>
Iustinianus
Constantino supplex est
Philippicus IMP. LXVII.
Anastasius IMP. LXVIII.
Dagobertus iii.
Francorum rex
Daniel
Francorum rex.
Carolus
Martellus
Theodoricus
Francorum rex.
Chronographie Generatio XXIIII. <2-105 r>
Gregorius ii.
pontifex
Theodosius tertius IMP. LXIX.
Leo tertius IMP. LXX.
Venetorum dux
primus.
GENERATIO VIGESIMAQUINTA
Caroli Martelli
cum Sarac<enis> pugna
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-105 v>
Domuit
<Carolus> Mart<ellus> Burgundiones & Frysones
Avinio a
Saracenis capitur
Amorrei
Saraceni caedes.
Athini
Sarac<eni> fuga.
Visigotthi
deleti sunt.
Chronographie Generatio XXV. <2-106 r>
Augustini
tralatio
Constantinopolis
obsidetur.
Paulus Exarchus
xiii
Leo imagines
tollit
Finitur
Exarchorum potestas.
Eurithius.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-106 v>
Bonifacius
episcopus in Germaniam missus.
Gregorii ii.
epistula ad germanos
Iudaeorum
scelera.
Gregorius iii.
papa
Chronographie Generatio XXV. <2-107 r>
Grego<rius>
iii. dat Bonif<acio> usum pallii
Baiovaria fidem
Christi recepit.
Luitprandus
Long<obardus> urbem <Romam> obsidet.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-107 v>
Zacharias papa.
Luitprandi cum
Ro<manis> foedus.
Constantinus quintus IMP. LXXI.
Pipinus.
Carolomanus & Gripho filii Ma<r>telli
Hilprandus
Long<obardorum> rex xix.
Rachis xx.
Chronographie Generatio XXV. <2-108 r>
Epistula
Bonifacii ad Zachariam.
Zachariae
Pont<ificis> responsum
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-108 v>
Concilium
provinciale sub Bonifacio.
Chronographie Generatio XXV. <2-109 r>
Arthaustus
affectat imperium
Herdel.
Septem castra.
Harpad Hunnus.
Carolomannus
quae in Ger<mania> gesserit.
Carolomannus
religionem profitetur.
Anglorum regum
a Carolo ad Henricum numerus
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-109 v>
Oxoniense
studium.
Regium Anglorum
diadema.
Cunto.
GENERATIO SEXTA ET VIGESIMA
Prodigia.
Epistula
Bonifac<ii> ad Edoaldum Anglum.
Zachariae ad
Bonifacium epistula.
Chronographie Generatio XX. <2-110 r>
Census
eccclesiarum.
Aldebertus
& Clemens haeretici.
Carolomanni
literae de Bonifacio.
Francorum regum
ignavia
Pipinus
eligitur Francorum rex.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-110 v>
Rachis
religioni se addicit.
Dialogi
Greg<orii> graeci facti.
Stephanus ii.
papa.
Aistulphus
Long<obardorum> rex xxi.
Pontificis ad
Pipinum epistola.
Chronographie Generatio XXVI. <2-111 r>
Stephanus
Pipino benedicit.
Aistulphum
Pipinus obsidet.
Exarchatus.
Desyderius
Long<obardorum> rex xxii. & ultimus
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-111 v>
Exarchorum
finis.
Bonifacii ad
Stephanum epistula.
Lullus Bonifacii
successor.
Mors Bonifacii.
Chronographie Generatio XXVI. <2-112 r>
Turcarum origo.
Paulus primus
papa.
Summa
Constant<ini> impietas.
Leo iiii.
imperio adscitus.
Pipinus Saxones
& Aquitanos devincit.
Caroli magni
tyrocinium.
<Es folgt die gesamte Passage über Karl den
Großen von 2-112-r bis 2-228-v als Abschrift des Originals.>
<2-112-r> Sequenti vero anno scilicet
domini Dcc.lxi. <761> Gaifirus
licet obsides dedisset, sacramentaque iurasset, satius tamen sibi ratus, si de
illato bello superiori anno ultionem exigeret, exercitum, qui Francorum
possessiones popularetur, usque ad Cabillonen civitatem duxit. Quod cum Pipino generalem
conventum in villa duria agenti nunciatum esset, coactis copiis magno belli
apparatu Aquitaniam ingressus omnia ferro & igni vastat, & quaedam
opida ac castella manu cepit, quaedam se ultro dedere, hoc bellum partim Pipini, partim Caroli filii ductu
gestum est. Sic deinde iterum & quarto Pipinus Aquitaniam intravit, scribunt
aliqui septies eum intrasse. Tandem multis castellis & pagis captis ad Santonicam civitatem
contendit, eo in loco mater soror ac neptes Gaifiri ducis ad eum adductae
sunt, quas cum pie susceptas servari iussisset, ad Garumnam fluvium
proficiscitur, ubi ei Herevingus cum alia praefati ducis soro- <2-112-v> re
occurrit, seque & illam regi dedit, rebus ergo prospere gestis rex
revertitur, & in castello Sels pascha celebravit, assumptaque secum uxore
sua ac familia ad urbem Santonicam rediit, dimissa ibi uxore ac familia cum
omnibus copiis ad persequendum Gaifirum ducem animum intendit, nec prius
destitit, donec hostis interfectus est, sic Aquitania regno Franciae subiecta
est. Quo in tempore Pipinus Santonas reversus est, ubi aegrotare cepit,
delatus ad Turonios apud S. Martinum oravit, deinde Parisium veniens octavo kalendis Octobris obiit,
corpus eius in basilica S. Dionysii humatum est, anno domini Dcc.lxviii. <768> pontificatus Pauli decimo,
qui & eius vitae ultimus fuit, per cuius pontificis tempora tamen valuit
Pipini, regis Francorum, maiestas, ut nullis interea motibus Longobardorum
Italia aut Roma fuerit agitata. Pipini autem morte audita Desyderius
in romanam rem machinationibus uti cepit. Nam cum Paulus in extremis laboraret, Tothonem Nepesinum ducem Desyderius
impulit, ut Constantinum fratrem vi etiam, quando largitione aut ambitione
fieri non posset, pontificem deligeret. Is itaque Romam cum exercitu profectus Constantinum faventibus quibusdam
amicis corruptis pontificem creat, fuere etiam, qui Philippicum quendam huic
praeponerent, qui statim se abdicare magistratu armis compulsus est. Cogitur & Gregorius, praenestinus episcopus, Constantinum adhuc
laicum sacris statim initiari atque episcopum iniungere, cuius manus ita ob
eam rem exaruisse miraculo dicuntur, ut eas ori admovere non posset. Perstitit autem per annum in Petri cathedra Constantinus & episcopos
presbyterosque more pontificum ordinavit, quousque clero populoque Romano in
tribus foris, quae est S. Adriani ecclesia, per Christophorum Primicaerium
coacto Constantinus est eiectus, & in eius locum omnium suffragiis
Stephanus iii. extitit suffectus, tum in ecclesia Salvatoris Constantinus
magistratu se abdicans in monasterium est detrusus. Pipino pusillo duo fuere ex Bertha, quam nonnulli Bertrudam nominant,
liberi Carolus & Carolomannus,
qui ambo e procerum sententia reges appellati, partito inter se paterno regno
Carolomannus Suessione, Vormaciae Carolus regium diadema suscepit. At priusquam tantorum principum gesta exponam, regiae Francorum
praecipuum ornamentum, Parlamentum
describam. Cuius instituendi autor ab historicis non traditur, id enim cuiusque anni
definito tempore loco, quem rex designasset, habebatur. Servabatur autem hoc modo, ut ex maioribus civitatibus & provinciis
periti iudiciorum & consuetudinis homines ad id munus delecti ius cuique
per provocationem litiganti dicerent, quae institutio, cum vaga interdum
incertaque mutatis sedibus esset, decreta est Parlamento apud Parisios curia
& sedes, in qua iudices designati se iugiter sisterent perpetui
provocationum definitores, qui octoginta sunt, annua ex regis fisco stipendia
capientes. Et hi quidem per quatuor curias constituti seorsum considunt, suosque
praesidentes habent. In prima, quam Franci Cameram vocant, praesidentes quatuor & consiliarii
xxx. causas & lites audiunt, dilationes & quae ad iuris cognitionem
attinet, constituunt leviora quidem & temporanea finientes in reliquis
singulis duabus cameris xviii. inquisitionibus praesunt, qui enquaestarum, id
est inquisitionum, consiliarii dicuntur, quibus praesidentes quatuor
praeficiuntur, horum omnium pars ex clero, parsque ex laicis constituitur. Sententias dictant, quam statutis diebus alter praesidentium in prima
curia palam enunciat, idque arrestum, id est fixum & firmatum, vocant, a
quo videlicet nemo provocare possit. Qui vero reus sententiam in se excipit, lx. librarum Turonensium mulcta
afficitur. Si quis tamen in iudicio error admissus reo esse videbitur, errorem
proponendi et in iudicium curiae deducendi potestatem habet, nec prius
auditur, quam duplicatam mulctam deposuerit. Quarta curia est eorum, quos requaestarum, id est supplicationum palatii,
magistros vocant, apud quos causa eorum tamen agitur, qui regiis obsequiis
deputati vel privilegio donati. Et ab his quidem iudicibus, qui sex sunt, provocare ad Parlamentum licet. At cum in decidendis iudiciis nodus aliquis & anceps in causa
difficultas surgit, omnium curiarum consiliariis convenientibus sententia
fertur. Solent &, quae de repub<lica> rex statuit, huius senatus decreto
edi, & singulis annis regiis rescriptis promulgatis, regem esse autorem
huius concionis constat. Habet & Parlamentum coniudices, dum assunt Franciae pares, &
alios supplicationum magistros familiares regis comites, qui post primae
curiae praesides primi sedent. Illis cum Franciae paribus centum appellationum cognitio, regalium &
parium causae committuntur certa sententia finiendae. Sunt autem pares Franciae ex omni nobilitate xii. lelecti <sic!>:
Remensis archepiscopus, Laudunensis atque Lingonensis pontifices duces,
Bellovacus, Novionensis atque Catalaunensis episcopi comites appellati, ex
seculi principibus Burgundus, Normandus & Aquitanus ducatus dignitatem
Flandrensis autem Tholosanus & Campanus comitatus praerogativam
obtinuere, quos primum Carolus, ut refert Robertus, instituit, ut secum in
militiam produceret eos pares appellans, quia scilicet aequali inter se
dignitate regi constantes essent, nec cuiusquam nisi Parlamenti tantum
senatus iudicio obnoxii tenerentur coronandoque regi adessent. De Flandrensi comite non bene quadrat, nam Flandria comitatus dignitatem
sub Carolo Calvo consecuta est. <2-113-r> Anno domini Dcc.lxviii. <768> Stephanus iii., natione Siculus,
canonice est electus, sedit annis tribus mensibus quinque, qui octavo
electionis die consecratus indixit concilium, cui Constantini Nepesini acta
proponeret, mittit itaque ad Pipinum regem, de cuius interitu nondum
constabat, legatos, quod eius nomen in repu<blica> christiana magnum
esset modo, destinaret Ro<mano> concilio, qui e clero probarentur. Carolus paternae pietatis aemulus xii. Galliae episcopos ad hanc rem
idoneos mittit. Idem quoque caeteris principibus christiani nominis scribit,
obtemperaverunt omnes, in Lateranensi basilica concilium habetur, ibi multa
inter se de componendis ecclesiae rebus sunt locuti, Constantinum ad se
perduci iubent, accusatusque est, quod nullis sacris initiatus
Ap<ostolicam> Se<dem> occupasset. Ad haec ipse omne crimen in vim populi & quorundam reiicit, quod se
etiam invitum coegerint pontificatum obire, cum vero in pavimento pronus
& supplex iaceret veniam petens, miseratione moti, qui aderant, eum educi
iubent. Sequenti vero die Constantinus in concilium rediens mutata sententia
ostendit, quae aegerat, maiorum exemplo facta. Quod & Sergius Ravennatus episcopus, & Stephanus Neapolitanorum
ex laico episcopus creatus sit, ob hanc vero impudentiam indignati, qui in
concilio aderant, eum turpiter eiicientes ad componendam rempub<licam>
christianam animum adiecere, abrogatis primo Constantini decretis institutum
est, ne quisquam laicus nisi per gradus ecclesiasticos ascendens pontificatum
occupare audeat sub anathematis poena, promulgatum est item, ut qui
episcopatus dignitatem a Constantino consecuti fuerant, magistratu se
abdicantes ad pristinos ordines reciderent, quod si istorum vita & mores
mererentur ad Se<dem> Ap<ostolicam> venientes denuo consecrari
valerent. Idem statuunt de presbyteris & diaconis, constitutum est praeterea,
ut qui Constantiniana in re sacra egisset, irrita haberentur praeter baptismum
& chrisma. Denique abrogata synodo Constantiniana, qua decretum inter graecos
fuerat, de santorum imaginibus abolendis constitutum est, ut statuae
reponerentur atque imagines, ut homines eorum aemulatione factorum, quos
repraesentarent, ad devotionem incitari valerent. His ita peractis decretum est, ut sequenti die nudis pedibus processio
fieret, itum est tum a Lateranensi basilica ad S. Petrum nudis pedibus &
a pontifice simul & ab aliis. Ea cum fierent, Desyderius longobardorum rex occulte favens Constantini
partibus tractat cum Paulo Affiarta graeco, cubiculario imperatoris, qui
&si ducatum romanum non regeret, quorundam tamen Ro<manorum> &
Desyderii regis favori innisus aliquid pristinae autoritatis imperii prae se
ferebat. Desydrio suspecta erat regum Franciae in Ro<manos> affectio, unde
multis Ro<manum> pontificem blanditiis demulcere conatus est, adeo, ut
se Romam vocari & ad limina B. Petri visitanda invitari curaverit. Venit summam prae se ferens Christi religionis devotionem, pontifici
verba dedit humilima & talia, ex quibus in spem venit fore, ut nulla
inter eos post hac contentio oriri posset, quae omnia rex iureiurando
affirmabat servaturum. Deinde multa loquitur de Constantino & Philippico, censuitque in suasores
impulsoresque, non in simplices presbyteros, qui se passi essent in
pontifices prophanari, animadvertendum. Et Affiartam increpans, quod seditiosis viris non occurreret, impulitque,
ut in Christophorum Primicaerium, summae autoritatis virum & pontifici
amantissimum & Francorum partibus studiosum, manus iniiceret. Evocatique Sergius, nuper ad reges Francorum missus, & Christophorus
oculis sunt privati, sed & Affiarta post Desyderii recessum autoritate,
quae illi aucta erat, fretus multos ex Ro<manis> in carceres coniecit,
plurimos relegavit, ea propter & etiam, quod interim vacante ecclesia
Ravennatum Desyderius largitione corruptus Michaelem scriniarium eiusdem
ecclesiae pulso Leone archidiacono, quem populus clerusque peteba,t intrudere
conatus est. Pontifex ad Carolum, Francorum regem, scribit rogans, Desyderium
admoneat, ut ab iniuria inferenda caveat, fecit id Carolus & quidem
perdiligenter, retinere tamen hominem in officio armis non potuit, urgebant
enim eum regni sui tumultus. Pastor diligentissimus quarto pontificatus sui anno moritur &
Adrianus Romanus papa xcv. subrogatur anno Dcc.lxxi <771>. Itaque cum Carolus, qui magnus est appellatus postea, cum fratre
Carolomanno regnum divisisset, statim bello a Hunnuldo, Aquitaniae duce,
lacessitus est, sollicitabat ille ad defectionem Aquitaniae urbes, quas
Pipinus pater subegerat. Carolus contra hostem profectus continuo eum avertit, scilicet vir
bellorum gloriae natus. Fugit Hunnuldus ad Lupum, Vasconum ducem, quem Carolus insecutus non
prius cepit, quam a Lupo traditus est. Miserat Francus ad Lupum legatos, qui hostem dedi Carolo peterent,
alioqui sensuros Vasconas omnem belli molem, ille non solum Hunnuldum, verum
etiam sese dedidit. Ita Carolus Aquitaniam omnem Francorum imperio adiecit. Sed habuit ea victoria nonnihil etiam incommodi, quod tum frater
Carlomannus fato functus erat, relictis ex Bertha aliquot filiis, cum quo
annos tres Francorum imperium rexerat. Incidit & hic casus in annum domini Dcc.lxxi <771>. Occupavit imperium totum Carolus communi procerum consensu, eique
praefuit annos circiter xl <40>. Quo tempore Adrianus, quam primum in papam lectus est, in publicum
prodiit, carceratos ab Affiarta omnes liberavit, exulesque in patriam
revocavit. Desyderius cum magnanimitatem pontificis hor- <2-113-v> reret, tanti viri amicitiam, ne Francis
adhaereret, occupare quaesivit. Itaque mittit Theodorum Spoletinum, Tumionemque Hyporegiensem duces, qui
pontificem orent, ut foedera secum iniret. Ad quae respondit pontifex se, qui pacem cum omnibus & in primis cum
Longobarda gente cupiat habere, nullam posse verbis Desyderii fidem adhibere,
quod eum sciverit promissam Stephano Pont<ifici> fidem intra foedera
totiens violasse, quotiens illi laedendi data esset occasio, & dum
instarent legati, in aliud tempus pontifex negocium distulit. Interea vero Bertha, Carolomanni relicta, Hildegardae, Caroli uxori,
propter mariti amplitudinem invidens Andoarii cuiusdam consilio usa cum
filiis ad Desyderium regem in Italiam confugit, qui eam perbenigne suscepit,
& quod se tutiorem futurum hac ratione ab impetu Gallorum existimabat
& quod Francos praepositis Carolomanni filiis facilius sumpturos arma in
Carolum regem, si quid moveret, arbitraretur, res suas in tuto collocans
instat apud pontificem, ut Carolomanni filios reges inungeret, & cum ab
Adriano precibus hoc obtinere non potuisset, sperans, si bello agitaretur,
animos demissurum, per multas itaque Italiae partes concivit motus in
Ravennates movens, ditioni romanae tum obtemperantes, faventiam, Ferrariam &
Comaclum vi cepit. Siquidem Leo tunc archepiscopus Ravennates & Iulianus, Petrus ac
Vitalinus, tribuni plebis, Ravennam Exarchatumque pro Ro<mano>
Pont<ifice> administrabant, qui tres tribuni simul Romam petentes
afflictis rebus praesidia imploravere. Tunc pontifex eosdem & simul Stephanum sacellarium ac Paulum
Ro<manos> cives ad Desyderium misit orans, ut a motibus intentatis
temperans occupatas redderet civitates. Ad quae rex magna usus insolentia oportere respondit, ut pontifex secum
de rerum summa locuturus, ad suam praesentiam veniret. Interim Longobardi praeda facta onusti alia loca invadentes post direptos
ustosque agros, aliquas quoque ceperunt civitates, occupant Urbinum,
Eugubium, Senogaliam, Bleram, Oriculum. Instat vero Adrianus apud Desyderium literis atque nunciis orans &
obtestans, ut capta redderet, & cum nihil proficeret, abbatem monasterii
Sabinensis & cum eo xx. monachos celebris sanctimoniae oratores misit de
B. Petri iusticia deque dei iudicio, nisi B. Petro satisfieret, audenter
locuturos, non aliter Desyderius, quam prius epistulas ac nuncios exaudivit. Suos tamen ad pontificem mittens invitans, ut ad se iret, petivit,
praestitit in sententia pontifex dicens, ut omnia restitueret in locum, in
quo initio sui pontificatus fuerant, quo facto venire vellet, addiditque
alios oratores, qui similia peterent, tamen vero abfuit, ut postulata
impleverit Desyderius, quod se ad urbis Romae obsidionem ducturum est
comminatus. Quo tristi nuncio perculsus pontifex urbis portas claudi, muros
instaurari & caetera perferendae obsidioni necessaria parari curavit. Misit & ad Carolum regem Franciae oratores opem imminenti ecclesiae
excidio imploratum. Id cum intellexisset Desyderius, magna astutia est usus, ut pontificem in
sententiam suam duceret, nam cum Adelgisio filio & magnis copiis
profectus Carolomanni relictam Bertham & filios Romam versus ducere
perrexit, & cum Spoletum applicuisset, Adrianum Pont<ificem> de suo
& Francorum pacifico accessu per Andream Celerem fecit certiorem. Pontifex futurum intelligens, ut Carolomanni filiis unctis Carolum
patruum animo abalienaret, urbem Romam primum copiis munivit, inde
apostolorum Petri & Pauli basilicam omni ornatu ac sacra suppellectili in
urbem portata clausit ac repagulis ad intra firmavit, ut perfidus rex nulla
apostolorum visitandi limina nisi valvis refractis haberet facultatem, atque
tres episcopos Albanensem, Praenestinum, Tiburtinumque impio regi obvios
misit, qui apud in terraneam inventos Desyderium, Adelgisium filium, Bertham
ac filios Francos, ne Ro<mani> ducatus terram ingrederentur, sub
anathematis denunciatione monuerunt, quae adeo apud ferocem Longobardum
valuit, ut tacitus confususque Papiam sit reversus. Per hos dies Gregorius episcopus, Volcadus abbas, & Albuinus cubicularius
a Carolo, Francorum rege, Romam venientes pontificem sciscitati sunt, nunquid
Desyderius, quod suo regi respondisset, capta de Ravennate Exarchatu deque
Ro<mano> solo integre reddidisset. Cumque nihil factum intellexissent, abeunt duobus pontificiis legatis
comitati Longobardum rogaturi, ut capta reddat, obstinato id animo rex
recusat. Quare pontifex Francos orat, ut domum celeriter proficiscantur, quae acta
sint, regi referant & auxilium efflagitent. At Carolus rex his auditis, quae sui & Ro<mani> oratores
attulerant, eosdem ad Desyderium ire iussit, illique obtulit xiiii. millia
<14000> aureorum, si modo pontifici reconciliatus rem in integrum
restitueret. Et cum insuper precibus additis Longobardi pectus molliri nequisset, iter
ad Italiam est aggressus, cunque multas praemississet cohortes, quae alpium
claustra montis Iovis occuparent, ipse robur ducens totius Francorum militiae
montem Cinisium conscendere cepit, occupaverat autem montis Iovis saltus
claustraque Desyderius, & longobardis in Taurinensibus apud Augusta
praetoria coactis, omnes alpium aditus, per quos Francis erat veniendum,
stationibus ac munitionibus confirmabat. Ea cum essent Carolo in vertice Cinisii montis renunciata, tentavit
iterum per legatos Desyderium, si vellet, auro accepto consentire, quo magnam
fiduciam prae se ferente, iussit Carolus cohortes summa <2-114-r> alpium
superare, quam primum vero discurrentes undique nuncii Desyderio attulerunt
Francos occupatis saltibus claustra oppugnare, alpes etiam antea invias
penetrare. Illico consternatus recessit & abiecta spe cum Francis iusta acie
pugnandi coactum magna ostentatione exercitum dimisit, Adelgisioque cum
Carolomanni uxore & filiis Veronam misso ipse Papiam communire & in
ea Caroli impetum morari ac taedio obsidionis frangere statuit. Sunt e Francorum historicis, qui putant Desyderium cognito Caroli adventu
in plana se recepisse, atque Carolum, cum superatis iugis Taurinum
pervenisset, certiorem factum hostem cum grandi exercitu apud Vercellas esse,
mox converso in illum agmine Vercellas petiisse. Desyderium ibi pugna superatum Ticinum fugisse, Mortariae nomen esse
loco, ubi sit pugnatum, incolae ferunt, visuntur ibi sacella duo, alterum B.
Petro, alterum divo Eusebio dicatum, in illo Amilius, in hoc Amicus est
sepultus, viri adeo indiscreta facie, ut neuter ab altero discerni posset. Fugientem Desyderium Carolus insecutus Ticini obsedit, interim plurimae
Italiae civitates, ut Longobardorum res declinare vident, pontifici sese
sponte dedunt, quare Carolus in isto affinium studio firmas satis vires suas
ratus obsidionem Bernardo, patrueli suo, continuandam cum copiarum parte
tradit, ipse Veronam accepturus proficiscitur, ubi cum Adelgisio Bertha,
Carolomanni relicta, erat, sed Adelgisius mulierem in deditionem pronam
videns aufugit ad imperatorem Constantinopolim, quo abeunte nulla de
deditione mora intercessit, Verona in potestatem Caroli redacta, omnis regio
transpadana illi se permisit. Inde Romam visurus Carolus, cum iam urbi appropinquaret, resurrectionis
festum cum pontifice celebraturus pontifex obvios, qui eum deducerent, &
clerum & Ro<manos> iudices ad tria millia misit, expectabat vero
pontifex cum clero suo in gradibus S. Petri, quem quidem accedentem mira
benevolentia complexus est, nec retinere eum potuit, quominus pedes suos
oscularetur. Inde post datam acceptamque salutem basilicam ingressi, cum ad altare
apostoli simul venissent, iurarunt mutuo Carolus & pontifex
Ro<manus> & Franci perpetuam se amicitiam servaturos, &
communes eorum hostes fore, qui alteram partem lacessisset, urbem deinde ingressus omnes basilicas pie
admodum & religiose invisit ac muneribus quibusdam ornavit. Tum quae dono pater Pipinus Gregorio tertio dederat, eadem ipse
amplioribus privilegiis confirmavit fide interposita. Sunt autem haec, quicquid in Liguria ab urbe luna, iam pridem eversa,
usque ad alpes Italiae fines pertinet, huic ditioni additur & Corsica
insula, & quicquid Lucam & Parmam interiacet, additur & forum
Iulii cum Ravennatum exarchatu, cum Beneventano & Spoletino ducatu, cum
autem aliquibus diebus Romae resedisset, Papiam reversus est. Quo tempore Spoletinorum & Reatinorum, qui se nuper pontifici
dederant exemplum secuti, Romam detonso capillo veniunt, quod maximum
deditionis est inditium, Anconitani, Picentes, Auximates, Firmiani pontifici
se ac sua libere dedunt, tantum valuit Caroli in Italiam adventus. Longobardis autem quibusdam devotionis causa abire nolentibus Vaticani
sedes ad incolendum concessa, quo postea ex tota Italia multae suae gentis
confluxere, sicut & postea Saxonibus concessum fuit, unde dicebatur
Longobardorum Saxonumque vicus. Interiit autem haec nominatio, quando eo in loco hospitale S. spiritus
fuit ab Innocentio iii. aedificatum. Carolus ad obsidionem Papiae reversus est, at decimo demum mense, cum
Franci urbem vehementer urgerent, intus vero fames & pestilentia
grassarentur, civitas capitur, & Desyderius cum uxore & filiis
comprehenditur, qui Caroli ordinatione in Galliam deportatur, Leodium
relegatus. Carolus Papia Mediolanoque &, si quid erat reliquum in Italia,
potitus Francos illis urbibus praefecit, qui earum caeterarumque regionum ab
Apoenino ad alpium radices vergentium Longobardos in pace studerent
continere, reliquit etiam Beneventanis & Foroiulianis Longobardis ex sua
gente duces. Romae synodus Adriano autore in patriarchatu Lateranensi in ecclesia S.
Salvatoris celebrata est inter Cliii. <153> episcopos, religiosos &
abbates. Adrianus papa & universa synodus tradiderunt Carolo ius &
potestatem eligendi pontificem & ordinandi Ap<ostolicam> sedem,
dignitatem quoque patriciatus ei concesserunt, insuper, ut archepiscopi &
episcopi per singulas provincias ab eo investituram reciperent, diffinivit,
ut, nisi a rege laudetur & investiatur episcopus, a nemine consecretur,
si quis contra hoc decretum egerit, anathematis vinculo teneatur, & nisi
resipiscat, bona eius publicari praecepit, ut de hoc lxiii. di. in c.
Adrianus cavetur. Hoc Franci usurpant hodie, quod in quibusdam provinciis Galliae &
praesertim tribus, videlicet Cenomanensi, Rotomagensi & Remensi, sede va.
rex de singulis, prout vult, disponit, & in his ipse, non capitulum
succedit. Itaque Longobardi quarto & ducentesimo anno, postquam in Italiam
venerant, amisere regnum circiter annum domini Dcc.lxxiii <773>. Carolus cum domum rediisset magna onustus praeda una cum Bertha &
nepotibus suis, bellum Saxonicum
quasi intermissum nunc repetivit, quo nullum neque prolixius nec atrocius
Francorumque populo laboriosius fuit, quia Saxones sicut fere omnes Germaniae
nationes & natura feroces sunt. Erant autem Saxones idolorum cultui dediti, nec inhonestum arbitrabantur <2-114-v> polluere
& divina & humana iura. Susceptum est adversus eos bellum, quod per continuos xxx. <30>
annos durabat, quotiens enim superati se dederunt imperata facturi polliciti, obsides sponte, qui imperabantur,
dabant, sed sicut ad haec facienda proni sic ad eadem pervertenda semper
fuere praecipites, regis vero magnanimitas aut per se aut per alios perfidiam
eorum semper ulciscebatur, donec omnibus, qui resistere volebant, profligatis
decem millia hominum ex his, qui utrasque ripas Albis fluminis incolebant,
cum uxoribus, cum parvulis sublatos transtulit, & per Germaniam ac
Galliam multimoda divisione distribuit, eaque conditione bellum per tot annos
tractum constat esse finitum, ut abiecto daemonum cultu christianae
religionis sacramenta susciperent, reaedificaverat in Saxonia castrum
Eresburg, quod invadentes Saxones mira specie divinitatis pulsi sunt. Inter Saxones sunt & Vuestvali, cum quibus multa Carolus gessit praelia,
eosque magnis afflixit cladibus coegitque Christi religionem amplecti relicto
idolorum cultu, quam cum saepius abnegassent nec iusiurandum adverterent, ut
metu poenae rebellionem compesceret, occultos
constituit iudices, quibus potestatem dedit, ut, quam primum deierasse
aliquem comperissent aut fregisse fidem aut aliquod aliud flagicium
commisisse, mox illum supplicio afficerent, ubi primum comprehendi posset,
nulla citatione pervia aut defensione permissa, elegit enim viros graves
& recti amantes, quos plectere innocentes haud verisimile fuit, terruit
ea res Vuestvalos ac demum in fide continuit, cum saepe in nemoribus &
proceres & mediocres viri laqueo suspensi invenirentur nulla accusatione
prius audita. Quaerentibus tamen causam constabat fregisse fidem aut magnum aliquod
scelus commisisse, qui necati reperiebantur. Id iudicium ad nostram usque durat aetatem vocaturque vetitum, qui ei
praesunt Scabini appellantur, quorum ea praesumptio est, ut per totam
Germaniam iurisdictionem extendere velint, secretos habent ritus & arcana
quaedam, quibus malefactores indicant, nondum quisquam repertus, qui vel
precio vel metu aut in ebrietate revelaverit. Ipsorum quoque Scabinorum magna pars occulta est, qui per provincias
discurrentes criminosos notant & referentes iudicio accusant probantque,
ut eis mos est. Damnati describuntur in libro & minoribus Scabinis committitur
executio, reus ignarus suae damnationis, ubicunque repertus fuerit, supplicio
afficitur. Degeneravit hoc iudicium, nam & viles aliquae personae admittuntur
& civilia negocia tractare audent, quibus erat solum de criminalibus
permissa potestas, haec Pius Aeneas Sylvius. Anno vero domini Dcc.lxxv. <775> Constantinus Elephantiae morbo
gravari cepit, ex quo adusti spumantisque sanguinis vitio putrida caro nervos
ossaque destituens illum ubique ulceratum ad crudelissimum & sua omni
vita dignissimum perduxit interitum. Cui successit filius Leo, huius nominis quartus, regnavit annis quinque,
hic primum videbatur pius esse sanctaeque dei genitricis ac monachorum
amicus, unde & monachos metropolitanis praefecit, multosque ordines in
urbe regia bene ampliavit, quapropter principes omnes cum multitudine populi
petierunt filium eius Constantinum consortem imperii facere, qui, cum diceret
illum sibi unicum esse & parvulum, vereri se, ne forte illi fidem non
servarent, iuraverunt ei omnes se non admissuros alium imperatorem praeter
Leonem & Constantinum & ex semine ipsorum, hocque scripto
confirmaverunt, fuit autem Leo hic, quamvis dissimularet, moribus patri similis
&, si diuturniorem habuisset in imperio vitam, totum se flagiciis
immersisset, ferunt eum, cum iaspidum cupiditate flagraret, preciosissimam,
quae in sanctae Sophiae sacrario erat, coronam capiti imposuisse gestasseque
per urbem, quibus gemmis ita frequenter utebatur, ut ob frigiditatem
lapillorum subito morbo correptus quinto imperii anno excesserit. Anno domini Dcc.lxxviii. <778> Saxonibus victis Carolus bellum in Hispaniam numine,
ut aiunt, admonitus transtulit, ne
saeva Saracenorum dominatio, quae oppresserat Hispanias, longius forsan
procederet olim, fato usus Pipini patris, qui vires eorum nuper contuderat,
exercitum tam suorum quam Romanorum & Longobardorum auxiliis auctum in
Hispaniam ducit, Pampiloniam statim divina magis quam humana ope cepit. Inde & aliis quoque urbibus dirutis mox Hispanis potentissima
Saracenorum manus ex Africa venit auxilio duce Aigolando, qui urbes illas
recepit et munivit. Carolus, quom ex hispania proficisceretur, in hostem iterum versus
Vasconiam repetiit, ubi, cum saepe esset, ceu ex provocatione dimicatum iusta
acie concurritur, caesa hominum xl. millia <40000> christiani nominis,
cecidit ibi Milo, Rolandi pater, fortissimus dux totius exercitus. Eratque pene de rebus nostris actum, nisi principe Caroli animo & oportuno
auxiliarium copiarum adventu militum fiducia firmata fuisset. Quod ubi Aigolandus sensit, fuga vires suas instaurare statuit, nam ex
Gennio urbe in Santonas pulsus erat, & Carolus in Galliam profectus rem
agendam maiori robore censuit, exercitum opulentissimum contraxit ex omni
pene Germania & Gallia. Erat inter principes Rolandu,s palatinus comes, ingenti corpore, &
Arnoldus Bellanicus, qui bonam operam navavit, Naaman, Bavariae dux, &
reliqui, quos numerare haud possum. Carolo Hispaniam ingresso subitus timor Aigolandum, & si Cordubae
& Sibiliae reges in exercitu haberet, invasit, quare cum Carolo
constituit, ut per partes dimicaretur, ne tanta hominum multitudo mortis <2-115-r> obiret
periculum, evadebant ibi plaerunque christiani superiores. Demum acre proelium copiis iustis commissum est, in quo Aigolandus a
Bellanico occisus est, Cordubae & Sibiliae reges fuga elapsi. Sed erat in Saracenorum exercitu vir quidam maior, quam credi possit, aut
tam strenui militis gallici robur ferret, Ferracutus nominabatur, hic cum
saepe aliquem e christianis militem deposceret, exercitus nostri omnem fere
spem fregit. Tandem Rolandus cum eo congressus animum christianis dedit, atque altero
die pedestri pugna Goliathum arte magis quam vi vicit, sub stomacho gladio ictum. Tum Corduba & fere omnis regio recepta est. S. Iacobi apostoli aedes invisa est & multis muneribus ornata. Inde cum Vasconibus res acta est, ubi insidiis & proditoris Gavaloni
fraude circumventi duces christiani a Marsurio & Belingando, quos
Armirathus ad Hispanias obtinendas miserat, clade maxima sunt affecti. Periit ibi Rolandus intoleranda siti pressus, cum inter praeclara eius
diei gesta Marsurium ducem interfecisset. Carolus ducum suorum iustis persolutis proditorem Gavalonum rapidis
quadrigis distractum crudelissime laniavit, id quod scelestum facinus
merebatur, & Vasconum regulos paulatim inde perfidiae vindex interfecit. Atque haec fere, quae, si fides est scriptoribus, Carolus in Hispaniis
egit per multos sane annos, quare & omnem historiam plurimi in posteriora
tempora digessere. Hispania citerior tantis bellorum periculis Francorum regno adiecta est. |
GENERATIO VIGESIMA SEPTIMA ANno domini
DCC.LXXX. <780> ab urbe condita M.D.XXX. <1530> in generationis
xxvii. <27.> initio Leo Imp<erator> moritur, succedit imperio filius Constantinus, eius nominis sextus, una cum
Irene, matre sua, fuitque apud eos simul imperium annos x. <10>. Erat Irene mulier rebus gerendis nata, quare, quod imperio confirmando
maxime fuit necessarium, primum sacra & religionis causas composuit,
concilium secundum in urbe Nicea trecentorum & quinquaginta episcoporum
congregari curavit, in quo constitutum, ut, qui sacras imagines delendas
dicerent, perpetuo anathemate notarentur, quam quidem constitutionem
Constantinus adolescens, patris flagicia secutus, quorundam improborum suasu
non multo post abrogavit, cum & matri omnino administrationem imperii
abstulisset, solus imperans habebat in deliciis multos excaecare, plures
necare, adeo, ut Constantinopolitani de imperio alteri demandando cepissent
cogitare, sed coniuratio detecta est, ex qua re Nicephorus, Constantini v.
filius, cui parabatur imperium, in carcerem coniectus lingua oculisque
mutilatus est. Deperibat Constantinus Theodoram, Mariae uxoris cubiculariam, unde, ut in
adulterio liberius insaniret, Mariam detrusit in monasterium & Theodoram
imperiali corona insignitam accepit uxorem. Anno Constantini ac Irenes matris primo quidam in Constantinopoli fodiens
invenit monumentum sub terra antiquissimum, in quo corpus mortuum reperit,
super cuius pectus lamina aurea erat, in qua literis graecis ita scriptum
erat, Christus nascetur de virgine Maria et in eum credo, sub Constantini
& Irenes imperio, o sol, iterum me videbis. Ad Carolum redeo, regem omnium et prudentia maximum & animi
magnitudine praestantissimum, nihil enim in his, qui vel suscipienda erant
vel exequenda aut propter laborem detrectavit, aut propter periculum
exhorruit, durante enim eo in principatu tanta ex diversis partibus terrarum
bella exorta solertia sua administravit, ut in dubium venire possit, utrum
laborum patientiam aut potius foelicitatem eius mirari conveniat. Itaque in narranda virtute bellica adhuc moramur, reliqua principis praeconia postea laudaturi. Carolus, cum bello Saxonas primum, hinc Longobardos, Hispanos, iterum
Saxonas & quosdam in Italia tumultus oppressisset, novum repente ingruit
Bavaricum, quod non tam Tassilonis ducis temeritas, quam uxoris in Carolum
odium excitavit, fuit ea regis Longobardi Desyderii filia, patris exilium
pertaesa rem bello vindicare conata est. Tassilo inito foedere cum Hunnis ab oriente conterminis
Carolo rebellis factus est, cuius contumaciam animositas regis ferre
nequivit. Contractis undique copiis Baioariam ducit, ad Lycum amnem pervenit, qui
Baioarios ab Alamanis dividit, id est Suevis, cuius in ripa castris
collocatis, prius quam provinciam intraret, animum ducis statuit per legatos
experiri. Sed ille pertinaciter agere nec sibi nec genti utile ratus, regi se
supplex permisit, obsides, qui imperabantur, dedit, inter quos filius suus
Teudo dato sacramento, quod ad defectionem nullius hortatu consentiret. Tassilo tamen post vocatus ad regem nec iuramenti, quod quondam Pipino
praestitit ac filiis, nec illius, quod fecit Carolo, memor obtemperare
recusavit. Quo tempore Carolus Romam ad Adrianum profectus est, qui Pipinum filium
baptizavit, & in regem Aquitaniae unxit. Sed cum Italiam ingrederetur, Beneventi dux ad Carolum filium suum,
Rumoaldum, misit rogans, ne agros suos intraret. Verum rex cum filio illius Rumoaldo Beneventum, ubi fidem suam spopondit
dux, ivit, Carolus accepto filio Grimoaldo cum obsidibus Romam profectus. Adrianus papa de rebus Bavariae certior factus misit Formosum &
Damasum episcopos ad Tassilonem ducem, ut commonerent eum de iuramentis
praestitis, qui legati venientes eum <2-115-v> induxerunt, ut cum eis Vuormaciam veniret ad
Carolum, ubi datis xii. <12> obsidibus regi rursum iuravit, at non diu
in fide permansit. Unde papa commotus Tassilonis legatos quasi fallaces statuit anathemate
feriendos. Deinde Carolus habito conventu generali legatos misit ad Tassilonem, qui
experirentur, an apostolicis iussis obedire sibique fidem servare proponeret. Quo iussa contemnenti statuit rex tripertito exercitu Baioariam petere,
filio suo Pipino cum Italicis copiis in Tridentinam vallem confluente,
Saxonum vero atque orientalium Francorum exercitu super Danubium in loco, qui
dicitur Saringa, conveniente, ipse cum exercitu, quem adduxerat, super Lycum
fluvium in civitatis Augustae suburbio considebat. Videns Tassillo undique se circumfusum ad regem supplex venit, veniam de
ante gestis petiit, rex autem, ut semper erat mitis, deprecanti pepercit
& accepto ab eo filio eius Teudone cum aliis xii. <12> obsidibus in
Franciam rediit. Tu, velim, lector, tempora diligenter in his narrandis observes. Interim Constantinus imperator,
sive gloriam Caroli perosus sive ab Adelgisio rogatus, Italiam tumultibus
quibusdam invasit, venerat eo non parva Graecorum manus caedis quam imperii
cupidior, sed occurrunt subitae graecorum iniuriae Hilprandus, Spoletinus
dux, & Grimoaldus Beneventanus, fuitque pugna graecis funestissima,
fertur Adelgisius in ea pugna periisse. Carolo apud Ingelheim pascha celebrante circiter annum domini Dcc.lxxx.
<780> Tassillo dux sicut
& caeteri regni primates advenit, sed a Bavaris accusatus est, quod post
datos proxime obsides fidem non servaverit, & suadente uxore sua
Luitburga, Desyderii regis filia, Avares in dissipationem regnis vocaverit
,ultaque alia hostiliter dixisse & fecisse. Et cum haec negare nequiret, maiestatis reus iudicatus est, & cum
omnium ore capitali damnaretur sententia, rex ob amorem dei & quia
consanguineus eius erat, liberare eum cupiens interrogavit, quid nam agere
vellet. Ille autem rogans licentiam sibi dari pro pessatis poenitendi, ideo
tonsuratur & in monasterio ipse & filius eius Teudo reponuntur,
caeteri exilio damnati sunt. Huic bello successit id, quod contra Sclavos gessit, quibus subiugatis
aggressus est Avares seu Hunnos, quod bellum Carolus animosius, quam caetera,
& maiori apparatu administravit, unam ipse in Pannoniam, quam provinciam
ea gens incolebat, expeditionem fecit, caetera filio suo Pipino ac praefectis
provinciarum comitibus & legatis perficienda commisit, quae cum ab his
fuissent strenuissime impleta, octavo tandem anno bellum consummatum est. Quot proelia in eo gesta sint quantumque sanguinis effusum, testatur
Pannonia omni pene habitatore vacua, & locus, in quo regia Cacanni erat,
ita desertus remansit, ut ne vestigium quidem humanae habitationis appareat,
tota in hoc bello Hunnorum nobilitas periit, tota gloria decidit, omnis
pecunia & congesti ex longo tempore thesauri direpti sunt. Neque ullum bellum contra Francos exortum humana potest memoria
recordari, quo illi magis ditati & opibus aucti sint, quippe cum usque ad
id tempus pene pauperes viderentur, tantum auri & argenti in regia
repertum, tot spolia preciosa in proeliis comportata, ut merito credi possit
hoc Francos iure his abstulisse, quod illi prius aliis iniuria abstulerant,
evicti tunc sunt, ut de eis ne minimae reliquiae remanserint. A Bulgaris autem Carolus abstinuit, quod Hunnis extinctis regno Francorum
uti plebeii nihil nocituri videbantur. Porro praedam inventam per episcopia & monasteria liberalissime
distribuit. Caeterum incruentum fere Francis hoc bellum fuit, cecidit in eo Geroaldus
Baioariae praefectus. Aliud bellum contra Nortmandos,
qui Dani vocantur, primo piraticam exercentes, deinde maiori classe
litora Galliae atque Germaniae vastantes, quorum rex Gotfridus adeo vana spe
sublatus erat, ut sibi totius Germaniae promitteret potestatem, Frysiam
quoque atque Saxoniam haud aliter atque suas provincias aestimabat. Audiens Carolus Gotfridum regem Danorum in Abdoritos, qui vetere Francis
erant amicitia iuncti, cum exercitu traiecisse, Carolum, filium suum, cum
valida Francorum & Saxonum manu misit contra eum, si forte Saxoniae fines
aggredi tentaret. Ille autem expugnatis aliquot Sclavorum castellis cum magno copiarum
suarum detrimento reversus est, nam plures amisit, inter quos & filium
fratris sui, Reginaldum. Carolus autem adhuc Aquisgrani agens & contra Gotfredum expeditionem
meditans nuncium accepit classem ducentarum navium de Nortmandia Frisiam
appulisse totasque frisiaco litore adiacentes insulas vastasse, iamque
exercitum in continenti terra esse, qui congregatis, quanta celeritate
potuit, copiis e regione contendit, positis iuxta Vuisaram castris, Gotfridum
expectat. Sed cum statuta castra haberet, diversarum rerum nuncii ad eum venerunt
classem praedictam fuisse regressam, Gotfridum regem a quodam satellite suo
sive, ut quidam dicunt, a filio proprio, cuius matrem nuper alia coniuge
superducta dimiserat, interfectum. Castellum hodie butri, Albi flumini appositum, in quo Uto legatus Caroli
& orientalium Saxonum erat praeses, Gotfrido mortuo Hemingus, fratris sui filius, successit in regnum, qui
pacem cum Carolo fecit. Scribit Helinandus et post eum Vincen<tius>, si modo fides est
autoribus illis, equidem in tanta scriptorum diversitate nihil affirmo, quod
Caroli tempore patriarcha Hierosolymitanus de civitate expulsus venit
Constantinopolim ad imperatorem & cum eo Ioan- <2-116-r> nes,
Neapolitanus sacerdos, & David, archipresbyter Hierosolymitanus,
praesidii causa, quos imperator misit ad Carolum. Hic lectis literis Constantini expeditionem
in orientem parat, ubi commisso postea cum paganis bello victor evasit. Recuperata itaque terra sancta loca sacra devotissime invisit, posteaque
Constantinopolim venit, quem imperator aliquot dies retinuit, magnaque
donaria in auro, argento ac gemmis offerens, quae Carolus accipere recusavit,
sed postulavit arcam unam cum reliquiis, territus Constantinus claudi fecit
reliquias preciosissimas in una vili arca, sed alias in scriniis aureis &
gemmatis ec electionem Carolo permisit. Carolus praemisso triduano ieiunio elegit arcam vilem, in qua erat pars
coronae spineae salvatoris, quae ad preces eius eo die cernentibus cunctis
floruit & odorem suavissimum exhaluit. Item erat clavus, quo manus domini affixa extitit, & satis magna
portio crucis. Item sudarium Christi, beatae virginis Mariae indusium, quae omnia non
sine miraculis Carolus secum ferens transportavit Aquisgranum & in
basilica ibidem beatae virginis collocavit. Anno vero domini Dcc.lxxxiii. <783> Hildegardis regina, uxor Caroli, obiit, de qua Carolus tres
filios habuit, Carolum, Pipinum & Ludovicum, & totidem filias:
Rutardam, Bertham & Giselam, eodem anno etiam defuncta est Bertruda,
regis genitrix. Anno eodem audiens rex Anglos & Saxones Britanniam invasisse misit
cum exercitu Adolfum, regiae mensae praepositum, qui gentis audaciam
repressit, acceptosque obsides cum pluribus populi primoribus Vuormatiam ad
regem duxit. Anno Dcc.xc. <790> studium Parisiense principium habuit, procurante
Alcuino Anglo, Caroli praeceptore. Anno domini Dcc.xcii. <792> Carolo Ratisponae commorante quibusdam
Francis agentibus conspiravit contra
eum filius Pipinus, ut aliqui volunt propter crudelitatem reginae
Fastradae, quam nuper duxerat, quae coniuratio per Eardulfum Longobardum
detecta est. Auctores vero coniurationis partim gladio caesi, partim patibulo suspensi
sunt. Sunt, qui ferant Pipinum istum de concubina natum, non enim est ille rex
Italiae, eum detonsum pater in coenobium detrusum ex gratia vivere permisit. Anno domini Dcc.xciii. <793> Blondo teste Carolus post victoriam de
Hunnis, ut supra scripsimus, Franconiam, maiorum suorum genitale solum, prius
omnium gentis suae regnum, invisit, qua in provincia synodum
episcoporum Germanorum Francorumque in Franckfurt missis ad hoc legatis ab
Adriano papa habita est & celebrata, quae septima dicitur secundum
graecos. Hoc in loco damnata est haeresis Foeliciana de tollendis imaginibus,
& alia quaedam reipub<licae> christianae necessaria tractata sunt. Eodem anno regina Fastrada moritur & Moguntiae sepelitur. Anno domini Dcc.xcvi. <796> Adrianus,
dum religionem christianam & libertatem civium suorum & vitam
pauperum ac pupillorum <&> viduarum acerrime tutatus esset, moritur pontificatus sui anno xxiii.
<23> mense x. <10> die xvii. <17>, in basilica Petri cum
gloria sepelitur. Anno eodem Leo iii. pontifex
creatur, qui a puero ita erat educatus & eruditus in disciplina
ecclesiastica, ut dignus esset, qui caeteris anteferretur. Hermannus dicit eum fuisse comitem de Calu in Suevia, unde habuerit, non
scribit, sedit annis xx. <20>. Hic Leo mox, ut ordinatus est, claves S. Petri & vexillum
Ro<manae> urbis ad regem Carolum cum aliis muneribus misit. Missus est ad hanc rem recompensandam a Carolo Angilbertus, abbas
monasterii S. Richardi, ut populum Ro<manum> per sacramentum
confirmaret pontifici, simulque commisit, ut thesaurum, quem Henricus, dux
Foriiuliensis, spoliata Hunnorum regia eodem anno sibi praesentaverat, parte
prius distributa in aulicos pontifici dono reliquum daret. Anno domini Dcc.xcvii. <797> quia pridem Constantinus, imperator Constantinopolitanus, multos nobilium
oculis privavit, asseverans illos cum Irene coniurasse. Mater filii sui flagicia non ferens impellentibus quibusdam civibus
Constantinum captum oculis in carcerem detrusit, ubi & merito tanquam
sacrilegus minimaeque pietatis, quippe qui matrem ante relegaverat, vitam
finivit, atque mater Irene post per quinque fere annos imperavit. Obscuratus fertur sol eo tempore per dies aliquot ita, ut aberrarent
naves in mari. Anno domini Dcc.xcviii. <798> Romani
pacis bono abutentes elevati sunt,
volueruntque ea, quae imperialis erant potestatis, sibi vendicare, resistente
autem Leone quidam Paschalis Primicaerii & Campuli presbyteri factione
freti populum concitarunt. Et cum in letania maiore cum processione de laterano ad ecclesiam S.
Laurentii equo sedens pergeret, insidias a Ro<manis> dispositas
incidit, deiectus enim equo ac pontificali amictu privatus multisque
verberibus caesus praecipuam in oculis & lingua vim sensit, semivivus in
monasterium S. Erasmi in vincula est missus, verum Albini cubicularii
industria custodes fallens in vaticanum sese proripuit, ibique tam diu
latuit, quoad Vinigisius, Spoletinorum dux, clanculum accersitus eum Spoletum
perduxit, ne aliqua vi hostium obrueretur. Et bibliothecarius asserit Leonem in ecclesia S. Erasmi divino nutu visum
recuperasse similiter & sermonem, ac seditiosi, cum in eum & Albinum
saevire non valerent, eorum domos a fundamentis diruunt & vastant. Leo papa paucos dies Spoleti moratus ad Carolum properavit, transgressum
alpes pontificem secuti sunt seditiosorum nuncii, quo famam illius calumniis
coram Carolum lacerarent. Sed pius rex, qui tunc apud Padelbrunnam, Saxoniae opidum, erat, ad Sa- <2-116-v> xonum
frequentes tumultus opprimendos. Sunt, qui scribunt eum in Franciae opido Heristel fuisse, hic pontificem
summa acceptum reverentia reiectaque in aliud tempus disceptationem
exhortatus est, ut rediret in patriam, episcopos proceresque dedit, qui
honesto illum ducerent comitatu, se brevi secuturum pollicitus. Redeunti Romam pontifici clerus populusque ad Milvium pontem usque
solennissimo apparatu obvius virum sanctissimum in urbem introducit. Carolus autem non diu moratus per Moguntiacos in Belgas Noricumque in
Forumiulii descendens, ubi Tarvisinos gravi supplicio affecit, quod Henricum
praefectum occidissent, creatoque in huius demortui locum altero. Ravennam primo, mox Romam pervenit, ubi ordinatis per loca congrua turbis
Leo stans in gradibus basilicae cum episcopis & clero honorifice suscepit
Carolum, illumque cunctis psallentibus in basilicam S. Petri introduxit. Octava exin die Carolus, quidnam voluissent Paschalis & Campuli
seditiones in pontificem discussurus clerum & populum in basilicam B.
Petri convocari fecit, patribusque & qui ex Francis & Italis aderant,
consedentibus producti sunt, qui obiecta pontifici recenserent, tum, ut se
quasi absolutiores redderent, eius calumniatores mortiferum ei crimen
imposuere. Verum ab omnibus assessoribus una voce responsum est sedem
Ap<ostolicam>, omnium ecclesiarum caput, a nemine iudicari debere, unde
obmissa ob tam grave responsum a Carolo constitutione Leo pontifex, qui
iudicium maxime exoptabat, suggestum consecendens, cum nullus appareret
criminis approbator, assumpto evangelio in manibus coram omnibus invocato
trinitatis nomine iureiurando affirmavit se omnium rerum, quae sibi
obiicerent, insontem esse, acta sunt haec Idibus decembris anno DCCC.
<800>. Anno salutis DCCC. <800> in die nativitatis domini praehabita
matura deliberatione Leo pontifex Ro<manus> consyderans imperatores
Constantinopolitanos aegre id nomen tueri & ob eam rem urbem Romam atque
Italiam magnis calamitatibus pressam, simulque retractans errores graecorum
frequentes & inobedientiam, et occidentale imperium quasi pro derelicto a
Graecis habitum, e regione vero perpendens Carolum, Francorum regem, potentissimum
& optime de ecclesia meritum, qui ecclesiam ab oppressione Desyderii
regis Longobardorum liberavit, sicut pater eius Pipinus ab Aistulpho, sic
& avus Martellus a Gotthis & Saracenis. Ea propter inter missarum
solennia eo die in basilica S. Petri pontifex populi Ro<mani> consensu
Carolum imperatorem Ro<manum> declarat ac diademate coronat, ter
acclamante populo Ro<mano>: Carolo Augusto, a deo coronato, magno &
pacifico imperatori, vita & victoria. Pontifex item hominem inunxit cum Pipino filio, quem Italiae regem
solenni decreto pronunciavit. Eo die imperium
Ro<manum> a Graecis in persona Caroli Magni translatum est in Germanos, publicam facit fidem tex. in c.
venerabilem de elec. & cle. Ro<manos> principes. Sic monarchia mundi, quae
stetit apud Graecos quingentos ferme annos, residet apud Germanos non sine foelici auspicio ecclesiae
Ro<manae>. Itaque reliqua principis opt<ima> gesta posthac recensebo, libet
rebus nostris hic impendi paulum operae. |
Cur enim hoc in loco de natione
inclyta Germanorum, quae apud illustres autores legere merui, laude digna
non pergam compilare, quandoquidem res manet. Et si pro rei dignitate laudari debeat, invenimus eam esse, quae de omni
genere laudis atque virtutis cum quavis non modo earum, quae hoc tempore
praeclarae atque celebres habentur, sed etiam cum omni possit antiquitatis
memoria contendere. Quae enim est natio alia sub coelo, ubi tanta & tam syncaera
nobilitas, ubi tot generosi proceres, ubi tot fortissimi milites, quibus ex
innata animi fortitudine contra hostes videtur quiddam inesse, quasi vitae
contemptus, dum malle inveniuntur exuere hominem & mortalitatem quam
salutem fuga quaerere. Quam longa vero & lata sit Germania, quam religiosa, quam veri tenax,
quam iusta, quam populosa, quantus splendor urbium, quae coeli facies, quae
terrae ubertas, magis admirari quam recensere valebimus. Haec cum ita sint, indignissimum iudicavi aliarum gentium gloriosa
facinora compilantem Germaniae, cuius alumnus sum, praeconia & laudes
praeterire, ceu germanicae virtutis invisor, quod ne committam, tentabo ex
his, quas alii sparsim commemoraverunt germanas res, quoad potero, vel rudi
narratione in unum corpus redigere, nihilque sine certo autore, quod
consentaneum rationi non videatur, conscribere. Quamvis autem iam de his imperiis nonnulla ante & posterius
generationibus suis breviter succincteque perstrinxerimus, plenius tamen
praesentibus singulorum capite aperire curabimus, & ne res confusa
perturbationem afferat, legentibus dicam: primum de origine nominis, secundo de situ Germaniae, tertio de qualitate glebae, quarto de populis Germaniae, quinto de dignitate gentis, sexto de illustribus Germanorum gestis, septimo exhortationem subiungam, ultimo de priscis germanorum moribus ponam. <primum
de origine nominis> Recte nimirum est a maioribus nostris institutum, ut, qua re gens quaeque
maxime celebris esset, ea regioni nomen daret. Hinc & a conditoribus suis urbes, & ab hostibus victis saepe
nationes nomina sunt sortitae. Germani ab exteris appellati sunt maiores nostri devictis Gallis, &
si ludere videam scriptores in huius nominis origine perquirenda, vaniore
profecto opera, quam si Nili caput quaererent. Sed est hoc nomen a lingua nostra plane alienum, qui <2-117-r> Tuisconum
nomine prisco appellamur, gentis autorem referentes Tuisconem, Noae filium,
quem post diluvium cum nonnullis aliis generasse scribitur, de quo
Cor<nelius> Tacitus de situ & moribus Germanorum scribens: Celebrant, inquit, germani carminibus antiquis, quod apud illos memoriae
& annalium genus est, Tuisconem deum, terra editum, & filium Mannum originem gentis conditoresque. <Tacitus, Germania 2. Kapitel: "Celebrant carminibus antiquis, quod unum apud illos memoriae et annalium genus est, Tuistonem deum terra editum. Ei filium Mannum, originem gentis conditoremque, Manno tris filios adsignant, e quorum nominibus proximi Oceano Ingaevones, medii Herminones, ceteri Istaevones vocentur."> Testis est huius Io<annes> Annius Viterbiensis, qui arborem facit
filiorum Noae, nominatque post Sem, Cham & Iaphet Tuisconem, filium Noae,
de quo Berosus in lib<ro> i.: Anno, inquit, salutis humanae ab aquis primordio sumpto nostri maiores
tempora scripserunt, nos referemus origines & tempora & reges eorum
duntaxat, quae nunc magna habentur. In Asia quidem nostrum omnium celsissimum Babylonicum, in Africa
Aegyptium & Libycum, quae unum primo fuerunt, postremo in Europa quattuor
nostri enumerant Celtiberum, Celtae, Kythim, quod illae gentes Italicum
appellant, & Tuisconum, quod a Rheno fluvio per Sarmatas in Pontum finit,
addunt quidam etiam quintum Ionicum, haec ille. Ex quo etiam patet, quod tum Germanorum & Sarmatum unum fuit regnum,
addit Io<annes> Viterbi<ensis> in commentariis. Notandum esse, quod Noa sibi in filios adoptaverit Tuisconis posteritatem,
& ideo in eius arbore ponuntur & non aliorum nepotes. In quo secundum ipsum praecellunt germani & Sarmatae, qui dicuntur
Tuisci, latinos & gallos. Sarmatae autem populi sunt Poloni, Gotthi, Rusci, Prutheni, Daci, &
reliqui affines. Deinde Berosus lib<ro> iiii.: Anno,
inquit, Cxxxi. <131> ab aquis prima omnium civitatum fundata est
Babylon. Et deinde, Babylone condita, Ianus pater, quem et Noam nominant, misit in
aegyptum Chem, in Asiam orientalem Gangem, in Europa regem Sarmatiae fecit
Tuisconem a Tanai ad Rhenum, iunctique sunt illi filii Istri & Mesae cum
fratribus suis ab Adula monte usque in Mesembriam. Deinde in quinto libro idem Berosus: Anno, inquit, vi. <6>
Semiramidis apud Rheni Sarmatas regnavit filius Tuisconis Mannus. Hinc Io<annes> Viterbiensis putat dictos Alamannos, deinde Berosus
eodem libro, sub Nino, filio Semiramidis, apud Tuiscones Ingevon regnat,
deinde eodem libro sub Aralio, rege Assyriorum septimo, apud Tuiscones
regnabat Hermion, vir ferox armis, deinde eodem lib<ro> Berosus, sub
Baleo, viii. <8.> rege Assyriorum, apud Tuiscones regnat Marsus, deinde
sub x. <10.> Assyriorum rege Belocho, apud Tuiscones regnavit
Gambrivius, vir ferocis animi, & aliqui existimant illum primum, qui
coronam totius germaniae consensu pertulerit, gambrivius enim latine
interpretatur coronatus secundum Io<annem> Viterb<iensem>. Deinde secundum Berosum sub Baleo, xi. <11.> rege Babyloniae,
regnavit apud Tuiscones Suevus, a quo Suevi dicuntur, a quibusdam appellati,
deinde Berosus sub Altada, xii. <12.> rege Assyriorum apud Tuiscones
regnavit Vandalus, sub Mamito, xiii. <13.> rege Babyloniae, regnat apud
Tuiscones Teutates, & secundum Io<annem> Viterb<iensem>
Teutates Mercurius germanorum extitit, qui sacrificiis ritus indidit, quibus
consonat illud Lucani in primo: Et quibus immitis placatur sanguine diro Teutates, horrensque feris altaribus Hesus,
<Lukan, I 444f.> ab hoc & Teutones dicti sunt. Sub xiiii. <14.> rege Assyriorum Mancaleo regnavit apud Tuiscones
Hercules Alemannus anno regni illius xii. <12.> & ob id forte teste
Corne<lio> Germani ituri in proelia Herculem canunt. <Tacitus, Germania 3. Kapitel: "Fuisse apud eos et Herculem memorant, primumque omnium virorum fortium ituri in proelia canunt."> Et tantum de regibus germanorum, quorum Berosus meminit, concordat in
multis Cor<nelius> Taci<tus> in lib<ro> de situ &
moribus germanorum, qui nominat Tuisconem, Mannum, Ingevones, Hermionas,
Istaevones subiungit. Quidam autem licentia vetustatis plures deo ortos pluresque gentis
appellationes Marsos, Gambrivios, Suevos, Vandalos affirmant, eaque vera
nomina. Caeterum germaniae vocabulum recens & nuper additum, quom, qui primi
Rhenum transgressi gallos expulerunt, nunc Thungri, tunc germani vocati. Astipulatur Cornelio Strabo in sua geographia li<bro> xii.
<7.>. Statim, dicens, trans rhenum regionem ad ortum vergentem germani
colunt, nationem gallicam paulisper imitantes forma, moribus & vivendi
ritibus, quales gallos dicimus. Ideo Ro<mani> hoc illis nomen indidisse iure mihi videntur, proinde
ac omnes fratres gallis eloqui voluerint, haec ille, volunt hi scriptores sub Ro<manis> Teutonicos esse dictos germanos
& sic recens nomen fuerat. Quando vero eis nomen sit inditum, compertum non habeo, cum Iulius caesar
transiens in gallias, cum invenisset cis Rhenum germanos incolere,
inquisitione facta de eorum statu repererit Remis narrantibus plaerosque
Belgas ortos a germanis rhenumque antiquitus traductos propter loci
fertilitatem ibi consedisse, gallosque, qui ea loca incolebant, expugnasse
solosque esse, qui patrum, ut aiebant, nostrorum memoria omni gallia vexata
Teutones Cimbrosque intra fines suos ingredi prohibuissent, haec ille, ex
cuius dictis luculenter patet nomen germanorum etiam tempore C. Iulii
caesaris recens non fuisse. Cum suo tempore quaerenti responsum sit germanos tum Galliis immorantes
antiquitus Rhenum transisse, sed & Germani tempore, quo Brennus urbem
Romam incendit circa annum sexagesimum supra tricentesimum ab urbe condita,
fuerunt in Italia, autor est T. Livius primae decadis li<bro> v.
<5.>, ubi scribens de gallis, qui fere ducentis annis ante urbem
incensam partes Italiae occupaverant, a quibus haec portio cisalpina Gallia
dicta est, inquiens alia subinde manus germanorum Elitovio duce vestigia <2-117-v> priorum
secuti, cum transcendissent alpes, ubi nunc Brixia & Verona urbes sunt,
locos tenuere & ibi considunt, quod factum reor sub Prisco Tarquinio. <Livius V, 35: "Alia subinde manus Cenomanorum Etitouio duce uestigia priorum secuta eodem saltu fauente Belloueso cum transcendisset Alpes, ubi nunc Brixia ac Verona urbes sunt locos tenuere."> Concordat in hoc Got<efridus> Viterb<iensis>, qui in illorum
gestorum ordine ait, Iam quasi quingentis tempus defluxerat annis Cum sua germanis inflixit bella Sycamber. Ammodo germani cupiunt de more vocari, Moribus et lingua cum Teutonicis variari, Progenies Priami germanica nomina quaerit. Consentit Carinus in historia de origine Mediolani, & eum recitat
Bergomensis in supplemento chronicon, ex quibus clare patet, si nomen
germaniae tempore Cor<nelii> Taciti recens fuerit aut a Ro<manis>
impositum respectu gallorum, ut Strabo voluit, cum antea ex praemissis
germanae gentis nomen inveniatur fuisse celebre. Non tamen irem inficias a Tuiscone, Tuitschen vulgo dictos, & nominis
ratio convincit, sicut a Teutone, rege germanorum, Teutonia, dummodo verum
sit, germaniae tam celebre nomen esse antiquissimum nec recenter inventum,
habet enim germania plura nomina, ut plaeraeque nationes aliae, & Italia
plurima habet nomina. Nec quadrat, quod aliqui scripserunt sine probato autore, germanorum
appellationem apud Gallos sumpsisse, exordium narrantes, quod post Troianam
cladem Aeneas & Priamus, Magni Priami nepos, peragrantes venerint in
Italiam, in qua Aeneas cum suis regnum instituit, Priamus vero transierit in
galliam, illos gallos, qui supra rheni litus tum morabantur, expulit,
munitiones aedificans, castra Troiam videlicet, quae nunc Xanthum dicitur,
& Voconiam, quae nunc Bonna appellatur, tandem sedem regni apud Treviros
constituens. Exercitus autem Aeneae, qui in Italia remanserat, istis populis Priami,
qui eam galliae partem occupabant, scribens Germanos eos appellabat, eo, quod
illi & isti de Troianorum germine processissent. Postea vero, cum hi Germani multiplicati essent, miserunt partem exercitus
trans rhenum in Thuringiam, ibi etiam regnum instituentes, & propterea
successu temporis Teutonici tanquam a digniori etiam se germanos vocabant. Postremo, cum Ro<manum> regnum esset dilatatum, venit Iulius Caesar
cum Ro<manis> germaniam, quae proxima est gallis, subiiciens occupavit
antiquam germanitatem inter Ro<manos> renovando, pulchrum inventum, sed
pace salva cum examinatur, invenitur esse fabulosum nec aliqua veterum
autoritate fultum, legant summum autorem C. Iulium in commentariis
li<bro> ii. <2.>, ut supra tetigi, invenient eum praemissa
solerti inquisitione de germanis, qui tum in gallia morabantur, comperisse
Remis narrantibus, eos germanos antiquam ex germanis originem duxisse,
Rhenumque transgressos olim ibi consedisse, & gallos, qui ea loca
incolebant, expugnasse. Adde priscos probatae fidei autores: Strabonem, Egesippum,
Cor<nelium> Tacitum, CL. Ptolemaeum, Paulum Orosium, quid, quaeso,
praedicti vetustatis autores aliud volunt, quam Rhenum limitem semper fuisse
inter galliam & germaniam, & quod germani omnes, qui galliam
incolunt, a transrhenena germania originem trahant. Sic Solinus in collectaneis de Germania scribens ad Augustum, succinus,
inquit, ingens initium germaniae facit, hunc Ingevones tenent, a quibus
primis post Scythas nomen germanicum consurgit, dives virorum terra, frequens
populis extenditur inter hercynium saltum & rupes Sarmatarum, ubi incipit
Danubio, ubi desinit Rheno perfunditur, haec ille. <Solinus, De mirabilibus mundi;
Mommsen 2nd edition (1895): "XX.1 Mons
Saeuo ipse ingens nec Riphaeis minor collibus initium Germaniae facit. Inguaeones tenent, a quibus primis post
Scythas nomen Germanicum consurgit. 2 Diues uirum terra, frequens populis numerosis et inmanibus. Extenditur inter
Hercynium saltum et rupes Sarmatarum. Vbi incipit Danuuio, ubi desinit Rheno
perfunditur. De internis eius partibus Alba Guthalus Vistla
amnes latissimi praecipitant in Oceanum."> Et de Ingevonibus Plini<us> in iiii. <4.> lib<ro>
ca<pitulo> xiii. <13.> ait: Incipit inde clarior aperiri fama ab
gente Ingevonum, quae est prima inde germaniae, Saevo mons ibi immensus nec
rypheis iugis minor immanem ad Cimbrorum usque promontorium efficit sinum,
qui Codanus vocatur, refertus insulis, quarum clarissima est Scandavia incompertae magnitudinis, & plura,
quae gentis nostrae descriptionem probant. <C. Plinii Naturalis historiae liber iv: [96] Incipit deinde clarior aperiri fama ab gente
Inguaeonum, quae est prima in Germania. mons Saevo ibi, inmensus nec Ripaeis
iugis minor, inmanem ad Cimbrorum usque promunturium efficit sinum, qui
Codanus vocatur, refertus insulis, quarum clarissima est Scatinavia, inconpertae
magnitudinis, portionem tantum eius, quod notum sit,
Hillevionum gente quingentis incolente pagis: quare alterum orbem terrarum
eam appellant. nec minor est opinione Aeningia."> <secundo
de situ Germaniae> Germania Europae regio est nobilis & maxima post Scythiam inferiorem
a Danubio intra Rhenum fluvium Oceanumque conclusa, CL. Ptolemaeus autor est
& Cor<nelius> Taci<tus> in li<bro> de situ &
moribus germanorum. Germania, inquit, omnis a Galliis Rhetiisque & Pannoniis Rheno &
Danubio fluminibus, a Sarmatis & Dacis mutuo metu aut montibus separatur,
caetera Oceanus ambit latus sinus & insularum immensa spacia complectens,
nuper cognitis quibusdam gentibus ac regibus, quos bellum aperuit, haec ille. <Tacitus,
Germania: [1] Germania omnis a Gallis Raetisque et Pannoniis Rheno et Danuvio
fluminibus, a Sarmatis Dacisque mutuo metu aut montibus separatur: cetera
Oceanus ambit, latos sinus et insularum inmensa spatia complectens, nuper
cognitis quibusdam gentibus ac regibus, quos bellum aperuit.> Hi fines Germaniae, ut veteres voluere. Nunc quantum extra hos terminos vagati sint germani & adhuc
possideant ea conditione, ut se aliud ab his esse genus refutent, non obscure
intelligere possumus, Rhetios enim, Vindelicos, Noricos & superiorem
Pannoniam, hoc est Austriam, alpes partemque Illyriae & usque ad
Tridentina claustra germani obtinent. Belgarum fere tota natio, quondam gallici iuris, omnisque Rhenus in nomen
germaniae linguamque concessit, ut iam se gallos dici nesciant, si audiant,
indignentur. Helvetii quoque in germaniae nomen & linguam tempore labente
transiere. Itaque galliae transalpinae magnam partem germania sibi vendicavit,
Pruthenos, gentem ferocissimam & idolis deditam, intra tricentesimum
annum ex manibus infidelium nobiles illi fratres Teutonici ordinis B. Mariae
virginis vi & armis detraxerunt, ubi & lingua teutonica introducta
est & Christi cultus genti imperatus. Unde habita ut sic comparatione ad primaevam Germaniam invenietur, quod
plus fere nacti sunt Germani, quam intus habebant. Germaniam enim eatenus extenderunt, quatenus sermo germanicus invenitur
extensus. <2-118-r> <tertio
de qualitate glebae> De qualitate terrae germanorum scribuntur non diversa modo, sed &
adversa, Anneus Seneca in lib<ro> de gubernatione mundi. Germania, ait,
& quicquid circa Istrum vagarum gentium occupat,
perpetua illos hyems, triste coelum premit, maligne solum sterile sustentat,
imbrem culmo aut fronde defendunt incolae, super durata glacie stagno prosultant, in alimentum feras captant, nulla
illis domicilia nullaeque sedes sunt, nisi quas lassitudo in diem posuit,
vilis & hic quaerendus est victus, horrenda iniquitas coeli, intecta
corpora, haec ille. <Seneca,
de providentia: 14. Omnes considera gentes, in quibus Romana
pax desinit, Germanos dico et quidquid circa Histrum
uagarum gentium occursat: perpetua illos
hiemps, triste caelum premit, maligne solum sterile sustentat; imbrem culmo
aut fronde defendunt, super durata glacie stagna
persultant, in alimentum feras captant. 15. Miseri tibi uidentur? nihil
miserum est, quod in naturam consuetudo perduxit; paulatim enim uoluptati
sunt, quae necessitate coeperunt. Nulla illis
domicilia, nullaeque sedes sunt, nisi quas lassitudo in diem posuit; uilis et
hic quaerendus manu uictus, horrenda iniquitas
caeli, intecta corpora: hoc
quod tibi calamitas uidetur, tot gentium uita est."> Non multum dissimilia refert Cor<nelius> Tacitus, quis porro,
inquit, praeter periculum horrendi &
ignoti maris Asia aut Aphrica aut Italia relicta Germaniam peteret informem
terris, asperam coelo, tristem cultu aspectuque, nisi si patria sit. <Tacitus, Germania: [2] Ipsos Germanos indigenas
crediderim minimeque aliarum gentium adventibus et hospitiis mixtos, quia nec
terra olim, sed classibus advehebantur, qui mutare sedes quaerebant, et
inmensus ultra utque sic dixerim adversus Oceanus raris ab orbe nostro
navibus aditur. Quis porro, praeter periculum horridi et ignoti
maris, Asia aut Africa aut Italia relicta Germaniam peteret, informem terris,
asperam caelo, tristem cultu adspectuque, nisi si patria sit?> Et paulo post, Terra, inquit, & si aliquanto specie differt in
universum tamen aut sylvis horrida aut paludibus foeda, humidior, qua
gallias, ventosior, qua Noricum ac Pannoniam aspicit, frugiferarum arborum
impatiens, pecorum foecunda, sed plaerunque improcera, argentum & aurum
propicii an irati dii negaverint, dubito, eidem sententiae Strabo accedit. <Tacitus,
Germania: [5] Terra etsi aliquanto specie differt, in universum tamen aut
silvis horrida aut paludibus foeda, umidior qua Gallias, ventosior qua
Noricum ac Pannoniam adspicit; satis ferax,
frugiferarum arborum inpatiens, pecorum fecunda, sed plerumque improcera. Ne armentis quidem suus honor aut gloria
frontis: numero gaudent, eaeque solae et gratissimae opes sunt. Argentum et aurum propitiine an irati di negaverint dubito.> Quis, quaeso, ad haec audita non stupeat aut saltem non arbitretur ea
esse conficta, cum apud alios autores legat passim oculisque conspiciat, quam
vero sint consentanea, ubi beate amoenitas visitur, coeli clementia, campi
fertilitas, sunt & colles aprici, nemora opaca, frumentorum abundantia,
vitiferi montes, clarissimi amnes, Rhenus, Danubius, Albis, et alias rivi
limpidissimi, totam terram rigantes, sunt fontes dulcis aquae, sunt &
thermae calidae, sunt minerae salis plurimae, metallorum item fertilitate
nullis terris cedit, universa & Italia, Gallia, Hispania argentum quasi
omne ex Germaniae negociatoribus habent, metallaque non parum multa, nec auro
est privata. Quod si hodie priscorum resurgeret aliquis & oculis intima regionis
perspiceret, videret, quanta esset locorum salubritas, coeli humana
temperies, ubertasque soli, vini, frumenti quanta copia, arborum consitiones,
qui splendor urbium, temporum sacra & erga deum religio, urbanitas
civium, vestitus hominum, rei militaris peritia, apparatus bellicus,
caeteraque ornamenta germanorum nobilitasque quam syncera, profecto, ut reor,
non diceret terram informem, asperam coelo, tristem cultu, videret sane, quam
verum sit tritum illud, quod saepe bona materia cessat sine artifice. Quandoquidem Livius in ix. <9.>, Sylva, inquit erat Ciminia tum
invia magis atque horrenda, quam nuper fuere germanici saltus, nulli ad eam
diem ne mercatorum quidem adita, eam intrare haud fere quisquam praeter ducem
audebat, ostendit pariter circa Mutinam Bononiamque & proxima loca totius
Italiae nunc amoenissima sylvas omnia obtinuisse. <Livius,
9. Buch: [36] Silua erat Ciminia magis tum inuia
atque horrenda quam nuper fuere Germanici saltus, nulli ad eam diem ne
mercatorum quidem adita. Eam intrare haud fere quisquam praeter ducem ipsum
audebat.> Itaque C. Iulius Caesar in commentariis, fuit, inquit, tempus, quando
germanis vita omnis in venationibus & studiis rei militaris consistebat, maximam partem victus in lacte, caseo, carne &
pecore habebant, quae res & cibi genere & quotidiana exercitatione
& libertate vitae, quod a pueris nullo officio aut disciplina assuefacti
& quod nihil omnino contra voluntate faciant, & vires alit &
immanem corporis magnitudinem efficit, agriculturae parum studebant, nec enim
quisquam agri modum certum aut fines habebat, sed magistratus & principes
in annos singulos genti cuipiam hominum, qui
una coierant, quantum ei & quo loco
videbatur, agri tribuebat. Cuius rei multas afferebant causas, ne assidua agri colendi consuetudine capti belli gerendi
studium intermitterent, ne latos fines parare studerent potentioresque
humiliores expellerent, ne accuratius ad frigora atque aestus vitandos
aedificarent, atque oriretur pecuniae cupiditas, qua ex re factiones divisionesque nascuntur, ut animi aequitate plebem
continerent, cum suas quisque opes cum potentissimis aequari videret, haec
ille in primis de Suevis commemorat. <Caesar, Bellum Gallicum, 6.
Buch, cap. 21f.: Vita omnis in venationibus
atque in studiis rei militaris consistit: ab parvulis
labori ac duritiae student. Qui diutissime impuberes permanserunt, maximam
inter suos ferunt laudem: hoc ali staturam, ali vires nervosque confirmari
putant. Intra annum vero vicesimum feminae notitiam habuisse in turpissimis
habent rebus; cuius rei nulla est occultatio, quod et promiscue in fluminibus
perluuntur et pellibus aut parvis renonum tegimentis utuntur magna corporis
parte nuda. [22] Agriculturae non student, maiorque pars
eorum victus in lacte, caseo, carne consistit. Neque quisquam agri modum
certum aut fines habet proprios; sed magistratus
ac principes in annos singulos gentibus
cognationibusque hominum, qui una coierunt, quantum
et quo loco visum est agri attribuunt atque anno post
alio transire cogunt. Eius rei multas adferunt causas: ne adsidua
consuetudine capti studium belli gerendi agricultura commutent; ne latos fines parare studeant, potentioresque humiliores possessionibus expellant; ne
accuratius ad frigora atque aestus vitandos aedificent; ne qua oriatur
pecuniae cupiditas, qua ex re factiones dissensionesque nascuntur; ut animi aequitate plebem contineant, cum suas quisque
opes cum potentissimis aequari videat.> Porro si de industria & solo virtutis amore prisci germanorum populi
terram reliquerunt ociosam, quae, ubi postea cultores nacta est idoneos,
locupletissime rndit <?> cultoribus protulitque fructus multiplicatos,
non recte iniquitas coeli aut glebae sterilitas insimulari debuerat, nisi
forte ex revolutione coeli mutationes in regionibus fieri arbitremur, vel
quod deus in hoc humanarum rerum fragilitatem ostendere velit, ut nihil tam
conspicuum, tam florens sit apud mortales, quin non aliquando deficiat &
in nihilum redigatur. Rursum & quae sunt despecta vel infoecunda erigat, omniumque rerum
affluentia condonet. Nam plurimas accepimus regiones & in Asia & Africa iam esse
desolatas, ubi quondam florentissimus fuit ager, illa enim magna Babylon
gloriosa in regnis superba ac inclyta iuxta Esaiae vaticinium sine spe
reparationis sirenarum facta est delubrum, domus draconum & latibulum
serpentum. Aegyptus quoque magna ex parte inhabitabilis narratur & invia, ager
vero germanicus teter quondam et informis mitior factus omnium rerum ad usum
humanum necessariarum foecunditate nulli, ut reor, est secundus, &
quanquam non me latet id a multis improbatum iri consyderantibus Asiam,
Africam, Italiam, & siqua sunt alia fortunata loca. At ego cum Plinio terram iudico optimam, quae suis bonis contenta aere
salubri fruitur, ea nimirum est germania. Nam & si regionibus aliis mitior est hyems & fructus nobiliores,
minus tamen aestus temperatus est, unde & frugum corruptio, adde animalia
venenosa & alia ad humani generis perniciem intentissima, difficile erit
iudicare, quae cui provincia sit comparanda vel anteferenda. <2-118-v> <quarto
de populis Germaniae> De antiquis Germanorum populis Cor<nelius> Tacitus lib<ro> de
situ Germaniae credere se dicit eos indigenas esse minimeque aliarum gentium
connubiis, adventibus & hospitiis mixtos, rationem dicit, quia nec terra
olim, sed classibus advehebantur, qui mutare sedes quaerebant, & immensus
ultra Oceanus ac adversus raris navibus aditur. Tum quis porro, inquit,
praeter periculum horrendi & ignoti maris
Asia & Africa aut Italia relicta Germaniam peteret informem terris,
asperam coelo, tristem cultu & aspectus, nisi patria sit. <Tacitus,
Germania: [2] Ipsos
Germanos indigenas crediderim minimeque aliarum gentium adventibus et
hospitiis mixtos, quia nec terra olim, sed classibus advehebantur qui mutare
sedes quaerebant, et inmensus ultra utque sic dixerim
adversus Oceanus raris ab orbe nostro navibus
aditur. Quis porro, praeter periculum horridi
et ignoti maris, Asia aut Africa aut Italia relicta Germaniam peteret,
informem terris, asperam caelo, tristem cultu adspectuque, nisi si patria sit?> Et paulo post ipse inquit, eorum opinionibus accedo, qui Germaniae
populos nullis aliarum nationum connubiis infectos propriam & synceram
& tantum sui similem gentem extitisse arbitrantur, unde habitus quoque
corporum, quanquam in tanto hominum numero,
idem omnibus, truces & caerulei oculi, rutilae comae, magna corpora et
tantum ad impetum valida, laboris atque operum non eadem patientia, minimeque
sitim aut aestum tolerare, frigora atque inediam assueverunt, celebrant hi
carminibus antiquis, quod unum apud illos memoriae atque annalium genus est, Tuisconem deum, terra editum, & filium Mannum
originem gentis conditoresque. Manno tris filios assignant, e quorum
nominibus proximi Oceano Ingevones, medii Hermiones, caeteri Istevones
vocantur. <Tacitus, Germania, cap. 2: Celebrant carminibus antiquis, quod unum apud illos memoriae et annalium genus est, Tuistonem deum terra editum. Ei filium Mannum, originem gentis conditoremque, Manno tris filios adsignant, e quorum nominibus proximi Oceano Ingaevones, medii Herminones, ceteri Istaevones vocentur. ... [4] Ipse eorum opinionibus accedo, qui Germaniae populos nullis aliis
aliarum nationum conubiis infectos propriam et sinceram et tantum sui similem
gentem exstitisse arbitrantur. Unde habitus quoque corporum, tamquam in tanto hominum numero, idem omnibus:
truces et caerulei oculi, rutilae comae, magna corpora et tantum ad impetum
valida: laboris atque operum non eadem patientia, minimeque sitim aestumque
tolerare, frigora atque inediam caelo solove
adsueverunt.> Et sic Corne<lius> tria dicit esse genera Germanorum, quid Berosus
sentiat, supra scripsimus. Plinius vero in naturali hist<oria> li<bro> iiii. <4.>,
Genera, inquit, Germanorum sunt quinque, primum Vindelici, quorum partes sunt
Burgundiones, Varini, Carini, Guttones, secundum genus Ingevones, quorum pars
sunt Cimbri & Teutoni a Chaucorum gente, proximi autem Rheno Istevones,
quorum pars sunt Cimbri mediterranei, quartum genus Hermiones, quorum pars
sunt Suevi, Hermunduri, Catti, Cherusci, quinta pars Peucini, Bastarnae,
contermini Dacis, haec ille. <Plinius, naturalis
historia, cap. 99: Germanorum genera quinque: Vandili, quorum pars
Burgodiones, Varinnae, Charini, Gutones. alterum genus Inguaeones, quorum
pars Cimbri, Teutoni ac Chaucorum gentes. [100] proximi autem Rheno Istuaeones, quorum ... mediterranei Hermiones,
quorum Suebi, Hermunduri, Chatti, Cherusci. quinta pars Peucini, Basternae, supra dictis contermini
Dacis."> Orosius vero refert universam Germaniam quinquaginta quatuor gentes
inhabitare, hinc est forte, quod Strabo ante illos multos memorat populos,
& multo plures post eum Cor<nelius> Tacitus, nec pauciores CL.
Ptolemaeus. Quod si quis Germanorum scriptor testificaretur nomina talia populis
Germaniae fuisse, qualia hi memorant, admirarer vehementer, quo pacto ea
nomina abolevissent, quod fere nulli nomen suum supersit. Et quod magis mirum est, cum supra quatuor & quinquaginta populi
memorentur nominibus distincti, quod nemo invenitur, qui dicere potest regionis
suae nomen, vel quando aliud nomen usurpaverit perpaucis exceptis. Illud etiam non minore admiratione dignum, quod tanti autores ita variant
& paucissimos populos ex his nominari videmus apud unum, quos nominaverit
alter, cum tamen intra triginta supra centum annos scripserint. Strabo sub Tiberio, Tacitus sub Traiano, Ptolemaeus sub Antonino Pio. Memorat Strabo inter Germanas gentes Bructeros, Suevos, Colduos,
Marcomannos, Luios, Zumos, Butones, Mugilones, Sibinos, Senones, Sycambros,
Cattos, Gambrivios, Cattuarios, Chaubos, Cimbros, Caulcos, Campsianos,
Bisurges, Cheruscos, Catiscos, Ampsanos, Cheniscos, Landos, Subattios,
Heumunduros, Boios, haec Strabo. Cornelius item Cattos, Usipetes, Tencteros, Bructeros, Frisos,
Angrivarios, Dulgibinos, Thasvarios, Chaucos, Cheruscos, Cimbros, Suevos,
Longobardos, Reudingos, Anglos, Avionos, Varinos, Eudosos, Suarmos,
Nuithomos, Hermunduros, Nariscos, Marcomannos, Quados, Marsignos, Gotthos,
Osos, Buros. Ligios, Arios, Helvetionas, Mannumos, Helysios, Noharvalos,
Rhugios, Lemonios, Suiones, Venetos, Fennos, Vandalos, haec Corne<lius>
multo his diversa Ptolemaeus recenset. Quis, quaeso, ad tantam ignotorum nominum congeriem non moveatur, si sit
germanus, sed cum per tempora, quibus vocabula haec gentium in usu fuisse
scribuntur, nemo adhuc ex germanis inveniatur latinae linguae operam navasse,
nam & literarum secreta, si Cornelio credimus, Germani viri pariter &
mulieres ignoraverunt. Cum Galli autore Iulio, priusquam Ro<mani> subiicerent imperio,
nullas scivisse aut vidisse literas ferantur, nisi quas graeci advenae pro
miraculo habitas pauculas ostendissent. Consequens est ergo populis Germanorum vel a graecis vel a latinis indita
fuisse haec nomina, quis vero ignorat, ut de graecis taceam, quod Itali, qui
tum latinam linguam introducebant, & qui nunc sunt, linguam germanicam in
multis etiam, ubi diu insudaverint, raro bene pronunciant. Vera autem nomina provinciarum Germaniae hodie sunt haec, in capite
Danubii & Rheni, est Suevia alias dicta Alamania & comprehendit sub
se Rhetiam, Helvetiam, quam Suitenses & confoederati occupant, Alsatia,
Lothoringia, quae est secundum Bar. de proprietatibus quasi ultima Germaniae
provincia. Rhenensis provincia, Brabantia, Selandia, Holandia, Frisia, &
secundum aliquos Flandria, Dacia, Sxonia, Turingia, Hassia, Mysia,
Vuestvalia, Franconia, Bohemia, Moravia, Marchia, Prussia, Livonia,
Pomerania, Schlesia, Polonia, Bavaria, Austria, Styria, Carinthia, Athesis. Insuper Gregorium iii. <3.> miror tam variis usum nominibus in
epistulis ad Germaniae praesulem Bonifacium, cum ea, quae perscripsimus, illo
etiam tempore fuerint in usu. <quinto
de dignitate gentis> Magna admodum et veneranda dignitas Germanorum, apud quos residet
monarchia mundi Ro<manum> imperium, de quo Innocentius tertius extra de
elec. in c. venerabilem scribens asserit Ro<manum> imperium a graecis
in persona magnifici Caroli <2-119-r> in Germanos esse translatum, concor. Cle.
Romani principes de Iur. iur., per quae iura merito silentium imponeretur
contendentibus translationem imperii factam fuisse primum in gallos, aut
Francos, contra quos sufficere debet sacris canonibus attestari imperium
translatum esse in persona Caroli in Germanos. Nec sine mysterio hoc factum videtur & ad tollendam omnem
ambiguitatem ita fuit exprimendum, quod ita clarum fiet. Carolus enim magnus tempore translationis rex fuit non solum Galliae, sed
& germaniae & id est indubitatum, & licet utriusque regni rex
fuerit, a neutro tamen regno appellabatur, sed Carolus rex Francorum
dicebatur, quod idem erat ac si nominatus fuisset rex germaniae &
galliae, nam clarum est, quod eo tempore omnis gallia transalpina & etiam
germania a montibus Pyrenaeis usque in Pannonias Francia dicebatur. Illa id est germanica Francia orientalis, altera id est gallicana Francia
occidentalis, in qua verae historiae concordant omnes. Est etiam sciendum, quod germania tunc eatenus protendebatur, quatenus
sermo germanicus, gallia vero quatenus gallicanus, hoc est a Britannico mari
usque ad Mosam fluvium. His itaque tanquam veris praemissis clare patet, si in translatione galli
fuissent expressi, Germani fuissent exclusi, quod non erat de mente
transferentis, si vero facta fuisset mentio Francorum tunc, quia Francia
comprehendebat galliam simul & germaniam, prout dictum est, translatio
facta fuisset seminarium discordiarum, ideo ut tolleretur omnis ambiguitas,
translatio facta est in germanos, ut sic gallici occidentales Franci scirent
se exclusos, facit pro hoc etiam canon de conse. dist. i., qui dicit
Teutonicis concessum regnum ecclesiae, praedictis non obstat, si quis diceret
Carolum fuisse gallum & quod in ipsum & posteros suos translatum sit
imperium, apud quos duraverit in septem generationibus. Nam clare constat ex chronicis Carolum fuisse germanum in germania natum,
sedem habuisse & sepultum, natus enim invenitur in Ingelhem, haud longe a
Moguntia, quod satis colligitur ex historia Francorum & Eusebii. Legitur etiam in Spe. histo., quod Carolus xii. <12> ventis
imposuit nomina, & xii. <12> mensibus iuxta propriam id est teutonicam
linguam. Sed si dicatur, quod fuerit gallicus, quia in Belgica gallia natus, quae
nunc germania dicitur, illud tamen verum est, quod imperium non fuit
translatum in eum, sed in persona sua in germanos, prout hoc dicunt sacri
canones, nec etiam verum est, quod omnes posteri Caroli imperatores fuerint
gallici, nam sicut Carolus germanus fuit, ita & filius eius Ludovicus
pius, ita & Lotharius, Ludovici pii filius, cui in imperio successit
Ludovicus secundus, ille forte vel in Italia aut gallia fuit natus. Sed eo mortuo successit in imperio Carolus secundus, qui natus fuit in
germania ex Ludovico pio & Iuditha, Guelfi teutonici filia, eo defuncto
pervenit ad imperium Carolus tertius, qui fuit ludovici, regis germaniae,
filius, a quo Alamaniae, id est Sueviae, fuit rex designatus. Huic successit Arnulfus, filius Carolomanni, qui Arnulphus fuit rex
germaniae, sedem habens in Ratispona, post cuius Arnulphi mortem ludovicus,
flius eius, germaniae rex, imperium obtinuit, prout in Spe. histo. & in
Francorum historia aliisque cavetur. Quo in tempore aliqui invaserunt imperium in Italia, quorum unus
Berengarius tyrannus a quibusdam civibus Veronensibus nocturno tempore fuit
intromissus sub anno domini Dcccc.v. <905>, ubi tunc ludovicus nil tale
metuens captus est oculisque privatus, eo brevi mortuo electus est a germanis
Cunradus primus, filius fratris ludovici tertii, secundum veriores historias,
cum defecisset genus Caroli in germania, & sic clarum est, quod in gallos
non fuit imperium translatum. Sed nec in Francos occidentales, quanquam historia Francorum dicat
imperium Ro<manum> translatum fuisse ad reges Francorum, & post hoc
fuerit translatum de regibus Francorum in germanos in persona Othonis primi,
de quo habetur lxiii. di. c. in synodo, quia contradicunt in hoc talia
scribentes sacris canonibus, nisi intelligantur loqui de Francis
orientalibus, qui veri sunt germani, in illos & Francos germanos
translatio facta est. Et secundum hoc intelligenda est glo. in c. ego ludovicus lxiii. di. quae
dicit notandum imperium prius fuisse Francorum, sed postea Teutonici
virtutibus suis illud promeruerunt. Carolus enim & imperatores in linea generis sui fuerunt reges
Francorum, quibus deficientibus in germania pervenit imperium ad Saxones, qui
teutonici fuerunt, hoc est germani. Per hoc non sequitur, quod de novo translatum fuerit in eos, cum prius
apud germanos non solum tempore Caroli Magni fuit, sed etiam tempore
posteritatis eius & sequentium in imperio germanorum, quia, ut dixi, non
in Carolum, sed in persona Caroli in germanos translatum fuit, sic etiam
finaliter obtinuit tam de iure quam de consuetudine, ut probant textus in c.
venerabilem & cle. Romani alle. Et licet Itali receperint Berengarios, Hugonem, Arelatensem comitem,
filium ipsius, lotharium sive Rudolphum, Burgundiae regem, tamen omnes isti
veritate inspecta tyranni & invasores imperii non imperatores possunt
dici, cum germani principes non obmiserint tunc imperatores eligere. Constat autem de iure, quod electus in regem seu imperatorem Ro<manum>
a germanis potest statim ex ipsa electione licite nomen regis Ro<mani>
assumere, & Aquisgrani inungi, iura & bona imperii administrare, de
quo glo. & communiter doc. in cle. Romani de <2-119-v> iur. iur. & ita etiam servatur. Elegerunt autem germani principes post mortem ludovici tertii Cunradum
primum anno domini Dcccc.xiii. <913>, eo mortuo elegerunt Henricum
primum anno domini Dcccc.xx. <920>, quo defuncto electus est Otho
primus anno salutis Dcccc.xxxvii. <937>, qui tyrannos & imperii
invasores penitus eliminavit, nec mirum cuiquam videri debet, si
Ro<mani> pontifices illis temporibus quoscunque occurrentes admiserint,
cum, ut scribit Platina, pontifices illius temporis a vestigiis B. Petri
multum discessissent, & quod res pub<lica> christiana ignaros &
desides principes habuerit, horror enim est audire, quam multa perperam per
xxviii. <28> ferme pontifices sint admissa. Et sunt, qui scribunt Henricum, qui factionis Italicae tempore est
electus, a pontifice approbatum fuisse. Et videtur mihi ad hoc tex. lxiii. dist. ubi est constitutio primi
Henrici & primi Othonis cum Ro<manis> pontificibus, sic ut nullus
nostrorum cuiuscunque impeditionis argumentum in electione Ro<mani>
pontificis componere audeat omnino prohibemus. Haec constitutio non potest loqui nisi de Henrico primo, Othonis patre,
& ego credo hanc constitutionem praecessisse canonem lxiii. di. in
synodo, referendo singula singulis. Habito autem pro constanti, quod imperium Ro<manum> a graecis
translatum fuerit in germanos prout etiam sacris canonibus est firmatum,
restat adhuc bellum intestinum inter germanos ex eo, quod aliqui scribunt
translationem non fuisse factam in omnes germanos, hoc est cis & ultra
Rhenum, sed solum in germanos Francos, per quos volunt intelligere germanos
rheno duntaxat adiacentes, quibus in locis, ut ipsi referunt, primi
electores, archiepiscopi Coloniensis, Treverensis, Moguntinensis & Comes
Palatini rheni sunt constituti, & hoc a Carolo de mandato romani
pontificis, reliqui enim germani secundum eos rudes sunt & incompositi,
quasi imperii non digni, hoc quam invidiosum sit, nemo est, qui non
intelligat, an germaniam, quae post Scythiam inferiorem a Danubio inter
rhenum fluvium Oceanumque conclusa, immo temporibus translationis imperii
trans Danubium usque in Italiam pedem extenderat, non habuit homines
compositos aut imperio romano dignos. Ignorantne sacris canonibus sine omni distinctione scriptum &
declaratum imperium romanum in persona magnifici Caroli in germanos fuisse
translatum, & quod temerarium sit ita sapere, deus ostendere voluit
commentum hoc non valere, cum videamus contrarium re ipsa obtinuisse, nec
etiam reor probari potest Carolum mandante Leone papa constitutionem aliquam
fecisse, quod Moguntinensis, Treverensis, Coloniensis archepiscopi cum comite
Palatino rheni debeant imperatorem eligere, concedamus autem, quod ita sit,
imperium tamen romanum non in illos translatum est, sed sine omni
distinctione in germanos, quod & eventus docet, omne ius & ratio,
simul & consuetudo. Quis dubitat inter priscos germanorum populos fuisse non parum multos,
qui suis temporibus gloria rerum gestarum insignes & praeclari extitere,
cum quibus fama simul extincta est propter inopiam scriptorum, qui gesta
oratione vel carmine illustrarent, in quo nihil aliud quam naturam accusandum
censeo, quae de industria quasi videtur humani perfectioni invidere, quom ex
germanis, qui egregia facerent, reperti sunt innumeri, qui conscriberet
nullus, sed quia abscondi non poterat civitas super montem posita, homines
externi, vel admiratione permoti, non passi sunt earum rerum, quae digna
<sic!> immortalitate essent, memoriam penitus interire, quorum profecto
testimonium tanto praevalet autoritate, quanto ab omni suspicione affectionis
fuerunt alieni. <sexto
de illustribus Germanorum gestis> Illis proinde haud vulgaris a nobis, ut reor, gratia debetur, per quos
consequimur & si non de integro germanorum egregia opera saltem partem
teneamus. Inclytae igitur nationis germanicae opera, quam fuerint magnifica &
excelsa, haud multa arbitror indigere probatione apud eos praesertim, qui non
sunt historiarum penitus ignari. Quis enim nescit Cimbros, germanam gentem, graecorum latinorumque literis
celebratam, qui, ut Strabo post Possidonium memorat, diu ante urbem conditam
evagati usque ad paludes Moeotidas suae expeditionis monumentum cimmerium
Bosphorum reliquere. Nam graeci Cimbros vocant Cimmerios, audacterque traiecto Bosphoro ad
Ioniam usque terram discursarunt. Anno ab urbe condita ccc.lxiiii. Senones, potentissima germanorum manus,
Brenno duce invaserunt Italiam, fuere ex his praecipui Suevi quodam nationis
foedere cum Brenno copulati, vix enim eum e Britannis illis ortus sui
propaginem accepisse crediderim, & si Anglos tenuerit & gallos,
Senonibus gessatis <= gaesatis!> Suevisque iniuriam a Romanorum legatis
acceptam vindicaturis Fabius COS. occurrit ad Alliam, caeditur una cum omni
pene Romana iuventute. Properant ad urbem Senones, eam vastant, incendunt, diripiunt undique,
Capitolium fatis aiunt magis quam armis servatum esse, & perierat tum
romana virtus, nisi Furii Camilli pietas intercessisset, qui abeuntes gallos
insecutus vicit, spolia opima ab hoste retulit, manentis scilicet imperii
spem, vide, quaeso, lector, quae de hac re supra conscripserimus. Quid de his, qui Rhenum transgressi gallos expulerunt, referam, quid de
Cimbris, gente germanica, qui Illyricum populati alpes transierunt. Fuit illa colluvies et <2-120-r> Teutonum & Tigurinorum ac Cimbrorum, a
quibus Papyrius Carbo consul cum exercitu fusus est, deinde Iunius Syllanus
consul adversus Cimbros infoeliciter pugnavit. Post illud bellum Cimbri per legatos a senatu populoque romano sedem
& agros postulabant, quorum spretis postulatis Cimbri cum Tigurinis in Galliam
migravere in fines Allobrogum, ibique cum Lucio Cassio consule manus
conserunt, eumque cum exercitu trucidant, milites, qui ex clade supererant,
datis obsidibus & rerum omnium dimidia parte, ut incolumes dimitterentur,
cum Cimbris pacti sunt. M. Aurelius Scaurus consulis legatus a Cimbris fuso exercitu captus &
in concilium ab his evocatus, cum deterreret eos, ne alpes Italiam petituri
transirent, eo, quod diceret Romanos vinci non posse a Bolo Cimbrorum rege
occisus est. Tum ab iisdem hostibus C. Manlius & Qu. Servilius Caepio, qui
proconsulatum in Galliis agebat, victi prelio binisque castris exuti sunt,
octoginta millia militum occisa, Calonum ac lixarum quadraginta millia. Cimbri post eam victoriam omnibus agris vicisque iuxta Rhodanum ac
Pyrenen vastatis in Hispaniam transgressi, ibique multa loca populati a
Celtiberis fugati sunt. Revertentesque in Galliam bellicosis Teutonis se coniunxerunt, & C.
Marii, qui iam Iugurtham devicerat, summa vi castra oppugnata sunt a Teutonis
Ambronibusque, de hoc Florus, actum erat
inquit nisi Marius illi seculo contigisset. <Florus,
Buch I.: XXXVIII. "Cimbri, Teutoni
atque Tigurini ab extremis Galliae profugi, cum terras eorum inundasset
Oceanus, novas sedes toto orbe quaerebant, exclusisque et Gallia et Hispania
cum in Italiam demigrarent, misere legatos in castra Silani, inde ad senatum,
petentes ut Martius populus aliquid sibi terrae daret quasi stipendium,
ceterum ut vellet manibus atque armis suis uteretur. Sed quas daret terras
populos Romanus agrariis legibus intra se dimicaturus? Repulsi igitur, quod
nequiverant precibus, armis petere coeperunt. Sed nec primum impetum
barbarorum Silanus, nec secundum Mallius, nec tertium Caepio sustinere
potuerunt; omnes fugati, exuti castris. Actum erat,
nisi Marius illi saeculo contigisset."> Tanta erat eis fiducia capiendae urbis, ut
Ro<mani> dicerent, siquid ad uxores suas mandarent, nec segnius,
quam minati fuerant, tripertito agmine per alpes, id est claustra Italiae, ferebantur,
mira tum velocitate Marius occupatis compendiis alpium praevenit hostes,
prioresque Teutones cum Ambronibus sub ipsis
alpium radicibus assecutus in loco, quem aquas Sextias vocant, prelio
oppressit. <Recessere igitur increpantes et - tanta erat capiendae urbis
fiducia - consulentes, si quid ad uxores suas
mandarent. Nec segnius quam minati fuerant tripartito agmine per Alpes, id
est claustra Italiae, ferebantur. Marius mira statim velocitate occupatis
compendiis praevenit hostem, prioresque Teutonas sub ipsis Alpium radicibus
adsecutus in loco quem Aquas Sextiam vocant quo
- fidem numinum! - proelio oppressit!> Vallem fluviumque hostes tenebant Marius colles & petente aquam
exercitus, viri, inquit Marius, estis &
illic habetis. <Vallem fluviumque medium hostes
tenebant, nostris aquarum nulla copia. Consultone id
egerit imperator, an errorem in consilium verterit, dubium; certe necessitate
aucta virtus causa victoriae fuit. Nam flagitante aquam exercitu,
"si viri", inquit, "estis, en,
illic habetis".> Itaque tanto ardore pugnatum est, ut victor Romanus de cruento flumine
non plus aquae biberet quam sanguinis, ducenta millia armatorum eo die bello
occisa sunt, octoginta capta referuntur, dux Teutobocchus, quem aliqui Suevum
fuisse volunt, interfectus est. <Itaque tanto ardore pugnatum est atque
caedes hostium fuit, ut victor Romanus de cruento flumine non plus aquae biberit quam sanguinis barbarorum.> Sublatis Teutonis in Cimbros convertitur, hi iam quis crederet per hyemem
Tridentinis iugis in Italiam provoluti descenderant. <Sublatis funditus Teutonis in
Cimbros convertitur. Hi iam - quis crederet? - per
hiemem, quae altius Alpes levat, Tridentinis
iugis in Italiam provoluti veluti ruina
descenderant.> Athesim flumen non ponte nec navibus, sed ingesta obrutum sylva
transiliere, & si statim infesto agmine urbem petivissent, grande
discrimen fuisset, sed in Venetia, quo fere tractu Italia mollissima est,
ipsa soli cibique clementia robur eorum
elanguit. <Athesim flumen non ponte nec navibus, sed quadam stoliditate barbarica primum corporibus adgressi,
postquam retinere amnem manibus et clipeis frustra temptaverant,
ingesta obrutum silva transiluere: et si statim infesto agmine urbem
petissent, grande discrimen; sed in Venetia, quo fere tractu Italia mollissima
est, ipsa soli caelique clementia robus
elanguit.> Ad haec panis usu carnis coctae & dulcedine vini mitigatos Marius in
tempore aggressus est. <Ad hoc panis usu carnisque coctae et dulcedine u<i>ni
mitigatos Marius in tempore adgressus est.> Iam diem pugnae petierunt, quem in patenti campo Marius quintum consul,
& Catulus iunctis exercitibus dedere. Annibalem secuti in nebula disposuere pugnam, in sole pugnaverunt, prima
siquidem perturbatio Cimbrorum fuit, quia hostis inopinatus occurrerat,
cunque sol cum vento ortus emicuisset, visus eorum pulvis opplevit. <Istic quoque
imperator addiderat virtuti dolum, secutus Hannibalem
artemque Cannarum; primum nebulosum nanctus
diem ut hosti inopinatus occurreret, tum ventosum quoque, ut pulvis in oculos
et ora ferretur, tum acie conversa in orientem, ut, quod ex captivis mox
cognitum est, ex splendore galearum ac repercussu quasi ardente caelum
videretur.> Tum acie conversa in orientem splendor hebetavit, ita factum est, ut tam
terribilis multitudo sine Ro<mana> clade caederetur, centum quadraginta
millia eorum tunc bello caesa, sexaginta millia capta dicuntur, mulieres pene
graviorem excitaverunt pugnam, quae plaustris in
modum castrorum circumstantes desuperque pugnantes diu repulere
Romanos, tandem ferrum, quod in hostem sumpserant, in se suosque verterunt,
nanque aliae concursim mutuo iugulatae, aliae vario
genere vitam amisere, refert tamen Florus, quod missa antea ad Marium
legatione mulieres, cum libertatem & sacerdotium non impetrassent, manus
conseruere. <Nec minor cum uxoribus eorum pugna quam cum ipsis fuit; cum obiectis undique plaustris atque carpentis altae
desuper quasi e turribus lanceis contisque pugnarent. Perinde speciosa mors
earum fuit quam pugna. Nam cum missa ad Marium legatione libertatem ac
sacerdotium non impetrassent - nec fas erat - suffocatis
elisisque passim infantibus suis aut mutuis concidere volneribus aut vinculo
e crinibus suis facto ab arboribus iugisque plaustrorum pependerunt.
Boiorix rex in prima acie dimicans inpigre nec inultus occubuit.> Ob hanc victoriam populus romanus tertium Romae conditorem Marium
appellavit. Refert quoque Orosius ob castitatis propositum extollens mulieres, nam
cum honestam petitionem non impetrassent, ante omnia collisis in terram
parvulis suis, ne in servitutem traherentur, nocte ne & ipsae
violarentur, exusta omni earum substantia, laqueis omnes sibi mortem
conscivere, nec praedae aliquid ex se praeter pendentia corpora avidis
reliquere romanis. <Orosius, Buch V: [16]
14 Teutones autem
et Cimbri integris copiis Alpium niues emensi Italiae plana peruaserant,
ibique cum rigidum genus diu blandioribus auris, poculis, cibis ac lauacris
emolliretur, Marius V consul et Catulus aduersum eos missi, die ad pugnam et
campo dato Hannibalis secuti ingenium in nebula disposuere pugnam, in sole
pugnarunt. 15 prima siquidem perturbatio Gallorum fuit, quod
Romanam aciem prius offendere dispositam quam adesse senserunt. cumque ilico uulnerati equites retro in suos cogerentur
totamque multitudinem indisposite adhuc aduentantem conturbarent et sol cum
uento ortus ex aduerso emicuisset, uisus eorum puluis oppleuit et splendor
hebetauit. 16 ita factum est, ut tanta ac tam terribilis multitudo
minima Romanorum clade, sua autem ultima internecione caederetur. centum quadraginta milia eorum tunc in bello caesa,
sexaginta milia capta dicuntur. 17 mulieres grauiorem paene
excitauere pugnam, quae plaustris in modum castrorum circumstructis, ipsae
autem desuper propugnantes, diu repulere Romanos. sed
cum ab his nouo caedis genere terrerentur - abscisis enim cum crine
uerticibus inhonesto satis uulnere turpes relinquebantur - ferrum, quod in
hostes sumpserant, in se suosque uerterunt. 18 namque aliae
concursu mutuo iugulatae, aliae apprehensis inuicem faucibus strangulatae,
aliae funibus per equorum crura consertis ipsisque continuo equis
exstimulatis, postquam suas isdem funibus, quibus equorum crura nexuerant,
indidere ceruices, protractae atque exanimatae sunt, aliae laqueo de
subrectis plaustrorum temonibus pependerunt. 19 inuenta est etiam
quaedam, quae duos filios traiectis per colla eorum laqueis ad suos pedes
uinxerit et, cum se ipsam suspendio morituram dimisisset, secum traxerit
occidendos. 20 inter haec multa ac miserabilia mortis genera
reguli quoque duo strictis in se gladiis concurrisse referuntur.> Crebra deinde C. Iulius caesar cum germanis bella gessit cis Rhenum,
ponte facto bis Rhenum transiens proximam germaniae partem domuit, T. Livio
teste. At Suevos indomitos reliquit, referente Sylvio, qui ait, Terrarum ille
calcator omnium & orbis domitor Iulius caesar, quamvis subactis galliis
bis Rhenum transiverit, resque maximas in germania gesserit, bellicosam tamen
& asperam Suevorum gentem dimisit indomitam, licet Eutropius aliter
sentiat, sed magis credendum est ipsimet caesari, qui nihil aliud scribit de
hoc, quam quod Suevos sequi per invia & nemora noluit. Refert quoque Gotfridus, quod Caesar germanos tam bello quam muneribus
omnes domuit. Germanos dubio procul affecit cladibus maximis, quos tamen vincendo ac
vastando ita sibi virtutis admiratione devinxerat, ut usque in praesentem
diem imperatores non alio quam Caesaris nomine vulgari sermone vocitent. Tum etiam Germani equites Caesaris virtute & integritate permoti ei
se coniunxerunt, quorum opera reliquis in bellis saepius usus eorum etiam
fortitudinem in pharsalo contra Pompeium expertus, praecipuo enim eorum
auxilio Pompeianum ac Romanum equitem, viros bellorum gloriae natos,
superavit, <2-120-v> de quo Lu. Florus, quippe ait cum Pompeius adeo
equitum copia abundaret, ut facile circumventurus sibi caesarem videretur,
circumventus ipse est. <Florus, Buch II, cap. 13: Sed nec minus admirabilior illius exitus belli. Quippe cum Pompeius adeo equitum copia abundaret, ut facile circumventurus sibi Caesarem videretur, circumventus ipse est. Nam cum diu aequo Marte contenderent, iussuque Pompei fusus a cornu erupisset equitatus, repente hinc signo dato Germanorum cohortes tantum in effusos equites fecere impetum, ut illi esse pedites, hi venire in equis viderentur.> Nam cum diu aequo marte contenderent iussuque Pompei fusus a cornu
erupisset equitatus, repente hinc signo dato germanorum cohortes tantum in
effusos equites fecere impetum, ut illi esse pedites, hi venire in equis
viderentur. Ob singularem etiam peculiaremque germanicam virtutem manserunt germani
in Octavii fide usque ad varianam siperbiam. Sic Florus germaniam quoque utinam tanti vincere non putasset Augustus,
magis enim turpiter amissa est quam gloriose acquisita, missus in eam
provinciam Drusus, caesaris privignus, primos domuit Vsipetes, Tencatheros
& Cattos, Marcomannos pene ad internitionem delevit. <Florus, Buch II: XXX. Germaniam quoque utinam vincere tanti non
putasset! Magis turpiter amissa est quam gloriose
adquisita. Sed quatenus sciebat patrem suum C. Caesarem
bis transvectum ponte Rhenum quaesisse bellum, in illius honorem concupierant
facere provinciam; et factum erat, si barbari tam vitia nostra quam imperia
ferre potuisset. Missus in eam provinciam Drusus primos domuit Vsipetes, inde Tencteros
percucurrit et Catthos. Nam Marcomannorum spoliis et insignibus quendam
editum tumulum in tropaei modum excoluit.> Inde validissimas nationes Cheruscos, Suevos & Sycambros pariter
aggressus est, qui xx. centurionibus interemptis
hoc velut sacramento sumpserunt bellum. <Inde validissimas nationes Cheruscos Suebosque et Sicambros
pariter adgressus est, qui viginti centurionibus in
crucem actis hoc velut sacramento sumpserant bellum, adeo certa
victoriae spe, ut praedam in antecessum pactione
diviserint.> Adeo certa victoriae spe, ut praedam in antecessum dividerent, Cherusci
equos, Suevi aurum & argentum, Sycambri captivos elegerint, sed omnia
retrorsum, victor nanque Drusus equos, pecora, torques eorum ipsosque
praeda<m> divisit ac vendidit. <Cherusci equos, Suebi aurum et argentum, Sicambri captivos
elegarant; sed omnia retrorsum. Victor namque
Drusus equos, pecora, torques eorum ipsoque praedam divisit et vendidit.> Addit Orosius, quod mulieres eorum intra plaustra conclusae deficientibus
telis parvos filios collisos humi in hostium ora iaciebant in singulis
filiorum necibus bis parricidae. <Orosius,
Buch VI, 21: 16 postea fortissimas nationes et
quibus natura uires, consuetudo experientiam uirium dabat, Cheruscos Suebos
et Sygambros pariter uno bello sed etiam suis aspero superauit. 17
quorum ex eo considerari uirtus ac feritas potest, quod mulieres quoque
eorum, siquando praeuentu Romanorum inter plaustra sua concludebantur,
deficientibus telis uel qualibet re, qua uelut telo
uti furor possit, paruos filios conlisos humi in hostium ora
iaciebant, in singulis filiorum necibus bis parricidae.> Sed difficilius est provincias retinere quam facere, viribus parantur,
iure retinentur. Quippe germani mores Ro<manos> magis quam arma sub Druso suscipiebant. Postquam ille defunctus est, Vari Quintilii libidinem atque superbiam
odisse ceperunt, ausus ille agere conventum & in
castris se direxerat, quasi violentiam barbarorum lictoris virgis
& praeconis voce posset inhibere. <Florus,
Buch II, cap. XXX: Sed difficilius est provincias optinere quam facere; viribus
parantur, iure retinerentur. Igitur breve id gaudium.
Quippe Germani victi magis quam domini erant,
moresque nostros magis quam arma sub imperatore Druso suspiciebant; postquam ille defunctus est, Vari
Quintili libidinem ac superbiam haud secus quam
saevitiam odisse coeperunt. Ausus ille agere conventum, et incautus edixerat, quasi violentiam barbarum
lictoris virgis et praeconis voce posset inhibere.> At illi, ut primum saeviora armis iura viderunt, duce Arminio arma
corripiunt nil tale metuente illo, cum ad tribunal citaret, undique castra
invadunt, tres legiones opprimunt, praecipue autem in causarum patronos
saeviunt, aliis oculos eruunt, aliis manus
amputant, aliis linguam praescindunt, vipera,
inquiunt, sibilare desiste, consulis corpus, quod milites humi
abdiderant, effossum, signa & aquilas duas cepere, hanc cladem caesar
adeo graviter tulit, ut veste capilloque deformis saepe caput parieti
collidens clamasse fertur, Quintili Vare, redde legiones. <At illi, qui iam pridem robigine obsitos enses inertesque maererent equos, ut primum togas et saeviora armis iura viderunt, duce Armenio arma corripuit; cum interim tanta erat Varo pacis fiducia, ut ne prodita quidem per Segesten unum principum coniuratione commoveretur. Itaque improvidum et nihil tale metuentem ex improviso adorti, cum ille - o securitas! - ad tribunal citaret, undique invadunt; castra rapiuntur, tres legiones opprimuntur. Varus perditas res eodem quo Cannensem diem Paulus et fato est animo secutus. Nihil illa caede per paludes perque silvas cruentius, nihil insultatione barbarum intolerantius, praecipue tamen in causarum patronos. Aliis oculos, aliis manus amputabant, unius os sutum, recisa prius lingua, quam in manu tenens barbarus "tandem" ait, "vipera, sibilare desisti." Ipsius quoque consulis corpus, quod militum pietas humi abdiderat, effossum. Signa et aquilas duas adhuc barbari possident, tertiam signifer, prius quam in manus hostium veniret, evulsit mersamque intra baltei sui latebras gerens in cruenta palude sic latuit. Hac clade factum, ut imperium, quod in litore Oceani non steterat, in ripa Rheni fluminis staret. Sueton, Divus Augustus,
cap. 23: Adeo denique consternatum ferunt, ut per
continuos menses barba capilloque summisso caput interdum foribus illideret,
vociferans: Quintili Vare, legiones redde! diemque
cladis quotannis maestum habuerit ac lugubrem.> Ad id vero reformandum Octavius caesar Tiberium, fratrem Drusi, cum xv.
legionibus misit, qui continuo bello germanos arripuit, & xl. millia
captivorum victor abduxit, quod re vera bellum maximum & terribilissimum
per triennium gestum est, nec fere ullum maius bellum post punicum fuisse
dicitur. Accidisse hanc cladem romano militi ferunt in Cheruscis, eiusque rei est
autor Strabo in vii. verum antiquis monumentis constat apud Augustam
Vindelicam caesos esse Ro<manos> cum auxiliis Macedonici exercitus,
quem Avar, Bogudis filius, ducebat. Legitur in Augustae urbis antiquitatibus eius hoc epitaphion, His nomen terris Bogudis dat regia proles. Graecus Avar pecudis de Suevis more litatus. Nam ab eo nomen habet pagus Griechsavarn. Strabo in iiii. scribit Varronem quendam eo missum ab Augusto caesare,
qui gravi affectus sit clade, cum urbem obsedisset, sed mihi ea legenti &
tempora & scriptores conferendi videntur. Summatim de his Cor. Tacitus, Sexcentesimum & quadragesimum annum,
inquit, urbs nostra agebat, cum primum Cimbrorum audita sunt arma, Cecilio
Metello ac Papyrio Carbone COSS., ex quo si ad alterum imperatoris Traiani
consulatum computemus CC. fere & x. <~ 210> anni colliguntur,
tamdiu germania vincitur, medio tam longi aevi spacio multa invicem damna,
non Samnis, non Poeni, non Hispaniae galliaeve, ne Parthi quidem saepius
admonuere. Quippe regno Arsacis acrior est germanorum libertas, quid enim aliud
nobis, quam caedem Crassi, amisso & ipso, & ipse Pacoro infra
ventidium deiectus oriens obiecerit. At germani Carbone & Cassio & Scauro Aurelio & Servilio
Caepione. Mar. quoque Manlio fusis vel captis
quinque simul consularis exercitus populi
Ro<mani>, Varum tresque cum eo legiones etiam caesari abstulerunt, nec
impune C. Marius in Italia, divus Iulius in gallia, Drusus ac Nero ac
Germanicus in suis eos aedibus perculerunt,
mox ingentes caesaris minae in ludibrium versae, inde ocium, donec occasione
discordiae nostrae & civilium armorum, expugnatis legionum hybernis etiam
gallias affectavere ac rursus pulsi in proximis temporibus triumphati magis,
quam victi sunt, haec ille. <Tacitus, Germania cap. 37:
Eundem Germaniae sinum proximi Oceano Cimbri tenent, parva nunc civitas, sed
gloria ingens. Veterisque famae lata vestigia manent, utraque ripa castra ac
spatia, quorum ambitu nunc quoque metiaris molem manusque gentis et tam magni
exitus fidem. Sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, cum
primum Cimbrorum audita sunt arma, Caecilio Metello et Papirio Carbone
consulibus. Ex quo si ad alterum imperatoris Traiani consulatum computemus,
ducenti ferme et decem anni colliguntur: tam diu Germania vincitur. Medio tam
longi aevi spatio multa in vicem damna. Non Samnis, non Poeni, non Hispaniae
Galliaeve, ne Parthi quidem saepius admonuere: quippe regno Arsacis acrior
est Germanorum libertas. Quid enim aliud nobis quam caedem Crassi, amisso et
ipse Pacoro, infra Ventidium deiectus Oriens obiecerit? At Germani Carbone et
Cassio et Scauro Aurelio et Servilio Caepione Gnaeoque
Mallio fusis vel captis quinque simul consularis
exercitus populo Romano, Varum trisque cum eo
legiones etiam Caesari abstulerunt; nec impune C. Marius in Italia, divus
Iulius in Gallia, Drusus ac Nero et Germanicus in suis eos sedibus
perculerunt. Mox ingentes Gai Caesaris minae in ludibrium versae. Inde otium, donec occasione
discordiae nostrae et civilium armorum expugnatis legionum hibernis etiam
Gallias adfectavere; ac rursus inde pulsi proximis temporibus triumphati
magis quam victi sunt.> Quae laus maior dici potest, quam quod homo romanus linguaque romana de
germanis triumphos actos esse, vere autem nunquam victos fuisse, nisi quantum
benevolentia ac benignitate in fidem romanae nobilitatis ducti sunt. Post Traianum, qui germanis regem constituit, Helio Spartiano teste,
varia fortuna usi sunt, nunc victi, nunc vincentes. Sub Valeriano germani penetratis alpibus Italiam irrumpentes Ravennam
usque perveniunt. Alamani etiam gallias pervagantes cuncta caede flamma rapinisque
diripiunt. Aliquanto post Probus caesar gallias a germanis
occupatas liberavit, deditque literas desuper ad senatum huiusmodi. Ago gratias diis immortalibus, P<atres> C<onscripti>. Subacta
est omnis late patens germania, novem reges gentium diversarum ad meos pedes,
immo ad vestros supplices strati iacuerunt, omnesque iam barbari vobis arant,
vobis iam serviunt, xl. <40> millia hostium caesa sunt, xii. <12>
millia nobis oblata, lxx. <70> urbes nobilissimae captae, omnes penitus
galliae liberatae sunt. <2-121-r> Quid referam, quae sub Diocletiano gesta sunt, transeo Iulianum,
Valentinianum & nonnullos alios, a quibus germani aliqui sunt profligati,
sed non impune, nam paulo post iniurias sibi a Ro<manis> illatas ulturi
utranque galliam, Britanniamque pulsis inde Ro<manis> ducibus brevi in
suam potestatem ac nomen traxerunt. Nempe Burgundiones, germana gens, transmisso Rheno circa annum domini
cccc. <400> sedes in gallia nacti sunt. Blondus, qui Burgundiones sint, scripturus citat Plinium, qui Germaniam
ex Agrippae traditionibus describens ait Vandalos & eorum partem
Burgundiones unam dicit esse ex quinque interioris germaniae partibus, sed
& Augusti temporibus ea pars Vandalorum, quibus Burgundionibus postea
fuit nomen, ad octoginta armatorum millia ulterioris Rheni ripas insederant,
quos Drusus & Tiberius caesares, sicut Corne<lius Tacitus> refert,
post subactam interiorem germaniam in sedes proprias repulerunt, & extra
urbes munitaque loca dissiparunt, a quibus habitandi vicatim modis, quos
patrio gentis vocabulo Burgos appellabant, eos Burgundiones fuisse appellatos
asserit Orosius, & paulo post Vandali, Burgundiones & Alani a
Stillicone impulsi Arcadio sextum & Probo consulibus Rhenum pridie
kalendis transmiserunt, Suevosque in Heduis & circum ea loca repertos in
suam adversus Ro<manos> coniurationem faciliter traxerunt, subiungit <Orosius, Buch VII, cap.
32: 10 Valentinianus Saxones, gentem in
oceani litoribus et paludibus inuiis sitam, uirtute atque agilitate
terribilem, periculosam Romanis finibus eruptionem magna mole meditantes in
ipsis Francorum finibus oppressit. 11 Burgundionum quoque nouorum
hostium nouum nomen, qui plus quam octoginta milia, ut ferunt, armatorum
ripae Rheni fluminis insederunt. 12 hos quondam subacta interiore
Germania a Druso et Tiberio, adoptiuis filiis Caesaris, per castra dispositos
in magnam coaluisse gentem atque ita etiam nomen ex opere praesumpsisse, quia
crebra per limitem habitacula constituta burgos uulgo uocant, eorumque esse
praeualidam et perniciosam manum Galliae hodieque testes sunt, in quibus
praesumpta possessione consistunt; 13 quamuis prouidentia Dei
Christiani omnes modo facti catholica fide nostrisque clericis, quibus
oboedirent, receptis blande mansuete innocenterque uiuant, non quasi cum
subiectis Gallis sed uere cum fratribus Christianis. cap. 38: 3 praeterea gentes alias copiis uiribusque intolerabiles,
quibus nunc Galliarum Hispaniarumque prouinciae premuntur, hoc est Alanorum
Sueborum Vandalorum ipsoque simul motu inpulsorum Burgundionum, ultro in arma
sollicitans, deterso semel Romani nominis metu suscitauit.> Vandali, Alani & Suevi ad diripiendas vastandasque gallias sunt
profecti, Burgundiones autem sedes capere constituerunt easque delegerunt
apud Heduos, Vesontios, Lingonas, Cabillonenses & Matisconenses, in
quibus proximisque civitatibus ad haec usque tempora mansere, & ipsis in
locis pars eius regionis, quae prius gallia Belgica fuit, Burgundia ab illis
nominetur. Anglici Burgundiones secuti anno domini cccc.xl. <440> Britannias
subiugarunt, de quo idem Blondus li<bro> ii. decadis primae. Britanni
Scotis Albiensibus Pictisque agitati ab Etio, qui in gallias ab imperatore
missus erat, postulabant, ut copias sibi mitteret, Etium vero gallicanae
expeditionis cura occupaverat & Hunnorum apparatus deterrebat, ut
precibus Britannorum satisfacere non posset. Itaque Ro<mani> cives, qui Britanniam inhabitabant & ipsi simul
Britanni salutis desperatione, Anglicos Saxones datis in stipendium pecuniis
ex proximis germaniae litoribus conduxerunt praesidio affuturos, illi duce
Vortigerio, eorum rege, insulam ingressi Scotos atque Pictos represserunt. Sed & ipsi postea Saxones ambitione ducti Ro<manos> cives &
Britannorum primates vario mortis genere maiori ex parte interfecerunt, ex
eoque tempore ceperunt Saxones Angli Britanniae dominari & inde dicta est
a posteris Anglia, id quod & Pomponio videtur. |
Franci, gens germana, ex ea provincia, quae nunc etiam Franconia
nuncupatur, oriundi, venerunt in gallias. Eos autem primus Ro<manorum> ducum domuit in patria Franconia
Constantinus, Flavii Constantini filius, eaque accepta clades tunc effecit,
ut semper postea usque ad Honorii & Arcadii tempora fuerint in patria
quietissimi. Eorundem vero imperatorum anno vii. <7.> mutandi melioris soli
gratia patriis sedibus relictis Rhenum transiverunt. Et apud Treviros Mediomatrices, id est Metenses ac Leucios, qui &
Tulenses Veromanduosque consederant, quos Suevis ob vetustas simultates
instigantibus Vandali Burgundionesque & Alani rhenum per vim & arma
transire & in Franconiam se recipere compulerunt. Deinde Franci Etium videntes bello implicari & imperatorem amissis in
Aphrica copiis enervatum viribus Clodio & Meroveo ducibus ex Franconia
sunt profecti & Rheno transmisso nullis iam, qui resisterent reliquis, in
Senonum provincia sedem apud Aurelianenses & Parisios ceperunt. Etius interea Burgundiones totiens profligaverat, ut brevi eos aut gallia
pulsurus, aut ad internitionem caesurus videretur, sed tantos undique imperio
imminere labores intelligens pacem Francis dolens moestusque concessit, qui
etiam illi postea contra Attilam auxilio fuere. Vincen<tinus> refert, quod Franci in Franconia adhuc manentes
elegerunt instar aliarum gentium regem Faramundum, sub anno domini cccc.xx.
<420>, post hunc regnavit filius eius Clodius, qui sub anno domini
cccc.xxxiii. <433> tempore Theodosii secundi Rhenum transiens incepit
sibi galliam subiugare, habitabant tum usque ad Ligerim fluvium Romani, ultra
Ligerim dominabantur Gotthi, Burgundiones habitabant iuxta Rhodanum, Vandali,
Suevi, Alani ulteriorem Hispaniam premebant, Franci ergo Clodio rege
Romanos,qui gallis imperabant, bello adorti sunt, & a rheno usque in
Carbonariam sylvam fugant, funduntque ingressi Tornacum, Cameracum &
universa maritima inter Scaldam & Seavam fluvios violenter obtinent,
sicque paulatim progredientes Remos, Suessiones, Agrippinam, Treverim,
Aureliam, Senones, Parisiosque subiugantes, & ibidem usque in hodiernum
perseverant, unde geniti ab eis Francigenae proprie sunt dicti, &
obliterato nomine galliae a victoribus Francis se Francos nominari
affectavere, & ita usu obtentum esse videmus, autores sunt fere omnes historiarum
scriptores. <Wikipedia: Als Kohlenwald (lat. silva carbonaria) wurde eine Waldzone in Belgien und Nordfrankreich bezeichnet, die sich von der Sambre bei Charleroi im Osten bis zur Schelde zwischen Tournai im Norden und Cambrai im Süden erstreckte; nach anderer Auffassung reichte er sogar bis Arras im Westen bzw. Lüttich im Osten. Der Wald hatte damit eine Ausdehnung von mindestens 80 Kilometern in West-Ost- und mindestens 40 Kilometer in Nord-Süd-Richtung. Er wurde erstmals von dem spätantiken Geschichtsschreiber Sulpicius Alexander erwähnt.> |
Longobardi post illos gens germana, autores sunt
Cor. Tacitus & CL. Ptolemaeus, & Pomp<onius> Laetus, natio,
inquit, fuit germanica, quae ex Cimbria peninsula ad quaerendas sedes
profecta erat, hi Longobardi rege eorum Albuino duce anno salutis nostrae
D.lxvii. <567> numerus fuit amplius ducentorum millium, ingressi sunt
Italiam <2-121-v> eamque domitam in suam potestatem redegerunt,
Italiae quoque nomen mutantes a se victoribus Longobardiam nominaverunt, nec
solum regionis nomina, sed & leges novas condentes mores ritusque
Romanorum mutaverunt. <Wikipedia: Julius Pomponius
Laetus (* 1428 in Diano [heute Teggiano],
Provinz Salerno;
† 9. Juni 1498 in Rom; italienisch Giulio
Pomponio Leto) war ein einflussreicher italienischer Humanist. Er gründete eine Gemeinschaft von
Gelehrten, die ein lockerer Kreis seiner humanistischen Freunde und Schüler
war und altertumswissenschaftliche
Studien trieb. Später wurde für diese Gemeinschaft die Bezeichnung Accademia
Romana gebräuchlich. Caesares, auch betitelt Romanae
historiae compendium ab interitu Gordiani Iunioris usque ad Iustinum tertium
(„Abriss der römischen Geschichte vom Tod Gordians
des Jüngeren bis zu Justin III.“), ein Spätwerk, das Pomponius kurz vor
seinem Tod schrieb und dem späteren Kardinal Francisco de Borja widmete (1499 in
Venedig erstmals gedruckt). Es handelt von den römischen und byzantinischen Kaisern des Zeitraums von 244
bis zum Ende des 7. Jahrhunderts (von Philippus
Arabs bis Justinian II., den Pomponius irrig Justin III.
nennt). Pomponius verwertete vor allem Material aus der Historia
Augusta, dem Geschichtswerk des Johannes
Zonaras und der Historia Romana des Paulus
Diaconus; auch das Breviarium des Eutropius zog er heran. Das Werk fand im
16. und im 17. Jahrhundert viel Beachtung; es wurde
mehrmals gedruckt und oft zitiert. 1549 erschien eine italienische
Übersetzung von Francesco Baldelli.[22]> Omnes hae nationes, sive galli, Britanni aut Itali sint, in potestatem
& nomen victorum provenere germanorum scilicet permanentque usque in
praesentem diem, tam etsi postea victores ipsos in linguam suam & mores
adeo traxerint, ut nulla peregrinae gentis signa permanserint excepto nomine,
quo se, ut arbitrari licet, a germanis aliquando victos fuisse meminerint. Parva sunt haec, quae iam dixi, celebriora maiorum nostrorum sunt opera,
quam hactenus ostendimus, nam praeter iusticiam, fidem, constantiam
reliquasque virtutes, quas sibi germania iure quodam haereditario semper
vendicavit, difficile est recensere, quo nostri amore ac veneratione divinum
cultum christianamque religionem prosecuti sint, quod testantur non solum
templa Christi sumptuosissima, coenobia utriusque sexus splendidissima, arae
innumerabiles cum dote amplissima, sed etiam illustria maiorum nostrorum
facta difficiliaque bella pro christiani nominis conservatione &
incremento suscepta. Quod si quis aequus rerum aestimator secum reputet, quotiens pro fide
catholica, pro romana ecclesia, pro communi salute nostri certaverint,
infideles conculcaverint, & rebelles compresserint, iudicabit profecto
raram esse ex omnibus terrarum regionibus, quae cum nostra de omni laude
& meritis in rempu<blicam> christianam ulla ex parte contendere
possit. Quod plane intelliges, si cogitabis imperium Ro<manum> ob sola in
ecclesiam romanam merita in germanos fuisse translatum, quod ad singulare
eius nationis decus & ornamentum accedit. Nam & si Assyrios, Medos, Persas, Graecos olim, aut reliquas gentes
sibi vendicasse imperium constet, sola tamen libidine regnandi ac violentia
adepti sunt, & eisdem artibus amiserunt semperque in vilissimam
servitutem sunt postea redacti. Nostri autem virtute et laboribus pro deo susceptis digni iudicati sunt
universo ecclesiae, senatui ac populo Ro<mano>, qui imperium orbis
regerent. Nec eos fefellit opinio, nam si comparemus Ro<manae> ecclesiae
statum, quem sub caesaribus post imperii translationem in germanos nacta est,
fortunae priori, inveniemus eam ex multis tribulationibus & periculis ad
tranquillitatem & pacem pervenisse, servitutemque cum libertate
amplissima permutasse, quis enim vel mediocriter doctus ignorat, quanta in
paupertate, quantis in tribulationibus, persecutionibus & miseriis fuerit
ecclesia Ro<mana> ab exordio fidei usque ad tricentesimum salutis
nostrae annum. Quo in tempore, ut de aliis taceam, ex summis pontificibus vix
inveniuntur pauci, qui sine martyrio vita functi sint, tandem tamen miseratus
sui gregis dominus veluti post nimiam tempestatem depulsis nubibus dies
illuxit. Et ecce Constantinus, cui postea magno cognomentum fuit, fidem veritatis
adeptus, & a B. Sylvestro, Ro<mano> pontifice, baptizatus, continuo
licentiam dedit per universum orbem suo degentibus imperio non solum fieri
christianos, sed etiam fabricandi ecclesias & praedia in sumptus
ministrorum largiendi, voluit etiam Ro<manam> ecclesiam primariam &
caput esse omnium ecclesiarum, transtulitque sedem imperialem in graeciam
condens novam Romam, Constantinopolim appellatam, romanam urbem relinquens S.
Sylvestro papae suisque successoribus, vicariis Christi, & ut liberius
cum suo clero divinis rebus vacare posset, donaria plurima contulit. Quibus ut sic peractis incredibile est, quam brevi religiosi principis studio
ecclesia per totum orbem fide ac religione convaluerit. Verum enimvero, cum sic ecclesia apud deum & homines continua
susciperet incrementa, non pertulit hoc inimicus generis humani diabolus,
videbat iam paganorum errores esse plaerunque pulsos, ea propter viros
christiani nominis inveniens amore honoris & vanae gloriae seductos, per
quos errores atque haereses seminare non destitit. Mox sub ipso Constantino Arianam haeresim excitavit, subsecutae sunt
aliae plurimae, paulatimque graeci rebus abutentes in eam praesumptionem
venere, ut negarent Ro<manam> ecclesiam totius salutaris vitae caput
esse, asserentes primam sedem esse debere, ubi esset caput imperii, & sic
in Constantinopoli, nova roma, licet illud minime possent firmare. Ex his & innumeris aliis erroribus Graeci crebro visi sunt ab
obedientia ecclesiae Ro<manae> recedere. Quanta vero passa fuerit ecclesia Ro<mana> ab ipsis imperatoribus
& exarchis eorum, quanta a Gotthis, Hunnis, Vandalis, Saracenis, aliisque
gentibus, quotiens urbs ipsa capta sit atque direpta, pudet atque piget
dicere, taceo adversitates & persecutiones, quas passi sunt
Ro<mani> pontifices a regibus & ducibus Longobardorum, & ut
paucis multa concludam, in eam adducti fuerant difficultatem pontifices &
Romani, ut nec imperatorum saevitiam nec Longobardorum iniurias arcere
poterant miseram servitutem expectantes. At postquam foelici auspicio imperium Ro<manum> a graecis
translatum est in Germanos, continuo respirare ceperunt & ad libertatis
ac salutis spem caput erigere. Nam exactis Longobardorum tyrannis abrogatoque graecorum imperio mox
veluti sedentibus in tenebris christianis & umbra mortis lux est per
germanicam virtutem orta. Pax ecclesiae Ro<manae> comparata est, qua illius decus &
reverentia adeo crevit, ut facta sit domina gentium. Id & si e divina bonitate manarit, dicent tamen ministri imperatores
nostri, modicum habuisti antequam venire ad te, & nunc dives es
benedixitque tibi deus ad introitum meum. <2-122-r> <septimo
exhortationem subiungam> Post tam egregia maiorum vestrorum gesta, o nobilissimi Germani, quid
aliud vobis faciundum restat, nisi eorum sequi vestigia, quorum foelicibus
auspiciis tantopere exaltati estis. Vos prae omnibus elegit deus, ut dominaremini omni nationi, vobis data
est monarchia mundi. Itaque quantum reliquis christianis censeri debeatis foeliciores, ex hoc
uno iudicari licet, quod etsi sint aliae gentes fortitudine & cultu
christiano non negligendae, vobis tamen dedit deus imperium, dedit gloriam
& nomen excellentissimum. Estote igitur memores beneficiorum dei, capessite iter veritatis, vestra
virtus est parcere subiectis & debellare superbos, hoc enim modo vestri maiores imperium adepti sunt, qui, quae animi
magnitudine fuerint, quo amore christianum cultum persecuti testantur variae gentes,
ab eis devictae & fidelibus adiunctae, vos estis illorum sanguis, estis
effigies expressissima, in vobis relucet mirifice illa maiorum nobilitas
& animi magnitudo, turpissimum ducite ab illis degenerare, quibus nihil
antiquius fuit, quam communi omnium bono consulere, quam publice
christianorum omnium utilitati & gloriae prospicere, quam ea sequi atque
amplecti, quae Ro<mano> imperio & ornamento & splendori scirent
profore. Nolite committere, ut florentissimum hoc imperium, quod maiores vestri
multo sanguine & rebus gloriosissime gestis vobis pepererunt, vos ipsi
per secordiam & negligentiam amittatis, expergiscimini igitur aliquando
& surgite citius, aemulamini maiores, qui consilio & rebus bene
gestis peregere ea, quibus imperium foelicius maiusque posterioribus, quam
accepissent, ipsi tradiderunt. Nec sufficit domi inter suos esse praestantes ad omnem virtutis
aemulationem esse exemplar subditis, vobis unis inter omnes christianos cives
imperium mundi a divina providentia creditum nemo dubitare merito potest,
vestra res agitur, quicquid mundus tractat, nullo enim limite vestra potentia
praescripta est, sed quicquid usquam gentium est, imperio vestro debet esse
subiectum, quod si honestum est ob communes hominum utilitates nullos
labores, nulla pericula subterfugere, quanto honestius & praeclarius his
convenit id facere non propter humana commoda solum, sed propter deum optimum
maximum, a quo hi soli ex omni hominum grege singulari beneficio electi sunt
christiani populi vexilliferi, principes & patroni. Quam ob rem, o nobilissimi Germani, maturate, ferte auxilium rebus
christianis iam & prope lapsis & in dies ad casum inclinatissimis,
succurrite patriae, succurrite vobis & vestris, imitemini, quaeso, bonos
medicos, qui, si possunt, praeservant valetudinem bonam curantque
providenter, ne quid accidat aegrotationis, ubi vero vel naturae malignitas
vel vivendi corruptela in morbum incurrit, & diligenter & cito
adnituntur manibus pedibusque aut omnino aut magna ex parte aegrotationem
tollere aut radicitus extirpari. Quod vos, o Germani, in re christiana facientes non solum gloriam huius
mundi, quae quantacunque est, brevis est plane atque inanis, sed multo magis
coelestem illam atque sempiternam assequemini. Nec vobis difficile est ea, quae per superiora tempora vel socordia
principum vel fatorum iniquitate christianitas amisit recuperare, si saltem
tanta illa naturae dona divinitus nobis infusa ad id muneris convertere
volueritis, ad quod divina vos providentia ordinaverit, ad salutem
christianorum & decus sanctae matris ecclesiae. Quod si consyderemus, Roma quaenam res esse potuerit potissimum, quae
universum his orbem terrarum subegerit, num militum multitudo, at Gallorum
exercitus constat copiosiores multo fuisse, num corporum vires, at germanorum
corpora longe robustiora fuere, num doli opes divitiae, at hisce rebus facile
semper concessere Carthaginensibus, num denique ars ulla vel eloquentia vel
prudentia, & his graecos praestitisse palam est. Sola igitur armorum exercitatio, disciplina castrorum ususque militiae
& super omnia animus his rebus intentus Ro<manos> orbis terrarum
dominos fecit. Vobis autem Germanis sive nova consyderanti sive vetera repetenti nulla
peritior, nulla ardentior inter omnes nationes, quas bello idoneas iudicant,
inveniri poterit, ubi tot clarissimi principes, tot generosi proceres, tot
fortissimi milites, spiritus maiores corporibus gerentes feris vehementiores,
tot potentes civitates, ubi tanta populi multitudo, nec est aliqua sub coelo
natio, quae arma vestra non norit, non miretur, non reformidet. Itaque divina quadam providentia factum reor, ut in tanta christianorum
reipub<licae> calamitate ipsi in lucem veneritis ad solatium miserorum
& oppressorum salutem. En ardentissimum in hostium libidinem Max.aemilianum Imp<eratorem>
Opt<imum> Max<imum>, cui ut genere et potentia, ita virtute,
probitate par in toto orbe terrarum reperiri non potest, nota sunt omnibus
eius adolescentiae praeclara facinora, peculiares corporis & animi dotes,
quanta sit illi rei militaris diciplina, quanta ductandi exercitus peritia,
quanta castrensium laborum patientia. Certe ille est aut propterea mortalium nullus, cuius virtute &
industria, si fideles manus porrexeritis, christiana plebs a faucibus
Turcarum eripi & imperii decus in antiquae dignitatis statum valeat
revocari. Quid igitur, o nobiles Germani, munerum Christi & vestrarum virtutum
obliti obdormivistis & ignavia quodam animi torpore elanguistis, dicam
hanc esse unam potissimam causam, quod, dum quilibet privatae studet
utilitati, nemo est, qui rempub<licam> curet, omnes liberi &
proprii domini esse volumus, nec quisquam ad commune bonum animum intendit,
plures factionibus & partium <2-122-v> studiis gaudent, quo fit, ut, quod tamen deus
prohibeat, nisi vigilaverimus diligentius & ad commune bonum conservandum
erimus ferventiores, libertatem una cum imperio amittemus. Sicuti plurimis imperiis contigisse compertum habemus, ut enim Aegyptios,
ut Assyrios, ut Medos, ut Persas, aut Carthaginenses omittamus, Macedonum
imperium quid aliud perdidit quam intestinae & suum cuiusque studium, at
Lacedaemones, quam diu Lycurgi legibus paruerunt & principatu floruerunt
& gloria, cum primum contemptis Lycurgi legibus ceperunt privatae magis
quam publicae utilitati & dignitati consulere per omnes
reipub<licae> procellas atque naufragia, libertatem pulcherrimam
continuo amisere. Quid Atheniensium civitate illustrius, quid praeclarius, quid denique
gloriosius, quid splendidius? haec bonarum omnium & laudatissimarum artium inventrix atque parens,
haec belli pacisque disciplina domi forisque insignis, haec & dignitate
& opibus in universum terrarum orbem praepollens atque admirabilis, ubi
ad id magnitudinis ac virium ascendisset, ut nulla re prorsus ad foelicitatem
egere videretur, nonne mox postquam partium studia fovere, factiones
complecti, pestiferas aemulationes ambitionesque civium alere cepisset,
repente & praeceps in obscuram & sordidam servitutem corruit. Nam de Ro<manis>, quis est, qui nesciat eos alia nulla causa quam
contrariis inter se voluntatibus & studiis periisse funditus. Vos igitur, o nobilissimi Germani, pulchrum ducite ex aliorum erratis
& pernicie in melius instituere vitam vestram, & quod faciendum
fugiendumque sit, ex aliorum exemplis cognoscere. Quod si aliorum exemplis didiceritis, quantum semper nocuerit discordia
praesertim inter cives & fratres, quantum etiam concordia & una
voluntas in repub<lica> prosit, semperque profuerit, spem fiduciamque
vestram pro singulari & eximia vestra prudentia atque gravitate in divina
clementia & bonitate collocate, & brevi spero fore, omni odio,
factione, omni denique contentione inter vos deposita, quod foelicem &
gloriosissimum contra inimicos christi imperiique vestri triumphum agetis
& angelicis choris postea sociemini. <ultimo
de priscis germanorum moribus> Germani, inquit C. Iulius Caesar commentarioum suorum li<bro> vi.
<6.>, a parvulis labori ac duriciae student, qui diutissime impuberes
permanserint maximam inter suos ferunt laudem, hoc ali staturam, ali vires,
nervosque confirmari putant, de quo etiam Cor. Taci<tus>. <Cäsar,
bellum Gallicum, Buch 6, cap. 21: Vita omnis in venationibus atque in studiis rei
militaris consistit: ab parvulis labori ac duritiae student. Qui diutissime
impuberes permanserunt, maximam inter suos ferunt laudem: hoc ali staturam,
ali vires nervosque confirmari putant.> In omni domo, inquit, nudi ac sordidi in hos artus, in haec corpora, quae
miramur, excrescunt, sua quenque mater uberibus alit, nec ancillis aut
nutricibus delegantur. dominum ac servum nullis educationis delitiis
dignoscas, inter eadem pecora in eadem domo
degunt, donec aetas separet, ingenuos virtus agnoscat. <Tacitus, Germania: [20] In omni domo nudi ac sordidi in hos artus, in haec corpora, quae miramur, excrescunt. Sua quemque mater uberibus alit, nec ancillis ac nutricibus delegantur. Dominum ac servum nullis educationis deliciis dignoscas: inter eadem pecora, in eadem humo degunt, donec aetas separet ingenuos, virtus adgnoscat.> Sera iuvenum
venus, eoque inexhausta pubertas,nec virgines
festinantur, eadem iuventa, similis proceritas pares validaeque miscentur, ac
robora parentum liberi referunt. <Sera iuvenum venus, eoque inexhausta pubertas. Nec virgines
festinantur; eadem iuventa, similis proceritas: pares validaeque miscentur,
ac robora parentum liberi referunt.> Inter annum enim vigesimum,
autore Iulio, foeminae notociam habuisse in turpissimis habent rebus, cuius
rei nulla est occultatio, & promiscue in fluminibus perluuntur, &
pellibus aut parvis renonum tegumentis utuntur magna parte corporis nuda. <Cäsar,
bellum Gallicum, Buch 6, cap. 21: Intra
annum vero vicesimum feminae notitiam habuisse in turpissimis habent rebus;
cuius rei nulla est occultatio, quod et
promiscue in fluminibus perluuntur et pellibus aut parvis renonum tegimentis
utuntur magna corporis parte nuda.> Severa matrimonia, nam prope soli barbarorum singulis uxoribus contenti
sunt exceptis admodum paucis, qui non libidine, sed ob nobilitatem pluribus
nuptiis ambiuntur, melius adhuc eae civitates, in quibus tantum virgines
nubunt, & cum spe votoque uxoris semel transigitur, ne tanquam maritum,
sed tanquam matrimonium ament. <Tacitus, Germania: [18] Quamquam severa illic matrimonia, nec ullam morum partem magis laudaveris. Nam prope soli barbarorum singulis uxoribus contenti sunt, exceptis admodum paucis, qui non libidine, sed ob nobilitatem plurimis nuptiis ambiuntur. cap. 19: Melius
quidem adhuc eae civitates, in quibus tantum virgines nubunt et cum spe
votoque uxoris semel transigitur. Sic unum accipiunt
maritum quo modo unum corpus unamque vitam, ne ulla cogitatio ultra, ne
longior cupiditas, ne tamquam maritum, sed tamquam matrimonium
ament.> Dotem non uxor marito, sed uxori maritus affert,
intersunt parentes & propinqui ac munera probant, munera non ad delitias
muliebres quaesita nec quibus nova nupta comatur, sed boves & frenatum
equum & scutum cum framea gladioque, in haec munera uxor accipitur atque
invicem ipsa armorum aliquid viro offert, hoc
maximum vinculum, haec arcana sacra, hos coniugales deos arbitrantur, ne se
mulier extra virtutum cogitationes extraque bellorum casus putet. Ipsis incipientis matrimonii auspiciis admonetur venire se
laborum periculorumque sociam, idem in pace, idem in prelio passuram
ausuramque, hoc iuncti boves, hoc paratus equus, hoc data arma denunciant,
sic vivendum, sic pereundum, accipere se, quae liberis inviolata ac digna
reddant, quae nurus accipiant, rursus quae ad nepotes referantur. <Tacitus,
Germania, cap. 18: Dotem non uxor marito, sed
uxori maritus offert. Intersunt parentes et
propinqui ac munera probant, munera non ad delicias muliebres quaesita nec
quibus nova nupta comatur, sed boves et frenatum equum et scutum cum framea
gladioque. In haec munera uxor accipitur, atque in vicem ipsa armorum aliquid
viro adfert: hoc maximum vinculum, haec arcana
sacra, hos coniugales deos arbitrantur. Ne se mulier extra virtutum
cogitationes extraque bellorum casus putet, ipsis incipientis matrimonii
auspiciis admonetur venire se laborum periculorumque sociam, idem in pace,
idem in proelio passuram ausuramque. Hoc iuncti boves, hoc paratus equus, hoc
data arma denuntiant. Sic vivendum, sic pereundum: accipere se, quae liberis
inviolata ac digna reddat, quae nurus
accipiant, rursusque ad nepotes
referantur.> Ergo septa pudicitia agunt nullis spectaculorum illecebris, nullis
conviviorum irritationibus corruptae. <Tacitus,
Germania: [19] Ergo saepta pudicitia agunt, nullis spectaculorum inlecebris,
nullis conviviorum inritationibus corruptae.> Paucissima in tam numerosa gente adulteria, quorum poena praesens &
maritis permissa, crinibus nudatam coram propinquis expellit domo maritus ac
per omnem vicum verbere agit, publicitatem enim impudicitiae nulla venia, non
forma non aetate, non opibus maritum invenerit, nemo enim illic vitia ridet
nec corrumpere et corrumpi seculum vocatur, plusque ibi boni mores valent
quam alibi bonae leges. <Litterarum secreta viri pariter ac
feminae ignorant. Paucissima in tam numerosa gente adulteria, quorum
poena praesens et maritis permissa: abscisis
crinibus nudatam coram propinquis expellit domo maritus ac per omnem vicum
verbere agit; publicatae enim pudicitiae nulla venia: non forma, non aetate, non opibus maritum invenerit. Nemo enim illic vitia ridet,
nec corrumpere et corrumpi saeculum vocatur. Melius
quidem adhuc eae civitates, in quibus tantum virgines nubunt et eum spe
votoque uxoris semel transigitur. Sic unum accipiunt maritum quo modo unum
corpus unamque vitam, ne ulla cogitatio ultra, ne longior cupiditas, ne
tamquam maritum, sed tamquam matrimonium ament. Numerum liberorum finire aut
quemquam ex adgnatis necare flagitium habetur, plusque ibi boni mores
valent quam alibi bonae leges.> Haeredes successoresque sui cuique liberi & nullum testamentum, si
liberi non sunt proximus gradus in possessione fratres patrui avunculi,
quanto plus propinquorum, quo maior affinium
numerus, tanto gratior senectus, nec ulla orbitatis precia. <cap.
20: Heredes
tamen successoresque sui cuique liberi, et nullum testamentum. Si liberi non
sunt, proximus gradus in possessione fratres, patrui, avunculi. Quanto plus
propinquorum, quanto maior adfinium numerus,
tanto gratiosior senectus; nec ulla orbitatis pretia.> Sororum filiis idem apud avunculum, qui apud patrem honor, quidam
sanctiorem arctiorem hunc nexum sanguinis arbitrantur. <cap.
20, aber vorher!: Sororum filiis idem apud avunculum qui ad patrem honor. Quidam
sanctiorem artioremque hunc nexum sanguinis arbitrantur et in accipiendis
obsidibus magis exigunt, tamquam et animum firmius et domum latius teneant.> Et in accipiendis obsidibus magis exigunt, tanquam & animum firmius et domum latius teneant, suscipere tam inimicitias seu patris seu propinqui quam amicitias necesse, nec implacabiles durant, luitur enim etiam homicidium certo armentorum ac pecorum numero <2-123-r> recipitque satisfactionem universa domus utiliter in publicum, quia periculosiores sunt inimicitiae iuxta libertatem. <cap. 21: Suscipere tam inimicitias seu patris seu propinqui quam amicitias necesse est; nec implacabiles durant: luitur enim etiam homicidium certo armentorum ac pecorum numero recipitque satisfactionem universa domus, utiliter in publicum, quia periculosiores sunt inimicitiae iuxta libertatem.> Civitatibus maxima laus est, teste Iulio, quam latissime circum se vastatis finibus solitudines habere, hoc propriae virtutis existimant expulsos agris finitimos cedere nec quenquam prope audere consistere, simul hoc se fore tutiores arbitrantur repentinae incursionis timore sublato. <Cäsar, bellum Gallicum, Buch 6, cap. 23: Civitatibus maxima laus est quam latissime circum se vastatis finibus solitudines habere. Hoc proprium virtutis existimant, expulsos agris finitimos cedere, neque quemquam prope audere consistere; simul hoc se fore tutiores arbitrantur repentinae incursionis timore sublato.> Caeterum aedificiis splendor nullus, nec muris firmitas, si qui sunt, ait enim Corne<ius>, nullis Germanorum populis urbes habitari notum est, ne pati quidem inter se iunctas sedes, colunt discreti ac diversi, ut fons, ut campus, ut nemus placuit, vicos longant non in nostrum morem connexis & cohaerentibus aedificiis, suam quisque domum spacio circumdat sive adversus casus ignis remedium sive inscitia aedificandi. <Tacitus, Germania: [16] Nullas Germanorum
populis urbes habitari satis notum
est, ne pati quidem inter se iunctas sedes. Colunt discreti ac diversi, ut
fons, ut campus, ut nemus placuit. Vicos locant non in nostrum morem conexis et cohaerentibus aedificiis: suam
quisque domum spatio circumdat, sive adversus casus ignis remedium sive
inscitia aedificandi. Ne caementorum quidem apud illos aut tegularum usus:
materia ad omnia utuntur informi et citra speciem aut delectationem. Quaedam
loca diligentius inlinunt terra ita pura ac splendente, ut picturam ac
lineamenta colorum imitetur. Solent et
subterraneos specus aperire eosque multo insuper fimo onerant, suffugium hiemis et
receptaculum frugibus, quia rigorem frigorum eius modi loci molliunt, et
si quando hostis advenit, aperta populatur, abdita autem et defossa aut
ignorantur aut eo ipso fallunt, quod quaerenda sunt.> Ne caementorum quidem aut tegularum usus, materia ad omnia utuntur
informi et citra speciem aut delectationem. Quaedam loca diligentius illinunt
terra ita pura ac splendente, ut picturam ac lineamenta colorum imitentur, solent & subterraneos specus aperire
eosque multo insuper fimo onerant, subfugium hyemi
et receptaculum frugibus, quia rigorem frigorum huiusmodi locis molliunt. Et si quando hostis advenit, aperta populatur, abdita autem &
defossa aut ignorantur aut eo ipso fallunt, quod quaerenda sunt. Tegumentum omnibus sagum fibula aut, si desit, spina consertum, caetera intecti totos dies iuxta focum atque ignem agunt, locupletissimi veste distinguuntur non fluctuante sicut Sarmatae ac Parthi, sed stricta & singulos artus exprimente, gerunt & ferarum pelles proximi ripae negligenter, ulteriores exquisitius, ut quibus nullus per commercia cultus, eligunt feras & detracta velamina spargunt maculis pellibusque beluarum, quas exterior Oceanus atque ignotum mare gignit, nec alius foeminis quam viris habitus, nisi quod foeminae lineis amictibus velantur eosque purpura variant, partemque vestitus superioris in manicas non extendunt, nudae brachia ac lacertos, sed & proxima pars pectori patet. <Tacitus, Germania: [17] Tegumen omnibus sagum fibula aut, si desit, spina consertum: cetera intecti totos dies iuxta focum atque ignem agunt. Locupletissimi veste distinguuntur, non fluitante, sicut Sarmatae ac Parthi, sed stricta et singulos artus exprimente. Gerunt et ferarum pelles, proximi ripae neglegenter, ulteriores exquisitius, ut quibus nullus per commercia cultus. Eligunt feras et detracta velamina spargunt maculis pellibusque beluarum, quas exterior Oceanus atque ignotum mare gignit. Nec alius feminis quam viris habitus, nisi quod feminae saepius lineis amictibus velantur eosque purpura variant, partemque vestitus superioris in manicas non extendunt, nudae brachia ac lacertos; sed et proxima pars pectoris patet.> Quae religionis apud Germanos cura sit, Iulius scribit, deorum numero eos solos ducunt, quos cernunt & quorum aperte opibus iuvantur, Solem, Vulcanum & Lunam, reliquos ne quidem fama acceperunt. <Cäsar, bellum Gallicum, Buch 6, cap. 21: Deorum numero eos solos ducunt, quos cernunt et quorum aperte opibus iuvantur, Solem et Vulcanum et Lunam, reliquos ne fama quidem acceperunt.> Verum Tacitus posterius & copiosius regionem describens Germani, inquit, deorum maxime Mercurium colunt, cui certis diebus humanis quoque hostiis litare fas habent, Herculem ac Martem concessis animalibus placant, pars Suevorum & Isidi sacrificat, unde tamen origo sit peregrino sacro parum comperi, nisi quod signum ait ipsius in modum liburnae figuratum docet advectam religionem. <Tacitus, Germania: [9] Deorum maxime Mercurium colunt, cui certis
diebus humanis quoque hostiis litare fas habent. Herculem et Martem concessis
animalibus placant. Pars Sueborum et Isidi sacrificat: unde causa et origo
peregrino sacro, parum comperi, nisi quod signum ipsum in modum
liburnae figuratum docet advectam religionem. Ceterum nec cohibere parietibus
deos neque in ullam humani oris speciem adsimulare ex magnitudine caelestium
arbitrantur: lucos ac nemora consecrant deorumque nominibus appellant
secretum illud, quod sola reverentia vident.> Caeterum nec cohibere parietibus deos, neque in ullam humai oris speciem assimulare ex magnitudine coelestium arbitrantur, lucos ac nemora consecrant, deorumque nominibus appellant secretum illud, quod sola reverentia vident, aliqui Nertum id est terram matrem colunt, eamque intervenire rebus hominum arbitrantur. <Tacitus, Germania, cap. 40: Nec quicquam notabile in singulis, nisi quod in commune Nerthum, id est Terram matrem, colunt eamque intervenire rebus hominum, invehi populis arbitrantur.> Est insula Oceani, castum nemus dicatumque in eo vehiculum veste contectum, attingere uni sacerdoti concessum, is adesse penetrali deam intelligit vectamque bubus foeminis multa veneratione prosequitur. <Tacitus, Germania, cap. 40: Est in insula Oceani castum nemus, dicatumque in eo vehiculum, veste contectum; attingere uni sacerdoti concessum. Is adesse penetrali deam intellegit vectamque bubus feminis multa cum veneratione prosequitur. Laeti tunc dies, festa loca, quaecumque adventu hospitioque dignatur. Non bella ineunt, non arma sumunt; clausum omne ferrum; pax et quies tunc tantum nota, tunc tantum amata, donec idem sacerdos satiatam conversatione mortalium deam templo reddat. Mox vehiculum et vestes et, si credere velis, numen ipsum secreto lacu abluitur. Servi ministrant, quos statim idem lacus haurit. Arcanus hinc terror sanctaque ignorantia, quid sit illud, quod tantum perituri vident.> Laeti tunc dies, festa loca, quaecumque adventu hospitioque dignantur, non bella ineunt, non arma sumunt; clausum omne forum; pax & quies tunc tantum nota, item tantum amata, donec idem sacerdos saciatam conversatione mortalium deam templo reddat. Mox vehiculum & vestes &, si credere velis, numen ipsum secreto lacu abluitur, servi ministrant, quos statim idem lacus haurit. Arcanus hinc terror sanctaque ignorantia, quid sit id, quod tantum perituri vident. Et de Suevis asserit Tacitus, quod statuto
tempore in sylvam auguriis patrum et prisca formidine sacram omnes eiusdem
sanguinis populi legationibus coeant, caesoque publice homine celebrent
barbari ritus horrenda primordia. <Tacitus, Germania: [39] Vetustissimos se nobilissimosque Sueborum Semnones memorant; fides
antiquitatis religione firmatur. Stato tempore
in silvam auguriis patrum et prisca formidine sacram omnes eiusdem sanguinis
populi legationibus coeunt caesoque publice homine celebrant barbari ritus
horrenda primordia. Est et alia luco reverentia: nemo nisi vinculo ligatus
ingreditur, ut minor et potestatem numinis prae se ferens. Si forte prolapsus
est, attolli et insurgere haud licitum: per humum evolvuntur. Eoque omnis
superstitio respicit, tamquam inde initia gentis, ibi regnator omnium deus,
cetera subiecta atque parentia.> Est et alia luco
reverentia, nemo nisi vinculo ligatus ingreditur, ut minor et potestatem
numinis prae se ferens, si forte prolapsus attolli & insurgere haud
licitum, per humum evolvuntur, eoque omnis superstitio respicit, tanquam inde
initia gentis, ibi regnator omnium deus, cetera subiecta atque parentia. Memorant & Germani fuisse apud eos Herculem primumque omnium virorum
fortium ituri in prelia canunt, caeterum & Vlyssem
quidam opinantur longo ille fabuloso errore in
hunc Oceanum delatum adisse Germaniae terras, Asciburgiumque, quod in ripa
Rheni situm, hodie incolitur, ab illo constitutum nominatumque, aram quin
etiam Vlysse consecratam adiecto Laertae
patris nomine eodem loco olim repertam monumentaque & tumulos quosdam
graecis literis inscriptos in confinio Germaniae Rhetiaeque adhuc extare. <Tacitus, Germania: [3] Fuisse apud eos et Herculem memorant, primumque
omnium virorum fortium ituri in proelia canunt. Sunt illis haec quoque carmina, quorum relatu, quem barditum vocant,
accendunt animos futuraeque pugnae fortunam ipso cantu augurantur. Terrent
enim trepidantve, prout sonuit acies, nec tam vocis ille quam virtutis
concentus videtur. Adfectatur praecipue asperitas soni et fractum murmur,
obiectis ad os scutis, quo plenior et gravior vox repercussu intumescat. Ceterum et Ulixen quidam
opinantur longo illo et fabuloso
errore in hunc Oceanum delatum adisse Germaniae terras, Asciburgiumque, quod
in ripa Rheni situm hodieque incolitur, ab illo constitutum nominatumque;
aram quin etiam Ulixi
consecratam, adiecto Laertae patris nomine, eodem loco olim repertam,
monumentaque et tumulos quosdam Graecis litteris inscriptos in confinio
Germaniae Raetiaeque adhuc exstare. Quae neque confirmare argumentis neque
refellere in animo est: ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem.> Auspicia sortesque maxime observant Germani, teste Tacito, sortium
consuetudo simplex, virgam frugiferae arbori decisam in surculos amputant,
eosque notis quibusdam discretos super candidam vestem temere ac fortuito
spargunt, mox si publice consuletur sacerdos civitatis, sin privatim ipse
pater familiae precatus deos coelumque suspiciens ter singulos tollit,
sublatos secundum impressam ante notam interpretatur, si prohibuerit, nulla de eadem re in eundem diem consultatio,
sin permissum, auspiciorum adhuc fides exigitur, & illud quidem etiam
notum avium voces volatusque interrogare. <Tacitus, Germania: [10] Auspicia sortesque ut qui maxime observant:
sortium consuetudo simplex. Virgam frugiferae arbori decisam in surculos
amputant eosque notis quibusdam discretos super candidam vestem temere ac
fortuito spargunt. Mox, si publice consultetur, sacerdos civitatis, sin
privatim, ipse pater familiae, precatus deos caelumque suspiciens ter
singulos tollit, sublatos secundum impressam ante notam interpretatur. Si
prohibuerunt, nulla de
eadem re in eundem diem consultatio; sin permissum, auspiciorum adhuc fides
exigitur. Et illud quidem etiam hic notum, avium voces volatusque
interrogare; proprium gentis equorum quoque praesagia ac monitus experiri.
Publice aluntur isdem nemoribus ac lucis, candidi et nullo mortali opere
contacti; quos pressos sacro curru sacerdos ac rex vel princeps civitatis
comitantur hinnitusque ac fremitus observant. Nec ulli auspicio maior fides,
non solum apud plebem, sed apud proceres, apud sacerdotes; se enim ministros
deorum, illos conscios putant. Est et alia observatio auspiciorum, qua
gravium bellorum eventus explorant. Eius gentis, cum qua bellum est, captivum
quoquo modo interceptum cum electo popularium suorum, patriis quemque armis,
committunt: victoria huius vel illius pro praeiudicio accipitur.> Proprium gentis equorum quoque praesagia ac monitus experiri, publice
aluntur iisdem nemoribus ac lucis candidi et nullo mortali opere contacti;
quos pressos sacro curru sacerdos & rex vel princeps civitatis
comitantur, hinnitusque ac fremi- <2-123-v> tus observant, nec ulli
auspicio maior fides, non solum apud plebem, sed apud proceres, apud
sacerdotes, se enim ministros deorum, illos conscios putant. Est et alia
observatio auspiciorum, qua gravium bellorum eventus explorant, eius gentis,
cum qua bellum est, captivum quenquam interceptum
cum electo popularium suorum, patriis quenque armis, committunt, victoria
huius vel illius pro praeiudicio accipitur, de minoribus rebus principes
consultant, de maioribus omnes, ita tamen ut ea quoque, quorum penes plebem
arbitrium est, apud principes pertractentur. <Tacitus, Germania: [11] De minoribus rebus principes consultant; de maioribus omnes, ita
tamen, ut ea quoque, quorum penes plebem arbitrium est, apud principes
pertractentur.> De familiari gentis cultu supra, quae Iulius scribit, narravimus, quis
agro cultus, quis omni familiae, Tacitum audiamus, agri pro numero cultorum
ab universis in vices occupantur, quos mox inter se secundum dignationem
partiuntur, facilitatem partiendi camporum spacia praestant, arva per annos
mutant & superest ager. <Tacitus, Germania: [26] Faenus agitare et in usuras
extendere ignotum; ideoque magis servatur quam si vetitum esset. Agri pro numero cultorum ab universis in vices occupantur, quos mox
inter se secundum dignationem partiuntur; facilitatem partiendi camporum
spatia praestant, Arva per annos mutant, et superest ager. Nec enim cum
ubertate et amplitudine soli labore contendunt, ut pomaria conserant et prata
separent et hortos rigent: sola terrae seges imperatur. Unde annum quoque
ipsum non in totidem digerunt species: hiems et ver et aestas intellectum ac
vocabula habent, autumni perinde nomen ac bona ignorantur.> Neque enim cum ubertate & amplitudine soli labore contendunt, ut
pomaria conserant & prata separent & ortos rigent, sola terrae seges
imperatur, unde annum quoque ipsum non in totidem digerunt species, hyems,
ver & aestas intellectum ac vocabula habent, autumni perinde nomen ac
bona ignorantur. Et paulo post, quotiens bella non ineunt, non multum venatibus, plus
per ocium transigunt, dediti somno ciboque, fortissimus quisque ac
bellicosissimus nihil agens, delegata domus & penatium & agrorum cura
foeminis senibusque & infirmissimo cuique ex familia, ipsi hebent, mira
diversitate naturae cum iidem homines sic ament inertiam & oderint
quietem. <Tacitus, Germania: [15] Quotiens bella non ineunt, non multum venatibus, plus per otium
transigunt, dediti somno ciboque, fortissimus quisque ac bellicosissimus
nihil agens, delegata domus et penatium et agrorum cura feminis senibusque et
infirmissimo cuique ex familia; ipsi hebent, mira diversitate naturae, cum
idem homines sic ament inertiam et oderint quietem. De magistratibus Iulius inquit. Magistratus, qui bello praesint, ut vitae
necisque habeant potestatem, deliguntur, in pace nullus est magistratus, sed
principes regionum ac pagorum inter suos ius dicunt, controversias minuunt. <Cäsar,
bellum Gallicum, Buch 6, cap. 23: Cum bellum civitas aut illa tum defendit aut
infert, magistratus, qui ei bello praesint, ut vitae necisque habeant
potestatem, deliguntur. In pace nullus est communis
magistratus, sed principes regionum atque pagorum inter suos ius dicunt
controversiasque minuunt.> Tacitus Germani inquit coeunt, nisi quid fortuitum aut subitum incidit,
certis diebus, cum aut inchoatur luna aut impletur, nam agendis rebus hoc
auspicatissimum initium credunt. <Tacitus, Germania: [11] De minoribus rebus principes consultant; de
maioribus omnes, ita tamen, ut ea quoque, quorum penes plebem arbitrium est,
apud principes pertractentur. Coeunt, nisi
quid fortuitum et subitum incidit, certis diebus, cum aut incohatur luna aut
impletur; nam agendis rebus hoc auspicatissimum initium credunt. Nec dierum
numerum, ut nos, sed noctium computant. Sic constituunt, sic condicunt: nox
ducere diem videtur. Illud ex libertate vitium, quod non simul nec ut iussi
conveniunt, sed et alter et tertius dies cunctatione coeuntium absumitur. Ut turbae
placuit, considunt armati. Silentium per sacerdotes, quibus tum et coercendi
ius est, imperatur. Mox rex vel princeps, prout aetas cuique, prout
nobilitas, prout decus bellorum, prout facundia est, audiuntur, auctoritate
suadendi magis quam iubendi potestate. Si displicuit sententia, fremitu
aspernantur; sin placuit, frameas concutiunt. Honoratissimum adsensus genus
est armis laudare. Nec dierum numerum, sed noctium computant, sic constituunt, sic
condicunt, nox ducere diem videtur. Illud ex libertate vitium, quod non simul nec ut iussi conveniunt, sed & alter & tertius dies
cunctatione coeuntium absumuntur, ut turbae
placuit, considunt armati, silentium per sacerdotes, quibus tum &
cohercendi ius est, imperatur. Mox rex vel princeps, prout aetas cuique, prout nobilitas, prout
decus bellorum, prout facundia est, audiuntur, auctoritate suadendi magis
quam iubendi potestate. Si displicuit sententia, fremitu aspernantur; sin placuit, frameas
concutiunt, honoratissimum adsensus genus est armis laudare, licet apud
concilium accusare quoque & discrimen capitis intendere. distinctio
poenarum ex delicto, proditores, transfugas arboribus suspendunt, ignavos et
imbelles & corpore infames coeno ac palude, iniecta insuper crate,
mergunt, diversitas supplicii illuc respicit, tanquam scelera ostendi
oportuit, dum puniuntur, flagitia abscondi. Sed & levioribus delictis pro modo poenarum,
equorum pecorumque numero convicti mulctantur, pars mulctae regi vel
civitati, pars ipsi, qui vindicat, vel
propinquis eius exolvitur. Eliguntur in eisdem conciliis & principes, qui iura per pagos
vicosque reddant; centeni singulis ex plebe comites
consilium simul et autoritas assunt. <Tacitus, Germania: [12] Licet apud concilium accusare quoque et
discrimen capitis intendere. Distinctio poenarum ex delicto. Proditores et
transfugas arboribus suspendunt, ignavos et imbelles et corpore infames caeno
ac palude, iniecta insuper crate, mergunt. Diversitas supplicii illuc
respicit, tamquam scelera ostendi oporteat, dum puniuntur, flagitia abscondi.
Sed et levioribus delictis pro modo poena: equorum pecorumque numero convicti multantur. Pars multae regi vel
civitati, pars ipsi, qui vindicatur, vel propinquis eius exsolvitur. Eliguntur in isdem conciliis et
principes, qui iura per pagos vicosque reddunt; centeni singulis ex plebe
comites consilium simul et auctoritas adsunt.> Nihil autem
in re publica neque privata nisi armati agunt, sed arma sumere non ante
cuiquam moris, quam civitas suffecturum probaverit. Tum enim in ipso concilio vel
principum aliquis vel pater vel propinqui scuto frameaque iuvenem ornant,
haec apud illos toga, hic primus iuventae honos; ante hic domus pars videbatur, iam rei publicae. Insignis nobilitas aut magna patrum merita principis dignationem
etiam adulescentulis assignant, caeteris robustioribus ac iam pridem probatis
aggregantur, nec rubor inter comites aspici. Gradus quidem etiam ipse comitatus
habet, iudicio eius quem sectantur, magnaque et comitum aemulatio, quibus
primus apud principem suum locus, et principum, cui plurimi & acerrimi
comites, haec dignitas, hae vires, magno semper electorum iuvenum globo
circundari, in pace decus, in bello praesidium. Nec solum in sua gente cuique, sed apud finitimas quoque civitates illud nomen, ea gloria est, si numero ac virtute
comitatus emineat, expetuntur enim legationibus & muneribus ornantur
& ipsa plaerunque fama bella profligant. <Tacitus, Germania: [13] Nihil autem neque publicae neque privatae rei
nisi armati agunt. Sed arma sumere non ante cuiquam moris, quam civitas
suffecturum probaverit. Tum in ipso concilio vel principum aliquis vel pater
vel propinqui scuto frameaque iuvenem ornant: haec apud illos toga, hic
primus iuventae honos; ante hoc domus pars videntur, mox rei publicae.
Insignis nobilitas aut magna patrum merita principis dignationem etiam
adulescentulis adsignant: ceteris robustioribus ac iam pridem probatis
adgregantur, nec rubor inter comites adspici. Gradus quin etiam ipse
comitatus habet, iudicio eius quem sectantur; magnaque et comitum aemulatio,
quibus primus apud principem suum locus, et principum, cui plurimi et
acerrimi comites. Haec dignitas, hae vires, magno semper et electorum
iuvenum globo circumdari, in pace decus, in bello praesidium. Nec solum in
sua gente cuique, sed apud finitimas quoque civitates id nomen, ea
gloria est, si numero ac virtute comitatus emineat; expetuntur enim
legationibus et muneribus ornantur et ipsa plerumque fama bella
profligant.> Convictibus et hospitiis non alia gens effusius indulget, quemcunque
mortalium arcere tecto nephas, habetur pro fortuna, quem
quisque apparatis epulis excipit. <Tacitus, Germania, cap.
21: Convictibus et hospitiis non alia gens effusius
indulget. Quemcumque mortalium arcere tecto nefas habetur; pro fortuna
quisque apparatis epulis excipit. Cum defecere, qui modo hospes fuerat,
monstrator hospitii et comes; proximam domum non invitati adeunt. Nec
interest: pari humanitate accipiuntur. Notum ignotumque quantum ad ius hospitis nemo discernit.
Abeunti, si quid poposcerit, concedere moris; et poscendi in vicem eadem
facilitas. Gaudent muneribus, sed nec data imputant nec
acceptis obligantur: victus inter hospites comis. Cum defecere, qui modo hospes fuerat, monstrator hospitii &
comes, proximam domum non invitati adeunt, nec interest, pari humanitate excipiuntur, notum ignotumque quantum ad ius
hospitis nemo discernit, abeunti, si quid poposcerit, concedere moris &
poscendi invicem eadem facilitas. C. Iulius Caesar ait hospitem violare Germani phas non putant, qui quaque
de causa ad aedes venerint, ab iniuria
prohibent, sanctos habent, hisque domus omnium patent victusque
communicantur. <Cäsar,
bellum Gallicum, Buch 6, cap. 23: Hospitem violare fas non putant; qui quacumque
de causa ad eos venerunt, ab iniuria
prohibent, sanctos habent, hisque omnium domus patent victusque
communicatur.> Qua consuetudine nihil est laudabilius, adeo germania extremus naturae
terminus inhospitalitatis vitium odit, quo fere omnem barbariem Homeri
autoritas notavit, eaque una gloria vel graecos vel Ro<manos> aequare
nimirum debet. <2-124-r> Est autem victus inter hospites comis, statim e somno, quem plaerumque in
diem extrahunt, lavantur, saepius calida, ut quos hyems occupat, loti cibum
capiunt, separate singulae sedes & sua
cuique mensa, cibi simplices, agrestia poma, recens fera aut lac concretum,
sine apparatu, sine blandimentis expellunt famem, adversus sitim non eadem patientia, vel temperantia, si indulseris ebrietati
suggerendo, quantum concupiscunt, haud minus facile vitiis quam armis
vincentur, potus humor ex ordeo aut frumento
in quandam similitudinem vini corruptus, proximi ripae vinum mercantur. <Tacitus, Germania, cap.
21: Gaudent muneribus, sed nec data imputant nec
acceptis obligantur: victus inter hospites comis. [22] Statim e somno, quem plerumque in diem extrahunt, lavantur, saepius
calida, ut apud quos plurimum hiems occupat.
Lauti cibum capiunt: separatae singulis sedes et sua cuique mensa. ... [23] Potui umor ex hordeo
aut frumento, in quandam similitudinem vini corruptus: proximi ripae et vinum
mercantur. Cibi simplices, agrestia poma, recens fera aut lac concretum: sine
apparatu, sine blandimentis expellunt famem. Adversus sitim non eadem
temperantia. Si indulseris ebrietati suggerendo quantum concupiscunt, haud
minus facile vitiis quam armis vincentur.> De Suevis tamen singulariter scribit Iulius, quod vinum ad se omnino
importari non permiserint, quod ea re ad laborem ferendum remollescere
homines atque effoeminari arbitrarentur. <Cäsar,
bellum Gallicum, Buch 4, cap. 2: Vinum omnino ad se importari non patiuntur,
quod ea re ad laborem ferendum remollescere homines atque effeminari
arbitrantur.> Tum ad negocia nec minus ad convivia procedunt armati, diem noctemque
continuare potando nulli probrum. <Tacitus, Germania, cap. 22: Tum ad
negotia nec minus saepe ad convivia procedunt armati. Diem noctemque
continuare potando nulli probrum. Crebrae, ut inter
vinolentos, rixae raro conviciis, saepius caede et vulneribus transiguntur.
Sed et de reconciliandis in vicem inimicis et iungendis adfinitatibus et
adsciscendis principibus, de pace denique ac bello plerumque in conviviis consultant,
tamquam nullo magis tempore aut ad simplices cogitationes pateat animus aut
ad magnas incalescat. Gens non astuta nec callida aperit adhuc secreta pectoris licentia ioci; ergo detecta
et nuda omnium mens. Postera die retractatur, et salva utriusque temporis
ratio est: deliberant, dum fingere nesciunt, constituunt, dum errare non
possunt.> Crebrae, ut inter vinolentos, rixae raro convitiis, saepius caede et vulneribus transiguntur. De reconciliandis invicem inimicitiis & iungendis affinitatibus, asciscendis principibus, de pace denique & bello plaerumque in conviviis consultant, tanquam nullo magis tempore aut ad simplices cogitationes pateat animus aut ad magnas incalescat, gens non astuta nec callida, aperit ad haec secreta pectoris licentia ioci; ergo detecta & nuda omnium mens, postera die retractatur, & salva utriusque temporis ratio est: deliberant, dum fingere nesciunt, constituunt, dum errare non possunt. Aleam, quod mirere, ait Tacitus, sobrie
inter seria exercent tanta lucrandi perdendive temeritate, ut, cum omnia
defecerint, extremo ac novissimo iactu de libertate ac de corpore contendant,
victus voluntariam servitutem adit quamvis robustior,
alligari se ac vinciri patitur, ea est in re parva
pervicacia, ipsi fidem vocant, servos conditionis huius per commercia
tradunt, ut se quoque pudore victoriae exolvant. <Tacitus, Germania, cap. 24: Aleam,
quod mirere, sobrii inter seria exercent,
tanta lucrandi perdendive temeritate, ut, cum omnia defecerunt, extremo ac
novissimo iactu de libertate ac de corpore contendant. Victus voluntariam
servitutem adit: quamvis iuvenior, quamvis
robustior adligari se ac venire patitur. Ea est in re prava pervicacia; ipsi fidem vocant. Servos condicionis huius per
commercia tradunt, ut se quoque pudore victoriae exsolvant.> Genus spectaculorum unum atque in omni coetu
idem, nudi iuvenes, quibus id ludicrum est, inter gladios se atque infestas
frameas saltu iaciunt, exercitatio artem parit, ars decorem, non in quaestum
aut mercedem, quamvis audacis lasciviae precium est voluptas spectantium. <Tacitus, Germania: [24] Genus spectaculorum unum atque in omni coetu idem. Nudi iuvenes,
quibus id ludicrum est, inter gladios se atque infestas frameas saltu
iaciunt. Exercitatio artem paravit, ars decorem, non in quaestum tamen aut
mercedem: quamvis audacis lasciviae pretium est voluptas spectantium.> Argentum & aurum propicii an irati dii
negaverint, dubito. <Tacitus, Germania, cap. 5: Argentum
et aurum propitiine an irati di negaverint dubito.> Taci<tus> inquit, Nec tamen adfirmaverim
nullam Germaniae venam argentum aurumve gignere: quis enim scrutatus est?
Possessione et usu haud provide afficiuntur.
Est videre apud illos argentea vasa, legatis et principibus eorum muneri
data, non in alia vilitate quam quae humo finguntur, quanquam proximi Oceano ob usum commerciorum aurum et argentum in
precio habent formasque quasdam nostrae pecuniae agnoscunt atque eligunt.
Interiores simplicius & antiquius permutatione mercium utuntur, pecuniam
probant veterem & diu notam, serratos bigatosque, argentum quoque magis
quam aurum sequuntur, nulla affectione animi, sed quia numerus argenteorum
facilior usui est promiscua & vilia mercantibus. <Tacitus, Germania, cap. 5: nec tamen affirmaverim nullam Germaniae venam argentum aurumve gignere, quis enim scrutatus est? possessione & usu haud perinde adficiuntur. Est videre apud illos argentea vasa, legatis et principibus eorum muneri data, non in alia vilitate quam quae humo finguntur; quamquam proximi ob usum commerciorum aurum et argentum in pretio habent formasque quasdam nostrae pecuniae adgnoscunt atque eligunt. Interiores simplicius et antiquius permutatione mercium utuntur. Pecuniam probant veterem et diu notam, serratos bigatosque. Argentum quoque magis quam aurum sequuntur, nulla adfectione animi, sed quia numerus argenteorum facilior usui est promiscua ac vilia mercantibus.> Gaudent praecipue finitimarum gentium donis,
quae non modo a singulis, sed publice mittuntur, electi equi, magna arma,
phalerae torquesque; iam & pecuniam accipere, inquit, docuimus. <Tacitus, Germania, cap. 15: Gaudent
praecipue finitimarum gentium donis, quae non modo a singulis, sed et publice
mittuntur, electi equi, magna arma, phalerae torquesque; iam et pecuniam
accipere docuimus.> Mos est
civitatibus ultro ac viritim conferre principibus vel armentorum vel frugum,
quod pro honore acceptum etiam necessitatibus subvenit. <Tacitus, Germania, cap. 15: Mos est
civitatibus ultro ac viritim conferre principibus vel armentorum vel frugum,
quod pro honore acceptum etiam necessitatibus subvenit.> Foenus agitare
& in usuras extendere apud germanos ignotum, ideoque magis servatur, quam
si vetitum esset. <Tacitus, Germania: [26] Faenus agitare et in usuras extendere ignotum; ideoque magis servatur
quam si vetitum esset. Literarum secreta
viri pariter ac foeminae ignorant. <Tacitus, Germania, cap. 19: Litterarum
secreta viri pariter ac feminae ignorant.> Latrocinia, ait Iulius, nullam apud Germanos
habent infamiam, quae extra fines cuiusque civitatis fiunt, atque ea
iuventutis exercendae & desidiae minuendae causa fieri praedicant, atque
ubi quis ex principibus in concilio dixerit se ducem fore, qui sequi velint,
profiteantur, consurgunt hi, qui & causam & hominem probant suumque
auxilium pollicentur, atque ab multitudine collaudantur, qui ex his secuti
non sunt, in desertorum ac proditorum numero ducuntur, omniumque his rerum
postea fides derogatur. <Cäsar,
bellum Gallicum, Buch 6, cap. 23: Latrocinia nullam habent infamiam, quae extra
fines cuiusque civitatis fiunt, atque ea iuventutis exercendae ac desidiae
minuendae causa fieri praedicant. Atque ubi quis ex principibus in concilio
dixit se ducem fore, qui sequi velint, profiteantur, consurgunt ei qui et
causam et hominem probant suumque auxilium pollicentur atque ab multitudine
collaudantur: qui ex his secuti non sunt, in desertorum ac proditorum numero
ducuntur, omniumque his rerum postea fides derogatur.> Reges ex nobilitate, duces ex virtute sumuntur, nec regibus infinita potestas & libera est, et duces exemplo potius quam imperio, si prompti, si conspicui, si ante aciem agunt, admiratione praesunt. Caeterum neque
animadvertere neque verberare quidem nisi sacerdotibus permissum, non quasi
in poenam nec ducis iussu, sed velut deo imperante, quem adesse bellantibus
credunt, effigiesque & signa quaedam detracta lucis in prelium ferunt. <Tacitus, Germania: [7] Reges ex nobilitate, duces ex virtute sumunt. Nec regibus
infinita aut libera potestas, et duces exemplo potius quam imperio, si prompti,
si conspicui, si ante aciem agant, admiratione praesunt. Ceterum neque
animadvertere neque vincire, ne verberare
quidem nisi sacerdotibus permissum, non quasi in poenam nec ducis iussu, sed
velut deo imperante, quem adesse bellantibus credunt. Effigiesque et signa
quaedam detracta lucis in proelium ferunt.> Verum Iulius scribit, magistratus, qui bello praesunt, & vitae &
necis potestatem habere. <Cäsar,
bellum Gallicum, Buch 6, cap. 23: Cum bellum civitas aut
illa tum defendit aut infert, magistratus, qui ei
bello praesint, ut vitae necisque habeant potestatem, deliguntur. Centenis ex singulis pagis sunt, idque ipsum
inter suos vocantur, quod primo numerus fuit, iam nomen et honor est, acies
per cuneos componitur. <Tacitus, Germania, cap. 15: Definitur et numerus;
centeni ex singulis pagis sunt, idque ipsum inter suos vocantur, et quod
primo numerus fuit, iam nomen et honor est. Acies per cuneos componitur. Quodque praecipuum fortitudinis incitamentum est,
non casu, nec fortuna conglobatio turmam aut cuneum
facit, sed familiae & propinquitates & in proximo pignora, unde
ullulatus foeminarum audiri, unde vagitus infantium, hi cuique sanctissimi
testes, hi maximi laudatores, ad matres, ad coniuges vulnera ferunt, nec
illae numerare aut exigere plagas pavent, cibosque et hortamina pugnantibus
gestant, memoriae proditur quasdam acies inclinatas iam & labantes a
foeminis restitutas constantia precum & obiectu pectorum & monstrata
cominus captivitate, quam longe impatientius foeminarum suarum nomine timent,
adeo ut efficacius obligentur animi civitatum, quibus inter obsides puellae
quoque nobiles imperantur. <Tacitus, Germania, cap. 7: quodque praecipuum fortitudinis incitamentum est, non casus, nec fortuita conglobatio turmam aut cuneum facit, sed familiae et propinquitates; et in proximo pignora, unde feminarum ululatus audiri, unde vagitus infantium. Hi cuique sanctissimi testes, hi maximi laudatores. Ad matres, ad coniuges vulnera ferunt; nec illae numerare aut exigere plagas pavent, cibosque et hortamina pugnantibus gestant. [8] Memoriae proditur quasdam acies inclinatas iam et labantes a
feminis restitutas constantia precum et obiectu pectorum et monstrata
comminus captivitate, quam longe inpatientius feminarum suarum nomine timent,
adeo ut efficacius obligentur animi civitatum, quibus inter obsides puellae
quoque nobiles imperantur. Inesse quin etiam sanctum aliquid et providum
putant, nec aut consilia earum aspernantur aut
responsa neglegunt. Vidimus sub divo Vespasiano Veledam diu apud plerosque
numinis loco habitam; sed et olim Albrunam et
compluris alias venerati sunt, non adulatione nec tamquam facerent deas.> Inesse quin etiam sanctum aliquid & providum putant, nec aut consilia foeminarum aspernantur & responsa negligunt, refert Tacitus, vidisse se sub divo Vespasiano Velledam diu apud plaerosque numinis loco habitam; sed et olim Auriniam & compluris alias venerati sunt, non adulatione nec tamquam facerent deas. Herculem primum omnium virorum <2-124-v> fortium ituri in praelia canunt, sunt illis haec quoque carmina, quorum relatu, quem baritum vocant, accendunt animos futuraeque pugnae fortunam ipso cantu augurantur, terrent enim trepidantve, prout sonuit acies, nec tam voces illae quam virtutis concentus videntur, affectatur praecipue asperitas soni & fractum murmur, obiectis ad os scutis, quo plenior & gravior vox repercussu intumescat. <Tacitus, Germania: [3] Fuisse apud eos et Herculem memorant, primumque omnium virorum fortium ituri in proelia canunt. Sunt illis haec quoque carmina, quorum relatu, quem barditum vocant, accendunt animos futuraeque pugnae fortunam ipso cantu augurantur. Terrent enim trepidantve, prout sonuit acies, nec tam vocis ille quam virtutis concentus videtur. Adfectatur praecipue asperitas soni et fractum murmur, obiectis ad os scutis, quo plenior et gravior vox repercussu intumescat.> In bello rari gladiis aut maioribus lanceis utuntur, hastas vel ipsorum vocabulo frameas gerunt angusto et brevi ferro, sed ita acri & ad usum habili, ut eodem telo, prout ratio poscit, vel cominus pugnent. Et eques quidem scuto frameaque contentus est, pedites et missilia spargunt, plura singuli in inmensum vibrant, nudi aut sagulo leves, nulla cultus iactatio, scuta tantum lectissimis coloribus distinguunt, paucis loricae, vix uni alterive cassis aut galea, equi non forma, non velocitate conspicui, sed nec varietate gyros in morem nostrum, inquit Corne<lius>, docentur, in rectum aut uno flexu dextros agunt, ita coniuncto orbe, ut nemo posterior sit, in universum aestimati plus penes peditem roboris, eoque mixti preliantur, & congruente ad equestrem pugnam velocitate peditum, quos ex omni iuventute delectos ante aciem locant. <Tacitus, Germania: [6] Ne ferrum quidem
superest, sicut ex genere telorum colligitur. Rari
gladiis aut maioribus lanceis utuntur: hastas vel ipsorum vocabulo frameas
gerunt angusto et brevi ferro, sed ita acri et ad usum habili, ut eodem telo,
prout ratio poscit, vel comminus vel eminus
pugnent. Et eques quidem scuto frameaque contentus est; pedites et missilia
spargunt, pluraque singuli, atque in inmensum vibrant, nudi aut sagulo leves.
Nulla cultus iactatio; scuta tantum lectissimis coloribus distinguunt. Paucis
loricae, vix uni alterive cassis aut galea. Equi non forma, non velocitate
conspicui. Sed nec variare gyros in morem
nostrum docentur: in rectum aut uno flexu dextros agunt, ita coniuncto orbe,
ut nemo posterior sit. In universum aestimanti
plus penes peditem roboris; eoque mixti proeliantur, apta
et congruente ad equestrem pugnam velocitate peditum, quos ex omni iuventute
delectos ante aciem locant.> Suevi autem, ut Iulius autor est, preliis saepe ex equis desiliunt & pedibus preliantur, equosque eodem remanere vestigio
adsuefaciunt, ad quos celeriter, si usus est, se recipiunt. <Cäsar,
bellum Gallicum, Buch 4, cap. 2: Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt
ac pedibus proeliantur, equos eodem remanere vestigio adsuefecerunt, ad quos
se celeriter, cum usus est, recipiunt.> Cum in acie ventum est, inquit Cor<nelius>, turpe principi virtute vinci, turpe
comitatui virtutem principis non aequare, iam vero infame in omnem vitam ac
probrosum superstite principe ex acie recessisse, illum defendere, tueri, sua
quoque fortia facta gloriae eius assignare principum
sacramentum est, principes pro victoria pugnant, comites pro principe. <Tacitus, Germania: [14] Cum ventum in aciem, turpe principi virtute
vinci, turpe comitatui virtutem principis non adaequare. Iam vero infame in
omnem vitam ac probrosum superstitem principi suo ex acie
recessisse. Illum defendere, tueri, sua quoque fortia facta gloriae eius
adsignare praecipuum sacramentum est. Principes pro victoria pugnant, comites pro
principe.> Cedere loco, dum rursus instes, consilii quam formidinis arbitrantur, corpora
suorum etiam in dubiis preliis referunt, scutum reliquisse praecipuum
flagicium est, nec aut sacris adesse aut concilium inire ignominioso fas;
multique superstites bellorum infamiam laqueo finierunt. <Tacitus, Germania, cap. 6: Cedere
loco, dummodo rursus instes, consilii quam
formidinis arbitrantur. Corpora suorum etiam in dubiis proeliis referunt.
Scutum reliquisse praecipuum flagitium, nec aut sacris adesse aut concilium
inire ignominioso fas; multique superstites bellorum infamiam laqueo
finierunt.> Si civitas, in qua orti sunt, longa pace et ocio torpeat, plaerique nobilium adulescentium petunt ultro eas nationes, quae tum bellum aliquod gerunt, quia & ingrata genti quies & facilius inter ancipitia clarescunt, magnumque comitatum non nisi vi belloque tueare, exigunt enim principis sui liberalitate illum bellatorem equum, illam cruentam victricemque frameam. Nam epulae et
convictus, quamquam incompti, largi tamen apparatus pro stipendio cedunt,
materia munificentiae per bella et raptus, nec arare terram aut expectare
annum tam facile persuaseris quam vocare hostes et
vulnera mereri, pigrum quin immo et iners videtur sudore acquirere, quod
possis sanguine parare.> <Tacitus, Germania, cap. 14: Si
civitas, in qua orti sunt, longa pace et otio torpeat, plerique nobilium
adulescentium petunt ultro eas nationes, quae tum bellum aliquod gerunt, quia
et ingrata genti quies et facilius inter ancipitia clarescunt magnumque
comitatum non nisi vi belloque tueare; exigunt enim principis sui
liberalitate illum bellatorem equum, illam cruentam victricemque frameam. Nam
epulae et quamquam incompti, largi tamen apparatus pro stipendio cedunt.
Materia munificentiae per bella et raptus. Nec arare terram aut exspectare
annum tam facile persuaseris quam vocare hostem
et vulnera mereri. Pigrum quin immo et iners videtur sudore adquirere quod
possis sanguine parare.> Funerum apud Germanos nulla ambitio, id solum
observatur, ut corpora clarorum virorum certis lignis crementur, struem rogi
nec vestibus nec odoribus cumulant, sua cuique arma, quorundam igni &
equus adiicitur, sepulcrum cespes erigit, monumentorum arduum et peroperosum honorem, ut gravem defunctis
aspernantur, lamenta ac lachrymas cito, dolorem et tristiciam tarde ponunt,
foeminis lugere honestum est, viris meminisse. <Tacitus, Germania: [27] Funerum nulla ambitio: id solum observatur, ut corpora clarorum
virorum certis lignis crementur. Struem rogi nec vestibus nec odoribus
cumulant: sua cuique arma, quorundam igni et equus adicitur. Sepulcrum
caespes erigit: monumentorum arduum et operosum
honorem ut gravem defunctis aspernantur. Lamenta ac lacrimas cito, dolorem et
tristitiam tarde ponunt. Feminis lugere honestum est, viris meminisse.> Haec fere de Germanorum veteri virtute apud scriptores historiarum
leguntur, atque hoc virtutum monumentum Carolus princeps longe optimus
expressit, cuius reliqua gesta commemorare libet. |
Carolus accepta imperii potestate, Paschalem
& Campulum coniurationis in pontificem reos capite plectendos
censuit. Sed pius pontifex a Carolo precibus obtinuit, ut vitam his donaret, quos
Carolus tamen in Franciam relegavit. Suadebant tum nonnulli Carolo, ut omnes
Longobardos Italia pelleret, sed cum gentem tam multis Italiae populis
affinitate & consanguinitate iunctam videret, nec eiicere tutum nec
delere humanum putavit. Itaque pontifex imperatorque constituerunt, ut, ubi sedem ducentos &
amplius annos ac status sui fundamenta habuissent, Papiae Mediolani & in
quibusdam locis aliis trans Padum, genti Longobardae nomen & solum
patrium maneret, & ut propinquior coniunctiorque nominis Ro<mani>
memoria fines illis faceret certiores, quicquid Exarchatus Ravennatis fines
complectitur, Romandiolam placuit appellari. Graecos autem Carolus Italia pellere statuit pacis
tuendae causa, reliquitque Pipinum ad eam rem peragendam, qui mox Beneventum
obsedit, licet non profecerit, Theate se conferens, oppidum vi captum
incendit ac diripuit, inde Ortonam & Luceriam movens eas civitates timore
perculsas in deditionem accepit. Grimoaldum, Beneventanum ducem, Luceriae cepit, qui non multo post dolore animi periit. Interea Irene, Constantinopolitana
imperatrix, missis legatis cum Carolo pacem & foedus iniit,
divisumque est imperium his terminis, ut Irene pro graecis ea parte Italiae
potiretur, quae ad dextram Neapoli incipiens ad sinistram Siponto, quae urbs
nunc Manfredonia dicitur, infero superoque mari clauditur, una cum Sicilia. Reliqua Italiae pars Carolo ipsi ex foedere obtigit. Beneventanus autem gentis Longobardae dux, & si graeco magis favebat,
neutri tamen parti subitus erat, & Veneti pariter in Italiae altera parte
, & si graeco magis consentiebant quam Romano, non tamen in illius
potestate erant. Quae ecclesiae romanae fuerant, in has manus non venerunt. Incidere res illae translati imperii in annum Dccc.i. <801>, sunt,
qui unum adiiciant, fuitque hic annus circiter cccc.lxviii. <468.> ab
eo, quo Byzantion Constantinus imperii sedem transtulit, caeterum Patricius
Nicephorus Irenen imperio deiecit ob Caroli favorem. <2-125-r> Carolus per Hetruriam transiens in memoriam acceptae dignitatis Florentiam urbem magna ex parte
desolatam reparavit, urbanamque nobilitatem varie per vicina opida diffusam
reduxit, & maiora insuper circumducere moenia maiore ambitu procuravit,
haec Palmerius. Quae autem tunc, refert Blondus, manserit Ro<manae> urbi forma
regiminis a nullo tradi vidimus. Tam multa de gestis Leonis papae bibliothecarius scripsit, ut non mirari
nequeam ullum illi verbum de urbis administratione excidisse, coniicimus,
quod Leo divinis intentus urbis administratione omnino abstinuerit. Circa haec tempora Iudaeus in
Syria quadam die in vilipendium christianorum imaginem Christi lancea
suffodit & mox sanguis ubertim effluxit, quo prodigio timore correptus ne
sanguis deperiret vas vulneri apposuit, quo usi plurimi sanitati restituti
sunt. Iudaei ad fidem Christi conversi miraculum hoc ad episcopum referunt, a
quo baptizati sunt, sanguis vero
longe lateque missus pervenit Mantuam,
ubi propter crebra miracula magno in precio habitus est. Et Carolus imperator his auditis ad Leonem papam scripsit, ut de hoc eum
certiorem redderet. Leo vero, cum seditionibus vexaretur crebris, Mantuam proficiscitur, a
Mantuanis benigne susceptus est, approbatoque Christi sanguine ob frequentiam
miraculorum, quod & alii pontifices post eum fecerunt, ad Carolum Leo
pergit, certum facit de permissis, deinde in Italia adiuvante Pipino rege
mandato patris de quibusdam coniuratis & seditiosis non sine clementia
supplicium sumptum est. Nicephorus Constantinopolitano imperio assumpto anno
salutis D.ccc.iii. <803> misit foederis instaurandi causa legatos ad
Carolum in Germaniam, ubi cautum est, quod Veneta, urbs maritima, utrunque imperatorem reverita propriis
uteretur legibus, sive bello sive pace neutrius partis censeretur. Unde paulo post dux Venetorum nec non Paulus, dux Graduum & episcopus
eiusdem civitatis, legati ad Carolum cum donis venientes Saltzburgam,
ordinationem receperunt, quo iure quisque viveret, eiusque pacis formulam
Carolus Ro<mano> pontifici insinuavit. Eodem itaque anno Aaron Admirathus
Saracenorum tercenta millia pugnatorum in subiectas Constantinopolitanis,
Asiae provincias duxit, territus Nicephorus pacem ab illo abiectissime
petiit, quam iniquissimis conditionibus obtinuit, solenni foedere pactus se
quotannis illi tercenta millia aureorum pro imperii indemnitate in tributa
persolvere, paulo tamen post nequaquam usus sano consilio Stauracium filium
imperii consortem declaravit, qui adulescens a turpi genitoris cum Saracenis
pacto discedens multa diversis in locis accepit incommoda. Et Nicephorus interim omnibus viribus Bulgarorum regno incumbebat, ita neglecto Saraceno nunquam fere
antea maius detrimentum Graeci imperii status accepit, conabatur hic &
Italiae res labefactare, opportunam sibi ratus materiem intestinas Venetorum
seditiones. Erat Gradensis antistes Fortunatus
pontificis Ro<mani> Carolique in primis studiosus, & Venetis
ducibus non abs re maxime infensus. Is cum vitandarum insidiarum causa ad Carolum venisset, Venetam in imperium
fidem invidiae argumento accusavit. Igitur Pipinus, Caroli filius, rex Italicus, patris mandato bello Venetos
adoritur, Heracliam, quae hodie nova civitas, & Equilium, loca
terrestria, invadit, sed cives munitionibus diffisi desertis his locis Venetias
migrarunt, estque ex illis hodie prima in Venetis nobilitas. Interim difficile erat etiam Carolo imperatoris filio cum Dacis Sclavisque negocium, quod
cim virtute sua iuvenis & paterna indole foeliciter gessisset. Carolus Imp<erator> filiis convocatis condidit testamentum, quod infra legetur. Eo tempore Nicephorus Venetis
auxilio classem misit, cum adhuc Pipini res penderent ambiguae, atque ista
classe lacessitus Venetias terra marique petitas in potestatem suam accepit,
ducum Venetorum Obelerii & Beati, ut putant, studio, rursusque nova pacis
conditione cessatum est, ut nihil esset eis cum imperatore graeco commune. Quod cum mercaturae suae causa, qua orientem accedebant, commode fieri
non posset, cum graeco in gratiam rediere. Ibi Pipinus rei vindicandae ardore classem instruit, Venetos obsidet,
ponte ligneo sibi facturus viam, sed hic a Venetis igni & ferro refractus
est, fertur in eo ingens nostrorum manus periisse, verum facit tanta autorum
diversitas, ut brevior, quam a fide non abhorreant, tantum secter. Isto fere tempore Carolus pro suo religionis studio Ulmam regiam villam abbati & conventui Augiae maioris dedit,
qui ecclesiae iura, decimas, tributa, pensiones, per praefectos suos inde
accipiebat, sed Ulmenses iam ad libertatem suam non sine maximo, ut legimus,
incommodo redierunt, donationem suam Carolus literis confirmavit, quarum hic
exemplum habes. In nomine sanctae & individuae trinitatis,
Carolus, divina favente gratia Imp<erator> Augustus, Si sanctorum monasteriorum loca, ne labantur,
frequenter sustentamus, sustendando ditamus, non solum deum per hoc nobis
placamus, sed etiam nostri totius regni statum corroboramus. Quapropter omnium praesentium ac futurorum
comperiet industria, qualiter Ulmam, nostram regalem villam, pro animae
nostrae ac parentum nostrorum remedio ad monasterium, quod constructum est in
insula, quae in Alamaniae partibus sita, Sintleohesuna nuncupatur, ubi
venerabilis praesul Hetto spirituali turmae praeest, cum omnibus appendiciis
suis & locis adiacentibus, tradimus atque transfundimus, ut <2-125-v> fratres
ibidem regulariter subsistentes & divino operi die nocteque iugiter
insudantes, dum a nostris sumptibus alacriter procurantur, assiduis eorum
precibus deum nobis propicium facere dignentur, ut, cum praedictus Hetto cum
fratribus suis monachis videlicet atque clericis in praefata insula
exterioribus curis remotis deo servire liberius atque securius insitere
valeat, cum ipsius abbatis desyderio suorumque monachorum rogatu Adalbertum
cognatum nostrum in supra dicta Ulma advocatum ac defensorem constituimus,
& eundem, quia, quales futuri homines sint, ignoramus, ne statura nostra
vel quisquam suorum successorum transgrediatur, in praesenti cum iuramento
tenaciter obligamus. Hac de causa nostrae placuit providentiae eodem
Adelberto defuncto in praesentia abbatis suorumque successorum ac fratrum
videlicet monachorum hoc perpetua ponere potestate, ut sapientum usi
consiliis ex his, quos inter potentes noverint et invenerint, meliores seculi
& aequitatis amatores eligant huic loco sicut & in caeteris locis
suis competenter advocatos & defensores, eo tamen tenore, ut quandocunque
sui commissi praevaricator aut in rebus vel hominibus, quod vulgo Balmundt
dicitur, existat, statim sine mora, sine iudicio advocatiam perdat. Qui advocatus & omnes sui successores, quale
servitium in praefata villa Ulma ab Augensi abbate eiusdemque ministris
deinceps percepturi, vel qualem iusticiam ipsi abbatibus sint facturi,
breviter hic determinavimus. Statuimus ergo & praecipimus, si praesens
Adelbertus advocatus vel quisquam suorum successorum in praedicta villa
placitare voluerit, quando vel qualiter aut quotiens hoc fiat, in abbatis
arbitrio pendeat, & ab eo disponatur, ut non cum pluribus quam xxx.
<30> equis ad placitandum veniat, & tale servitium, quale tunc
reperitur, & quod praedictae militum & equorum multitudini congruat
& sufficiat, eidem advocato praelibato abbas decenter & honeste
exhibeat. Et ut hoc nunc & in futuro cunctis pateat,
regali nostro imperio sancimus & confirmamus, ut nullus advocatus in
praefata villa maius servitium ab Augensi abbate vel a suis ministris quasi
ex debito exigat aut ad libitum sibi statuat ipse sive quasi ex iure ultra
statutum quicquam usurpare sibi vel vendicare audeat. Insuper statuimus atque iubemus, quicquid
placitando ibidem acquirat, tertia parte sibi retenta duas abbati reddat,
& nullum advocatum vel exactorem praeter se sine abbatis permissione
constituat. Addimus, quod nihil privati muneris vel servitii
in eadem villa vel a quolibet locorum illuc pertinentium sive a cellariis
quasi ex debito & statuto sibi iure exigat ac mansiones vel
pernoctationes uspiam frequentare audeat. Quod si praesens advocatus vel quisquam suorum
successorum haec nostra statuta transgrediatur sine iudicio & absque spe
recuperationis, iubemus, ut advocatia statim privetur & alter fidelior ac
iusticiae amantior sano consilio in eius locum subrogetur. Et ut hoc scriptum nostrum atque decretum ab
omnibus firmius observetur & obnixius, annuli nostri signo sigillique
impressione firmari iussimus. Dat<um> anno salutis D.ccc.xiii.
<813> |
GENERATIO OCTAVA ET VIGESIMA ANno domini
D.CCC.X. <810>, qui est annus imperii Caroli decimus ac Leonis papae
xiiii. <14.>, ab origine mundi anno nono super vi. millia <6009>,
ab urbe condita M.D.L.X. <1560> incepit xxviii. <28.> generatio. Quo anno Pipinus, rex Italiae,
filius Caroli imperatoris, defunctus
est, ac anno hunc sequenti Carolus,
maior natu imperatoris filius, qui nuper Bohemos vastaverat, similiter mortuus est. Anno domini D.ccc.xii. <812> Nicephorus,
Imperator Constantinopolitanus, pugnans sum Bulgaris occiditur, & Stauracius,
filius eius, secundum aurem vulneratus Constantinopolin reversus imperium
assumpsit, quem tertio imperii mense Michael,
sororius eius, deposuit atque illi successit, qui deinde cum oratoribus
Caroli fecit pacem ea conditione, ut Michael orientem cum Constantinopoli
& Carolus occidentem cum Roma haberet. Hispaniarum partes, quibus recipiendis Carolus tantum insudaverat,
imperatori graeco redditas ferunt, & Venetias
ea immunitatis conditione, quam a Carolo acceperat, graeco cessisse. Deinde Carolus Imperator defunctis filiis Pipino ac Carolo anno domini
D.ccc.xiii. <813> habito generali conventu Aquisgrani filium suum Ludovicum, regem Aquitaniae, ad se
vocavit, eique coronam imponens imperialis
nominis sibi consortem fecit. Bernardum nepotem, filium Pipini, Italiae praefecit & regem
appellari iussit. Concilia quoque iussu eius super statu ecclesiarum
corrigendo per totam Galliam ab episcopis celebrata sunt, unum Moguntiae,
alterum Remis, tertium Cabillone, quartum Arelati, quintum in Turonibus. Eo anno pons Rheni apud
Moguntiacum, quem imperator per x. <10> annos ingenti labore &
opere mirabili de ligno ita construxit, ut perenniter durare posse videretur,
in mense Maio ita tribus horis fortuito incendio conflagravit, ut praeter
hoc, quod aqua tegebatur, ne una quidem hastula maneret. Anno sequenti, hoc est D.ccc.xiiii. <814>, Carolus, rex atque imperator, dum Aquisgrani hyemaret, febre
& pleurisi tactus quinto kal. Februarii rebus excessit humanis. Anno itaque domini D.ccc.xiiii. <814> Carolus, Imp<erator>
gloriosissimus, in palatio suo Aquisgrani, ubi principalem regni Francorum
sedem constituit, finem vitae suae christianissime conclusit, anno regni
Franco- <2-126-r> rum xlvi. <46.>, subactae vero Italiae
xliii. <43.>, imperii autem anno xiiii. <14.>, aetatis suae
lxxii. <72.>. Cuius quidem virtutes atque merita
resque gestas tum domi, tum foris prae multitudine atque magnitudine
narrare ad plenum non sufficimus, nam suo studio atque industria Francorum
regnum, quod a patre Pipino magnum quidem & forte susceperat, ita
nobiliter ampliavit, ut pene duplum reddiderit, cum enim prius non amplius
quam ea pars Galliae, quae inter Rhenum & Ligerim fluvium Oceanumque
& mare Balearicum iacet, & pars Germaniae, quae inter Saxoniam &
Danubium & Salam fluvium, qui Thuringos & Sorabos dividit, postea
incolitur a Francis, qui iure belli primo Aquitaniam & Vasconiam totumque
Pyrenaei montis iugum & usque ad Iberum amnem, qui apud Navarros ortus,
& fertilissimos Hispaniae agros secans sub Dertosae civitatis moenia
Balearico mari miscetur. Deinde Italiam totam ab Augustis praetoriis usque in Calabriam minorem, ubi
graecorum ac Beneventanorum constat esse confinia. Tum Saxoniam citra & trans Albim, quae Germaniae quidem magna pars
est, & eius, quae a Francis colitur duplum in loco habere putatur, deinde
utranque Pannoniam & appositam in altera Danubii ripa Daciam, Istriam
quoque & Liburniam atque Dalmatiam exceptis maritimis civitatibus, quas
ob amicitiam & iunctum cum eo foedus Constantinopolitanum imperatorem
habere permisit. Deinde omnes barbaras & feras nationes, quae intra Rhenum ac Vistulam
fluvios Oceanumque ac Danubium positae, lingua quidem pene similes, moribus
vero atque habitu valde dissimiles Germaniam incolunt, ita perdomuit, ut eas
tributarias efficeret, auxit etiam gloriam regni sui quibusdam regibus ac
gentibus per amicitiam sibi coniunctis, adeo nanque Adelfonsum, Gallitiae
atque Asturiae regem, sibi societate devinxit, ut is, cum ad eum literas vel
legatos mitteret, non aliter se apud illum quam proprium suum appellari
iuberet. Scotorum quoque reges sic habuit ad suam voluntatem inclinatos, ut eum
nunquam nisi dominum seque subditos & servos eius pronunciarent. Cum Aaron, rege Persarum, qui excepta India totum pene tenebat orientem,
talem habebat amicitiam, ut is gratiam eius omnium, qui in toto erant orbe,
regum ac principum amicitiae praeponeret. Misit enim idem rex legatos anno domini D.ccc.vii. <807> ad Carolum
deferentes ei munera papilionem, tria tentoria vario colore distincta mirae
magnitudinis & pulchritudinis omnia byssina tam tentoria quam funes
eorum, praeterea ea pallia serica multa & preciosa atque unguenta ac
balsamum, nec non & horologium ex aurichalco arte mirifice compositum, in
quo xii. <12> horarum cursus ad Clepsydram vertebatur cum totidem
aereis pilulis, quae ad completionem horarum decidebant, & casu suo
subiectum sibi cymbalum tinnire faciebant, additis eiusdem numeri equitibus,
qui per xii. <12> fenestras completis horis exibant & impulsu
egressionis suae totidem fenestras, quae prius erant apertae, claudebant,
alia quoque multa erant in ipso horologio, quae enumerare longum est. Imperatores alii Constantinopolitani ultro amicitiam & societatem
eius expetentes complures ad eum miserunt legatos, cum quibus, & si
suspectus propter susceptum a se imperatoris nomen, foedus firmissimum
statuit, ut nulla inter partes scandali remaneret occasio. Erat enim omnino graecis Romanisque suspecta Francorum potentia, unde
& illud in ore graecis semper fuit ton fragkon filon ece, geitona ou. id est Francum
amicum habe, vicinum autem non. Nam ita fere humani ingenii libidine comparatum
est, ut inter se vicini gloria & invidentia certent. Manserat hactenus integrum cum Carolo graecorum foedus Nicephori imperio,
sed cum apud Adrianopolin a Bulgaris biennio, postquam imperare ceperat,
victus & fugatus imperio se abdicasset, Leo Armeniacus imperator lectus,
amicitiam caste servavit, quod afflicto orienti summopere necessaria
videbatur, Bulgaros enim eorum rege capto domuit. Carolus insuper opera ad regni decorem & commoditatem pertinentia
diversis locis inchoavit quaedam etiam consummavit, inter quae praecipua est ecclesia S. dei genitricis Aquisgrani
opere mirabili constructa, ad cuius structuram a Roma & a Ravenna
columnas & marmora devehi fecit, sacrasque aedes ubicumque in toto regno
suo collapsas pontificibus & abbatibus, ad quos pertinebant, ut
restaurarentur, imperavit. Fertur etiam fundasse secundum ordinem literarum numerum monasteriorum, fecisseque omnes literas alphabeti aureas
& in unoquoque unam posuisse, fecit & pontem apud Moguntiam in Rheno
quingentorum passuum, nam tanta est ibi fluminis latitudo, quae tamen anno
ante mortem ipsius, ut dictum est, conflagravit. Item Carolo apud Regenspurg moranti propter Hunnos persuasum est fore, ut
a Rheno in Danubium navigari posset, si intra
Radiantiam & Altimonam fluvios fossa
duceretur, quae esset capax navium, quia horum fluviorum alter Danubio, alter
Rheno miscetur, confestim rex ad locum opportunum accelerat ac magna hominum
multitudine congregata totum autumni tempus in hoc consumpsit, ducta est
itaque fossa inter praedictos fluvios duum millium passuum longitudine,
trecentorum pedum latitudine, sed frustra, nam propter iuges pluvias &
terram, quae palustris est natura, opus stare non potuit, sed quantum
interdiu egestum fuerat, tantum noctibus humo iterum relabante subsidebat. Inchoavit & palatia operis
egregii unum haud longe a Moguntia iuxta
villam Ingelheim, qua in villa <2-126-v> fertur natus ex Pipino, Francorum rege, &
Bertha Ungara, ut Gotfredus testatur, alterum
palatium Novimagii super Vahulam fluvium construxit. Uxores successive habuit plures, primam matris hortatu
Hirmigardam, filiam Desyderii,
regis Longobardorum duxit, quam tamen post annum repudiavit ex causa, ut
creditur iusta, deinde duxit nobilissimam e Suevorum gente puellam nomine Hildegardem de cognatione Gotfredi,
ducis Alamanorum, hoc est Suevorum. Gotfredus dux genuit Hochingum, Hochingus genuit Nebi, Nebi autem genuit
Immam, Imma vero peperit Hildegardem reginam, Carolus ex hac genuit tres
filios, Carolum, Pipinum & Ludovicum, in hoc consentiunt omnes. Mortua autem est Hildegardis anno domini D.cc.lxxxiii. <783> pridie
kal. Maii. Eodem anno venit rex Carolus Vormaciam & duxit in uxorem filiam
Rudolphi, comitis de orientali Francia, nomine Fastradam, ex qua genuit duas filias, Theoderatam &
Hiltrudem, de Hildegarde, praemortua uxore, supererant etiam tres filiae,
Rutrudis, Bertha & Gisela. Anno autem domini D.cc.xciiii. <794> obiit regina Fastrada & in
S. Albano Moguntiae honorifice extitit sepulta. Defuncta Fastrada Lutgardam
Alamana uxorem duxit, de qua nihil liberorum tulit, ut Enardus aulicus de
gestis Caroli tradidit, ubi etiam subiunxit Carolum habuisse post mortem
Lutgardae tres concubinas, Gersvindam
Saxonici generis, de qua filia nomine Adeltrad nata est, & reginam, quae ei Drugonem &
Hugonem genuit, & Alindam,
quae Theodoricum peperit, multa sunt et varia, quae passim leguntur, quare
missa haec facio. Qiod autem solum habuerit tres legitimos filios, inducit me ad credendum
forma testamenti ipsius Caroli, cuius fuit talis tenor. In nomine patris & filii & spiritus sancti. Imp<erator> Caesar Carolu, rex Francorum
invictissimus & Ro<mani> rector imperii, pius foelix victor ac
triumphator, semper Augustus, omnibus fidelibus sanctae dei ecclesiae, qui
sub nostro imperio constituti sunt. Sicut omnibus vobis notum esse credimus, quom
divina clementia, cuius nutu ad occasum tendentia secula per successiones
generationum reparationes generantur, tres nobis dando filios magno nos
miserationis ac benedictionis suae ditavit munere, quia per eos secundum vota
nostra spem nostram de regno confirmavit, & curam oblivioni obnoxiae
posteritatis leviorem fecit. Ita & hoc vobis notum fieri volumus, quod
eosdem per dei gratiam filios nostros regni a deo nobis concessi, donec in
corpore sumus, & post nostrum ab hac mortalitate discessum huius a deo
conservati & conservandi regni vel imperii nostri haeredes relinquere, si
sic divina maiestas annuerit, optamus, non ut confuse atque inordinate aut
sub totius regni iurgium vel litis controversiam eis relinquamus, sed trina
partitione totum regnum dividentes, quam quisque illorum tueri vel regere
debeat, describere & designare volumus, eo videlicet modo, ut sua quisque
portione contentus iuxta ordinationem nostram & fines regni sui, qui ad
alienigenas extenduntur, cum dei adiutorio nitatur defendere & pacem
atque charitatem cum fratre custodire. Divisiones vero a deo conservati &
conservandi imperii vel regni nostri tales facere placuit, ut Aquitaniam
totam atque Vasconiam, excepto pago Turonico, & quicquid inde ad
occidentem atque Hispaniam respicit & de civitate Nivernis, quae est sita
super fluvium Ligerim, cum ipso pago Nivernensi, pagum Analensem atque
Alsensem, Cabillonensem, Matisconensem, Lugdunensem, Sabaudiam, Tarantasiam,
montem Cinisium, vallem Segusianam usque ad Clusas, inde per terminos
Italicorum montium usque ad mare, hos pagos cum suis civitatibus &
quicquid ab eis contra meridiem & occidentem usque ad mare vel usque ad
Hispanias continetur, hoc est illam portionem Burgundiae & provinciam
& Septimaniam vel Gotthiam Ludovico, dilecto filio nostro, consignavimus. Italiam vero, quae & Longobardia dicitur,
& Boioariam, sicut Tassillo tenuit, exceptis duabus villis, quarum nomina
sunt Ingoldestat et Lutrahahof, quas quondam Tassillo beneficio nostro tenuit,
& pertinent ad pagum Nortgouve, de Alamania partem, quae in Australi ripa
Danubii fluminis est, & de ipso fonte Danubii currente limite usque ad
Rhenum fluvium in confinio pagorum Cletgoue & Hegoue in locum, qui
dicitur Auge, & inde per Rhenum fluvium sursum versus usque ad alpes,
quicquid intra hos terminos fuerit & ad meridiem vel orientem respicit,
una cum ducatu Curiensi & pago Durgoue Pipino, dilecto filio nostro,
ordinamus. Quicquid autem de regno nostro extra hos
terminos fuerit, id est Franciam & Burgundiam excepta illa parte, quam
Ludovico dedimus, atque Alamaniam excepta portione, quam Pipino dedimus,
Austriam & Neustriam, Thuringiam, Saxoniam, Frisiam, & partem
Boioariae, quae dicitur Nortgoue, dilecto filio nostro Carolo concessimus,
ita ut Carolus & Ludovicus viam habere possint in Italiam ad auxilium
ferendum fratri suo, si ita necessitas extiterit, Carolus per vallem
Augustanam, quae ad regnum eius pertinet, & Ludovicus per vallem
Segusianam, Pipinus vero & exitum & ingressum per alpes Noricas atque
Curiam. Haec autem tali ordine disposuimus, ut, si
Carolus, qui maior natu est, prius quam caeteri fratres sui obierit, pars
regni, quam habebat, dividatur inter Pipinum & Ludovicum, sicut quondam
divisum est regnum inter nos & fratrem nostrum Carolomannum, eo modo, ut
Pipinus illam portionem habeat, quam frater noster Carolomannus <2-127-r> habuit,
Ludovicus vero illam partem, quam nos suscepimus. Si vero Carolo & Ludovico viventibus Pipinus
debitum sortis humanae compleverit, Carolus & Ludovicus dividant inter se
regnum, quod ille habuit, ut ab ingressu Italiae per Augustam civitatem
accipiat Carolus Vercellas & Papiam & inde per Padum fluvium termino
currente usque ad fines Regiensium & ipsum Regium & civitatem novam
atque Mutinam usque ad terminos S. Petri, has civitates cum suburbanis
territoriis & quicquid inde Romam pergenti est ad laevam, una cum ducatu
Spoletino accipiat Carolus. Quicquid autem a praedictis civitatibus Romam
eunti ad dextram iacet de praedicto regno, id est portionem, quae remansit de
regione transpadana una cum ducatu Tusco usque ad mare Australe & usque
ad illius provinciam, ludovico cedat. Quod si caeteris superstitibus Ludovicus fuerit
defunctus, eam partem Burgundiae, quam regno eius adiunximus cum provincia
& Septimania sive Gotthia usque ad Hispaniam, Pipinus accipiat, Carolus
vero Aquitaniam atque Vasconiam, quod si filius cuilibet horum trium fratrum
natus fuerit, quem populus eligere velit, ut patri suo succedat in regni
haereditate, volumus, ut consentiant patrui ipsius & regnare permittant
filium fratris sui in portione regni paterni. Placuit etiam inter praedictos statuere atque
praecipere propter pacem, quam inter eos perpetuo manere desyderamus, ut
nullus eorum fratris sui terminos vel regni limites invadere praesumat, neque
fraudulenter ingredi ad conturbandum regnum eius vel marcas muniendas, sed
adiuvet unusquisque illorum fratrem suum & auxilium ei ferat contra
inimicos eius iuxta rationem & possibilitatem, sive in patria sive contra
caeteras nationes. Neque aliquis illorum homines fratris sui pro
quibuslibet causis seu culpis ad se confugientes suscipiat ad intercessionem
pro eis faciendam, quia volumus, ut quilibet homo peccatis &
intercessione indigens intra regnum domini sui vel ad loca sancta vel ad
honoratos homines confugiat & inde iustam intercessionem mereatur. Similiter volumus, ut quemlibet liberum hominem,
qui dominum suum contra voluntatem eius dimiserit & de uno regno ad aliud
profectus fuerit, neque ipse rex suscipiat neque hominibus suis consentiat,
ut talem recipiant, hoc non solum de liberis, sed etiam de servis fugitivis
statuimus observandum. Quapropter praecipimus, ut post nostrum
discessum unusquisque accipiat beneficia in regno domini sui & non
alterius, ne forte per hoc, si aliter fiat, scandalum possit aliquod
accidere, haereditatem autem suam habeat unusquisque illorum hominum absque
contradictione, in quocunque regno hoc eum legitime habere contigerit. Ut unusquisque liber homo licentiam habeat post
mortem domini sui se commendandi inter haec tria regna, ad quodcunque
voluerit, similiter & ille, qui nondum alicui commendatus est. De traditionibus autem & venditionibus, quae
inter partes fieri solent, praecipimus, ut nullus ex his tribus fratribus
suscipiat de regno alterius aliquam traditionem vel venditionem a quolibet
homine rerum immobilium, hoc est terrarum, vinearum, sylvarum suorumque, qui
iam casati sunt, sive caeterorum, qui haereditatis nomine censentur ex auro
& argento & gemmis, armis ac vestibus necnon & mancipiis non
casatis & his speciebus, quae proprie ad negociatores pertinere
noscuntur, caeteris vero liberis hominibus hoc minime interdicendum
iudicavimus. Si causa controversiae inter partes propter
terminos aut confinia regnorum orta fuerit, quae hominum testimonio diffiniri
non potest, volumus, quod ad declarationem rei dubiae iudicio crucis dei
voluntas & rerum veritas inquiratur nec unquam pro tali causa cuiuslibet
generis pugna vel campus ad examinationem indicatur, si vero homo de uno
regno hominem de altero de infidelitate contra fratrem domini sui apud
dominum suum accusaverit, mittat eum dominus eius ad fratrem suum, ut ibi
comprobet, quod dixit. Super omnia autem iubemus, ut ipsi tres fratres curam & defensionem ecclesiae S.
Petri simul suscipiant, sicut quondam ab avo nostro Carolo & beatae
memoriae Pipino rege et a nobis postea suscepta est, ut eam cum dei adiutorio
ab hostibus defendere nitantur, & iusticiam suam, quantum ad ipsos
pertinet & ratio postulaverit, habere faciant. Similiter & de caeteris ecclesiis, quae sub illorum fuerint potestate,
praecipimus, ut iusticiam suam & honorem habeant, & pastores atque
rectores venerabilium locorum habeant potestatem rerum, quae ad ipsa pia loca
pertinent, in quocumque de his tribus regnis illarum ecclesiarum possessiones
fuerint. De
filiabus autem nostris iubemus,
ut post nostrum decessum licentiam habeat unaquaeque eligendi, sub cuius
fratris tutelam se conferre velit, & quaecunque ex illis monasticam vitam
elegerit, liceat ei honorifice vivere. Quae autem iuste & rationabiliter a condigno
viro ad coniugium quaesita fuerit eique coniugalis vita placuerit, non ei
denegetur a fratribus suis, si & viri postulantis & foeminae
consentientis honesta & rationabilis fuerit voluntas. Postremo statuimus, ut, quicquid adhuc de rebus
ac constitutionibus his nostris decretis addere voluerimus, sic a praedictis
dilectis filiis nostris observetur, sicut ea, quae in his iam statuta sunt
atque scripta. Haec autem omnia ita disposuimus atque in
ordinem firmare decrevimus, ut quamdiu divinae maiestati placuerit hanc
corporalem agere vitam, potestas nostra sit super a deo conservatum regnum
atque imperium istud, sicut hactenus fuit, & ut obedientes habeamus
praedictos filios nostros atque deo amabilem populum nostrum cum omni
subiectione, quae patri a filiis & imperatori ac regi a suis populis
exhibetur. Amen. Quia vero duos filios Pipi- <2-127-v> num & Carolum, antequam moreretur, amisit,
quorum Pipinus unum filium, Bernardum, reliquit, filias autem quinque, Ipse
Carolus postea Ludovicum, qui solus
supererat, consortem sibi regni &
imperialis nominis haeredem instituit, Bernardum vero nepotem regem
Italiae fecit, ultimamque voluntatem in aliis condidit, anno ab incarnatione
domini nostri Iesu Christi Dccc.xi. <811>, regni Franciae anno xliii.
<43.>, in Italia xxxix. <39.>, imperii autem xi. <11.>. De thesauris suis atque pecunia,
quae in camera inventa fuit, illud praecipue cavere voluit, ut non solum
elemosynarum largitio perficeretur, sed etiam, ut haeredes sui omni ambiguitate
remota, quid ad se pertinere deberet, liquido cognoscere possent. Hac igitur intentione omnem substantiam atque supellectilem suam, quae in
auro, argento gemmisque & ornatu regio in illo die adesset, primo quidem
trina divisione partitus est, deinde easdem partes rursus dividendo, de
duabus partibus xx. & unam <21> fecit, tertiam integram reservavit,
ut, quia in regno illius metropolitanae civitates viginti & una esse
noscuntur, unaquaeque metropolis unam ex xxi. <21> partibus habeat. Et archiepiscopus, qui tunc rector illius ecclesiae extiterit, partem,
quae ad suam ecclesiam data est, suscipiens cum suis suffraganeis partiatur
eo scilicet modo, ut pars tertia suae sit ecclesiae, duae vero partes inter
suffraganeos dividantur. Nomina metropoleon, ad quas eadem elemosyna sive largitio facienda est,
sunt haec, Ravenna, Mediolanum, Forumiulium, Gradus, Colonia, Moguntia,
Iuvavia seu Saltzburg, Treveris, Senones, Vesontium, Lugdunum, Rothomagum,
Remi, Arelate, Vienna, Tarentasia, Ebrodunum, Burdegala, Turanum, Bituriges. Unius autem partis, quam integram reservari voluit, talis est ratio, ut
haec tertia in usu quotidiano versaretur, velut res, quam nulla obligatione
alienatam esse constaret & hoc tam diu, quoadusque vel ille mansisset in
corpore vel usum eius sibi necessarium iudicaret, post obitum vero ipsius aut
voluntariam secularium rerum carentiam eadem pars quatuor subdivisionibus
secaretur & una quidem earum supra dictis xxi. <21> partibus
adderetur, altera filiis & filiabus suis filiisque ac filiabus filiorum
suorum iusta & rationabili inter eos partitione divideretur, tertia vero
in usum pauperum erogaretur, quarta simili modo in nomine elemosyne in
servorum & ancillarum usibus palatii famulantium sustentationem
distributa veniret. Ad hanc tertiam totius summae portionem adiungi voluit omnia ex aere
& ferro aliisque metallis vasa atque utensilia cum armis & vestibus
ac supellectili, ut sunt cortinae, stragula, tapetia, coria saginata. Erant in thesauris preciosioribus regis mensae quatuor, argenteae tres,
alia aurea. Ex argenteis unam, quae simulachrum urbis Constantinopolitanae
continebat, templo divi apostoli Petri Romae, alteram, in qua urbis Romae
effigies exculpta erat, Ravennati ecclesiae dicavit. Tertia, quae totius orbis imaginem praeferebat, cum aurea ad filios
pervenit. Paulo ante mortem Caroli anno domini Dccc.x. <810> Cacannus, princeps Hunnorum, dudum
victus a Carolo propter necessitatem populi sui eum adiit postulans sibi
locum dari ad habitandum prope Carnotum, quia propter infestationem Sclavorum
in pristinis sedibus esse non posset. Quem imperator benigne suscepit, erat enim Cacannus christianus nomine
Theodorus, & precibus eius annuens muneribus donatum abire permisit, qui
rediens ad populum suum pauco tempore transacto obiit. Verum misit Cacannus successor unum de optimatibus suis petens sibi
honorem antiquum, quem Hunnorum princeps habere solebat. Cuius precibus imperator assensum praebuit & summam totius regni
iuxta priscum eorum ritum Cacannum habere praecepit. Ceterum in instituendis liberis praecipuam adhibuit curam, ut mares bonis
disciplinis, foeminae lanificio erudirentur. Amabat peregrinos et in eis suscipiendis magnam habebat curam, adeo ut
eorum multitudo non solum palatio, sed etiam regno videretur merito onerosa,
ipse tamen prae magnitudine animi pondere hoc minime gravabatur, cum etiam
ingentia incommoda laude liberalitatis ac bonae famae mercede compensaret. Corpore fuit robusto, statura eminenti, nam vii. <7> suorum pedum
proceritatem eius constat fuisse mensuram, apice capitis rotundo, oculis
praegrandibus atque vegetis, naso paululum excedenti, canicie pulchra, facie
laeta & hilari, unde formae autoritas & dignitas tam stanti quam
sedenti acquirebatur, incessu erat firmo, totaque corporis habitudine virili,
voce clara quidem, sed quae minus corporis formae conveniret, valetudine
prospera praeter quod, antequam decederet, per quatuor annos crebro febribus
corripiebatur, ad extremum etiam uno pede claudicabat, erat eloquentia
copiosus & exuberans, poteratque, quicquid vellet, aptissime exprimere,
nec patrio sermone contentus, etiam peregrinis linguis ediscendis operam
dabat, in quibus latinam linguam ita didicit, ut ea ac patria lingua orare
sit solitus, graecam vero melius intelligere quam pronunciare poterat, artes
liberales studiosissime coluit, earumque doctores plurimum veneratus magnis
extulit honoribus, in discendis graecis Petrum Pisanum audivit, in caeteris
disciplinis Alcuinum, diaconum de Britannia, praeceptorem in rhetorica,
dialectica ac astronomia habuit, discebat & artem computandi &
intentione sagaci syderum cursum curiosissime rimabatur. Narrat Iacobus de Columna, quod Alcuinus Anglicus a regibus Angliae pro
pace missus ad Carolum, ea fuerit apud eum autoritate, ut in Gallia maneret. Feruntur etiam illo tempore duo <2-128-r> Scoti ex Bedae discipulis, Claudius &
Ioannes de Hybernia, venisse in Galliam, viri in secularibus literis & in
sacra scriptura incomparabiliter eruditi, qui inter mercatores quotidie
clamabant, si quis sapientiae cupidus est, veniat, res ad Carolum defertur,
qui vocatos interrogavit, sapientiamne venale haberent, inquiunt se venalem
habere, a quibus, cum rex inquireret, quid pro ipsa peterent, responderunt
loca tantum oportuna & animas ingeniosas ac alimenta. Ingenti gaudio affectus rex, dum aliquot diebus audivisset eos ac bellum
ingrueret, unum ex his, Claudium, qui & Clemens dicitur, Parisii residere
fecit, cui pueros nobilissimos commendavit, alterum vero Ticinum direxit, cui
monasterium S. Augustini delegavit. Hoc initium habuit Parisiensis schola, quam Alcuini eruditio praecipuo
illustravit, nam eius adhuc monumenta nonnulla leguntur, & sunt, qui
putent eius esse glossam in bibliis ordinariam. Carolus exercebatur equitando ac venando iugiter, quod illi
gentilicium fuit, quia vix ulla in terris natio invenitur, quae in hac re
Francis possit aequari. Delectabatur etiam vaporibus aquarum calidarum, corpus
exercens frequenti natatu, ob hoc etiam Aquisgrani regiam extruxit, ibique
extremam duxit vitam, in cibo & potu erat temperatus, sed in potu
temperatior ita, quod raro plus in coena quam ter aut quater biberet, cibo
adeo abstinere non poterat, conquirebat enim saepe obnoxia sibi ieiunia,
convivabatur rarissime et hoc praecipuis tantum festivitatibus, coena
quotidiana quaternis tantum ferculis praebebatur, praeter carnem ferinam
assam, qua ille libentius vescebatur. Circa pauperes sustentandos & elemosynam devotissimus
erat, ut, qui non in patria sua solum id faceret, sed etiam transmarinis
locis, in Syriam, aegyptum & Africam, ad hierosolymos, Alexandriam,
Carthaginem, ubi christianos in paupertate vivere compererat, penuriae eorum
compatiens pecuniam mittere solebat, ob hoc maxime transmarinorum regum
amicitiam expetens, ut christianis super eorum dominatu degentibus refrigerium
ac solatium proveniret, honorabat prae caeteris locis in urbe Roma B. Petri
ecclesiam, in qua maxima donaria contulit, neque ille toto regno suo,
quicquid duxit antiquius, quam ut urbs Roma sua opera suoque labore prisca
polleret autoritate, & ecclesia S. Petri non solum tuta esset ac defensa,
sed & prae omnibus ornata atque ditata, quam cum tanti faceret, tamen
intra xlvi. <46> annos, quibus regnaverat, quater tantum votorum
solvendorum ac supplicandi causa profectus illo est. Ultimo tamen eo venit, ut Leonem papam multis affectum iniuriis, sicut
dictum est, restitueret, quo tempore nomen imperatoris suscepit, post
susceptum imperiale nomen, cum adverteret plura legibus populi sui deesse,
cogitavit diminuta supplere & discrepantia unire, pravaque corrigere,
omnium autem nationum, quae sub eius ditione erant, iura, quae scripta non
erant, scribi ac literis mandari praecepit. Item quae maiores sui egissent, tantum barbaris monumentis observata,
culte scribi iussit. Anno imperii eius primo, ut refert Sigibertus, per omne imperium legatos
ad faciendam iusticiam direxit & legum capitula xxiii. <23>
instituit, unum habetur in decretis di. xix. sic. In memoriam B. Petri apostoli honoramus S.
Romanam ecclesiam, & quae nobis sacerdotalis mater est dignitatis, esse
debet ecclesiasticae magistra rationis, quare observanda est a nobis cum
mansuetudine humilitas, & licet vix ferendum ab illa sancta sede
imponatur, iugum tamen feramus &c<aetera>. Cum quanta autem reverentia episcopos honoraverit, patet in decretis xi.
q. i. ubi idem. Volumus, inquit, ut omnes nostrae ditionis tam
Romani quam Franci, Alamani, Boioarii, Saxones et Thuringi, Frisones, Galli,
Burgundiones, Gotthi, Hispani, Britones, Longobardi, Beneventani, Vascones,
caeterique omnes nobis subiecti, quocunque videantur, legis vinculo astricti
vel consuetudinis connexi timore hanc sententiam, quam ex Theodosii libro
inter nostra capitula posuimus, pro lege ab omnibus teneant. Quicumque litem habens si iudicium elegerit,
sacrosanctae sedis antistitis illico sine aliqua dubitatione ad episcoporum
iudicium dirigatur, nec ulterius liceat retractari per appellationis
negocium, quod episcoporum iudicio deciditur, ubi glo. dicit, quod haec sint abrogata per alia iura contraria, tamen
Innocen<tius> papa arguit ex eodem capitulo in c. novit de
iudi<cio>. Carolus quoque mensibus in patria,
hoc est in Teutonica lingua, nomina imposuit, qui antea partim latinis,
partim barbaris nominabantur nominibus. Item religionem christianam,
qua ab infantia fuerat imbutus, sanctissime excoluit, ecclesiam mane &
vesperi, item nocturnis horis & sacrificii tempore, quoad valetudo
corporis permisit, impigre frequentabat, conabatur magnopere, ut omnia, quae
in ea gerebantur, cum maxima fierent honestate, aedituos creberrime commonens,
ne quid indecens, aut sordidum inferri vel in ecclesia remanere permitterent,
sacrorum vasorum ex auro & argento vestimentorumque sacerdotalium tantam
comparavit copiam, ut nemo in ministerio habitum privatum habere
permitteretur, legendi atque psallendi disciplinam emendavit diligentissime,
erat enim in utroque peritus, quanquam ipse nec publice legeret nec nisi
submisse & in communi cantaret. Vocavit autem ex urbe Roma cantores,
qui cantum Gregorianum, cuius ante in Gallia nondum erat usus, instituerent,
at illi vel non fideliter aut ab vero errantes parum profecerunt, quod
perpendens Carolus per cantores rursus ab Adriano papa directos dissonantiam
corrige- <2-128-v> re curavit. Legi & in quodam libello, quod Carolus cuidam nobili adolescenti episcopatum
quendam contulit, qui mox actis gratiis discedens, & ante palatium, in
sellam equi sibi adducti e terra insiliit. Videns hoc Carolus per cancellos eum revocavit, dixitque, videmus te
agilem & ad bella aptissimum, turbamur autem ab hostibus in imperio, ea
propter ibis mecum bellator fortis, episcopatui ineptus. Et mox alteri episcopatum contulit. Legi ibidem , quod Carolus in quadragesima omni die hora
viii. <8> missarum celebratione & vesperis peractis coenare solitus
fuerit, quod episcopus quidam valde religiosus pro negociis quibusdam
superveniens reprehendebat, Carolo in faciem dicens, horam non esse congruam
ad coenandum. Carolus admonitionem hominis humiliter suscipiens rogans, ut secum per
quadragesimam maneret, nihilque gustaret, donec extremi officiales
comederent, mansit ille, factum est autem, ut ex more principes ad mensam
imperatori servirent, deinde principibus ministeriales, postea
ministerialibus famuli, illis postea alii & iterum ita, ut ultimi pro
multitudine convivantium vix ante noctem coenare possent. Ita castigatus episcopus recognovit palam errorem suum. Cui Carolus, probasti, o episcope, quod non intemperantiae gratia horam
anticipavi. Erat Carolus doctorum virorum
conquisitor diligentiss<imus> ferturque semel dixisse, utinam
haberem duodecim clericos tam doctos, qui fuerunt Augustinus &
Hieronymus. Ad quod Alcuinus respondisse fertur, creator coeli & terrae similes
illis tunc plures non habebat, & tu vis habere xii. <12> quod princeps sapientissimus gratanter audivit responsumque laudavit. Extremo vero vitae tempore, cum iam morbo & senio gravaretur Carolus,
Ludovicum filium, Aquitaniae
regem, congregatis de toto regno principibus ac cunctorum consilio regni
consortem & imperialis nominis haeredem instituit, ut supra scripsimus. Bernardum vero nepotem, praemortui Pipini filium, Italiae praefecit,
& regem appellari iussit. Susceptum est hoc ipsum consilium ab omnibus cum ingenti favore, auxitque
maiestatem eius hoc factum & exteris nationibus non minimum terrorem
incussit. Ita pacatam ratus Europam reliquum vitae tempus in ocio & pace egit,
venari solitus, sed in hyeme febris eum invasit valida, qui mox ciborum
abstinentiam, ut vel pelleret vel mitigaret, servavit, sed accedente etiam
lateris dolore septima postquam decubuit die sacra communione devote suscepta
& unctione extrema inter manus multorum sacerdotum & monachorum orans
& psallens obdormivit anno aetatis suae lxxii. <72.> v. kal.
Februarii, indictione vii. <7.> hora diei iii. Cuius corpus more solenni lotum & curatum maximo totius populi
planctu ecclesiae, quam ipse construxit, illatum ac regali more sepultum est
Aquisgrani, super cuius tumulo arcus deauratus est constitutus cum titulo
huiusmodi. Sub hoc conditorio situm est corpus Caroli
Magni, qui regnum Francorum nobiliter ampliavit, & per annos xlvii.
<47> foeliciter regaliterque gubernavit. Interfuisse scribitur funeri Caroli Leo pontifex cum magno romanae
nobilitatis comitatu. Eius excessum praecessere quaedam prodigia, solis defectio, luna ter
eodem anno est obscurata, pila, quae in templi fastigio apud Aquisgranum
erat, fulmine deiecta est, ibidem & porticus, qua ab aedibus palatinis ad
templum via erat, corruit, & stupendum est pontem, quem apud Maguntiam
construxerat, igni totum conflagrasse. Fuit hoc tempore Paulus diaconus,
qui iussu Caroli collegit lectiones cuilibet festo convenientes ex dictis
sanctorum, & Isnardus monachus
fertur collegisse omnes actus sanctorum in unum volumen post Hieronymum &
Bedam. In hac generatione Oggerus, dux de Danomarchia, princeps
christianissimus, floruisse fertur, qui bello fere omnes partes transmarinas
obtinuit a Hierusalem usque ad arbores solis, deo sibi propicio & apertis
ac magnis miraculis exercitum eius confortante. Hic in superiori India ordinavit imperium, cui praefecit Ioannem, filium
regis Frisonum, qui Praestan gentis appellatione peculiari dicitur, eum nos
Praester Iohan nominamus, subiecit ei xiiii. <14> Barones cognationis
suae, qui alia dominia circumquaque tenerent, ut sic ibidem christiana
religio permaneret, rei huius autor, nescio, an ullus sit, cui fidem omnino
possis habere. Anno salutis nostrae Dccc.xv. <815> Ludovicus, Caroli Magni filius,
Augustus appellatus, regnare cepit, imperavit annis xxv. <25>, princeps
religiosus ac clemens ideo appellatus est Pius, hic audita morte patris xxx.
<30.>, postquam id acciderat, die Aquisgranum venit ad suscepti regni
administrationem cura conversa, primo legationes, quae ad patrem venerant,
auditas absolvit, habitoque conventu generali ad iusticias faciendas legatos
in omnes regni partes misit. <Stand: 2-128-v: http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0002/bsb00020132/images/index.html?id=00020132&fip=193.174.98.30&no=&seite=690> |
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-112 v>
Pipini &
Pauli pontificis interitus.
Factio in
pontificis electione.
Carolus &
Carolomannus Franc<orum> reges.
Parlamenti
institutio.
Duodecim
Franciae pares.
Chronographie Generatio XXVI. <2-113 r>
Stephanus
concilium convocat.
Desyderii
artes.
Petitur Carolus
contra Desyderium.
Adrianus
pontifex.
Hunnuldus
Aquitaniae dux a Carolo vincitur.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-113 v>
Bertha
Carolomanni uxor.
Desyderius
Italiam vastat.
Desyderii
vafricies.
Carolus alpes
superat.
Chronographie Generatio XXVI. <2-114 r>
Carolus Ticinum
obsidet
Carolus Romam
ingreditur.
Carolus Ticino
potitur
Carolo privilegia
concessa
Long<obardorum>
regni finis.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-114 v>
Saxonicum
bellum.
Eresburg.
Vuestualorum
iudicium. <Vorstellung der
"Freigerichte", der Vorläufer der Femgerichte>
Leo iiii. IMP. LXXII.
Hispanicum Caroli
bellum.
Milo Anglerius
Aigolandus
Saracenus
Chronographie Generatio XXVI. <2-115 r>
Ferracutus
gigas.
Rolandi caedes.
Proditoris
supplicium.
GENERATIO VIGESIMASEPTIMA
Constantinus vi. Imp. LXXIII.
Irene
Constant<ini> mater
Mirum
Laus Caroli.
Bavaricum
bellum
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-115 v>
Graeca fraus.
Tassillo
monasterio datur
Hunnicum
bellum.
Bellum Danicum.
Chronographie Generatio XXVII. <2-116 r>
Recuperata
terra sancta.
Pari<si>ense
studium.
Synodus in
Francofurt.
Leo iii. papa.
Irene repetit
imperium
Miserandus
Leonis papae casus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-116 v>
Leo papa se
purgat.
De imperii ad
Germanos tralatione.
Carolus Magnus IMP. Caes<ar>
Augustus
Origo nominis
& gentis germanae.
Chronographie Generatio XXVII. <2-117 r>
Tuisco Mannus
Alemannus
Ingevon
Hermion.
Marsus.
Gambrivius rex.
Suevus.
Vandalus
Teutates.
Hercules
Alemannus
Germani
gallorum fratres.
Unde cisalpina
gallia
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-117 v>
Tuitschen
Latitudo
Germaniae
Chronographie Generatio XXVII. <2-118 r>
Germania culta
& fertilis.
Metalla.
Rudis primum
germ<anorum> vita.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-118 v>
Germaniae
populi.
Imperii ad
germanos tralatio.
Chronographie Generatio XXVII. <2-119 r>
Berengarii
imperii invasores.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-119 v>
Ad quos
germanos tralatum sit imperium
Germanis non
animos sed scriptores defuisse.
Cimbrorum
germanic. gloria.
Brennus
germ<anus>
Alliae clades.
Chronographie Generatio XXVII. <2-120 r>
Ro<mani>
germanica virtute fracti.
Teutoni
Teutobocchus
Suevus.
Germani
caesaris virtutem mirati non timuerunt.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-120 v>
Arminius
libertatis vindex.
Quintilii
clades.
Clades apud
Augustam <Vindelicam>.
Victoriae
germanorum.
Traianus
germanis regem dedit
Probus
caes<ar> germanos galliis expulit.
Chronographie Generatio XXVII. <2-121 r>
Burgundiones a
Burgis.
Anglia a germ.
Anglis.
Franci galliae
a Franconibus.
Longobardi germani.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-121 v>
Nomen victorum
aboletis moribus apud exteros permansit.
Germana pietas.
Constantinus
christianae ecclesiae praecipuus tutor.
Restauratio
ecclesiae per germanos imperatores
Nam exactis Longobardorum tyrannis
abrogatoque graecorum imperio mox veluti
sedentibus in tenebris christianis & umbra mortis lux est per germanicam
virtutem orta. |
Chronographie Generatio XXVII. <2-122 r>
Ad germanos
principes exhortatio.
Scientia rei militaris.
Max. aemiliani
Caes<aris> imperatoria preconia
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-122 v>
Intestinae
seditiones.
Germanorum
veterum mores.
Educatio.
Matrimonia.
Dos.
Adulteria
Haeredes.
Chronographie Generatio XXVII. <2-123 r>
Aedificia.
Habitus.
Sacra
Nertum magna
mater.
Suevorum
crudele sacrificium
Auspicia
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-123 v>
Anni partes.
Magistratus.
Poenae.
Arma sumere.
Hospitalitas
Chronographie Generatio XXVII. <2-124 r>
Cibus.
Convivia.
Alea.
Spectaculum.
Vetusta mercium
permutatio.
Latrocinia.
Bellici
apparatus
Mulierum
virtus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-124 v>
Arma.
Principis
honor.
Funera
Carolus Imp.
Italiam pacavit
Romandiola.
Divisio imperii
Chronographie Generatio XXVII. <2-125 r>
Florentia.
Sanguis Christi
apud Mantuanos.
Venetos suis
legibus uti.
Nicephorus Imp.
Constant.
Pipini cum
Venetis bellum.
Daci et Sclavi
subacti.
De Ulma
Isto fere tempore Carolus
pro suo religionis studio Ulmam regiam
villam abbati & conventui Augiae maioris dedit, qui ecclesiae iura,
decimas, tributa, pensiones, per praefectos suos inde accipiebat, sed
Ulmenses iam ad libertatem suam non sine maximo, ut legimus, incommodo
redierunt, donationem suam Carolus literis confirmavit, quarum hic exemplum
habes. ... |
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-125 v>
GENERATIO OCTAVA ET VIGESIMA
Michael
Constant<inopolitanus> Imp<erator>.
Pons
Mogontiacus conflagratur.
Chronographie Generatio XXVIII. <2-126 r>
Divi Caroli
Caesaris interitus.
Quas Carolus
gentes devicerit
Munera ex oriente ad Carolum missa.
Leo Armeniacus
Imp. Constant.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-126 v>
Caroli uxores
& nati.
Caroli
testamentum.
Triplex regni
Francorum divisio.
Ludovici
regnum.
Pipini regnum.
Caroli regnum.
Chronographie Generatio XXVIII. <2-127 r>
De fratrum
concordia
Principibus
tuenda ecclesia.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-127 v>
Elemosyna ex Caroli thesauris
Quatuor
preciosae tabulae.
Caroli in
Hunnum benevolentia.
Liberorum cura
Statura Caroli
& habitus
Chronographie Generatio XXVIII. <2-128 r>
Scholae
Parisiensis initium.
Alcuinus.
Venatio
Liberalitas
& benevolentia in pauperes.
Generales
Caroli constitutiones
Sacrorum cura
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-128 v>
In conferendis
dignitatibus discretio.
Caroli magni
sepultura.
Paulus diaconus
Oggerus Dacus
Indiam subegit
Praester Iohan <Die ganze Beschreibung des Lebens Karls des
Großen nebst dem Einschub über die Germanen, die hier endet, findet sich oben
im Kasten ab 2-112-r.>
Ludovicus Pius Imp. LXXV.
Stephanus iiii.
papa.
Chronographie Generatio XXVIII. <2-129 r>
Paschalis papa.
Conventus
Aquisgrani.
Bernhardus rex
Italiae ob defectionem caesus.
Iudith
lud<ovici> uxor.
Michael Traulus
IMP. Constant.
Lotharius Italiae
rex.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-129 v>
Italiae
divisio.
Drugo
Prodigia.
Eugenius ii.
papa.
Ro<mani>
magistratus a lothario constituti
Nortmanni.
Dani.
Daci.
Dai.
Chronographie Generatio XXVIII. <2-130 r>
Valentinus
papa.
Gregorius iiii.
papa.
Synodus
Aquisgr<ani> de statu clericorum.
Mauri Siciliam
ingressi.
Bonifacii
comitis virtus.
Lud<ovicum>
Pium capiunt filii.
Roma a
Sar<acenis> obsessa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-130 v>
Theophilus IMP.
Constant.
Pipinus
moritur.
Ludovici Pii mors
Rabanus
Theodulphus.
Sergius papa.
GENERATIO NONA ET VIGESIMA
Lotharius IMP. lxxvi.
Atrox fratrum
pugna
Chronographie Generatio XXIX. <2-131 r>
Divisio regni
ex foederibus
Lotharingia
unde
Ludovicus Lotharii
filius Italiae rex declaratus.
Saraceni
Italiam rursus aggressi.
Nortmanni
Aquitaniam subigunt.
Leo iiii. papa.
Saraceni urbem
populati.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-131 v>
Leonis papae
adversus Sarac<enos> oratio et victoria
Leonina urbs.
Edelvulfus
tributum ex Anglia obtulit.
Ludovici opera
in vincendis Saracenis.
Ludovicus secundus IMP. lxxvii.
Ioannes
pap<a>.
Chronographie Generatio XXIX. <2-132 r>
Benedictus iii.
papa.
Mali spiritus
visa.
Prodigia.
Nicolaus primus
papa.
Michael
Constant. IMP.
Lotharii regis
scelus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-132 v>
Sclavi victi.
Nortmanni victi
Christi nomen fatentur.
Andalisii
Beneventani rebellio.
Bulgari ad
fidem Christi conversi.
Adrianus ii.
papa.
Chronographie Generatio XXIX. <2-133 r>
Basilius
Constant. IMP.
At. Adriani decretum.
Lotharii regis
interitus.
Sueviae du duces.
Vuighardus.
Rupertus.
Dietlandus
Mansen.
Haeresis
godescalis apud Rhenum.
GENERATIO TRIGESIMA
Alfredus
angliae rex.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-133 v>
Io<annis>
Scoti doctrina
Ioannes viii.
papa
Carolus Calvus IMP. lxxviii.
Carolus Calvus
a ludovico iuniore vincitur.
Boso provinciae
rex
Sedechias
Iudaeus.
Calvi imp.
interitus.
Chronographie Generatio XXX. <2-134 r>
Ludovicus
Balbus rex Franciae.
Carolus Crassus IMP. LXXIX.
Lud<ovicus>
et Carolomannus Balbi filii reges.
Frisia data
Nortmannis.
Anastasius
Bibliothecarius.
Martinus ii.
papa.
Adrianus iii.
papa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-134 v>
Nortmannia
quando primum acceperit nomen.
Stephanus v.
papa.
Carolus Simplex
Lud<ovici> Balbi filius rex.
Rollo
Nort<mannorum> dux
Richardus rex
Franciae
Lud<ovicus>
Simplicis filius rex Galliae
Arnulphus IMP. LXXX.
Maharenses
domiti
Formosus papa.
Chronographie Generatio XXX. <2-135 r>
Berengarius
Foroiulianus dux.
Guido Italiae
rex.
Bonifacius vi.
papa
GENERATIO TRIGESIMA PRIMA
Stephanus vi.
papa
Ludovicus iii. IMP. LXXXI.
Hungari
germanos vincunt.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-135 v>
Romanus papa.
Theodorus papa
secundus.
Ioannes ix.
papa
Benedictus
iiii. papa.
Leo quintus
papa.
Christophorus
papa.
Sergius iii.
papa.
<Constantinus
viii.> Constant. graecus Imp.
Cunradus comes
Lotharingius
Hungari
germaniam vastant.
Chronographie Generatio XXXI. <2-136 r>
Berengarius
primus tyrannus.
Ludovicus
Bosonis filius.
Ius imperatoris
eligendi apud germanos
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-136 v>
Cunradus primus IMP. LXXXii.
Anastasius
papa.
Landus papa.
Hatto episcopus.
Saxones
Cunradum vincunt.
Ioannes x.
papa.
Chronographie Generatio XXXI. <2-137 r>
Henricus primus, IMP. Lxxxiii.
Saxonum origo
& mores.
Saxones sub
Carolo fidem Christi accipiunt.
Vuitikind Saxo.
Vuigebertus.
Lutholdus.
Otho.
Henricus.
Mechtilda
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-137 v>
Henrici gesta.
Arnoldus
Boioariae dux.
Saraceni
Apuliam populati.
Albericus
Hungari vastant
Italiam.
Chronographie Generatio XXXI. <2-138 r>
Hungari
Germaniam vastant
Hungari
Saxoniam ingressi.
Lancea
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-138 v>
S. Udalricus.
Hermannus dux
Sueviae.
Anno domini DCCCC.XXIII. Udalricus episcopus Augustensis lectus est, primariae Suevorum nobilitatis ex
Kiburg & Dillingen, sedit annos fere quinquaginta. Quo fere tempore Ludovicus Caroli Simplicis filius ex Anglia revocatus
Francorum regnum accepit. In hac generatione Burkardus ii.
dux Sueviae ex uxore sua genuit Bertham uxorem Rudolfi Arelatensis &
Burgundiae. Ex illis nata est San<cta> Adelheidis uxor Magni Othonis,
ex qua natus est Otho secundus. Anno domini DCCCC.XXVII. Burkardus
dux Alamaniae in Italia occiditur, Hermanno
ducatus committitur. Hic Hermannus fertur duos habuisse filios, unus ex eis
adolescens cum Othone Magno imperatore Romam venit. |
GENERATIO SECUNDA ET TRIGESIMA
Stephanus vii.
papa.
Ioannes xi.
papa.
Rudolfus
Italiae rex.
Hugo
Ital<iae> rex.
Russi a graecis
victi
Henrici
Caes<aris> I. mors
Chronographie Generatio XXXII. <2-139 r>
Leo vii. papa.
Otho Magnus Imp Lxxxiiii.
Berengarius tertius.
Boislaus
Boemus.
Eberardus
Co<mes> Palatinus rebellis.
Henricus reg<is> frater rebellis
Rebelles
miraculo victi.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-139 v>
Brisacum.
Praestat bene
mori quam inglorium vivere.
Uto et Cunradus
Suevi
Fridericus
archiepiscopus Moguntinus
Henricus regis
frater Bavariae dux.
Guiliermi
Nortmanni caedes.
Chronographie Generatio XXXII. <2-140 r>
Francorum
desidia.
Othonis opera
in restituendo ludovico rege.
Hugo Magnus.
Ida ducis
Suevorum filia.
Stephanus viii.
papa
Martinus iii.
papa.
Agapetus ii.
papa.
Romanus ii.
Constant. IMP.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-140 v>
Berengarius
iii. Italiam ingreditur
Lotharius
Italiae rex.
Taxis Hungarus.
Berengarius
IMP.
Albertus rex.
Otho rex
Italiam recipit.
Berengarii
tyranni deditio
Lutolphus
contra Othonem patrem
Chronographie Generatio XXXII. <2-141 r>
Arnoldi Bavari
interitus
Hungari
Bavariam irrumpunt.
Henrici Bavari mors.
Cunradi Franci
caedes.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-141 v>
Lotharius
Galliae rex.
Prodigia.
Ioannes xii.
papa.
Burkardus
Sueviae dux.
GENERATIO TERTIA ET TRICESIMA
Nicephorus
Constant. IMP.
Otho II.
septennis unctus.
Chronographie Generatio XXXIII. <2-142 r>
Otho primus a
Io<anne> xii. coronatus.
Leo viii. papa.
Berengarius
exul.
Roma capta.
Benedictus v.
papa.
Eligendus ab
imperatore pontifex.
Ioannes xiii.
papa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-142 v>
Otho III.
Italiam ingreditur
Saraceni
Italiam relinquunt
Ioannes
Constant. IMP.
Benedictus vi.
papa.
Othonis I.
Caes<aris> obitus
Chronographie Generatio XXXIII. <2-143 r>
Sacrorum Otho
cultor.
Othonis
triumphi.
Otho secundus IMP. LXXXv.
Donus II. papa.
Hungari
baptizati
Bonifacius vii.
papa.
Benedictus vii.
papa.
Othonis II.
bella.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-143 v>
Otho a Graecis
victus.
Othonis fuga.
Otho III. IMP. lxxxvi.
Ioannes xiiii.
papa.
Ioannes xv.
papa.
Ioannes xvi.
papa
Crescentius
tyrannus.
Chronographie Generatio XXXIII. <2-144 r>
Regum Francorum
mutatio.
Hugo Capet
Franciae rex.
Gilbertus
philosophus magiae scius.
Otho Sueviae
dux.
GENERATIO QUARTA ET TRIGESIMA
Synodus Remensis
Robertus rex Galliae
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-144 v>
Gregorius
quintus.
Crescentius xi.
schismatis autor.
Electores
Ro<mani> Princ<ipes> primum instituti. <Text: consilium principum Germaniae>
Io<annis>
Placentini interitus.
Sylvester II.
papa magus.
Chronographie Generatio XXXIIII. <2-145 r>
Othonis tertii
interitus.
Prodigia
Tancred
Nortmannus.
Saraceni Sicilia
pulsi
Nortmanni
Apulia potiuntur.
Sueviae duces
FINIS PRIMAE PARTIS SECUNDI
VOLUMINIS
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-145 v>
INITIUM SECUNDAE PARTIS
Secundi Voluminis.
Bavariae
descriptio.
Norici.
Iuvavia.
Boii.
Boioarii.
Reges et duces
Bavariae.
Chronographie Generatio XXXIIII. <2-146 r>
Cacanni nomen
Bavaria a
Francis provincia facta.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-146 v>
Otho primus
Henricum fratrem praeficit Bavariae.
Guelfones
Bavariam occupant.
Chronographie Generatio XXXIIII. <2-147 r>
Frid<ericus>
aenobarbus Bavariae statum mutat.
Comites
Palatini Rheni.
Rupertus rex
romanorum
Philippus comes
Palatinus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-147 v>
Udalricus
Vuirtembergen<sis> dux
Chronographie Generatio XXXIIII. <2-148 r>
Henricus II. IMP. Lxxxvii.
Boemia
subiugata.
Ioannes xviii.
papa
Ioannes xix.
papa
Bambergen<sis>
episcopatus fundatur
Genus regium
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-148 v>
Hungariae
regnum.
S. Stephanus Hungariae
rex.
Chronographie Generatio XXXIIII. <2-149 r>
Catalogus regum
Hungarorum.
Sergius iiii.
papa.
Vuillegisus
archepiscopus Moguntin<ensis>
Benedictus
viii. papa
Henr<icus>
II. Saracenos Capua expulit
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-149 v>
Horrenda
choreae poena.
Hierosol<yma>
a Turcis capta.
Turcarum auctae
vires
Calypha
Udo
Magdenburg<ensis> episcopus.
Rex chori
Argent.
Guelfonum
Sueviae familia.
Guelfo primus
Chronographie Generatio XXXIIII. <2-150 r>
Guelfo II.
Guelfo III.
Bavaria Saxoni
Othoni commendatur
Guelfo IIII
Guelfo V.
Guelfo vi.
Guelfo vii
Obsidio
Tubingae.
Hic guelfo ex Uta genuit
filium referens nomen suum, qui postea anno domini M.C.lxv. octavo Idus
septembris <6. September 1165> opidum
Tubingen obsedit, habens in exercitu secum episcopos tres
Augusten<sem>, Spiren<sem> & Vuormacien<sem>,
Bertoldum, ducem de Zaeringen, Bertoldum, Marchionem de Vohenburg, Hermannum
de Baden, Marchionem, & multos comites, hi omnes per Hugonem Palatinum
adiutorio Friderici ducis Suevorum de Rotenburg & comitum Zolrensium
ignominiose fugati sunt, multi occisi, nongenti capti, reliqui, qui poterant,
evasere, postea tamen Hugo Palatinus iussu imperatoris in deditionem guelfoni
se tradidit. Denique guelfone iuniore in peste mortuo senior bona sua
Friderico imperatori contradidit, quo guelfone defuncto cessavit linea
generis & principatus simul expiravit, memoria tamen eorum in multis
ecclesiis ac monasteriis ab ipsis fundatis ac dotatis clara usque in
hodiernum diem permansit, & deo auxiliante iugiter permanebit. Iste
ultimus guelfo anno domini M.C.lxxxi. <13. August 1181> tradidit coenobio Vuingartensi duas curias
Berg & Vuilare cum omnibus suis attinentiis Idibus Augusti regnante
Friderico imperatore primo. |
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-150 v>
GENERATIO QUINTA ET TRIGESIMA
Kundegunda
virgo
Henrici II.
interitus
Bened<icti>
viii interitus.
Cunradus II. IMP. Lxxxviii.
Gisela Cunradi
Imp. uxor.
Chronographie Generatio XXXV. <2-151 r>
Limpurg.
Ioannes xx.
papa.
Brunonis
episcopi Augusten<sis> conatus frustrati miraculo
Misico Poloniae
dux rebellis
Cunradus
coronatus
Att. de Henrico
tertio.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-151 v>
Henricus
Franciae rex.
Burgundia
Imperatori traditur.
Ernestus
Sueviae dux.
Haeresis <"maxime Gerardus
Cameracen<sis>">
Chronographie Generatio XXXV. <2-152 r>
Benedictus ix.
papa
Cunradus
Mediolanum obsidet
Cun<radus>
Sclavos & Hungaros infestat.
Othonis Celtici
caedes.
Otho dux
Sueviae
Cunrad<i>
II mors.
Henricus III. IMP. LXXXix
Boemi victi.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-152 v>
Agnes uxor
Imp<eratoris>.
Templum
dominicae resur<rectionis> instauratum.
Grave ecclesiae
schisma.
Henricus
schismati intercedit.
Clemens II.
papa.
Henricus ii.
coronatus
Gregorius vi.
Chronographie Generatio XXXV. <2-153 r>
Godefr<idi>
Frisii rebellio.
Damasus II.
papa.
Leo ix. papa.
Aba Ungarorum
rex.
Henrici tertii
crudelitas.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-153 v>
Buae, Viscae
& Buchnae conatus.
Vacha daemoni
se dedit.
S. Gerardi
martyrium.
Andreas rex
Hung<arorum>.
Hen<ricus>
Hungariam invadit.
GENERATIO SEXTA ET TRIGESIMA
Synodus
Mogun<tiae>.
Imp<erator>
cum Leone Pannoniam adit.
Chronographie Generatio XXXVI. <2-154 r>
Gisulphus
Nort<mannus> apuliam occupat
Leonis papae
clades.
Victor II.
papa.
S. Eduardus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-154 v>
Henrici III.
Caes<aris> interitus.
Henrici mores.
Conferendarum
dignitatum exemplum.
Saraceni a
Ruberto nort<manno> pulsi.
Chronographie Generatio XXXVI. <2-155 r>
Hermannus
Contr<actus> monachus
Henricus IIII. IMP. XC.
Stephanus ix.
papa
Bavariam Agnes
Imp<eratoris> mater accipit.
Germaniae
motus.
Benedictus x.
papa.
Nicolaus II.
papa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-155 v>
Berengarii
error.
Italiae
magistratus
Calabria &
Apulia pontifici subiicitur.
Hungariae
motus.
Bela rex.
Chronographie Generatio XXXVI. <2-156 r>
Salomon
Hung<ariae> rex.
Gaisa rex
Ladislaus.
Alexander II
papa.
Cadolus
seditionis autor.
Cincii audax
facinus.
Otho
Coloniensis archiepiscopus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-156 v>
Concilium
Mantuanum.
Gotfr<edus>
ecclesiae hostes vicit.
Cunto Anglus.
Guilielmus
Nort<mannus> Angliae rex.
Anglorum regum
genealogia
Chronographie Generatio XXXVI. <2-157 r>
Clades
Francorum.
Richardi regis
scelus.
Henr<rici>
IIII. inertia.
Othoni saxoni
Bavariam Agnes tradit.
Guelfoni
Bavaria datur.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-157 v>
Rebellio
Saxonum
Rebellio
quorundam principum
Gregorius vii.
papa.
Chronographie Generatio XXXVI. <2-158 r>
Henricus
pontificis electionem confirmat.
Dissidium
Henr<ici> & papae.
Cincius
pontificem capit.
Guibert<i>
archiepiscopi Ravennatis astus.
Henr<icus>
papae mandat ut se magistratu abdicet.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-158 v>
Conventus
principum apud Oppenhaim
Henricus rex a
pontifice absolvitur.
Henrici ficta
humilitas.
Chronographie Generatio XXXVI. <2-159 r>
Magno fidei
testimonio gregorius utitur
Episcoporum in papam
indignatio
Henrici
simulatio proditur.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-159 v>
Rudolphus
Sueviae dux rex electus.
Gregorius
Rudolfo & Henrico pacem mandat.
Att. solutum
Henr<icum> non in regnum restitutum
Rursus
excom<municatur> Hen<ricus> & Rud<olfus> confirmatur.
Chronographie Generatio XXXVI. <2-160 r>
Const. de
investituris
Greg<orius>
epistulam ad Constantienses.
De sacerdotum
uxoribus & concubinis
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-160 v>
Att. sacerdotum
duriciem
Prodigia.
Philippus
Franciae rex.
GENERATIO SEPTIMA ET TRIGESIMA
Henr<icus>
conciliabulo Guibertum papam eligit
Chronographie Generatio XXXVII. <2-161 r>
Rudolfum
Henricus vicit.
Suevia vastata.
Henrici filii
tyrocinium.
Henr<icus>
Imp<erator> urbem Romam invadit.
Gotf<redus>
dux Lotharin<giae>.
Henr<icus
urbem intrat
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-161 v>
Guibert. <im Text: Vuigbertus>
Clemens papa
dictus Henricum coronat.
Hermannus rex.
Gregorii mors & eius gesta.
Chronographie Generatio XXXVII. <2-162 r>
Monasterium ad
Duplices Aquas & Sindelfingen
<Text: monasterium Zuifalten, latine
ad Duplicem Aquam>
Adelbertus
comes de Calu. <am Rand langer
handschriftlicher Zusatz über "Calb">
Guilielmus
abbas Hirsaugien<sis>
Seculi huius
mala.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-162 v>
Duo gladii
Imp<eratores>
ecclesiae tutores.
Chronographie Generatio XXXVII. <2-163 r>
Turcae
Antiochiam occupantes pulsi.
Graeciae motus.
Alexii fraus.
Alexius
Constantinop<olim> capit & diripit.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-163 v>
Alexii clades
apud Dyrachium.
Henr<icus>
cum Germanis in gratiam redit.
Vesilo
Mogunti<nus> archiepiscopus.
Barones de
STAUFA ducatum Sueviae accipiunt.
Chronographie Generatio XXXVII. <2-164 r>
Victor III.
papa.
Prodigia.
Urbanus II.
papa.
Henr<ici>
uxores.
Galliae
concilium.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-164 v>
De
Hierosol<ymitana> expeditione Urbani oratio
Quas clades
acceperit a Sarac<enis> christiana respublica
Caroli magni
honorifica mentio.
Peccatorum
venia militibus datur.
Chronographie Generatio XXXVII. <2-165 r>
Duces exercitus
Christiani.
Cometes
Germanicae
copiae in Graeciam proficiscuntur
Pet<rus>
Eremita.
Caedes
christianorum
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-165 v>
Godescalus
presbyter.
Emicho de
Lyningen.
Clades
Germ<anorum> in Ungaria
Gotfridi
copiae.
Hugo Francorum
regis frater.
Imp<erator>
graecus qui ducibus occident, dederit munera.
Chronographie Generatio XXXVII. <2-166 r>
Niceae urbis
oppugnatio.
Gotfredus
Boemundo auxilio venit
Pisidae
Tarsus
obsidetur.
Antiochia
At. ubi prima
Christianorum appellatio
Antiochia
obsidetur.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-166 v>
Antiochia
proditur
Armenii
Suriani
Chronographie Generatio XXXVII. <2-167 r>
Christiani in Antiochia
obsidentur.
Mirum de lancea
phantasma.
Rore christiani
recreati.
Centum millia
hostium caesa.
Anriochiae arx
deditur
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-167 v>
Boemundo
Antioch<ia> traditur.
Babylonius rex
Ierusalem occupat.
Patriarcha Hierosol<ymis>
pulsus.
Expugnatio
Hierosolymorum
Chronographie Generatio XXX. <2-168 r>
Gotfredus
primus urbem ingreditur.
Anni
captivitatis Hierosolymitanae.
Gotfredus
Lothar<ingiensis> Hierosolymis rex eligitur
Patriarcha
lectus.
Hen<ricus>
F<ilium> Henricum coronat.
Cunradi
facinus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-168 v>
Urbani II.
interitus.
Babyloniae
Caliphae insidiae.
Clementis
principis fuga.
Aegyptiorum
caedes
Chronographie Generatio XXXVII. <2-169 r>
Ascalonitae se
Gotf<redo> dedunt.
Gotfredi
successus
Gotfredi mors.
Balduinus II.
Hieros<olymis> rex.
Paschalis II.
papa.
Guibertus
Antipapa moritur.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-169 v>
Paschalis
gesta.
Altera in
Hierosol<yma> expeditio.
Alexii perfida
fraus.
Occidentalium
frequentes clades
Chronographie Generatio XXXVII. <2-170 r>
Thiemo
Salsburg<ensis> episcopus.
Paschalis in
Florentino conventu Hen<ricum> execratur.
Sarac<enorum>
novi motus
Balduini
victoria.
Balduini varia
fortuna.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-170 v>
Tancred<us>
Laodiceam accipit.
B<o>emundus
liberatus
Berytes
Sidon.
Henricus V.
patri rebellis.
Chronographie Generatio XXXVII. <2-171 r>
Norinbergae
oppugnatio.
Gebhardus abbas
Hirsaugiensis.
Procerum
Germ<anorum> in Henr<icum> filium studium.
Carrae.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-171 v>
Niceam Alexius
Turcis restituit.
Henr<icus>
IIII. filio regni insignia tradit.
Henr<icus> V. Imp. XCI.
Novi principis
contra filium motus.
Chronographie Generatio XXXVII. <2-172 r>
Dux
Lotha<ringiae> privatus ducatu
Hen<rici>
senis querula epistola.
Att. patris in
filium grave odium.
Henr<rici>
filii questus
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-172 v>
Henr<icus>
senex quae ecclesiae incommoda attulerit.
Lotharingiam Henr<icus>
F<ilius> vastat.
Henrici IIII.
Imp<eratoris> interitus.
Guiberti
antipapae ossa sacro loco eiecta
Initia imperii
Hen<rici> v.
Chronographie Generatio XXXVII. <2-173 r>
Concilium
Guardacastellen<se>
Paschalis in
Galliam accessus.
Henr<icus>
V. Poloniam tributariam fecit
Beluacensis
ordo.
Carthusia.
Bruno.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-173 v>
Cistercienses.
Bernardus.
At. de
Ungarorum investituris.
Episcopi
Hierosolymitani.
Adrianus
Hieros<olyma> turbavit.
Chronographie Generatio XXXVII. <2-174 r>
Patriarchatus.
Restitutio sub
Godefredo.
Ordo Sepulchri
dominici.
Ioannitae.
Io<annes>
Elemosynarius.
Templarii
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-174 v>
Teutonici B.
Mariae dicati.
Arx Mariaeburg.
Colomannus
Ungariae rex.
Chronographie Generatio XXXVII. <2-175 r>
Cunradus &
Bruno comites <de> Vuirtemberg.
In hac generatione circa
annum domini M.C. inveniuntur apud monasterium Hirsaugiense scripta de duobus
comitibus de Vuirtemberg, qui fuerunt fratres, maior natu vocatus est
Cunradus, vir potens inter Suevigenas, alter vocabatur Bruno, eratque
spiren<sis> ecclesiae canonicus, & postmodum factus in Hirsaugia
monachus. Anno vero domini M.C.V. Henricus V. Gebhardum Hirsaugien<sem>
abbatem, virum sapientem & nobilem & sanctitate famosum, praefecit
Spiren<sem> episcopum, in cuius locum Hirsaugiae in abbatem electus est
iste Bruno secundo kalen<dis> decembris, & a Richardo Ostiensi episcopo
vii. kalen<dis> Ianuarii ordinatus, hic quamvis natura generosus esset,
nil tamen in habitu arrogantiae ostendebat, praefuit annis xiiii. decimo
kal<endis> Aprilis corpore solutus est. Bruno hic Spiren<sis> canonicus ac maioris ecclesiae custos &
armarius post modum monachus & deinde abbas Hirsaugiae factus, dedisse
scribitur in eodem monasterio per manum ac assensum fratris sui Cunradi
comitis de Beutelsbach alias de
Vuirtemberg praedium in Pfrundorff
cum omni iure, ad Vualcheim xii.
iugera vinearum cum beneficiis sex hominum ad easdem vineas pertinentium, ad Saldingen quinque hubas, ad Barckhusen duas cum vineto. Cunradus vero comes de Vuirtemberg & uxor eius Vuerndrut ad Durenchen xvi hubas cum molendino
& in proxima villa eiusdem nominis vinetum, ad Saravuesheim unam salicam terram, ad Salzaha xviii. hubas, item in Schafhusen molendinum unum. In praedicta autem donatione datae sunt xx. marcae, quas Bernardus de
Schura comes pro cellula Bavaricen<si> dederat, & duae armillae
aureae appendentes xv. uncias auri, quas Luitgart, soror domini Brunonis
& Cunradi comitis de Vuirtemberg, ad faciendum calicem tradiderat. Adelhait, vidua Bertoldi de Eberstain, cum filiis suis Bertoldo, Eberardo
& Hugone quartam partem villae Eltingen
cum omni iure deo & S. Petro tradidit. |
Ludovicus
Crassus rex Franciae.
GENERATIO OCTAVA ET TRIGESIMA
Henrici V.
accessus in Italiam.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-175 v>
Henr<icus>
a Paschali ius investiendi petit.
Paschalis
Henricum excipit.
Tumultus e
papae dissidio ortus
Chronographie Generatio XXXVIII. <2-176 r>
Henr<icus>
V. coronatur
Investiturae
tenor
Civitatum
Italiae iuramentum
Henr<ici>
IIII. sepultura.
Mechtildis mors
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-176 v>
Henr<ici>
V. uxor.
Paschalis
professio.
Privilegium
invest<iturae> abrogatur.
Moguntini
capiunt Henricum quintum.
Caloioan<nes>
graecus Imp.
Cunrado Sueviae
duci Francia datur.
Chronographie Generatio XXXVIII. <2-177 r>
Henr<icus>
V. iterum Italiam ingreditur
Altera
privilegii abrogatio.
Germaniae intestina
lues.
Hen<ricus>
sedulo vastat Italiam
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-177 v>
Rotenburg
Necchari oppidum.
Eodem anno <1112>
tertio nonas Ianuarii in octava S. Ioannis Evangelistae terrae motu opidum Rotenburg supra Neccharum in Suevia
totaliter destructum est. Et ea propter post longa tempora per Albertum,
comitem de Hohenberg, in locum pristinum reaedificatum, anno scilicet salutis
M.CC.lxxvi. <1276> comes dedit locum Carmelitis ad aedificandum
monasterium sui ordinis, prout de hoc apud eosdem fratres reperitur
adnotatum. Deinde pervenit dominium per successiones usque ad Rudolphum, comitem
eiusdem gentilitatis, qui anno domini M.CCC.lxxi. <1371> dominium de Hohenberg vendidit ducibus Austriae, propter tres
causas, ut quidam referunt: Prima, quod non erat ei filius, secunda, propter
uxorem suam ac filiam eius, a quibus magnam iniuriam passus est, tertia, eo
quod consanguinei sui scili<cet> comes Rudolphus & Henricus de
Hohenberg, fratres patres <wohl statt: patris> sui, fraudulenter absque
notabili causa alienigenis eorum patrimonium vendiderant, credo emptores fuisse comites
Vuirtembergen<ses>. |
Turcae
hierosol<yma> invadunt.
Pisani contra
Saracenos.
Balduinus de
Burgo rex Hiero<solymorum>.
Gelasius II.
papa.
Quintius <im Text: Cincius> Gelasium
capit.
Chronographie Generatio XXXVIII. <2-178 r>
Henr<icus>
tertio Romam petit.
Comitatus
Vuirtenbergensis.
Anno domini M.C.XIX.
<1119> xviii. kalen<dis> Decemb<ribus> Trutvinus abbas ex
Hirsaugia cum xii. fratribus ad Breitnou mittitur, domino Vuernhero, comite
de Grieningen, id maxime efficiente, qui cum imperatore Henrico v. tunc
imperante de Suevia ad partes Hassiae noviter venerat, qui amoenitate loci
motus ab imperatore petiit sibi locum, qui tunc solitudo erat, proprietatis
iure conferri, qui voti compos factus eum abbati praedicto tradidit atque
ecclesiam in honore sanctorum Petri & Pauli construxit, & eam abbas
laudabiliter rexit. Successit huic abbati Henricus, vir sanctus, qui miraculis claruit, etiam
ex Hirsaugia postulatus, qui cum praedicto comite fundamenta maioris
ecclesiae in honore B. Mariae virginis iecit, qua partim completa summum
altare quadringentis mansis dotavit. Comite autem in eodem loco defuncto pondus aedificii & regiminis dicto
S. abbati reliquit, haec libro in eodem monasterio reperiuntur diligenter
conscripta. Fuit autem hic comes Vuernherus de
Grieningen ex comitum prosapia de Vuirtemberg. Siquidem ipse comitatus in tres partes divisus, tres habuit differentes
inter se nominibus & castris dominos. Nam primus in Urach domicilium
habuit, secundus in Beutelsbach, tertius in Grieningen. Verum successu temporis conflatus in duas partes, ita
ut unus Stuttgarten, alius Urach obtineret, novissimis autem temporibus in
unum redactum dominium, tandem in ducatum ascendit. |
Callistus II.
papa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-178 v>
Moguntini
afflicti.
Restituta sub
Callisto papa pax.
Investiturarum
resignatio.
Callisti ad
Henr<icum> epistula
Chronographie Generatio <falsch:> XXXVII
<anstatt richtig: XXXVIII>.
<2-179 r>
Rogerius
Siciliae comes.
Balduinus II.
Turcas superat
Venetorum in
Tyro capienda opera.
Veneti
graecorum insidias superant
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-179 v>
Balduinus
Hierosol<ymorum> rex liberatur
Antipapa
Burdinus captus.
Pomerani
christi fidem accipiunt.
Henr<ici>
V. mors.
Honorius II.
papa.
Chronographie Generatio XXXVIII. <2-180 r>
Nortbertus
ordi<nis> Praemonstrat<ensium> autor.
Lotharius Imp. XCII
Cunradi Suevi
rebellio
Ulmam Lotharius
obsidet
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-180 v>
Aedes beatae
Mariae Ulmae.
Habuerunt autem non solum
abbas & conventus Augiae maioris
ecclesiam, decimas, & alia multa iura in Ulma, prout supra sub Carolo Magno
dictum est generatione 27. Sed & abbas & conventus in Bebenhusen postea acquisierunt sibi
& ordini Cistercien<sium> in eodem loco multa bona, & ut
dicitur parvum monasterium in civitate construxerunt ecclesiam S. Georgii,
cui domicilia adiunxerunt pro monachorum mansionibus, & ibi habebant
grande spacium, quia necdum ecclesia B. Mariae in civitate erat constructa. In illo monasterio habebant grande cellare, in quod reponebant multa
vina, quae libere importare & vendere poterant, nec emebatur vinum ab
aliquo cive nisi de illo cellari. introitus erat ad istud cellare, ubi hodie est capella S. Valentini in
coemiterio ecclesiae parochialis. Verum posteaquam Ulmenses destinabant ibi aedificare ecclesiam in honore
B. Mariae virginis pro parochiali, industria usi paulatim emerunt omnia iura
monasterii in Bebenhusen, habitationes eorum & cellare, omnia destruentes
praeter capellam S. Georgii, & ubi cellare prius fuerat, ibi caput
ecclesiae constituebant, huius capellae S. Georgii ius patronatus spectat ad comites de Vuirtenberg, de quo
scribit frater quidam ordinis Praedicatorum, quod emerint a monasterio, sed
credo eum errare in duobus, quia cellare illud spectabat ad comites, &
illi vina ibi vendebant, a Comitibus deinde ad Ulmenses venerat, inchoata est
autem ecclesia B. Mariae virginis anno salutis M.CCC.lxxvii. <1377> Invenitur tamen quaedam permutatio
facta inter comites de Vuirtenberg & monasterium Bebenhusen, quod ego
magis credo verum, cum haec supra dicta emptio videatur nonnihil Simoniacae
pravitatis sapere. Quadrant ad haec scripta pervetusta in monasterio
Hirsaugien<si> reposita, quemadmodum latius de his fit ad unguem
narratio. |
Antiochia
Hierosol<ymorum> regno addita.
Bald<uini>
II. interitus.
Hugo de S.
Victore
Stephanus
Hungariae rex.
Bela rex Hungariae
Chronographie Generatio XXXVIII. <2-181 r>
Borich
Coloman<i> Hung<ari> filius.
Henr<icus>
Austrius cum Geisa II. infoeliciter pugnat
Andreas rex.
Innocentius II.
papa.
Lud<ovicus>
iunior Franc<iae> rex.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-181 v>
Lotharius
coronatur
Loth<arii>
secunda in Italiam profectio
Henr<icus>
dux Bavariae
Rogerii fuga.
Att. de ducatu
Apuliae.
Att.
dialegomenon de S. Spi<ritu>
Cunradus III. IMP. XCIII.
Chronographie Generatio XXXVII. <2-182 r>
Rogerius
Apuliam recepit.
Sicilia unde
regni titulum habeat.
Guelfo Bavarus
a Cunrado vincitur
Vuinsperg.
Hunc conflictum aliqui
scribunt ultimum habitum Guelfoni ignominiosum, neminem tamen fuisse occisum,
plures autem captos. Altera vice, ut refert Got. Viterb., Henricus
filius Cunradi, qui si vixisset, post eum fuerat regnaturus, eundem Guelfonem
prope Vuinsperg & ante villam Elnhofen bello vicit. Nam rex
Cunradus opidum Vuinsperg obsedit,
et in deditionem accepit, ex gratiaque matronis concessit, ut, quaecumque humeris
portare possent, liceret efferri, quae neglecta supellectili maritos suos
quotquot potuerunt, videntibus cunctis & industriam mirantibus
exportaverunt. Et Fridericus frater regis contradicens de viris inquit non
est cogitatum, cui rex, non decet, inquit, verbum regium immutari, &
mulieres laudavit, haec abbas Spanhamen<sis>. Verum commisso bello cum ex more inter proeliandum, qui Guelfoni
adhaerebant, clamarent, Hie Guelff,
vicissim vero regales, Hie Gibelin,
quia Henricus in villa eius nominis ablactatus fuit, significare volentes,
quod potentia lactis pugnaret. Italici, Longobardi & Siculi cum Guelfone
pugnantes interrogant, quid esset dictum Hie Gibelin, quibus declaratum fuit,
ut ait Hermannus, quod papales eo die significati fuerint per Guelfonem
propugnatorem, & imperiales per Gibelinos, unde ab illo eventu ait usque
in praesens papae adhaerentes in Italia significantur per Guelfum, & qui
imperio adhaerent per Gibelinos. Et licet alii de his factionibus aliter scribant, tamen historia haec rebus
satis consonat, ex quo videtur non errasse Anto. qui scripsit multos extimare
ab isto Guelphone Guelphos appellatos esse, quod satis facit pro Hermanno,
qui scribit Innocentium una cum Rogerio fuisse contra Cunradum. Idem abbas
Span<hamensis>. |
Guelfi unde
& Gibelini.
Henr<icus>
Superbus Bavaria pulsus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-182 v>
Fulco IIII.
hieros<olymorum> rex
Fulconis
successus.
Io<annes>
graecus Imp. Antiochenos invadit
Sagnini Turcae
victoria.
Chronographie Generatio XXXVIII. <2-183 r>
Theodoricus
Flandr<ensis> comes.
Emanuel Graecus
IMP.
Praemonstra<tensium>
ordo.
Mira
phan<tas>mata apud Vuormaciam.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-183 v>
De beato Thoma
Indorum patrono.
Norinberga
Duces de
Zaeringen.
Brisacum
Ertolfus de
Zaeringen.
Chronographie Generatio XXXVIII. <2-184 r>
Friburgum.
Anno domini M.C.xii.
<1112> Bertoldus dux de Zaeringen Suevus condere cepit civitatem
Friburgen<sem> in Brisgaudia ex villa, hic Bertoldus postea anno xxx. prope
opidum Molsheim occisus legitur, & ad S. Petrum sepelitur. Hic Bertoldus decessit sine liberis, cui in ducatu Zaeringen successit
frater Cunradus, qui uxorem duxit Clementiam de nobili prosapia ducum
Francorum, hic Cunradus obiit anno M.C.LII. <1152> & ad S. Petrum sepultus
est cum duobus fratribus Bertoldo & Rudolfo. Reliquit autem plures filios, Cunradum, Bertoldum, Rudolfum, Albertum
& Hugonem, Cunradus puer moritur, & ad S. Petrum sepelitur, Rudolfus
episcopus Lausannae obiit anno M.C.XC. <1190> & ad S. Petrum
sepelitur, Alberthus factus est dominus in Drachenfels in Vuasgou, Hugo
habuit dominium in Brisgaudia, & obierunt sine liberis, Bertoldus in
bonis paternis successit omnibus. Hoc etiam in tempore fuit Ertolfus dux, quem supra memoravi, Bertoldus iste anno M.C.lxxviii. <1178> Friburgum in minori
Burgundia condidit vulgo Uchtland, & fertur regio ideo minor Burgundia
dicta, quod Treveri contra Romanos, ut essent in praesidio, miserunt quodam
tempore maximam nobilitatem, qui per Burgos habitantes Burgundi vocati sunt,
fertur enim, quod in eadem regione xxxvi. generationes Comitum & Baronum
habitaverint, Bertoldus iste moritur anno M.C.lxxxv. <1185> & ad S. Petrum
sepelitur. Reliquit filium paternum nomen referens, hic ex uxore filia comitis de
Kiburg duos procreavit filios, & quia onerosus videbatur nobilitati,
praepotens n. erat & princeps nobilis, libertatis, ut aliqui coniectant,
conservandae causa veneno extincti sunt duo ducis filii. Nam paulo ante anno scilicet domini M.C.XC. <1190> idem dux
aedificavit Bernam, ut ipsi aestimabant, odio & aemulatione, & vocata
est Berna ab eventu, quod in nemore, ubi nunc opidum est situm, ursus captus
fuit. filiis hoc modo tanquam haeredibus e medio sublatis, dux ipse Bertoldus
vehementer indoluit, exasperatusque dixisse fertur, Ecce progeniem
extinxerunt meam veneno, & ego eos hac in civitate inficiam usque ad
exterminium, ita & effectus inde secutus est. Videmus enim, quod fere omnis nobilitas eius regionis est eliminata,
dedit enim idem dux Bernam cum pagis suis & cum Burgundia minori imperio.
Super quo Fridericus II. multa Bernen<sibus> dedit privilegia,
pollicitus quod ab imperio nec per se nec per suos successores alienari
valerent ullo unquam tempore. Idem Imperator dedit eis quoque primum advocatum. Obiit hic Bertoldus anno M.CC.XVIII. <1218> sine prole, de hoc
versus: "Dum bis sexcentis ter senus iungitur annus". In Friburg moritur Bertoldus dux Alamanus. Hic est ille Bertoldus de quo
superscriptio c. venerabilem de elec. Bertoldus dux iste sororem habuit Agnetem, quam duxit Egon de
Furstenberg, generavit ex ea filium referens nomen paternum, Egon iste secundus duxit Adelheidam filiam comitis de Nyffen, &
procreavit ex ea Cunradum, Egon praedichtus sepultus est in Tennebach, Cunradus duxit uxorem Sophiam de Zollern, Cunradus iste aedificasse fertur castrum Friburgi in monte anno M.CC.lxx.
<1270> hunc Cunradum obsedit in Friburgo Rudolphus dux Austriae anno M.CC.lxxix.
<1279>. Cunradus in Friburgo sepelitur. Egon filius Cunradi duxit Catharinam de Liechtenberg, sepultus est
Friburgi ad S. Claram. reliquit autem filium Cunradum II. qui primo duxit
filiam ducis Lotharingiae, postea duxit Annam de Signau Baronissam, ex qua
suscepit filios Fridericum & Egonem tertium, Fridericus duxit Annam, comitissam de Susenberg, deinde illa mortua duxit
Montifagam de Montfai, sepelitur in Friburg ad beatam virginem, ex Anna
genuit Claram, uxorem Gotfredi de Tubingen, Ego<n>, frater Friderici,
duxit uxorem Verenam de Vuelschen Neuenburg, iste Egon gravissimas lites habuit cum Friburgen<sibus>. Concordia
intercessit & Friburgen<ses> emerunt libertatem a comite pro summa
xx. millium marcarum argenti, & comperaverunt sibi dominium in Badvuyler,
ubi postea sepelitur, hic Egon habuit filium Ioannem, qui duxit filiam comitis de S. Georgio in
Burgundia, moritur sine sobole, & in Vuelchen Neuenburg sepelitur, Anna relicta Egonis tertii <vidua> duxit maritum secundum Hermannum
ducem de Tegk. |
Drachenfels.
Burgundia
minor.
Berna.
Comites de
Furstenberg.
Hermannus dux
de Tegk.
GENERATIO NONA ET TRIGESIMA
Edessa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-184 v>
Balduinus V.
H<i>eros<olymorum> rex.
Bernardus apud
Cunradum Spirae
Coelestinus II.
papa.
Lucius II.
papa.
Eugenius II.
papa.
Eugenii fuga.
Chronographie Generatio XXXIX. <2-185 r>
Cunradus III.
in Syriam proficiscitur
Cunradi
exercitus Emanuelis fraude concidit.
Lud<ovicus>
rex Franciae Syriam adit
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-185 v>
Error
signiferi.
Ludo<vicus>
ab Antiochenis excipitur
Cunrad<us>
Hierosol<yma> intrat.
Damascus
obsidetur.
Cunradi II.
IMP. egregium facinus.
Chronographie Generatio XXXIX. <2-186 r>
Rogerii cum
Emanuele bellum.
Helionoram
Ludovicus Francus repudiat
Raimundi
caedes.
Turcae
Antiochenos occupant.
Cunradi III.
interitus.
Anno M.C.LII. <1152>
& sunt, qui addunt unum, Cunradus
III. Imperator Suevus, posteaquam annos pene xv. regnasset, fato
defunctus est. In monasterio Lorch apud Suevos tumulatus, caesarei sepulchri
honorem & antiquitatem versiculi probi magis quam elegantes testantur, magnus erat hic princeps pacis & belli studio, si aequam habuisset in
externis componendis fortunam, qua Germaniae statum pacaverat. |
Io<annis>
Damasceni liber.
Anastasius
IIII. papa.
Fridericus I. IMP. XCIIII.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-186 v>
Summa laudum
Friderici.
Fuit ille statura iusta,
faciem corporisque habitum cum animo componens genuinam quandam primis etiam
annis constantiam, severitatemque prae se ferebat, barba capilloque rufo. sed
quas optimorum scriptorum fide animi & fortunae dotes habuerit, e Gunthero Ligurino poeta cognoscere
licet, ait enim iste de Friderico Suevo: Nobilitate viget, claroque hinc sanguine reges, Inde duces contingit avos. Facundia dulcis, Forma nitens, animusque sagax, manus impigra,
solers Consiliis, belloque ferox, & pace modestus. Mente senex, aetate puer, prudentia rerum, Certus amor, robusta fides, constantia mentis, Nec frangenda malis nec sustollenda secundis. Laudis amans, largitor opum, crudelibus atrox, Tranquillus placidis, ferus indomitusque
superbis Supplicibus facilis, iustis pius, asper iniquis, Fortis ad instantes casus prudensque futuri, Praeteritique memor, sociis bonus, impius hosti. Hunc respu<blica> germanica tutorem, hunc patrem patria nacta est,
in quo certa scriptorum memoria largam domini manum, quendam bonorum cumulum
posteritas admirari solet. |
Frid<ericus>
pacis germanicae autor.
Dux Austriae
primus
Friderici
uxores.
Adrianus IIII.
papa.
S. Bernardi
interitus.
Chronographie Generatio XXXIX. <2-187 r>
Friderici prima
in Italiam profectio
Papiae
Fri<dericus> coronatur
Veronensium
perfidia
Primus Boemiae
rex.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-187 v>
Palaeologus
papam & Frid<ericum> salutat.
Papae in
Caes<arem> odium.
Adriani
Pont<ificis> epistula
Friderici
epistola.
Chronographie Generatio XXXIX. <2-188 r>
Lauden<sis>
episcopi spoliatio
Temeritas
Othonis Pal<atini>
Friderici
secunda in Italiam profectio.
Transitus
Abduae <im Text: Addua>
Obsidio
Mediolanensium
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-188 v>
Mediolani
deditio.
Quo iure Italia
Imp<eratori> subiaceat.
Novi
Mediolanen<ses> motus.
Chronographie Generatio XXXIX. <2-189 r>
Beatricis
reginae auxilia.
Cremae obsidio.
Crema diruta.
Conspiratio
contra Imp<eratorem>
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-189 v>
De Adriani
interitu.
Alexander III.
papa.
Victor
antipapa.
Victorem
Fridericus papam salutat.
Fridericum
Alexander execratur.
Chronographie Generatio XXXIX. <2-190 r>
Mediolanum
diripitur.
Gualfagus
Guelpho Tusciam
occupat.
Hugo
Pal<atinus> comes de Tubingen
Anno domini M.C.LXV.
<1165> Hugo, comes Palatinus de
Tubingen, Brigantiae & Rhetiae Curiensis comes, quosdam milites ducis
Guelphonis pro suis excessibus captivos suspendit, & castrum eorum Moringen destruxit, pro quo dux
Guelpho conquerens, filium Guelphonem, quem Tusciae & Spoleto
praefecerat, de Italia revocavit, ipse eo iturus, filio vero omne patrimonium
& possessiones, quas ex matre habiturus esset, ex integro tradidit, unde
hoc anno Guelpho iunior cum multis principibus ac baronibus exercitum duxit
ad castrum Tubingen, habuitque in exercitu militum duo millia & amplius, hi omnes octavo Idus Septembris sabbato circa Tubingen castra posuerunt,
& diem dominicum inquiete ducere statuerunt. Cunque die dominico multi de nobilibus & principibus facere
concordiam attentarent, quidam protervi viri de castris Guelphonis eruperunt,
quibus alii ex castro Tubingen occurrunt, conflictus oritur circa castra, comes de Veringen vexillifer fuit Guelfonis, affuerunt & tres
episcopi in castris: Augustensis, Spirensis & Vuormaciensis, Bertoldus
quoque, dux de zaeringen. Supervenerat autem nocte praecedenti in castrum Tubingen ex Rhetiis dux Fridericus, Cunradis regis filius de
Rotenburg dictus, cum mille quingentis equitibus, aderat & comes
Zolorensis, hi omnes erumpentes ex oppido & pugna facta in fugam vertunt
obsessores, qui quidem dispersi atque confusi, fuga facta nongenti ex eis sunt
capti, alii vero aegre sylva salutem quaerentes evasere, ipse autem dux Guelpho ad castrum Acheln duobus vel tribus comitatus se
proripuit. Excitus Guelfo senior tali
infortunio filii de Italia cum
imperatore Friderico in Alamaniam rediit, egitque, ut eius mandato
captivi omnes relaxarentur, ac reformata est inter praedictas partes pax,
quae per anni spacium tantum duravit. Nam Guelpho iniuriarum memor
terram Palatini rursum depopulatur, & duo castra ipsius Kelmintz &
Vuilar destruxit, in quibus sexaginta viros cepit. Tunc Palatinus fractus animo Fridericum ducem de Rotenburg, qui
Guelphoni plaerunque adversabatur, interpellavit, qui etiam eius causa filium
regis Boemorum cum gente saevissima advocavit. Hi totam fere Germaniam a
nemore Boemiae per Bavariam & Sueviam immaniter vastavere, & suis
spurcitiis foedavere, tandem providentia imperatoris dictus Palatinus in potestatem se Guelphonis
tradidit apud Ulmam coram
imperatore & principibus, & Guelpho eum in exilium misit ad castrum Nuenburg in Rhetia Curiensi, ut
scribit Otho de sancto Blasio. |
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-190 v>
Achela castrum.
Reditus
Imp<eratoris> & Guelfonis in Germ<aniam>
Guelphi
successus
Paschalis
pontifex
Alex<ander>
in urbem revocatur.
Chronographie Generatio XXXIX. <2-191 r>
Tertia
Friderici in Italiam profectio.
Archepiscopus
Colonien<sis> obsessus.
Romanorum
strages.
Raino comes.
Emanuelis apud
Pont<ificem> legati.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-191 v>
Frid<ericus>
Vaticanum intrat.
Alexandri fuga.
Radicofanum
castrum.
Callistus
Antipapa.
Balduini regis
successus.
Chronographie Generatio XXXIX. <2-192 r>
Patriarcha
captus.
Rainaldum
Turcae capiunt.
Balduini mors.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-192 v>
Motus
hospitalium
Almaricus
Hierosol<ymorum> vi. rex.
Noradini
victoria.
Viri illustres
disciplinis.
Vualdo <Text: Haeresis Vualdensium seu pauperum>
Chronographie Generatio XXXIX. <2-193 r>
Adelheidis.
Armenii se
Pont<ifici> Ro<mano> offerunt
Otho
Frisingensis
In hac generatione Otho Austrius Frisingen<sis> episcopus moritur, in qua etiam chronica sua elegantissime conscripta
terminatur. |
Fridericus
Imp<erator> Sueviam occupat.
Burgundiam
Fridericus occupat.
Boemiae reges.
Zechius
Boemorum princeps
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-193 v>
Boemiae duces.
Boemiae reges.
Ludovicus
Franc<orum> rex.
Chronographie Generatio XXXIX. <2-194 r>
Philippus
Augustus Franc<orum> rex.
Henricus
Co<mes> Palat<inus>
GENERATIO QUADRAGESIMA
Mediolanum
instauratur.
Alexandria
Quarta
Fri<derici> in Ital<iam> expeditio.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-194 v>
Hen<rici>
ducis Saxoniae rebellio.
Brunsvig.
Agitur de pace
Italiae.
Quinta
Fri<derici> in Ital<iam> expeditio.
Improspera
Friderici pugna.
Chronographie Generatio XL. <2-195 r>
Restituta
Pont<ifici> Alexandro pax.
De Othone
Frider<ici> filio.
Non tibi sed
Petro.
Venetis quae
privilegia dederit Alexander.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-195 v>
Friderici
filii.
Almarici
Hierosol<ymorum regis> in aegypto gesta.
Almaricus
foedus cum aegyptiis negligit.
Chronographie Generatio XL. <2-196 r>
Syracini
perfidia.
Saladinus
Sultanus & Calipha.
Damiatan latini
cum graecis obsident.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-196 v>
Incommoda
Hierosol<ymorum> regni.
Balduinus
Hierosol<ymorum> rex vii.
Bald<uinus>adinum
vincit.
Chronographie Generatio XL. <2-197 r>
Saladinus
foedus rupit.
Emanuel II.
Graecorum Imp.
Alexius filius
Emanuelis
Andronicus
Latinos Graecia expulit.
Andron<icus>
Alexium necat.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-197 v>
Isaac graecus
Imperator
Philippus
Franc<iae> rex Iudaeos pellit.
Lucius II.
papa.
Chronographie Generatio XL. <2-198 r>
Iuramentum
Italicarum civitatum.
Lucii de
concub<inis> constitutio
Cotarelli a
Francis caesi
Engeberga
Philippi uxor
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-198 v>
Flandren<sem>
comitatum Philippus occupat.
Hen<rici>
regis nuptiae
Eodem anno <1186>
castrum Brisach a rege henrico initiatur, & hyems satis calida fuit, ita quod in decembri & Ianuario
multae arbores florerent, in quibus circa Februarium pira quantitate avelanae
conspiciebantur, corvi quoque & aves reliquae in Ianuario foetus
produxerunt, sed sequenti anno lxxxvii. <1187> in Martio magna aeris
inclementia & asperitas algoris, & fere usque ad kal. Iunii duravit,
ita quod Pentecost<is> in medio
Maio nix magna cecidit, & fere omnia vina perierunt. |
Urbanus III.
papa.
Bald<uinus>
Guidoni regnum Hierosol<ymorum> tradit.
Caath.
Vix autem evoluto mense
Saladinus revocatis viribus urbem, cui antiquitus nomen erat Petra Deserti, nunc autem Caath dicitur, obsidione vallavit. |
Chronographie Generatio XL. <2-199 r>
Initia
vastandae Hieros<olymae>
Guido ultimus
rex Hierosol<ymorum>
Saladini
adversus Christ<ianos> expeditio
Saladinus
Guidonem regem capit.
Saladini
successus
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-199 v>
Ascalon deditur
Saladinus
Hierosol<yma> capit.
Patriarchae
fuga
Att. de Sicilia
Henrico legata
Chronographie Generatio XL. <2-200 r>
Conventus
principum apud Noribergam.
Gregorius VIII.
papa
Clemens III.
papa.
Qui principes
cruce signati
Decimae
Saladini
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-200 v>
Acam Guido
obsidet
Anceps
Christ<ianorum> & Salad<ini> pugna.
Sibylla Guidonis
uxor moritur.
Chronographie Generatio XL. <2-201 r>
Intestinae
Christ<ianorum> seditiones.
Friderici in
orientem expeditio.
Fuerunt in exercitu imperatoris
isti principes: dux Sueviae
Fridericus, imperatoris filius, Bertoldus, Moraviae dux, episcopus
Herbipolen<sis>, archepiscopus Tarantalianus, episcopus
Monasterien<sis>, episcopus Patavien<sis>, episcopus
Olisburgen<sis>, episcopus Mysnen<sis>, Hermannus, Marchio Baden<sis>, Fridericus de Bergilen,
Cunradus de Dorndoch, multi quoque alii barones ac nobiles. |
Fridericus
Barbarossa in undis perit.
Friderici
Sueviae ducis copiae
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-201 v>
Tancredus
nothus Siciliam infestat.
Coelestinus
III. papa.
Henricus VI. IMP. XCV.
Sicilia Henrico
cedit.
Tusculum
dirutum
Chronographie Generatio XL. <2-202 r>
Constantia
regina capta.
Philippi
Franc<iae> regis expeditio in syriam
Frid<ericus>
Sueviae ducis interitus.
Erat autem eodem anno
<1190> regibus in obsidione existentibus eclipsis solis in vii. gradu cancri, & duravit per quatuor
horas. |
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-202 v>
Acam urbem
christiani recipiunt.
Philippus
Franc<iae> ex oriente discedit
Richardo regnum
Hierosol<ymorum> cedit
Chronographie Generatio XL. <2-203 r>
Richardi
successus varii.
Ricardum Anglum
Lupoldus austrius capit.
Saladini
interitus
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-203 v>
Henrici Imp.
VI. in Siciliam expeditio.
Catana Siciliae
urbs.
Falerni
Henr<icum> recipiunt.
Henr<ici>
VI. Caes<aris> magnificentia
Captivi Siculi.
Chronographie Generatio XL. <2-204 r>
Philippus
Suevorum dux.
Frid<ericus>
II. rex designatus
Per id tempus Cunradus, frater imperatoris, dux Suevorum, movit contra Bertoldum, ducem de Zaeringen, cumque esset in opido Durlach obiit, sepultus in monasterio
Loricen<si>. multi asserebant eum fuisse interfectum a quodam, cuius
uxori vim fecerat, erat enim vir stupris, luxuriis & immunditiis deditus.
Imperator ducatum Sueviae contulit Philippo,
fratri suo, cuius opera praecipua in Sicilia utebatur, is relicta Italia transivit in Alamaniam cum uxore Irena,
Constantinopolitani imperatoris filia, ponens eam in castro Svainhusen, tum de mandato imperatoris regium diadema imposuit Othocaro, regi Boemorum, & paulo post Philippus nuptias
celebravit cum multis principibus ac Baronibus apud Augustam in campo magno, qui dicitur Concio legis. His etiam temporibus procurante imperatore factum est, ut principes
Alamaniae pene omnes filium parvulum
Fridericum assumerent in regem, & ei fidelitatem iurarent, super quo
literas sigillatas miserunt imperatori, erat
tum circiter trium annorum puer. |
Teutonum ad
Hieros<olymam> expeditio.
Innocentius
III. papa
Iope diruta.
Hospitale S.
Spiritus in Saxia.
Innoc<entius>
Romandiolam repetit.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-204 v>
Siciliam
repetit papa.
Philippus Suevus IMP. XCVI.
Othonis Saxonis
IIII. electio
Chronographie Generatio XL. <2-205 r>
Innocentii
papae in Philippum odium.
De Bertoldi
Zaeringen<sis> electione.
Otho IIII. IMP. XCVII.
Thomas
Cantuarien<sis>
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-205 v>
Anglorum regnum
a Ro<mano> Pont<ifice> peti.
Humiliatorum
ordo.
Almaricus
haereticus.
Almarici ossa
dispersa.
Guielmitae
Iudaei cremati.
Chronographie Generatio XL. <2-206 r>
Philippi cum
Rich<ardo> Anglo gesta.
Rich<ardi>
Angli interitus
GENERATIO PRIMA ET QUADRAGESIMA
Io<annes>
sine terra rex Anglorum
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-206 v>
Philippus
Suevus vastat Helvetiam.
Andreas
Ung<arorum> rex
S. Elizabet
Lantgr.
Confer
superiori Ursprin. sniae de Philippi excommunicatione.
Constantiae
interitus.
Chronographie Generatio XLI. <2-207 r>
Turingiae motus
contra Philippum.
Secunda Othonis
coronatio
Hollandiae
comes.
Comes de Lohe.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-207 v>
Secunda
Philip<pi> coronatio.
Germanorum
episc<oporum> schismata.
Nussia capta.
Chronographie Generatio XLI. <2-208 r>
Othonem
Philippus fugat.
Solis defectio
Solis defectum, quem graeci eclipsin vocant, tum accidisse
ultima die mensis Februarii <1206> referunt circa horam diei ferme
tertiam, & multi quidem humanum se caput in sole vidisse testabantur. |
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-208 v>
De germaniae
pace agitur.
Saraceni
Hispaniam vastant
<Comes>
Palatinus <Otho> de Vuitils<pach> Philippum interimit
Chronographie Generatio XLI. <2-209 r>
Att. de
ecclesia Esseling<ensi>
corpus igitur occisi
principis <Philippi> primum
Bambergae in ecclesia maiori non sine multorum lachrymis sepultus fuit,
cuius tamen ossa post annos aliquot per Fridericum II. imperatorem Philippi
nepotem exhumata Spiram sunt translata,
& in maiori ecclesia cum funerali solennitate inter alios reges tumulata.
In quorum quidem illatione Fridericus memoratus Siciliae Apuliaeque rex,
Suevorum dux & regni Hierosolymitani haeres, ecclesiam parochialem in opido Sueviae imperiali Esslingen
cum omnibus iusticiis, pertinentiis, proventibus ac iure patronatus
Spiren<si> ecclesiae contradidit. Quam donationem postea, factus imperator, secundum innatam sibi
clementiam banno imperiali confirmavit, occisus est autem Philippus kalend<is> Iunii anno viii. supra
millesimum ducentesimum <1208>, eodem anno, quo pax inter reges
reformata & treugae fuere factae. |
De ecclesiarum
impignorationibus
Otho IIII.
Philippo succedit.
Schismata
Ep<iscoporum> germ<anorum> abolita
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-209 v>
Super Othonis
matrimonio dispensatur
Att. decretum
contra praedones
Palat<inus>
de Vuitel<spach> proscribitur
Othonis in
Italiam expeditio.
Chronographie Generatio XL. <2-210 r>
Att. dissidii
temp. repositam ab Italis pecuniam.
Othonem
Innocentius coronat.
Discessus
Othonis ex urbe
Papae et
Othonis dissidium.
Otho IIII.
excommunicatur
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-210 v>
Excedit Otho
Italia.
Otho vastat
Turingiam.
Frider<icus>
II. vocatur in Germ<aniam>
Chronographie Generatio XLI. <2-211 r>
Frider<icus>
II. vocatur in Germ<aniam>
Albigesii.
Haeresis
Alsaten<sis>
Friderici II.
in germ<aniam> adventus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-211 v>
Otho in
Saxoniam fugit.
Hagenau
oppugnatur
Frider<icus>
II. Aquisgr<ani> coronatur
Frider<ici>
& Phil<ippi> Franci foedus.
Chronographie Generatio XLI. <2-212 r>
Otho IIII. a
Philip<po> Franco profligatus
Angliae regnum
a Ro<mano> Pont<ifice> accipi
Frider<ici>
altera coronatio
Henr<icus>
Brabantiae dux.
Innoc<entii>
III. constitutiones ex synodo.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-212 v>
Turba imbellis
cruce signata.
Innoc<entii>
III. interitus
Cruciferorum
ordo.
Moniales
primae.
Carmelitae
Dominicus
ordinis Praedicatorum institutor.
Franciscus
Aesinas ord<inis> Minorum autor.
Chronographie Generatio XLI. <2-213 r>
Eremitae
Guilielmitae.
Principes
Germ<ani> cruce signati
Colonien<ses>
in Frid<erici> II. fidem accepti.
Honorius III.
papa.
Gesta
Innocentii III. tempore in oriente
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-213 v>
Graeci imperii
tumultus
Isaac
Alex<ii> frater. Alexius filius Imperatores graeci
Murziflus
Imp<erator> Constantinop<olitanus>
Balduinus
Flandr<ensis> Constant<inopolitanus> Imp<erator>
Bulgari Avares
Chronographie Generatio XLI. <2-214 r>
Hilminolinus
Sarac<enus>
Honorii III.
tempore gesta in oriente
Ioan<nes>
rex Hierosol<ymorum>
Dalmatia
Venetis data
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-214 v>
Damiata seu
Aeliopolis.
Damiata recepta
Tartarorum
origo.
Frider<icus> IMPER. XCVIII.
Chronographie Generatio XLI. <2-215 r>
Honorius
Fridericum Imp<eratorem> execratur.
Dissensio regis
Hierosolymae & legati Apost<olici>
Latini
circunventi.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-215 v>
Damiata Sultano
reddita.
Henricus
Frid<erici> filius Germ<anorum> rex
Iole.
Chronographie Generatio XLI. <2-216 r>
Longob<ardorum>
civitates contra Fridericum.
Gregorius IX.
papa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-216 v>
Altera
Friderici excommunicatio.
Friderici cum
Sultano induciae.
Restituta Frid.
Hierusal. cum regno.
Fridericus
reconciliatus papae
Causa dissidii
inter papam & Fridericum.
Chronographie Generatio XLI. <2-217 r>
Ordo
teutonicorum quando primum Prutenos aggressus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-217 v>
Castrum
Vogelgsang.
Frisiae
inundatio.
Ludo<vicus>
Fr<ancorum> rex.
S. Clara
Austria regio
honore aucta.
Chronographie Generatio XLI. <2-218 r>
GENERATIO SECUNDA ET QUADRAGESIMA
Senatorius
Romae magistratus
Romanorum
rebellio
Frider<icus>
II. in Germaniam rediit
Balduinus II.
Const<antinopolitanus> IMP.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-218 v>
Ioannes Brennus
Constant<inopolitanus> IMP.
Att. studium
graecorum in expellendis Latinis
Fratrum
teutonicorum successus
Fratres gladio
& cruce insigniti
Chronographie Generatio XLII. <2-219 r>
Frider<ici>
in Germ<ania> gesta.
Italiae status.
Ecelinus.
Austriam
Frider<icus> vastat.
Vienna Austriae
in imperii potestate.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-219 v>
Cunradus
Frid<erici> II. filius rex designatus.
Frid<ericus>
Mediolanen<ses> superat.
Io<annes>
Cincius contra Gregor<ium> papam
Chronographie Generatio XLII. <2-220 r>
Tertio
Frid<ericus> excommunicatur.
Ferraria
Estensi Marchioni data
Causa dissidii
inter Greg<orium> & Fricericum
De civitate
Castellae
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-220 v>
Criminatus
Fridericus
Guelfi pontifici
& Gibelini Caesari adhaerent.
Et divisae sunt factiones
etiam nominibus, nam qui pontifici & ecclesiae favebant, Guelfi dicti sunt, qui Caesaris arma
sequebantur, Guibelini, nomen hoc
apud Pistorienses aiunt primo auditum. Sed utriusque sane appellationis antiquior origo sub Cunrado III., qui
circiter annum domini M.C.xxxviii. <1138> imperium inierat, in pugna
quadam coepit, quom Guelfi auxiliares copiae symbolum quasi sibi haberent, Hie Guelph, qui vero sub Cunradi
caesaris signis erant, Hie Guaibelin,
clamarent, Cunradus enim Suevus in eo pago vetustae nobilitatis VVaiblingen
ferebatur nutritus, hinc Caesariani Guibelini, pontificis sociis Guelforum
nomen mansit, quod olim Guelfus Italica auxilia contra caesarem Cunradum duxerat.
Eius rei supra in generatione
xxxviii. meminimus bonorum scriptorum autoritae freti. |
Vuaiblingen.
Entius
Frider<ici> filius
Chronographie Generatio XLII. <2-221 r>
Frid<ericus>
urbem Romam aggreditur.
Secundo
Frider<icus> Romam invadit
Concilium de
Friderici abrogatione interceptum.
Coelestinus
papa IIII.
Paduanum
studium.
Priscus mos
monetae ex corio
Deficiente autem pecunia
post pignorationem iocalium & vasorum argenti & auri, ut haberent
milites stipendia, fecit monetam de
corio, insignitam sua imagine & subscriptione, quae aureum valerent, edictum ponens in exercitu, ut, quicunque
praesentaret talem monetam Thesaurio suo, accipiet pro ea monetam auream,
quae dicitur Augustanus sicut nunc ducatus, cuius sculptura erat ex uno
latere facies imperatoris, ex altero aquila, & in obsidione Faventina de
illa moneta providebatur stipendiatis, pro qua postea receperunt auream,
sicut erat constitutum, haec Anto. |
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-221 v>
Bela IIII.
Ung<ariae> rex.
Innocentius
IIII. papa.
Att. praeter
aliorum opinionem quando Cardinales liberati.
Lugdun<i>
concilium.
Chronographie Generatio XLII. <2-222 r>
Friderico
imperium abrogatur
Frid<ericus>
epistula se expurgat.
Hen<ricus>
Lantgr<avius Turingiae> Germ<anorum> rex.
Reutlingen.
Iste Henricus obsedit Reutlingen anno domini M.CC.xlvii.
<1247>, quapropter cives votum fecerunt B. virgini pro liberatione,
quia asctricti erant Friderico iureiurando, ipse enim opidum muris cinxerat,
moxque soluta est obsidio, ad quae cives, ut voverant, capellam B. Mariae
sacram, ut hodie cernitur, aedificavere. Idem Henricus Ulmam quoque
obsedit, ubi sagitta in incertum missa vulneratus dysenteria postea moritur. Mortuo Henrico Guilielmus comes Hollandiae eligitur, hic Guilielmus apud Franckfurt exercitum habens, concessit Udalrico comiti in Vuirtenberg
advocatiam monasterii Denckendorff,
de quo habentur literae sigillatae apud eosdem principes. |
Guilielmus
Hollandus eligitur
Denckendorff.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-222 v>
Victoriam urbem
Frid<ericus> condidit.
Vict<oriae>
urbis excidium
Entius captus.
Frider<ici>
II. Suevi interitus.
Uxores
Friderici
Chronographie Generatio XLII. <2-223 r>
Reutlingen.
Esselingen
Divus
Lud<ovicus> Franc<iae> rex Damiatam recipit.
Ludovici in
aegypto successus
Ludo<vicus>
rex capitur
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-223 v>
Damiata
Admurato restituta.
Pastorelli
Cunradus IIII. IMP. XCIX.
Chronographie Generatio XLII. <2-224 r>
Guilielmus IMP.
Cunradi mors & testamen<tum>
Manfredus
Salernitanus princeps.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-224 v>
Innocentii
decreta.
Alexander IIII.
papa
Guilielmi
Hollandi regis caedes.
Chronographie Generatio XLII. <2-225 r>
Dissident
electores.
INTERREGNUM
Othocaus Boemus
Austriam occupat.
Otho Bavarus.
Albertus Magnus
de Loingen.
B. Thomas.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-225 v>
GENERATIO TERTIA ET QUADRAGESIMA
Valuasores
primores partium Frider<ici> II.
Ecelini
interitus
Chronographie Generatio XLIII. <2-226 r>
Venetorum &
Genuae dissidium.
Michael
Palaeologus Constantinopolim occupat.
Ungarorum &
Boemorum congressus
Urbanus IIII.
papa
Brancaleon
magistratus Ro<manus>
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-226 v>
Carolus
Andegaviae comes frater Ludo<vici> regis Francorum.
Cometa.
Anno domini M.CC.lxiii.
<1263> apparuit comes cum magna
cauda, surgens ab oriente magna luce, usque ad medium coeli versus
occidentem suos radios emittens, per tres menses duravit, quo tempore Urbanus mortuus est Perusii, & in cathedrali ecclesia
anno domini M.CC.lxiiii. <1264> sepelitur. Hic Urbanus instituit solennitatem
de corpore Christi, cuius officium B. Thomas composuit, pontifex
indulgentias certas pro festo dedit, quas indulgentias Martinus quintus
duplicavit, addiditque indulgentias ieiunantibus vigiliam festi huius &
communicantibus in festo cuilibet centum dies indulgentiarum & totidem
concessit sequentibus sacramentum ipso die, & quando ad infirmos
defertur. Sustulit etiam eo die interdictionem Eugenius papa IIII. indulgentias a
Martino V. concessas duplicando. Anno M.CC.lxiiii. <1264> Clemens
IIII., Guido ante vocatus, gallicus e villa S. Egidii ortus, Urbano est
surrogatus, sedit annis tribus mensibus novem. Hic uxorem habuit antea & liberos, advocatus famosus & regis
Franciae consiliarius, defuncta uxore factus est episcopus Podien<sis>
& post Narbonen<sis> archepiscopus. |
Festum corporis
Christi
Clemens IIII.
papa
Obiit hoc
tempore Uldricus comes de Vuirtenberg dictus cum pollice.
Chronographie Generatio XLIII. <2-227 r>
Manfredi
interitus.
Cunradinus
Siciliae regnum repetit.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-227 v>
Henrici hispani
conatus.
Fridericus
Hispanus.
Cunradinus
Italiam intrat
Cunradinus
salutatus IMP.
Cunradinus a
Carolo captus.
Chronographie Generatio XLIII. <2-228 r>
Cunradini
Sueviae ducis ultimi miserandus interitus
Entii
interitus.
Alienae
virtutis osores falso Suevos criminantur.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-228 v>
VETUSTISSIMAE VERISSIMAEQUE
SUEVORUM LAUDES.
ATQUI mira rerum mutatio
& fluxa generis humani gloria, Suevorum
gens inter priscos Germanorum populos fama rerum gestarum & probitate
sine controversia illustrior portio fuit. Cuiusque gloria eo usque
crevisse memoratur, quod virtute &
armis imperium orbis meruerit, illudque supra unius seculi spacium
magnificentissime tenuit ac gubernavit, haec eadem viduata suis principibus
nescio qua iniquitate fortunae, ne dicam ignavia, mox substitit, quasi non
extet, cuius rei gratia famam suam extendere, aut quod minus est, tueri
possit. Non desunt Suevis vires, non
potentia, non denique hominum copia eorum, quorum autoritate & sapientia res publica possit gubernari. Sed ubi unusquisque privatae
potentiae studet, nemo est, qui de repub<lica> bene sentiat, aut
quod sentit, ad communem utilitatem referat, nihil mirum, si in rebus pacis
& belli confusa sunt omnia, & consyderate nihil fiat, tandemque gloria, qua diu floruerunt Suevi, necesse est intereat. Cum vero de Suevia Suevorum moribus adeo multa memorandaque apud veteres
inveniantur scripta scitu & laude dignissima, haud ab re putaverim hoc in loco ob patriae amorem, & si non
omnia, illustriora tamen, quae sparsim ab his mandata sunt literis, & quae invenire potui, in unum redigere,
simulque nostrorum temporum rationem habere, ad quod, cum neminem adhuc
animum adiecisse compererim, spero pro rerum gestarum cognitione hunc nostrum
laborem non fore supervacuum. |
Origo situsque
Sueviae.
Suevus rex.
Duregum
Suevus mons.
Venedes.
Vandali
Sueviae
limites.
Chronographie Generatio XLIII. <2-229 r>
Sola Suevia
Alamania
Fertilitas
Sueviae
Danubius seu
Ister Sueviae flumen.
Rhetia Suevia
superior.
Att. Rhetios a
germ<anis> CL<audium> Ptol<emaeum> discernere
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-229 v>
Augusta
Vindelica Sueviae urbs.
Att. de clade
Quintilii
Unde Augustae
nomen
Constantia
Gannodurum seu Vitudura.
Concilium
Constantiae.
Rheni fontes.
Constantiae
lacus
Lacus Constantien<sis> omnium est amoenissimus, multaque castella,
opida & vicos undequaque per ripas habet, aqua est nitida fundo
perspicuo, pisces fert varios quidem & multiplices, terra circumiacens
ferax vini triticique & arboribus domesticis egregie est consita,
regionis forma supra, quam dici potest, pulchra, universa laeta unamque
faciem longe lateque contexens, taceo navigia, quibus quoque adportantur
avehunturque necessaria omnia, lacus vero inferior, Cellensis dictus, minor priore alias non minori
praeditus est in se per gyrum voluptate. |
Cellensis
lacus.
Chronographie Generatio XLIII. <2-230 r>
Albogoia
Hegovia
Nigra sylva
Harcynia. Hercynia.
Bacenae.
Nigra sylva
colitur.
Thermae
naturales.
Sunt & in sylva hac
fontes aquae calidae, hinc surgunt duo
balnea famosa, in opido Baden
illustri, unde Marchiones Baden<ses> nomen trahunt, unum, alterum in
opido Vuiltpaden, quod naturale
dicitur, longe lateque notum, non desunt huic sylvae argenti venae aut fontes salis, nonnulla habet
opida, vicos plurimos, & per gyrum sunt urbes, arces, vici & pagi
decorantes, unde sylva haec alioquin tristis & aspera ex his percommodis
habitandibus non est iniucunda. |
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-230 v>
Alpes Suevicae
Ulma
Neccharus.
Tubinga.
Nortlingen
Othonis sylva.
Dinckelspihel.
Graecoia
Inter eas <Alpes Suevicas> & Danubium sunt plurima opida, villae innumerae, insignis urbs Ulma, Magni Alberti nativus locus Loingen, Vuerdaque Suevica. Inter sylvam nigram & alpes iam dictas amnis labitur praeclarus Neccharus, haud longe a fontibus
Istri ortus, & mox in agrum
Rotvilensium delatus decurrit, inferiorem Sueviam in duas secans partes,
ac itinere ferme quinque dierum auctus rivis pluribus in Rhenum exoneratur, opida illustriora per ripas sunt, Horb,
Rotenburgum, Tubingen, Eszlingen, Stutgarten, Hailpron, Vuimpina, Haidelberga, supra quod opidum arx
fortis ac nobilis, aedificia habens regia magnificentia digna, sedes est
comiti Palatino Rheni, archidapifero sacri imperii, ubi & studium floret
generale. Pars a dextris Necchari alpes praedictas habet in meridie, ad orientem
Noricum, a septemtrione Franconiam, in ea tres sunt regiones, prima incipit
in capite Necchari, quae ab initio parum aspera, at ubi descendens paulatim
extenditur, ager tum clemens est & eximius per colles undique, vitibus
consitus, arboribus domesticis affluens, ferax tritici ac frumenti, crebra
sunt opida, vicorum magna frequentia, sunt nemora, sunt prata, valles, amnes,
pecora, & quod maximum virtutis et opulentiae specimen est, populo tota
regio referta. Altera regio Noricum aspiciens Rhetia est dicta, terra pinguis, dives
& prope sphaerica dives pecorum atque frugum, palustris tamen, vites non
habet, in ea situm est insigne opidum Nortlingen.
Magnam capies voluptatem, si regionis situm aspexeris, ita sane per gyrum
& intra opidis, vicis & castris ceu flosculis exornatur. Regio tertia ingens sylva est, quae Francos a Suevis disterminat, eius
latitudo unius, longitudo per tractum Sueviae trium dierum itinere vix
consum<m>atur. Incipit ab Othonis sylva, vulgo Othenvuald, &
ascendendo non desinit, donec Rhetiam praedictam in latere tangat, habet
autem quasi pro custodia in hoc loco Suevia duo propugnacula adversus
Francos: opidum illustre Hallense,
in quo sunt fontes salis uberes, & extra ager apricus. At ubi plus
ascenderis, occurrit opidum Dinckelspihel
insigne, cuius ager Rhetis est vicinus, licet autem sylva haec montosa sit
& aspera, pascua tamen habet & multa pecora, estque pluribus locis
pinifera, ex qua incolae resinam colligunt, & arborem pinum in varios
usus scindunt, quanquam autem vasta sit sylva, a latronibus tamen bene est
custodita. Servant enim incolae simul & finitimi priscae consuetudinis
ligam in parte periculosiore, quam centenariam appellant, quae, &si sint
diversis subiecti dominiis, patriam tamen mutua ope ab exteris tuentur, sunt
non minus per gyrum & ab intra opida nonnulla, villae plurimae, &
castra permunita. Pars autem inferioris Sueviae ad leva amnis Necchari post nigram sylvam
cum adiacentibus castris, opidis, vicis & agris ad pedes habet pagos
plurimos per sylvas, montes & rivos distinctos, agri famosiores tres
inveniuntur, superior habet a dextris amnem Neccharum,
a sinistra sylvam Hagenschies, ad
pedem montem Heuchelberg, terra
vini ferax et frumenti opulentissima, in nullo impar agro ad dextram
Necchari. Ager vero ultra sylvam Hagenschies maximus est, & Rhenum aspicit.
quam proxime vero Rhenum Suevici iuris sit, non contendo, cum provinciarum
limites pro dominantium potentia saepe varientur. Tertius ager ultra montem Heuchelberg Graichgou vocatur, dives & late patens, hi agri omnes vino, frumento, plantis, arboribus domesticis &
sylvestribus omnique eo, quod ad victum pertinet, abundant, sunt praeclara
opida, vicorum multitudo, terra plena colonis & irrigua, & quod
praecipuum est: aeris salubritate praedita. |
Prisci Suevorum
mores.
Chronographie Generatio XLIII. <2-231 r>
Mercatores.
Equites.
Vinum.
Suevica
religio.
Cleri Suevi.
Nobilitas
Sueviae
Civitates
imperiales Sueviae.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-231 v>
Iudiciorum in
Suevia consuetudo
Alliae clades.
Suevi sub
Ariovisto militantes.
Chronographie Generatio XLIII. <2-232 r>
Sueviae reges.
Vannius.
Marabodus.
Vangio.
Sido.
Italicus.
Crocus
Sumanus.
Suevi Gallias
devastarunt
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-232 v>
Suevorum in
Hispania dominatus
Suevi Albuvini
auxilia
Marsilius.
Duces Sueviae
Hildegardis
Caroli uxor e prosapia Suevica.
Chronographie Generatio XLIII. <2-233 r>
De gregorio V.
papa.
Rudolphus rex.
Fridericus de
Stauffa
Cunradus III.
IMP
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-233 v>
Frid<erici>
Barbaross<ae> caes<aris> gesta.
Pax Constantiae
Henr<icus>
Caes<aris> Barbaross<ae> filius.
Frid<ericus>
II.
Chronographie Generatio XLIII. <2-234 r>
Cunradus
Cunradinus.
Att. Clementis
aeqitatem.
Bondegar
Aegyp<ti> sultanus.
S.
Lud<ovici> franci interitus
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-234 v>
Tunisium
occupatum.
Eduardus Anglus
Gregorius papa
X.
Rudolphus IMP. C.
Rudo<l>phi
confirmatio
Chronographie Generatio XLIII. <2-235 r>
Rudolphi
comitia
Boemi regis
inobedientia.
Innocentius V.
papa.
Adrianus V.
papa.
Io<annes>
xxi. PP.
Rudo<phus>
caes<ar> Marchionem de Baden persequitur.
Austria Boiemis
erepta.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-235 v>
Othoc<ari>
Boemi perfidia.
Dux
Iuliacen<sis>
Othocarum
Boemum rudolfus vicit.
Nicolaus III.
papa.
De comitibus de
Vuirtemberg.
Anno domini M.CC.lxxx.
<1280> Hartmannus comes de
Vuirtemberg, qui habitationem suam habuit in Groningen, opido Sueviae, tertio kalen<dis>
Octob<ris> in castro Asperg
captivus obiit. Erat autem comitatus ipse in tres partes divisus, una pars Stutgardiam obtinuit, altera Urach, tertia Groningen, & secundum opida partium ipsi comites
appellabantur, licet unius essent stipitis. |
Chronographie Generatio XLIII. <2-236 r>
Rotenburg
Burgundiones
imperii pars
Att. quomodo
Romandiola ad Pon<tificem> redierit
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-236 v>
Caroli
Fr<anciae> regis Siciliae conatus
Martinus IIII.
papa
Rudolphi uxor.
Arrago Siciliam
occupat.
Imp<erator>
vicarius in hetruria.
Origo ducum
Austriae
Chronographie Generatio XLIII. <2-237 r>
Summa gestorum
Rudolphi.
Marchiae
Orientalis seu austriae Marchiones.
Att. de Gisela
Cunradi II. uxore
Prior imperii
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-237 v>
Frid<ericus>
Barbarossa e Marchia austriae ducatum fecit
Interrupta
linea ducum Austriae.
De comitatu
Tyrolis
Sigismund<us>
Caesar.
Frider<icus>
III. Caesar.
Max. aemilianus
Imp.
Philip<pus>
Francus contra Arag<onem>
Chronographie Generatio XLIII. <2-238 r>
Honorius IIII.
papa.
De Tusciae
vicario.
Libertas empta
Italiae.
Rudolphus rex
Vuirtembergae co<mitatum> vastat.
Anno domini M.CC.lxxxvi.
<1286> Eberardus, comes de
Vuirtemberg, regis Rudolphi
mandatis diutius reluctando iram in se regis concitavit, unde contractis tam
equitum quam peditum copiis comitatum praedictum armata manu ingreditur,
& omnia, quae potuit, hostili devastatione demolitur. Videns autem comes
Eberardus tantae se multitudini resistere non posse, ad tutiora loca
confugit. Quod cernens rex animositatem comitis Stutgardiam vallavit obsidione, arietibus muros opidi fortiter
concutiens. Verum comes cum suis, qui intus erant, fortius rem aggredientes
maiore, ut referunt, regis damno quam commodo sese ab hostibus defendunt. Ad
ultimum archepiscopus Moguntinus temeritatem comitis ac pariter suorum
viriles animos consyderans, vices suas interponere disposuit, ac post
concussum opidi murum, post incendia vicorum & villarum, post denique
terrae desolationem & plurima spolia in regis gratiam comitem reduxit,
concordiam & pacem inter partes reformando. Quibus peractis Rudolphum comes ut regem recognovit, iuramentum
fidelitatis praestando, deinde xxii. die mensis Februarii rex eundem comitem
cum civibus Eszlingen composuit. Anno domini M.CC.lxxxvi. <1286> comes Eberardus de Vuirtemberg propter diffidationem civitatum
imperialium per Sueviam, quibus comites Albertus
de Acheln, & alius quidam de Teck subsidia ministrabant, eosdem comites
persecutus est, eorumque villas & agros tum igne tum ferro devastans cum
rapinis, caedes non modicas fecit, Verum Rudolphus rex adversus praedictum comitem Eberardum exercitum ducens,
cum plurima illi per terras suas damna intulisset et tandem reconciliatus, in
opido imperiali Eszlingen
praedictum Eberardum ac comites Albertum de Acheln & alium de Teck cum
eorum complicibus in integrum restituit, pacem inter partes reformando. Nam
coemeterium quoddam ipsi comites obsederant, quibus rex Rudolphus per
mandatum iussit, ut soluta obsidione ad propria reverterentur. Verum soluta
obsidione Rudolphus ad xvii. kalend<as> Octob<res> ipsum
coemeterium destrui fecit. Quod animadvertens comes Eberardus in furorem denuo accensus regi rebellare
instituit. Intervenientes tamen amici, pax prius inter regem et comitem
reformata, suo in robore ut consisteret, impetrarunt. |
Comes de Teck.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-238 v>
Nicolaus IIII.
papa
Att. de
aragonia.
Burgravii <im Original: Bnrgrauius> Norinbergenses
Albertus Magnus
Thomas de
Aquino.
Nicolaus de
Lyra.
Chronographie Generatio XLIII. <2-239 r>
<Henricus de
Stahelek> Ep<iscopus> Argent<inensis> a civitate dissidet
De usu primarum <im Text: primariarum> precum
GENERATIO QUARTA ET QUADRAGESIMA
Iudaei
Parisien<sis> crudele scelus
Gravis in
oriente Christian<orum> clades.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-239 v>
Ptolemais seu
Aca postremum amissa.
Rudolphi
interitus.
Rudolphi
laudes.
Andronicus
Palaeologus.
Adulphus de Nassau Caes<ar> CI.
Philippus
pulcher Franc<orum> rex.
Andreas de
Venetiis Ungariae rex.
Chronographie Generatio XLIIII. <2-240 r>
De Carolo
Siculo
Vuenceslaus
Ung<arorum> rex
Otho Bavarus
Ung<arorum> rex.
Carolus Siculus
Ung<arorum> rex.
Coelestinus V.
papa.
De abdicando papatu
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-240 v>
Bonifacius
VIII. papa
Dangiani &
Caroli de Sicilia pacta.
Frid<ericus>
Aragonus Siciliam occupat
De tartaro
Chagano
Guido
Flandr<iae comes>
Chronographie Generatio XLIIII. <2-241 r>
Adulphus
Caes<ar> Anglo iunctus.
De Adulfi
Caes<aris> abrogatione
Adulphi
interitus.
De Alberti
Caes<aris> electione.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-241 v>
De Columnensium
& papae dissidio.
Albertus Caes<ar> CII.
De Iubileo
Comes Flandriae
captus.
Chronographie Generatio XLIIII. <2-242 r>
Flandren<sium>
victoria.
Alborum et
Nigrorum factiones
Papae &
regis Franc<iae> dissidium.
Alberthi
Caes<aris> confirmatio.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-242 v>
De Bonifacii
interitu
Bonifacii VIII.
temeritas.
Alberti &
Vuenc<eslai> dissidium.
Suitensium
origo.
Chronographie Generatio XLIIII. <2-243 r>
Scriptoris
ignorantia.
Suitzen.
Qui ubi consederant Saxonica
lingua feruntur dixisse, 'Hie Vuollent Vuir schvitten', id est 'hic volumus
in sudore terminos custodire', a quo verbo 'Svitten' "Svitzer" dicti sunt. Et quia pro hac custodia sanguineum sudorem emissuros se professi sunt,
arma acceperunt pro signo aut vexillo penitus sanguinei coloris nullo alio
colore admixto. |
Benedictus XI.
papa
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-243 v>
Flandren<sium>
vindicata libertas
Clemens V.
papa.
Tralatio
Sed<is> Ap<ostolicae> in Galliam
Chronographie Generatio XLIIII. <2-244 r>
Fratricell<orum>
haeresis
Att. Alberthus
Imp<erator> Boemia deturbat Henricum
Templarii
deleti.
Acta cum
Templ<ariis> in Germania
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-244 v>
Alberti
Caes<aris> caedes
Henr<icus> VII.
lucenburg<enisis> Imp. CIII.
Chronographie Generatio XLIIII. <2-245 r>
Eberardi comitis
de Vuirtemberg rebellio
Anno domini M.CCC.IX.
<1309> ... Tum Germaniae motibus consulturus Henricus, cum principes
reliqui in regis fidem convenissent, comes
Vuirtenbergen<sis> Eberardus rebellionem meditatus est, aiunt in
causa fuisse, quod cum imperii civitatibus aegisset multa temere, quae sub
Rudolpho Imp<eratore> nuper ereptae fuerant dominio Vuirtembergensi,
post Cunradini interitum graviter vexatae aliquot annos usque ad Rudolphum.
Itaque Henricus civitatum fidem accepturus accepit, quae in illas commisisset
comes Vuirtembergensis. Spiram adiit, quo mox & Eberardus comes ducentis equitibus stipatus
venit. Sed cum agi nihil inter Henricum Caes<arem> & Eberardum
comitem concordiae causa posset, comes indignanter recessit, contra quem
rebellantem rex grandem exercitum vocavit, erat enim comes, ut scribit
Iacobus Moguntin<us>, de domo Guelphorum seu Camera Franciae, &
aliorum Tusciae ac Longobardiae Guelphorum originem trahens. hunc rex per principes, Barones & civitates imperiales opidis suis
& castris fere omnibus aut destructis omnino aut captis depauperavit, ut
ex lxxx. munitissimis castellis & opidis duo & lxx. expugnata
ademerit, ubi & castrum Vuirtemberg extitit destructum. Itaque belli angustia undique pressus ad castrum Asperg munitissimum fugit, quo obsesso fugientem Rudolphus Marchio de Baden sororius
suus in opido Besiken recepit.
Verum post mortem Henrici Caesaris idem comes omnia deperdita recuperavit,
& plura alia, ita ut ditior &
potentior factus fuerit, quam prius erat. Sed tamen, ut scribit
Hermannus, ille beneficii Marchionis oblitus castrum illorum Richenberg obsedit, de quo per
Marchiones & eorum auxiliatores ignominiose repulsus fuit, & prae
dolore rediens Stutgardiam impoenitens obiit, sepultus ibidem. De hoc, quod impoenitens obierit, nimis temere scripsit Hermannus, quum
in ecclesia ut Christi fidelis sepultus inveniatur. De castro autem Richenberg memini me literas legisse, quod hoc castrum
dotis nomine cum filia Marchionis de Baden comiti in Vuirtemberg datum sit
his pactis, ut nisi daretur certa summa pecuniae perpetuo, apud domum de
Vuirtemberg maneret, et sunt literae de antiquiore data. Eodem quoque tempore idem Henricus comitem Cunradum de Oetingen, dictum Schrimpff, proscripsit, & in
tamen depopulatus est, ut quasi mendicus veniret in monasterium Kaiszheim ordinis
Cistercien<sis>, ubi panem tribulationis usque ad mortem comedisse
fertur. |
Besika.
Richenberg
Comit<em>
de Oetingen
Italica Henrici
VII. expeditio
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-245 v>
Hen<ricus>
VII. Mediolani coronatur
Att. totam
Italiam se Henrico dedere.
Hen<ricus>
urbem romam ingreditur.
Hen<ricus>
VII. coronatur Romae.
Chronographie Generatio XLIIII. <2-246 r>
Hen<rici>
VII. constitutiones.
De interitu
Henr<rici> vii. IMP.
F<rater>
Iacobinus Ord<inis> Praedicat<orum>
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-246 v>
De Bonifacii
pontificatu.
Liber
Clementinarum
Lud<ovicus>
Hutinus Fr<anciae> rex
Fridericus
Aust<riae> Ludovicus Bavarus electi CAESARES
Caesarum
coronatio
Chronographie Generatio XLIIII. <2-247 r>
Schisma regni
Germanici.
Io<annes>
papa XXII.
Novus ordo.
Origo dissidii
inter lud<ovicum> & Io<annem>
Rud<olphus>
Pal<atinus> proscriptus.
De Marchionibus
Branden<burgensibus>
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-247 v>
Coelestini
Rhodus a
christianis recepta
Philippus
Longus
De turcis.
Othomanorum
origo
Turcia quae
olim Asia.
Caramanus
Asambecus
Sequitur Generatio quinta & quadragesima.
Chronographie Generatio XLV. <2-248 r>
Guelforum &
Gibel<inorum> dissidia
Philippus
Valesianus.
Att.
Frid<ericum> Austrium a papa vocatum
Frid<erici>
copiae in Italiam missae.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-248 v>
Petrus Roberti
filius.
Congressus
Ludo<vici> & Frid<erici> Caes<aris>
Io<annes>
xxii. Ludovicum execratur.
De Friderico
austro liberato.
Chronographie Generatio XLV. <2-249 r>
Ludovicus
Bavarus Italiam ingreditur
Motus
long<os> lud<ovicus> composuit.
Lud<ovicus>
Augustus Romae coronatur.
Antipapa
<Nicolaus>
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-249 v>
Io<annes> rex Boemus vastat
Italiam.
Carinthia
Austriis data
De comitatu
Tyrolis
Benedictus XII.
papa.
Chronographie Generatio XLV. <2-250 r>
Ludo<vicus>
in gratiam recipi petit.
Att. Franci
regis contra Ludovicum technas.
Regnum
Fr<ancum> Eduardus infestat
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-250 v>
Ludo<vici>
ad Francum scripta.
Concordia
Ludo<vici> & Franci regis
Ludovici
Caes<aris> adversus Pont<ificem> bulla.
Chronographie Generatio XLV. <2-251 r>
An
Imp<erator> ante confirmationem papae dicatur
De processu
Io<annis> xxii. contra Ludo<vicum>
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-251 v>
Dantes
Okam.
De Iudaeis
De Udalrico
Vuirtemberg<ensi> co<mite>
Circa haec tempora <1339>
in civitate Metensi solennis curia habebatur, a principibus fiebant
torneamenta, hastiludia ac parlamenta, ibi Ulricus comes de Vuirtemberg honorifice tenebatur, quem redeuntem iuxta opidum Bonfeld
per insidias, miles de Vinstingen
captivavit, nil tale metuentem, neque diffidatum, eundem aliis dimissis
captivum ad partes suas duxit, ubi comes pro liberatione sua centies mille
marcas argentis persolvit. |
Chronographie Generatio XLV. <2-252 r>
Franc<iscus>
Petrarcha.
Clemens VI.
papa
Att. dolum
legatorum Ludovici.
Eberardus Comes
de Vuirtem<berg>
Anno M.CCC.xliii.
<1353> ortae sunt lites inter domum Austriae, comitem Eberardum de Vuirtemberg & comitem de Schelcklingen,
propter opidum Ehingen, quod dux
Austriae a comite de Schelcklingen comparaverat certis condicionibus, & Mengen oppidum fuit devastatum per
comites de Vuirtemberg non sine damno partis utriusque. Nam comes suorum suppetiis adiutus comitem exercitu iusto petiit, cui
quum obviam venire non potuit, apud Mengen resedit, quod animadvertens comes Eberardus,
ut erat vir animo imperterritus, castra obsedit, ac tandem in deditionem
accipiens devastavit. |
Novum dissidium
papae & Ludo<vici>
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-252 v>
Andreas apuliae
rex.
Ioanna.
Henr<icus>
de Viernber<g> Moguntin<us archepicopus>
De Caroli IIII. electione. <IMP
CIV>
Chronographie Generatio XLV. <2-253 r>
Flagellatorum
secta.
Carolus IIII.
Bunnae coronatur
De
schis<mate> Moguntino.
Nicolai
Ro<mani> senatoris superbia.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-253 v>
Germani
principes vocantur Romam.
Induciae inter
anglos & Francos.
Lud<ovici>
Bavari Imp<eratoris> interitus.
Chronographie Generatio XLV. <2-254 r>
Forma
absol<utionis> adhaerentium Lud<ovico>
Basilei Carolum
excipiunt.
De Nicolao
Tribuno
Alia
Imp<eratoris> electio.
Crudelis
pestilentia
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-254 v>
Iudaeorum
supplicia
Att.
declaratoriam censurarum.
De leprosis.
De delphinatu
Carolus Ung<ariae> rex.
Chronographie Generatio XLV. <2-255 r>
GENERATIO SEXTA ET QUADRAGESIMA
Guntherus Comes
de Svartzenburg electus.
Guntheri
interitus
Francoford
Carol<us>
rex coronatur.
Ioannes
Fran<corum> rex
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-255 v>
Udalricus
Co<mes> Vuirtemberg<ensis>
Anno millesimo tricentesimo
quinquagesimo secundo <1352>, Ludovicus Marchio Brandenburgensis,
Bavari filius, sororem Elizabeth
speciosissimam desponsavit filio Mascini Canis Scaligeri Veronensi, plurimos
cum eodem habens filios, quae mortuo marito postea anno domini millesimo
tricentesimo sexagesimo secundo <1362> Udalrico Comiti in Vuirtemberg nupsit, ex eoque Eberardum
cognomento Pium generavit. Udalricus vero praedictus in acie prelii apud
opidum imperilae Vuilam est
occisus, ut inferius dicetur. Et ipsa aliquanto post moritur, ac in ecclesia
collegiata sanctae Crucis in oppido Stutgardiensi
maximo cum honore sepelitur, in qua & beneficium fundavit. |
Sigis<mundus>
Marchio Brandenburg<ensis>
Innocentius vi.
papa
De ducibus
Aurelianis
Burgundiae
duces.
Andegaviae
duces.
Chronographie Generatio XLVI. <2-256 r>
Obsidetur
Duregum
Altera
conspiratio
Att. ruptam cum
Lupoldo austrio pacem.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-256 v>
Lupoldus
Sempach obsidet
Lupoldi
interitus
Lupo<ldi>
Fili<ii> strages.
Carolus IIII.
Italiam ingreditur.
Carol<us>
IIII. Romae coronatur.
Chronographie Generatio XLVI. <2-257 r>
Egidius
Card<inalis>
Anno M.CCC.LVI.
<1356> facta est eclipsis solis
& lunae, secuta est magna mortalitas, terrae motusque maximus, ita ut
in partibus Rheni plura castra, turres & domus corruerunt, civitas
Basilien<sis> & eius ecclesia vehementer concussae sunt. |
Errores
Bertoldi Rorbace<nsis>
Eberardus
Co<mes> Vuirtembergen<sis> bello a Carolo IIII. petitus.
Anno domini M.CCC.lx.
<1360> Eberardus comes de
Vuirtemberg, praeses Sueviae seu advocatus provincialis super xxiiii.
civitates imperiales a Carolo & antecessoribus suis imperatoribus
constitutus, cepit easdem civitates illicitis exactionibus praegravare, super
quo civitates apud imperatorem remedium quaerunt, quare imperator de his excessibus & nonnullis aliis comitem
redarguit, & quod cessaret, ei praecepit. Quae omnia contemnens ligam cum ducibus Austriae sine exceptione
imperatoris fecit, durante itaque rancore multi se principes interposuere
quaerentes partes componere, sed nil profecerunt, tandem civitates per
Sueviam orabant imperatorem, ut ipsis capitaneum daret, & suis expensis
se vellent vindicare. Tunc imperator dedit eis ducem Rupertum
Bavarum, & praecepit nihilominus civitatibus in ripa Rheni illis
auxilia mittere. Unde ante festum Assumptionis B. Mariae virginis imperator contractis
copiis cum regibus Ungariae & Lituaniae, & pluribus aliis fidelibus
& infidelibus venit Norinbergam, ducens exercitum supra tria millia galeatorum,
cum quibus descendit, & opidum
Alen obsedit, quod olim comites de Oetingen pro xx. millibus florenorum
comiti de Vuirtemberg impignorarant. Quo evicto ad Eszlingen
profectus est, interea Rudolphus, dux
Bavariae, cum civitatibus super Rhenum ascendit per vallem comitis Zabergau dictam, quaedam castra destruens,
& xxx. villas expoliatas igne ferroque vastavit, Marchio vero
Baden<sis> a Carolo vocatus, venire recusavit, asserens consanguineum
suum nolle impugnare. Refert Chronica S. Blasii, quod Carolus imperator in die S. Augustini
obsederit opidum Schorndorff, dux
vero Rupertus, comes Palatinus, obsederit opidum Groningen, Augustenses, Constantien<ses> & aliae
civitates obsidione cinxerunt opidum
Goppingen, tandem pacis mentio facta est, episcopi enim
Augusten<sis>, Argentin<enisis> & Spiren<sis>
coassumptis idoneis hominibus concordiam in hunc, qui sequitur, modum
fecerunt. Quum scilicet comites de Vuirtemberg ligam, quam fecerunt cum
ducibus Austriae, cassarent, & eidem renunciarent, quam imperator dicebat
contra se factam, quodquod resignare et imperatori advocatiam imperialem seu
provincialem civitatum imperii per Sueviam cum omnibus iuribus suis &
munimentis. Item quod omnibus imperio subditis coram imperatore vel iudice ab eo
deputato de iusticia responderet. Hoc modo deberent etiam stipendiati ab eis & auxiliares facere. Item quod non deberet comites, barones, nobiles aut ministeriales imperii
contra imperium conducere. Item comes de Teck & Pincerna de Limpurg & omnes alii partium
comitis deberent gratiam imperatoris plenam habere, ducibus Austriae dumtaxat
exceptis, e contra omnes partium imperatoris comites deberent salvos atque
securos dicere, & quod universi captivi ab utraque parte detenti deberent
indemnes dimitti. Item castra & munitiones comitum ac servitorum suorum evictae,
deberent sine cunctatione restitui, excepto opido Alen cum attinentiis, quod deberet cum imperio manere. Nonnulla quoque alia deberent resignare, de quibus omnibus refert chronica
ad S. Blasium eas resignationes verbo non autem re factas. Nam postea anno
M.CCC.lxxiii. <1373> dictus comes nomine Caroli imperatoris a
civitatibus imperii per Sueviam grandem exegit pecuniam. Et cum recusarent dare, congregato grandi exercitu civitates multis
damnis affecit, tandem concordiam nonnullae cum comite facientes pecuniam se
daturas promisere, nam Ulmen<ses> dederunt LII millia florenorum,
Eszlingen .xv. millia, Rotvil x. millia, Rutlingen xv. millia, Lindou sex
millia, Constantia xl. millia, impetratis quibusdam privilegiis. Volebant tunc nonnulli imperatorem illis comitibus solatii ac recompensae
causa exactam omnem pecuniam dimisisse secundum eandem Chro<nicam>,
fama enim erat, ut Iaco<bus> Moguntin<us> refert, comites ex resignatione
advocatiae provincialis aliorumque, necnon castrorum & terrarum
vastatione annuatim in xxx. millibus floren<orum> fuisse damnificatos. Eodem quoque tempore, ut fertur, advocatiam monasterii
Mulbron<ensis> comites ipsi resignare coacti sunt, quam postea comes
Palatinus obtinuit, & hodie possidet, anno tamen M.D.iiii. <1504>
bello recuperatum est sub rege Max.aemiliano a duce Ulrico de Vuirtemberg,
quemadmodum plenius dicetur suo loco. |
Schorndorff.
Hala opidum.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-257 v>
Mulbron
monasterium.
Att.
Lud<ovici> II. exemplum qualem cleri habitum probarit.
Pragae schola.
Norinbergen<sium>
seditio.
Chronographie Generatio XLVI. <2-258 r>
Sophia
fil<ia> Co<mitis> Vuirtemberg<ensis>
Anno domini M.CCC.lxi. <1361>
Eberardus comes in Vuirtemberg
magnum habuit in Stutgardia parlamentum in torneamento ac hastiludiis
aliisque spectaculis, pro eo, quod filiam
suam Sophiam duci Lotharingiae copulavit, fuerat in nuptiis Albertus, dux Austriae, ac alii
principes, comites, barones, & nobiles, eratque fons arte factus, vinum largiter fundens. Invitaverat autem idem comes imperatorem, qui, &si voluntarium se
obtulerit, postea tamen audito, quod tantam hominum congregationem faceret,
venire, ut fertur, formidabat. |
Urbanus V.
papa.
S. Brigitta.
De Bernabove.
Friburgum
Austriae duces occupant
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-258 v>
Vuencesl<aus>
rex designatus.
Carolus
Io<annis> Franci filius.
Philippus
Burg<undiae> dux.
Arelatense
Regnum.
Gregorius XI.
Papa.
Chronographie Generatio XLVI. <2-259 r>
Gentium
alluvies nova
Gregorius XI.
Romam rediit.
Strages comitis
Vuirtemberge<nsis> apud Reutlingen.
Anno M.CCC.lxxvii.
<1377> feria quinta post sacrum diem Pentecostes apud opidum Reutlingen occisi sunt complures
comites, barones, milites ac nobiles de familiaribus stipendiatisque comitum
de Vuirtemberg. Narraturque factum hoc modo ab opidanis de Reutlingen & ita
scripserunt rem gestam civitatibus sociis. Bello existente inter comites de Vuirtemberg & civitates imperiales,
quinta feria praedicta in nocte exierunt cives opidi cum sociis quingenti
numero, & mane facto pecora apud opidum Urach & Tetingen praedam abegerunt, villam Tetingen
incenderunt & exusserunt, deinde ducentes praedam, pervenerunt prope
opidum suum Reutlingen, ibi illis obviam venerunt socii. His intellectis Ulricus iunior comes de Vuirtemberg cum satis iusto
exercitu equitum, pertendens eos opprimere, antequam se ad opidum reciperent.
Verum cives in opido per unam portam solito clausam via facta excurrunt,
sic comes cum suis circumdatus ab hostibus, qui pedites adversus comitem
& equites suos pugnantes eos ut pecora interfecerunt. Occisi sunt ex nobilitate, qui
annotati sunt: Fridericus comes
de Zollern, Udalricus comes Palatinus de Tubingen, Ioannes comes de
Svartzenberg, dominus Gotfridus Schoderer de Vuinshen miles, qui tenuerat
vexillum eo die, Svigerus de Gundelfingen Baro, Reinhardus de Nyperg miles,
Ioannes de Seldeneck miles, Longus de Ererltzhen miles, Bernardus de Sachszenheim miles, Fridericus filius, Vendus Franco
miles, Vuolfo de Stamhen, Magister curiae comitis de Vuirtemberg, duo Burkardi Sturmfeder, Benzo Keib de Hohenstain, Ioannes de
Rudenberg, Ioannes de Lustnou, Sifridus de Vellenberg, Cunradus de Hoefingen,
Cunradus Kyfer, Vualtherus de Hohenfels, Svigerus de Gemingen, Scharbo de
Bernhusen, Sifridus Vualer & Henricus Vualer, Kirchher in holman, Cuno
Truchses de Buchishusen, Albertus de Killer, Eberardus de Stoffeln &
Bonlan<den>, Eberardus de Sternenfels, advocatus Zabergouae, Henzo de
Liechtneck, Ioannes de Sperberseck,
Andreas de Gyslingen, Ulricus de Liechtneck, Diopoldus de Nydlingen, Cunzo de
Stamhen, Vuolfo de Pfauhusen, Vuolfo de Iungingen,Vualterus Spet de Esteten,
Henricus Mager, Sifridus Franco de Erdtbach, Hermannus de Ratbocen Franco,
Ioannes de Grunbach Franco, Cuntz de Hedikem, Rafe de Liechtenstain, Vuolfo
de Urnhofen, Volcklinus de Kruthem, Ioannes de Grunbach, Ioannes de Vuinshem
Franco, Guilielmus Durer de Kraishem Franco, Cunradus de Limppach Franco,
Hermannus de Boenstain Franco, Stainsfeld Franco, Andreas Zobel Franco,
Rupertus de Gebsydel Franco, Ioannes Esel de Lor, praedicti omnes fuerunt de
nobilitate. Ex famulis nobilium perierunt xiii. Omnes, ut supra scriptum est, spoliati sunt armis ab ipsis de Reutlingen
victoribus, & ad preces cadavera eorum permissa sunt avehi & alibi
sepeliri. Comes vero de Vuirtemberg iunior Uldricus
Eberardi filius vulneratus cum nonnullis evasit, & ad arcem Acheln se
recepit, sub qua Reutlingen opidum est situm. Anno praecedenti <1376> Carolus Imp<erator> obsedit Ulmam,
adhaesitque sibi comes Eberardus de
Vuirtemberg, sed nihil obtinuerunt. |
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-259 v>
Vuenceslaus Caes<ar> CV.
Anno salutis M.ccc.lxxviii.
<1378> Carolus Imp<erator> moritur,
& reliquit duos filios Vuenceslaum
natu maiorem, & Sigismundum,
natum maiorem ante obitum suum caesarem appellavit. Hic Vuenceslaus cum iam cum
patre regnasset annis octo, post obitum patris confirmatus, imperavit annis
xxii, quamvis imperii corona caruerit, vir quidem ignavus & patri
dissimilis, sub eo orta est Haeresis Hussitarum, eo tamen iam ab imperio
amoto. |
Eodem anno Gregorius in Italiam
veniens legatos ad Florentinos misit, eosque adhortatur, ut aequas pacis
conditiones in negocio dissidii non detrectent. Verum, ut Anto. scribit, alia
erat mens pontificis, factam scilicet missionem illam non ad pacem, sed
seditionem atque discordiam civium spectare, oratores enim misit, qui ad
populum, non ad magistratus promerent, verum populus omnia ad magistratus
remisit, ita deteriorem potius rem oratores quam meliorem fecerunt, quare
paulo post contempto interdicto, quod illuc usque servatum fuerat, celebrare
per urbem agrumque cunctis in templis sacerdotes iussi sunt, quod qui
fecerunt, crimen nequaquam evaserunt. Et legitur in chronicis, quod habito super his consilio a canonistis,
consultum fuit super eo per eosdem civitatem non teneri ad observationem
censurarum a papa prolatarum, quia ex odio & inimicitia ad eos movebatur,
id tamen videtur potius adulatorium fuisse, quia secundum Gregorium sententia
pastoris sive iusta sive iniusta timenda est & servanda, nisi contineat
intolerabilem errorem, quod ibi non fuit. Interea pontifex conciliatis prius
Bononien<sibus> ad arma conversus est, variaeque strages hinc inde
factae, post multa animadvertens suos conatus non habere prosperos successus
Florentinosque obstinatis animis cepta persequi, & quia pecuniae obediunt omnia, mitigata eius animositate, de pace
cepit cogitare. Mittuntur hinc inde legati fuissentque Florentini data
pecunia ad pacem inclinati, protracta tamen est conventio, ita, quod pontifex
ante sit defunctus, quam conclusa esset pax. Non invenitur post mortem papae
magnam secutam fuisse vindictam, forte propter schisma mox exortum, refert
tamen Anto. censuras postea ab Urbano relaxatas. Ego reperio in Chronica S. Blasii,
quod Gregorius XI. anno M.CCC.lxxii. <1372> misit legatum ad Alamaniam
Heliam de Verdone cum mandato ad
exigendam decimam omnium fructuum ecclesiasticorum, & eius mandato
episcopus Constan<tiensis> fulminavit adversus resistentes processus.
Totus autem clerus sub dominio Vuirtembergen<si> & plures alii, maiorque
pars totius diocesis formaverunt appellationem ad papam expressis causis,
quod non possent solvere, collector decimarum primus fuit episcopus
Vuormacien<sis>, deinde Augusten<sis>. Clerus vero de Brisgaudia
& circa lacum non restiterunt, & sic schisma fuit in clero. Aliquid
enim contra processus celebrabatur divina, aliquid non, deinde legatus
compositionem accepit, & de quatuor marcis dabantur quinque floreni
Rhenen<ses> vice duarum procurationum, dux autem Albertus suis literis
mandavit in terra sua omni clero sibi subiecto, quod dictam decimam solveret. Anno domini M.CCC.lxxviii.
<1378> quinto
kalend<is> Aprilis Gregorius
accurate agens omnia, quae ad pontificem pertinent, intolerabili vesicae
dolore moritur, sui pontificatus
anno vii. mense quinto, sepelitur in basilica B. Mariae Novae. Gregorius hic positus in extremis habens in manibus sacrum Christi
corpus, protestatus est coram omnibus, ut caverent ab hominibus sive viris
sive mulieribus sub specie religionis loquentibus visiones sui capitis, quia
per tales ipse seductus dimisso suorum rationali consilio se traxerat &
ecclesiam ad discrimen schismatis imminentis, haec Gerson li<bro> de
examinatione doc<ta> secunda parte, tertia consyderatione, ubi etiam
ponitur, quod hic papa in Avinione per Aecaterinam de Senis inductus est,
quod se Romam transtulit caeteris Cardinalibus dissuadentibus. Ex quo paulo post subortum est schisma in ecclesia, hoc anno mortuo
pontifice, quod diutius duravit quam aliud quodcunque annos videlicet
circiter xxx. & demum sublatum est in concilio Constan<tiensi>, ut
patebit. Schisma ita initium sumpsit mortuo Gregorio & eius exequis ex more
celebratis: clerus populusque Ro<manus> Cardinales obnixe rogarunt, ut
Italicum eligerent, qui ecclesiam Ro<manam> & rempub<licam>
gubernaret, alioquin de christiano nomine actum esset. Ideo autem Italicum
petebant, ne, si gallicus deligeretur, romana curia iterum in Galliam
migraret. Quibus Cardinales benigne respondentes se pro posse eorum votis
obtemperaturos promiserunt, iubentque bono animo essent. Gallici autem quaerebant facere gallicum. Intrantes patres conclave
Bartolomaeum Neapolitanum Barensem archepiscopum ad deliniendos romanos
deligere statuerunt, ut postmodum tutiori in loco alium subrogarent. At vero unus Cardinalium ex gente Ursina, qui ad id toto animo aspirabat,
ut pontifex fieret, statim ab extra Romanis nunciat gallum esse electum, quod
cum vulgus audisset, conclave evestigio multo tumultu effregit, minisque
& terroribus patres concussit. Sed cum didicisset Italicum, id est
Barensem, creatum, conquievit, alias, ut Leonardus ad terrorem
Ro<manae> plebis scribit, Barensem Italicum creatum Urbanumque VI.
appellatum, haec electio celebrata fuit anno
domini M.ccc.lxxviii. <1378> in Iulio mense, hunc Urbanum
Cardinales posteris diebus principibus & civitatibus per orbem, ut moris
est, literis intimaverunt canonice electum in Ro<manum>
Pont<ificem>. Fuit autem in homine natura inquieta & dura. Post mensem vero tertium
in calores urbanos galli culpam reiicientes a Pont<ifice> petunt, ut
sibi proficisci Anagniam cum bona eius venia liceat aeris mutandi gratia. Sed
revera severitatem Urbani reveriti abiere, nam semel atque iterum eos ad se
vocatos admonuit, ut nec dona nec munera acciperent, dum causas agunt, vel
dum patrocinium suum praestarent, interminatus se acerrime puniturum in
simonia deprehensos aut iniustas causas foventes. Atque papa ostendit sibi
placere & ita velle, ut pompam dimitterent familiarium & equorum,
quia in tales sumptus consumerent pauperibus debitum ac basilicis
restituendis. Et quia sentiebat Cardinales Gallos de reditu curiae in galliam
mentionem facere, aperte ostendit se Romae mansurum, quam dicebat fundamentum
ecclesiae universalis. His itaque rationibus moti Cardinales
gallici, qui pro arbitrio animi omnia prius agebant, Anagniam primo
pergunt, & inde mox ad civitatem Fundos, regina enim Apuliae, Ioanna,
suspectum habens Urbanum, ne sibi adversaretur, cum percepisset Cardinales
male contentos de electione facta, per eos significavit eis, ut dicitur, secreto,
quod ad civitates regni sui tuto possent accedere & aliter disponere.
Unde & de securitate confisi illuc accesserunt primo in Urbanum ut falsum
pontificem invecti, quod dicerent papam vi creatum, cum electio illa &
coronatio in loco minime tuto sit habita, in qua libera deberent esse
suffragia, ipsi enim a populo Ro<mano> coacti sunt Italicum potius quam
gallicum eligere, has ob causas sede vacante, ut ipsi dicebant, octo
Cardinales Ioanna regina favente Gebennensem Cardinalem pontificem deligunt
in septembri, Clementem VII.
appellantes, qui sedit annis xv. Urbano Italia, Germania &
Pannonia, Clementi vero Gallia, Hispania, Cathalania & Britannia
adhaeserunt, asserebant obedientiales Clementis
suum esse verum papam ex electione libera, Urbanum apostaticum &
antipapam scribentes, sequaces ipsius schismaticos & execratos. Contra obedientes Urbano Clementem
affirmabant apostaticum, cum electio Urbani fuerit canonica, & hoc
praestati fuerunt etiam ipsi, qui Clementem eligerunt, nam Urbanum una cum
aliis Cardinalibus canonice electum per universum orbem publicaverunt, &
si etiam fuisset illatus metus, tamen postea non reclamaverunt, sed eum
venerati sunt per integrum mensem ut ut Petri successorem & Christi
vicarium, & ideo schismaticos & execratos Clementis sequaces, multae disputationes exortae sunt, utraque obedientia habuit religiosissimos
viros, & quod maius est etiam miraculis fulgentes, nec unquam potuit
quaestio haec decidi, quin manserit apud plurimos dubia, nam &si
necessarium esset credere unicum vicarium Christi sicut unicam ecclesiam,
tamen, si contingit plures per schisma creari summos Pot<ifices> uno
& eodem tempore, non videtur de necessitate salutis credere istum esse
vel illum, sed alterum eorum, qui scilicet fuerit canonice assumptus, quis autem
fuerit canonice electus, non tenetur quis scire sicut nec ius canonicum, sed
in hoc populi sequi possunt maiores suos seu praelatos secundum Anto. Clemens ille cum obendientia sua in curiam recersus
gallicam Avinione residentiam statuit. Urbanus per haec etiam tempora interdictum & alias
censuras prolatas a Gregorio XI. contra Florentinos relaxavit & pacem cum
eis fecit. Et tum Genuenses classe
adversus Venetos instructa, veterum iniuriarum memores, hostem egregie sunt ulti,
in qua tamen expeditione multis affecti sunt incommodis. |
GENERATIO SEPTIMA ET
QUADRAGESIMA ANNO domini M.CCC.LXXX.
<1380> in schismate inter
Urbanum VI. & Clementem VII. sub Vuenceslao Ro<mano> rege XLVII. incepit generatio. Cum itaque Urbanus Romae &
Clemens Avinione praesiderent, Britones pro Clemente in civitate Fundorum
cum comite ibidem ac complicibus ex Campania in agrum romanum in curiales
ultramontanorum vertunt, non parcentes sexui vel aetati multos clericos
percusserunt, plaerosque in carcerem trusos, bona eorum diripientes spoliant,
Alamanis tamen minus erant infensi, hostes vero vastabant agros. Commotus
Urbanus contra Ioannam, quae locum schismati praebuerat, & propter alias
causas supra dictas eam regno privavit, ad Ludovicum regem Hungariae misit
exhortando, ut Carolum, qui bellum adversus Venetos ductarat, sibi cum
decenti exercitu mitteret, tunc eum regem Siciliae faceret. Idem Carolus dux tunc iuvenis
& pauper de sanguine regum Hungariae & reginae Ioannae consanguineus,
quae etiam Margaritam, uxorem Caroli, nutriverat, invitus onus agnovit. Et dum transiret Carolus in Hungariam, remanserat uxor eius cum liberis
apud reginam, Ludovicus vero rex gavisus tum, quod vindicaret necem fratris
sui, tum etiam, ut Carolus filias suas in regno Hungariae non impediret,
Carolum in Ioannam concitavit, qui adiutus a ludovico rege intravit Italiam
ducens vii. millia Hungarorum & aliquot Italicos, misisse fertur ad
Florentinos oratores, qui dicerent ad Carolum ex concessione ludovici regis &
pontificis decreto regnum pertinere, quandoquidem Ioanna regina multis se
alioquin sceleribus & postremo schismate coinquinaverat, venisse ergo se
in Italiam, ut regnum sibi debitum ab iniusto possessore vindicaret, iccirco
petere Florentinos foedus secum ineant & viribus pecuniisque foveant. Ad haec Florentini neutram
partem se velle offendere respondent, & cum intelligerent responsum hoc
Carolo displicere, ad placandum eum dono mittunt Ariminum xv. millia
florenorum, quam tamen pecuniam Carolus recipere noluit, haec reiectio pecuniae animos Florentinorum fregit auxitque timorem, quod
Aretini dominium civitatis suae
tradiderunt, unde Florentini Carolo xl. millia auri pondo dare paciscuntur,
ut copias abduceret, nec exules eorum foveret nec eos offenderet. Anno domini M.ccc.lxxxi.
<1381> Carolus Hungarus
Romam veniens benigne ab Urbano susceptus, & rex Siciliae coronatus est,
prius tamen concessit ad voluntatem papae Francisco Batillo, nepoti Urbani,
Capuanum & Amalisatanum ducatus & multos nobiles comitatus in Sicilia.
Et quia Carolus carebat pecunia,
ea propter Urbanus papa proprietates & iura ecclesiarum ac monasteriorum
urbis in magna parte Ro<manis> civibus vendidit ultra summam valoris
lxxx. millium florenorum, aureos etiam & argenteos calices, cruces &
imagines sanctorum alienat, & cum pecunia rex Carolus modicis copiis
ingressus est regnum Neapolitanum. Cum autem appropinquasset Neapoli,
facile eam per fraudem civium accepit, acclamatum
est illi: "Vivat rex!" Erat tunc regina Ioanna in
castro novo, illa mortuo Tarentino principe iam duxerat maritum Othonem, ducem Brunsvigen<sem>,
principem probatissimum, qui ante electionem Clementis accessisse fertur
Urbanum bono zelo & laboraverat concordare eum cum cardinalibus, sed non
fuit auditus, infecta re abiit, & tamen Urbanum ad finem vitae suae pro
vero pontifice habuit, cum quo regina non consensit. Sed quo tutior esset ,
ipsa ludovicum Andegaven<sem>, ducem, Caroli, regis Franciae, fratrem,
in filium adoptavit, qui nondum venerat. Receptus autem Carolus in urbem
obsidione mox vallavit castrum novum, in quo erat regina cum Baronibus suis,
& ita cinxit, ut nullus ingredi aut egredi posset, nisi a parte maris. Tum Otho uxorem non deserens
civitatem obsedit ab extra manu valida, & cum certo die parasset se ad
ingressum civitatis per vim, occurrit illi Carolus & pugna facta equus
Othonis cecidit, unde & captus fuit & exercitus eius dissipatus est. Refert scriptor quidam de familia papae, a quo etiam aliqua, quae
praedixi & quae sequentur, accepi. Cum, inquiens, obsessus a duce Othone Carolus videret se in periculo
esse, ad alia se convertit ingenia, cives enim ac Carolus corruperunt militem
Neapolitanum, Othoni & reginae intimum amicum, ille secretum sigillum
reginae falsificari fecit ac nomine reginae scripsit Othoni secreto nuncio,
ut cum sex charissimis noctu & certo loco literis designato veniret
auditurus consilium capiendae urbis, nam penuria victus ipsa ac sui
laborarent, credulus Otho venit ad locum designatum ducens secum Marchionem Montisferrati,
fratrem suum Baltasarem, & tres nobiles viros, & dum locum
contingunt, per insidias in fossatum cadunt, ibi Marchio cum duobus aliis
occisus est, Otho captus, at frater eius elapsus, qui tamen postea capitur
& exoculatur, ducitur Otho ad Carolum, qui sibi improperabat, cur regnum suum
infestaret, ad quod ille, regnum non esse Caroli, sed Ioannae, coniugis suae,
& nec caput nec genua flexit, unde ductus est in carcerem, his ita pactis obsidio soluta est. Cernens Ioanna se evadere non posse, cum nec adventum ludovici
Andegaven<sis> sciret & de auxilio desperaret, postulavit
colloquium tutum cum Carolo, & concessum est illi. In hortum ergo castri advocato Carolo Ioanna ad Carolum: "Ego
te", inquit, "habui huc usque in filium, modo ex quo ita deo
placet, te recognosco in dominum, do me & recommendo tibi honorem meum ac
maritum Othonem, caetera tui iuris sunt." Cui Carolus: "Ego te
dilexi ut matrem & ita facere intendo in posterum, honorem tuum ac
Othonem commendatos habebo." Moxque Ioanna
educta de castro ad alium locum honorifice associata custodiae datur, &
postea, ut fertur, dum orasset, missis satellitibus extitit strangulata, baronesque multi capti sunt, totumque regnum
sub dominio Caroli factum deo magis operante quam humana virtute. Ioanna defuncta Cardinalis S. Georgii legatus cum Carolo per Urbanum ad
regnum missus archepiscopos, episcopos, abbates & presbyteros, qui
reginae adhaeserant, crudeliter afflictos bonis & titulis privavit, in
quorum locum Urbanus alios substituit. Anno M.CCC.lxxx. <1380>
Carolus rex Franciae Sapiens dictus, ubi se mala valetudine gravatum sensit, liberos duos, Carolum &
Ludovicum, impuberes, Burgundiae ducis Philippi & ludovici Borboniorum
tutelae commisit, regni vero gubernacula Ludovicum, Andegavorum ducem, moderari
constituit, donec Carolus primogenitus annum xiiii. exegisset, his actis moritur, cor principis Rothomagi, reliquum corpus apud S. Dionysium sepelitur. Carolo mortuo succedit filius
Carolus VI., sed cum aetatem
non haberet, vocantur proceres regni, conveniunt Carolum sacrandum esse &
regem appellandum, suoque nomine agenda gerendaque omnia, adulescentes
Carolum & ludovicum curae & providentiae Burgundorum &
Borboniorum ducum credendos, aerarium regis ac supellectilem ludovico Andegaven<si>
committendam, qui interim, dum rex adulesceret, regentis nomine uteretur,
coronatus est rex ac inunctus Remis more maiorum suorum. Anno M.CCC.lxxxii. <1382>
ludovicus, rex Ungarorum, obiit
& sepultus est in Alba regali in capella, quam ipse construxit in ecclesia
collegiata B. Mariae virginis, regnavit xl. annis mense uno. Verum antequam decederet, duas filias habens, Sigismundo, Caroli, regis Ro<manorum>, filio, alteram, Hedvigem, desponsavit Guilielmo, duci
Austriae, pactionibus, ut Sigismundus regnum Hungariae & Guilielmus
regnum Poloniae haberet, erat enim utriusque regni dominus. paulo post traducta est Hedvigis & in arce civitatis
Cracovien<sis> Guilielmo duci ritu ecclesiae copulata, ubi
aliquantisper coniugio vacarunt, sed post spoliatur ipse prout dicetur. Interea Ludovicus Andegavus a
Clemente VII. regni Neapolitani diademate suscepto provinciam armis occupat,
adiutus a rege in Italiam duxit non magis, ut Carolum repelleret, quam ut
Urbano per arma eiecto pontificatus Clementi cederet, venit ergo in Italiam supra xxx. millibus equitum stipatus contra Carolum
& Urbanum, cuius adventus maxime Florentinos & Aretinos terruit, quod
Aretini Carolo parerent & Florentini etiam obsequerentur. In Lombardiam itaque primum descendentes a Bernabove vicecomite perbenigne
et comiter suscipiuntur, dux deinde per Hetruriam iter capit ab exulibus
Aretinis pulsis vocatus, ubi post multas caedes urbem Aretinam de manibus
Caroli extorsit, & militibus diripiendam dedit, arx autem urbis
defendebatur Guelforum praesidio, quae diebus xl. oppugnata in Gallorum
potestatem non venit. Supervenerunt adhuc equitum xii. millia duci, tum Aretio Gibelinis
concesso abiens & per Marsos iter faciens ad Cassinensem saltum
pervenerat. Et quia Florentini Urbano & Carolo parebant, quae res ducem
vehementer offendit, scripsit in Galliam, ut bonis eorum manus iniicerentur,
regni autem fines cum exercitu ingressus magnos continuo motus suscitavit,
nam principes quidam & populi, qui erga reginam iam defunctam
afficiebantur, frequentes ad eum tanquam ad successorem legitimum defecerunt,
ut Carolo difficilima regni defensio redderetur. Cepit Ludovicus Tarentum & Barensem civitates, & victor
credebatur, ni morte proventus fuisset. Et scribunt quidam illum & multos nobiles viros secum, qui usi sunt aqua
fontana, veneno infecta mortuos biennio, postquam ingressi sunt Italiam,
defuncto duce Andegavenses milites dissipati consilio & duce carentes,
expoliati potius quam inermes longitudinem Italiae sunt emensi in patriam
redeuntes. Qui vero Aretium ludovici nomine possederunt, intellecta ducis morte
Aretium Florentinis vendiderunt pro xl. millibus florenorum, praefectus autem
regis Caroli, ut redderet arcem, recepit xviii. millia florenorum, quod totum
Carolus ratum habuit, super quo Florentiae habitum est festum. Per id tempus Flandriae comes
moritur, & successit illi Philippus,
Burgundiae dux, eius gener. Non multo post Carolus, rex
Franciae, Isabelam, Bavari ducis filiam, uxorem duxit. Tempore quodam venit in curiam regis Franciae vir austerae religionis,
hic regem affari cum peteret, ab aulicis saepe prohibitus, perseveranter
tamen agens ad regem introducitur, cui se desuper admonitum esse dixit, ut
illum de vectigalibus tributisque tollendis conveniret, ni faciat, dei iram
in proximo esse, sed neque liberos habiturum. his comminationibus rex
perterritus obsequi cogitavit, sed utroque patruele, Biturige & Burgundo,
dehortantibus abstinuit. Remis deinde conventu habito visum est consilii assessoribus ex
reipub<licae> commodo fore, si uno principe regnum gubernaretur, igitur
ad Carolum omnia relata sunt, Biturix atque Burgundiae duces magnis donati
muneribus Carolo valedicentes alter in linguam Occitanam, alter in Burgundiam
profectus est, rex vero Parisios petens veteres regni institutiones reformari
iubet. Emersit paulo post causa, qua rex exasperatus est in ducem Britonum, unde
consilio cum suis capto arma parat, patruelesque suos, Biturigem atque
Burgondum, accersit, causam indicans belli in Britonem suscepti, illi
repentinum motum admirati aegre ferunt, quod ipsis absentibus tam difficilem
expeditionem quis ausus esset. Non posthabebat Carolus expeditionem in Britones, quo cognito Brito
oratores ad eum mittens se pariturum mandatis offert. Erat tum Carolo mens non sana, nullo igitur dato Britonibus responso furia
actus in liberum campum paucis comitantibus egressus obvium habet pannosum
hominem, mendico similem, qui Carolum intuitus: "Quo", inquit,
"o rex, progrederis, cave, ultra pergas, proditus es & in potestatem
hostis te tradituri sunt domestici tui!" Ad hanc vocem Carolus huc illuc cursare cepit districtoque gladio obvios
quosque percutiens quatuor interemit, confestim comprehensus ad diversorium
perducitur, ubi ad mortem usque decubuit, atque ita patrueles sui, Biturix
& Burgundio, regni administrationem sibi vendicarunt. Post hac pacis componendae gratia Caroli
filia Isabela desponsata est Ricardo Anglo, & confirmatae sunt
induciae inter reges xxx. annorum, mox traducta filia impubere in Angliam. Ortis paulo post in Anglia propter ducis Senclastriae necem seditionibus Henricus, eius ducis nepos, cum in
suspitionem adversus Ricardum coniurationis venisset, in Franciam se recepit,
& a Carolo honorifice est habitus. Deinde cum Ricardus rex copias in
Vuallias ducit, non pauci ex nobilitate in eum conspirant. Seditione Anglorum
cognita Henricus de Bervick clam ad Anglos properat, fecitque tum in populo,
quod fecit se regem contra Ricardum. Ricardus autem multos suae factionis fecit Lundoni
decapitari, praesertim comites de Larut, de Salbery, de Sanforde &
Vuintingen. Non multo post & Ricardus
occiditur, & Henricus potenter regnat, & ut Anglici suae
factionis iniquitatem palliarent, Cantuarien<sis> archepiscopus fialam
promit, liquoris plenam, quam ad divum Thomam ad sacrandos reges Anglos coelo
allatam asseverat, eam fialam postea Henricus nunciis, quos ad eum Carolus
misit, ostendebat. Remissa est ad petitionem Caroli Isabela filia quam honorificentissime. Carolo non convalescente duces ludovicus Aurelian<ensis>, Biturix
& Burgondus de administrandis regni negociis simultates exercebant, quae
tamen, utcunque pacatae fuere, moritur non multo post Burgondus, cui
successit Ioannes filius. Paulo ante in Aquitania auditas
esse ferunt per coelum voces & armorum strepitus velut proeliantium
hominum. Postquam autem, ut supra dictum est, Ludovicus Andegaven<sis>
decessit, Carolus potenter cepit
dominari in Apulia, at papa Urbanus nepotem suum creari ducem Capuanum
contendit, quod denegatum minis & violentia a rege adnisus est obtinere,
adeo, ut rex custodiis adhibitis per aliquot dies, ne malignaretur papa,
prodire in publicum nequiret, dissimulata tamen iniuria pontifex acerrimi
ingenii a rege impetravit Nuceriam urbem per aestatis caumata sibi &
curiae inhabitandam concedi, in qua illico praesidiis comminuta Cardinales
novos creat, obtulit tunc, ut aliqui scribunt, tribus archiepiscopis
electoribus imperii & pluribus Alamanis Cardinalatum, sed ipsi acceptare
noluerunt. Per haec tempora Guilielmus, dux
Austriae, cui sublata fuit uxor, filia regis Ludovici Hungari, Polona
& traducta Lituano duci, ea mortua Guilielmus sororem Ladislai, Caroli
filiam, duxit uxorem, Ioannam dictam, sed paulo post moritur & ipsa
rediit in regnum. |
Vuenceslaus rex Ro<manus> nuper a patre in consortium ascitus invitabatur
ab Urbano, similiter & Sigismundus, cui desponsata erat filia Ludovici,
regis Hungariae, hos iuvenes sibi Urbanus reconciliavit per nuncios, qui enixe pro eo
laborabant mittentes nuncios ad Clementem, qui missos dehonestavit, immo
aliquos honestos clericos inter eos velut latrones equuleo torsit &
carceri mancipavit, ideo ad partes
Urbani hi principes totaliter se dederunt. |
Debacchatus interea Urbanus
insania, processus in regem Carolum
privationis praevios inchoavit, dum esset in Nuceria praemissa de more
citatione, Cui rex facilius, sicut dixit, ut responderet, contractis copiis Nuceriam
circumsedit, diluturus obiecta non verbis modo, verum etiam armis. Constitutus in his adversitatibus papa scripsit per fideles duci
Genuen<si>, promisitque multa castra Ro<manae> ecclesiae, ab
imperatoribus donata, ut eum tuto duceret Genuam. Scribit is, qui familiaris papae tum erat, quod quidam capitaneus Teutonicus, Lothar de Suevia oriundus, armata
manu eduxerit papam salvum, & cum papa non haberet aliud nonnihil auri,
illi in praemium persolvit. Alii scribunt, quod Raimundus
Balcianus e gente Ursina indignatione vel potius pecunia motus suis copiis, quas sub rege Carolo
ductaverat, Urbanum cum tota curia ad proximum litus deductum Genuensium
navibus ad id instructis imposuit atque Genuam transportavit, ubi Urbanus quinque ex Cardinalibus Nuceriae
captis involutos saccis in mari dimergi curavit. Et cum Genuae Urbanus aliquandiu moram traheret, duos ex Cardinalibus
suis Ravennas & Galeatos recesserunt clam ab eo, accedentes Clementem, a
quo honorifice fuerunt suscepti, ab Urbano vero execrati & privati. Otho dux de Brunsvig post triennium evasit de carcere, tum captus a
Britonibus Avinionem ducitur, relaxatus postea venit in Trinacriam, inde in
Apuliam reversus, Carolo absente adiutus amicis Neapolitanis, vi Neapolim
cepit, Margarita regina cum Ladislao & Ioanna Caietam fugit, brevi Otho moritur. Inter haec mortuo Ludovico, rege
Hungariae, Carolum invitabant proceres ad regnum enixius, ille
profecturus, ut solvere posset stipendia, praedari fecit omnes mercatores,
qui erant Neapoli & in omnibus terris suis, Florentinos dumtaxat ad
summam xlv. millium florenorum, & interrogatus causam respondit aliam non
esse, nisi necessitatem suam, ut posset secum armatos ducere. Suscepit autem Carolus
iamdudum ex uxore Margarita duos
pueros, marem Ladislaum nomine
& femellam Ioannam vocatam,
gubernationem igitur regni Apuliae uxori reginae dimisit cum consiliariis
suis & amicis, & infantulos ab eis educandos, & licet regina
multis lachrymis niteretur maritum retinere, ipse tamen nulla ratione poterat
persuaderi, abiitque, ut constituerat. Post recessum vero regis Neapolitani
tumultu facto obtinuerunt a regina amotionem quorundam gravaminum, &
instituerunt sex gubernatores in civitate, suspicatumque est hoc processisse
ab Urbano papa, plures etiam ex Neapolitanis papam sollicitabant ad
proficiscendum illuc offerentes ei dominium civitatis, quod quidem primum
facere disposuit, sed maturiori consilio propositum mutavit. In Hungaria ita se res tum habebat, reliquerat ludovicus rex duas filias dumtaxat, ac duo regna,
Ungariae & Poloniae, filiam
alteram, nomine Heidvigem, desponsarat Guilielmo, duci Austriae, cui in
dotem reliquit regnum Poloniae, secundam,
Mariam vocatam, impuberem desponsavit Sigismundo, filio Caroli
Imp<eratoris> ac regis Boemiae, qui tum puer erat & ideo
nutriendum eum in Hungaria receperat ac Hungariae regnum sibi in dotem assignaverat. Verum mortuo rege ludovico, quia Sigismundus nondum pubertatis annos
attigerat, principes Hungariae, qui in Sigismundum consenserant, Mariam, regis filiam, communi voto
regali diademate coronant. Erant huic puellae superstes mater
Elizabet, mulier ingeniosa
& sagax, haec in principatu & regimine vices filiae gerebat, usa est
autem in omnibus consilio Palatini de
Gara, principis sapientia & potentia clari celsique animi, hic se
totum reginae obsequiis dedicabat, hanc ipse etiam suis consiliis dirigebat:
"Tu", inquit, "huius regni moderaris habenas, proceres tuos,
ut te vereantur, cura, elatos castiga, illi, qui rebellis est, tolle, quae
habet, ut impotens sit, obsequentibus dona!" ita sexum fragilem ad vota
perduxit sua, quod dum primores regni sensere, crudelis discordia emersa est,
plebs scinditur omnis, proceresque regni extimantes se contemni, per
factionem in Apuliam ad regem Carolum episcopum Zagabrien<sem>
mittentes eum ad regnum invitabant, ad quod eundem electum idem episcopus
literis & sigillis regi Carolo ostendebat. Super quo habita deliberatione rex postulatis obsequiteur regina Apuliae
sola dissuadente. Rex Carolus ordinatis, ut praedictum est, regni negociis
conscensis navibus vela ventis permisit, ubique fortuna obsequente, ad urbem
Zagabrien<sem> pervenit, ibi permagnifice susceptus est, ac mora facta
alios suasione, alios muneribus ac pollicitis in suam potestatem trahebat. Cum haec nova ad reginam pervolant, & ipse Carolus cum exercitu
apporpinquat, Sigismundus, qui
fide pariter & thoro iam nuptias firmaverat, perfidia Hungarorum
territus, ne insidiis tyranni circumveniretur, consulto aufugit. Regina vero propere obstupefacta nuncio praemittit ad
Carolum, hospes veniat an hostis, sciscitata. Qui blande respondit, ut regnum
componat, discordantes regni proceres uniat, & pacatam plebem sorori
reddat, se venire. Fictam igitur gratiam inire volens regina dissimulare pro tempore statuit
omnia, quamvis moesticia ac timore vehementer perculsa. Suscipitur tamen pompa nobili & regali Carolus magnificeque
tractatur, verum mox, ut Carolus ipse procerum vacationem intellexit, eorum
consilio reginae significat, ab admininistratione regni decaetero abstineat,
se regno praefuturum. Ad haec reginae, mater & filia, permotae letali sauciatae vulnere, quid
respondeant, non habent, tandem mater se Carolo iam antea super ea re loqui
destinasse. Abeuntibus nunciis reginae in lachrymas resolvuntur, tandem multos post
moerores regina senior filiam consolatur, ne desperet, iubet deum invocare:
"Praedo", inquit, "ut vides, regna tenet, dissimulemus adhuc,
ne nostrum effundere innoxium quaerat cruorem!" & his dictis Carolum
regem petit, cunque iucundo sermone salutat, "Hungariam", inquit,
"superbam & gentem effrenem foeminea nequit regere manus, tua regna
cape, nos vero, ut decet, tuebere!" Cui Carolus: "Secura esto! Nihil vobis deerit me vivo." Evestigio tota civitas, quod reginae regno cesserint, est repleta, coronatur paulo post in Alba regali
rex a Strigonien<si> praesule, qui voce ter levata de more plebem interrogat,
Si Carolus placet rex coronari, aliis fautorum suggestu, aliis metu placere
acclamantibus illum in regem ungit laudibus sacris resonantibus. Sed o mira res! quae prius omnibus placere noscebatur coronatio, cum
finem haberet optatum, nemini placere visa est, nam mox vulgus spoliatis
reginis miseretur, primoresque sceleris autores compuncti conscientia rodi
videbantur. Nec defuere ostenta, nam insigne S. Stephani regis vexillum illum
praecedens, dum templum egreditur, testudine valvae tactum in partes
frangitur, spes indicata primum rei auspicandae foeliciter non perficiendae. Inter haec regina Elizabet tanto de vertice eiecta maiestate perdita, rem
tectis reparare insidiis parabat. Nec Palatini Garensis suggestio defuit, movebat hunc suarum pietas reginarum,
habebat hic hominem nobilem in clientela sua pariter & audacem, nomen ei Blasius Forbach, hunc in necem Caroli
armant, quo in loco & quid fieri deberet invicem componunt. Anno igitur domini M.CCC.lxxxv.
<1385> cum regina die
purificationis B. Mariae circa occasum a Marchione Sigismundo, genero suo,
novas literas allatas Carolo regi intimavit rogans ipsum, ut suam descenderet
in domum, literas simulque occulta, quae secum haberet, conferre audiret. Infoelix Carolus cubili ab alto descendens Italicis comitatus aulicis
reginae adiit hospitium. Eadem & Palatinus Garensis hora plurimam trahens cohortem intravit.
Regina igitur & Palatino ad regis latera sedentibus Italici sponte
consilio cedunt, per castrumque vagantur, inter loquendum irruit in regem Blasius, letaliter vulnerat &
aufugit, exportatur rex, unde brevi moritur, quo facto Palatinus arces
Hungaricis reparat armis, Italici vero omnia occupata videntes fuga
praesidium quaerunt. Regina mox Sigismundo fata regis nunciat, & cum paulo post nulla insidiarum
suspicione graderetur per campos, Ioannes
de Horvvach, Banus praepotens, irruit ex insidiis super duces reginarum,
ibi Blasius Forbach capitur, in oculis
reginarum decollatur, Garensis
autem Palatinus equo desiliens reginarum iunctus currui & gladio se
defendens simul capite deiectus
truncatur. Deinde deletis comitibus reginas simul & earum puellas sine venia
sexus aut aetatis curribus extrahunt & multis contumeliis afficiunt,
inter has regina Elizabet genibus provoluta supplices manus elevat: "Parce",
inquit, "Bane, memor beneficiorum Ludovici regis & in natam saevire
noli, ipsa sceleris sum causa, sed non deliqui absque causa!" Quid plura? Elizabet mox
servatis faucibus in aquis mersa
suffocatur, regina iunior captiva
versus Croatiam ducitur atque custoditur. Interim Sigismundus contractis maximis copiis in Hungariam
properat, hoc audito Ioannem Horvvach
Banum poenitere cepit commissi, reginam adiit, &, si iuramentum
praestet, nunquam se vindicaturam genitricis mortem, relaxare eam velit, illa non tam iuramentum praestare, verum etiam, quia vitam illius
servavit, ut patrem semper venerari promittit, ad sanctas reliquias iurat, ad
hoc dimissa regaliter ad Budam perducitur civitatem, alii scribunt per
proceres eam Hungariae fuisse e carceribus liberatam. Adveniente Budam regina simul
adest Sigismundus
exhilaratisque coniugibus favente & applaudente foeliciter coetu
Hungarorum Sigismundus sine mora
properat atque Banum toto regno persequitur, evasit uno e castro Stephano
Vuaivoda connitente, tandem in fuga comprehenditur, equi pedibus fune nexus
& circumlatus, deinde ignitis forcipibus fatigatus, tandem quadripartitus
& ad quatuor portas civitatis est appensus, episcopus vero
Zagabrien<sis>, quamvis multis complicibus necatis non sit interfectus,
in sedem tamen suam postea non est restitutus. Anno salutis nostrae M.CCC.LXXXV.
<1385> Ioannes Galeacius
vicecomes virtutum dictus, patre iam ante defuncto cum Bernabove patruo
Mediolanum tenebat, is insidias sibi strui ab uxore sua, filia Bernabovis,
intelligens, ut praeveniret, ipse simulata causa ex Papia Mediolanum ad ipsum
Bernabovem visitandi gratia adire se finxit, & obvium sibi factum
Bernabovem, patruum ac socerum, intercepit & captum in Tricii arce usque
ad mortem custodiri praecipit, eoque capto & filiis suis omnibus fugatis
universum Mediolanense regnum obtinuit, factusque potens est ac formidabilis
omnibus. Unde cum postea Antonius Scaliger
& Franciscus Carrariensis
inter se decertarent, adiuvit Carrariensem & victo Scaligero Veronam ac Vincentiam in suam potestatem
redegit, paulo post in Franciscum etiam ducens Patavinam urbem una cum ipso Francisco prehendit & illum in
carcerem misit, ubi & vitam finivit. Post haec Bononiam renitentem
& auxilia Florentinorum multorumque confoederatorum habentem strage
hostium magna commissa sibi subiecit, captaque Bononia Ioannes Bentivolus, qui dominabatur urbi, in frusta ab exulibus
concisus est. Paulo post Senenses,
Perusini, Assisii, Pisani & alii multi Hetrusci trepidantes sese ultro
illius potestati tradidere. Obsidens etiam postea Florentiam,
quam haud dubie subiugasset, si non morte praeventus fuisset. |
Fuerat autem Ioannes Galeacius
clarissimus princeps, statura procerus, literas doctus, eloquentia clarus,
ingenio callidus ac sagax, duas uxores habuit: Elizabetam,
Boiemiae regis filiam, ex qua Valentinam
genuit, quam Carolo, Francorum regi, matrimonio copulavit, aliam ea defuncta
duxit, Aecaterinam, filiam Bernabovis
patrui, ex qua Ioannem Mariam
Angelum & Philippum Mariam duces suscepit, hic enim sub titulo
comitatus virtutum triginta annis imperasset anno domini millesimo
tricentesimo nonagesimo quinto <1395> archiepiscopo
Mediolanen<si> oratore misso ducatus titulum a Vuenceslao imperatore centum millibus florenorum datis obtinuit,
& tanta erat animi magnitudine, quod ad imperium aspiraverit. |
Anno domini M.CCC.lxxxvii.
<1387> mense Augusto cum
praepararet se Urbanus ad eundum
Perusiam, accepit, quom iam rex Carolus esset occisus, & plurimae
novitates in regno Apuliae fierent, multae enim civitates rebellare
inceperant, aliae vero per se usurpabant dominia & multiplicati sunt
tyranni, paucissimae vero permanserunt cum regina Margarita & pueris eius
fideles, unde etiam mense Septembri Urbanus praedicari fecit crucem contra Othonem de Brunsvig, qui nuper
in Apuliam redierat, & Thomam de
S. Severino, qui Neapolim occupaverant, concedens indulgentiam datam his,
qui pergunt ad recuperandam terram sanctam. Novembri subsequenti Clemens
antipapa destinavit ab Avinione solennes oratores Florentiam, magistratus
habuerunt consilium a ludovico
Marsilio ordinis Eremitarum peritissimo viro, utrumne liceret illos
legatos audire. Qui respondit, licite fieri posse tractando rem utilem
christiani rati, nam si aliud proponerent, possent eos licentiare a civitate.
Conclusio autem oratorum erat, quod comunitas Florentina operam daret, ut
fieret concilium universale, in quo determinaretur, quis e duobus esset verus
pontifex, & si in concilio determinaret Clementem verum esse apostolicum,
decernebat Urbanum facere cardinalem suum. Si autem Urbanus determinaretur legitimus, se totum ponebat in manibus
eius, multaque promiserunt legati Florentinis, Florentini matura
deliberatione praehabita responderunt, in primis, quia non spectaret ad eos
de concilio tractare, sed ad maiores, quantum vero ad obedientiam faciendam
Clementi, responderunt se non recedere ab Urbano, quosque ecclesia aliud
determinaret. Circa idem tempus ludovicus,
Andegaviae dux, prioris ludovici filius, a Clemente rex Apuliae
designatus, misit quinque galeas armatas Neapolim in subsidium eorum, qui
civitatem pro eo iam tenebant, ut autem applicuerunt, ceperunt duas galeas,
quas regina Margarita, mater Ladislai, tenebat, ad impugnamdum Neapolim. Clemens vero Avinione residens licentiam dedit his, qui Neapolim pro duce
tenebant, ut venderent vasa argentea & aurea ecclesiarum conflata, unde
stipendia possent praestari militibus. Rex insuper Franciae denunciavit Florentinis, quod dux, rex Ierusalem
& Siciliae, una cum matre sua veniebat in Italiam, quapropter postulabat,
ut eis auxilium praestarent, at Florentini oratoribus responderunt nulli se
partium exhibituros adiutorium, sed concordiam eorum optare. Mariam,
Hungariae reginam, cum accepisset uxorem Sigismundus, regni concilium apud
Budam actum est, in eo regina perfidiam regulorum, id est procerum regni,
accusat, qui se regno spoliare conati erant, de quo praedictum est. Tum Sigismundus una cum iudicibus causa cognita xxxii. regulos securi
percussit, ut scribit Aeneas Sylvius. Alii vero historiam ita tradunt, quod nobiles illos Sigismundus in se
& reginas graviter delinquentes aut grata sibi fidelitate conciliare, aut
morte afficere satagebat. Illi vero pertinaces mori potius quam ingrato sub
principe, ut dicebant, vivere praeoptarunt, isti proceres, dum vagarentur per
regnis climata regique Sigismundo id non parum opprobrii generaret, Georgii
Vuaivodae industria simul & manu intercepti ad Budam sunt ducti. Contulerunt autem nihilominus inter se, dum ducebantur, etiam si venirent
in regis praesentiam, non tamen illum aliqua salutatione deberent venerari,
quod & factum est. Nam cum rex Sigismundus regnicolarum cinctus corona medius sederet, ex
adductis nullus in salutationem illius os aperuit, nec capitis aut genuum
curvatione aliquem illi honorem exhibuit, quapropter furore rex percitus
omnes illos in civitate Budensi fecit decapitari. Cum autem Spatharius Stephani Kunth, viri praestantissimi filius,
dissolutus in lachrymas visa morte principis sui vacaret, rex illi dixisse
fertur: "Sicca lachrymas, e<g>o ipse dominus tuus, qui tibi plura
donare potens sum, quam qui decollatus est." Ad quae puer: "Ego", inquit, "tibi, porco Boemiali,
serviturus sum nunquam!" qui tandem iussu regis pariter capite truncatus extitit, horum procerum
mors multorum laborum & discriminum causa fuit, ipse enim Sigismundus a
suis postea captus & carceri mancipatus mortem vix evasit. Interea pontifices Vrbanus atque
clemens de papatu contendentes, alter alterum diebus solennibus execratum
pronunciabant, ut schismaticum
cum sequacibus suis, dabaturque magna occasio hominibus delinquendi, nam cum
praelatus aliquis committebat excessum de obedientia unius transibat ad
alterum quasi abdicans schisma, quo fiebat, quod non solum non puniebantur
excessus, sed commendabatur ut pius. |
Gregorii in Italia gesta.
Greg<orii > in Germ<ania>
gesta.
Greg<orii> XI. interitus
Chronographie Generatio XLVII.<falsch statt
XLVI> <2-260 r>
Urbanus VI.
papa
Schismatis
gravissimi origo
Clemens VII.
papa.
Att. quae e
schismate dubia.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-260 v>
GENERATIO SEPTIMA ET QUADRAGESIMA
<1380>
Ioanna regina
Hung<ariae>
Carolus
Hung<arus> rex Apüliae coronatus
De Othone
Ioannae marito.
Chronographie Generatio XLVII. <2-261 r>
Ioanna
strangulata
Carol<us>
VI. Fran<ciae> rex.
Lud<ovicus>
Hungarus
Lud<ovicus>
Andegavus apuliae rex.
Flandriam
Burg<undiae> dux occupat.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-261 v>
Carolus Francus
insanit.
Henr<icus>
rex Angliae.
Guilielmus dux
Aust<triae>
Vuenceslaus
Urbano adhaeret.
Urbani fuga
Chronographie Generatio XLVII. <2-262 r>
Otho Ioannae
maritus.
Status Ungarici
regni.
Carol<us>
Ungariam ingreditur
Oratio reginae
Ung<ariae> ad Carolum
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-262 v>
Caroli caedes
Ioannes
Horvuach
Io<annis>
Galeacii in Italia dominatus
Chronographie Generatio XLVII. <2-263 r>
Att. laboratum
pro concilio.
Sigism<undus>
rex Hung<ariae> caedit Hung<ariae> principes. <Der vollständige Text bis hierher befindet
sich oben im Kasten.>
Victoria
co<mitis> Vuirtemberg<ensis> apud Vuilam.
Anno domini M.ccc.lxxxviii.
<1388> conflictus maximus inter illustres
comites de Vuirtemberg & civitates imperiales apud Vuilam est habitus, contigit autem hoc modo. Post conflictum apud Reutlingen habitum anno M.ccc.lxxvii. <1377>,
in quo de parte comitis tres comites perierunt, comes unus de Svartzenberg,
unus de Zollern, tertius comes palatinus de Tubingen, & cum eis lxxii.
nobiles, inter quos fuerunt barones aliqui & nonnulli milites. Et licet
bellum istud postea secundo anno fuerit concordia finitum, tamen ex hac
victoria audaciores factae sunt civitates & principes ipsi debiliores. Non diu duravit pax, unam civitates Sueviae ligam fecerunt cum
civitatibus Rheni, & vicissim duces Bavariae & comites de
Vuirtemberg, adiunctis quibusdam episcopis foedus inierunt, factaeque sunt
praedae & direptiones, vastationes, caedes, incendia, plurimaque hinc
inde mala. Contigit autem, quod civitates praemissae contractis copiis praedas &
incendia agentes obsederunt munitionem seu coemeterium in villa Toffingen prope opidum Vuyl, quae villa erat de dominio
comitum de Vuirtemberg, de quo certior factus comes Eberardus de Vuirtemberg congregatis tumultuarie copiis
illos in vigilia divi Bartolomaei anni praescripti invasit, initoque
conflictu in prima acie comes
Udalricus praedicti Eberardi filius cum nonnullis aliis occisus extitit.
Inter quos fuerat comes de Monte
Leonis. Ea strage territae copiae comitis, quod advertens senior comes Eberardus fertur exclamasse ad suos, 'quid
trepidatis, state viriliter, ecce fugam', hac voce revocati sui pars adversa
respiciens, si quis fugeret, sicque pausando sunt victi. In eo conflictu de parte civitatensium mille et amplius ceciderunt, capti
sunt sescenti, reliqui vero fuga salvati. Ex parte autem comitis perierunt comes Udalricus de Vuirtemberg, comes
de Levenstain, comes de Zollern,
comes de Vuerdenberg, & cum
his ad lx. nobiles ac milites, habuisse feruntur civitaten<ses>
octingentas lanceas, comites vero sexcentas, peditum vero duo millia. |
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-263 v>
Anno domini M.ccc.lxxxix.
<1389> controversia orta
est inter urbem Romam & Urbanum,
quod Urbanus elegit senatorem populo non placentem, sed concordia facta est. Eodem anno moritur Urbanus
veneno, ut creditur, extinctus, paucis eius mortem utpote hominis rustici
& inexorabilis flentibus. Anno eodem Bonifacius IX. patria
Neapolitanus, Petrus ante vocatus, Romae cardinalium omnium consensu pontifex creatur, hic &si annorum
circiter xxx. esset, ita deinceps vixit in tam florida aetate, ut nulla ei
libido obiici posset. Et licet esset scientiae minus peritus, magnae tamen fuit prudentiae, & praeterea tanti animi fuit,
ut primus populi Ro<mani> vim omnem in pontificem transtulerit creatis
suo nutu magistratibus omnibus, munita S. Angeli arce & pontibus, seditque annis xv. Tempore tamen eius valde infamis curia
habebatur de labe Simoniaca, ut beneficia non tam meritis quam pecuniam
offerentibus darentur, & replevit orbem terrarum indulgentiis plenariis
ita, ut parvae ecclesiae in suis festivitatibus parvo eas obtinerent pro
subsidium ipsis porrigentibus, quas tamen circa finem sui pontificatus omnes,
quas contulerat, revocavit, sub eo praetextu, ut potius elemosynae, quae pro
homini fiebant, ecclesiis converterentur ad reparationem tectorum ecclesiae
S. Pauli, quae corruerant, ipse tres habuit germanos, quos multum exaltavit, quorum tamen filii ad
extremam devenerunt paupertatem. Anno autem domini M.ccc.XC.
<1390> Bonifacius destinavit,
Caietam, quae sola in fide permansit, cardinalem Florentinum Angelum legatum
ad coronandum Ladislaum, filium Caroli quondam in regem Ierusalem &
Siciliae, qui rex duxit uxorem filiam Manfredi de Claromonte de Sicilia
recepta ab eo maxima dote, qua satis indigebat. Sed eodem anno Ludovicus, dux
Andegaviae, qui anno praecedente fuerat coronatus a Clemente ad
instantiam regis Franciae de dictis regnis & regno Apuliae, magna classe
cum matre sua pervenit Neapolim associatus multis baronibus & gentibus,
ubi receptus est cum magno gaudio a populo & nobilibus suae partis. Sed multi ex principibus regni obediebant Ladislao, ingressus autem
Neapolim, quae prius tenebatur, pro eo cepit postea arcem S. Erasmi &
castra reliqua. Anno domini M.ccc.xcii.
<1392> per legatos
Florentinos initum est foedus colligationis & publicatum inter
Pont<ificem> & Florentinos, qui hactenus plurimis affecti erant
incommodis externorum hostium viribus, hac conventione, ut pro communi tutela
statuum suorum pontifex quinque millia equitum, Florentini sex millia
tenerent. Anno domini M.ccc.xciiii.
<1394> mense Maio Romae
insurrexerunt Bandarenses simul cum populo contra Bonifacium
Pont<ificem>, adeo enim succensi erant, ut crederetur, quod manus in
Pont<ificem> iniecissent, nec vitae eius pepercissent, sed obviatum
est, nam rex Ladislaus ab eo iam coronatus, cum tunc Romae adesset pro
quibusdam gratiis impetrandis, armis correptis eum defensavit, & demum
inter eos concordia fecit, populus enim volebat totum urbis dominium
usurpare. Eodem anno mense Septembri migravit a seculo Clemens antipapa Avinione, cui per electionem
cardinalium ibi existentium successit Petrus de Luna, consanguineus regis
Aragonum, vocatus est Benedictus XIII.,
mansit usque ad concilium Constantien<sem>, licet enim eum esset
electus, mox per orbem suis literis significavit se paratum renunciare iuri
papatus ad tollendum schisma, sed contrarium fecit, immo obstinato animo
vocatus ad concilium Constantien<se> venire renuit, ut dicetur. Anno domini M.ccc.xcv.
<1395> missi sunt
oratores regis Franciae, Angliae & aliorum principum ad Benedictum
exhortantes, ut renunciaret, si & ille, qui Romae erat, renunciaret ad auferendum schisma, qui habito consilio respondit, se hoc facturum, dummodo Romanus prius
cederet, aliter se non velle renunciare, & sic redierunt oratores sine fructu. |
Bonifacius IX.
papa.
Benedictus
XIII. papa Gallicus. <Der vollständige
Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>
Motus in
Vuirtembergen<si> comitatu.
Eodem anno <1395> fere omnes nobiles in provincia comitum
de Vuirtemberg conspiraverunt contra ipsos, & elegerunt ex se quatuor
capitaneos, quos appellabant reges, facta est magna trepidatio in toto
territorio comitum, habebant enim nobiles ipsi multas munitiones &
castra. Et cum quadam die dicti nobiles congregationem haberent in oppido Heimshen, comes
Vuirtembergen<sis> noctu contractis ex opidis & villis suis copiis
& prima luce opidum obsidione cinxit. Videntes autem obsessi propter immissum ignem, quo flagrare cepit
oppidum, se non posse evadere, nec tum resistere aut hostem propulsare,
dederunt opidum & se ipsos in gratiam. |
Chronographie Generatio XLVII. <2-264 r>
Incidit in haec annorum
spacia memorabilis illa christianae
reipub<licae> clades, qua Turcae
primum proximos imperio nostro fines aggressi sunt, successerat enim Amurazhae Pazaita
filius ingenti spiritu Turca,
qui cum omnem Thraciam cum Macedonia, Thessaliaque subegisset, & Bulgaros
adiit, Erant illi sub Sigismundi regis Hungari ditione, qui ad Pazaiten suos
nuncios misit, utque ab invadendo regno suo desisteret, monuit. Responsum Turcus differt, donec tota Bulgaria potitus est, tandem
caduceatoribus regis arma ostendens respondit, se ius armorum auxilio
sufficiens habere, haec regi vestro renunciate! Irritatus his responsis rex regni sui decimo, dominicae autem incarnationis M.ccc.XCVI. anno <1396> belli
apparatum maximum conflavit, missis etiam oratoribus ad Carolum, regem
Franciae, suppetias oravit, a quo missi sunt cum ingentibus copiis Philippus
Artesien<sis> conestabilis, Ioannes Nivernen<sis>, Philippi
audacis, ducis Burgundiae, filius, & alii Francae nobilitatis proceres
armorum bellique non expertes. Transmisso duce Galthero de Rupibus ad Hungarum regem, Franci petunt,
quod illos commodius facere liceret, quove itinere in Turcas ducerent. Sigismundus, cui Francorum mores cogniti erant, timens, ne per arrogantiam
temere quicquam committerent, Turcarum in bello gerendo conditiones modumque
Gualtero explanat. Nihil festinandum esse Hungaros, qui proxime Turcas incolerent, se
assuetos habere, quos primo hosti obiicere oportebat, Franci regis consilium parvi habentes primas sibi pugnando partes
arrogant, & lubrici per omnes voluptates, vino ludoque indulgentes bonis
omnibus horrori erant, ita, ut dicere illis incolae non dubitarent, male
illis aliquando propter eorum iniquitatem concessurum. Erat tum exercitus christianorm xxxv. millia equitum, Turcarum autem
ultra ducenta millia, & cum Turciam per multa miliaria nostri vastarent,
tandem obsederunt Nicopolim civitatem, quo in loco Turcus contractis copiis
fecit tres cuneos, cum uno solo se ostendens. Tum Sigismundus rex convocatis primoribus rogabat, Hungaris primum
concederent pugnandi locum, & quod mores Turcarum nossent &
audaciores fore, dum Francos post se pugnaturos confiderent, neque terga
daturos, metuentes a Francis sequentibus cogi, & licet alii praecedere se
debere dicerent. Franci vero magis instabant, quod a remotis venissent. Inter hanc disceptationem videntes Franci Turcarum cuneum primum, mox
sine ordine in illum prorumpunt viriliter & pugna coegerunt hostes
retrocedere, quo in loco successit cuneus secundus, desilientes Franci ab
equis, ut eorum mos habet, pedites certaturi irruunt in turmas, diro itaque
bello hostes inter utrosque vigente, priusquam universae regales copiae ex
ordine instruxissent acies, cum Hungari sellatos Francorum equos cursu
transverso regia castra repetere conspiciunt, illos omnino hostili manu
extinctos fore credentes multitudine gentium territi fugam ineunt, strages
fit maxima, inter Francos Angli, Poloni, Suevi, Bavari mixti multi
ceciderunt, et nisi rex navis ministerio evasisset, obrutus esset, captivos Turcus mox occidi iussit, Ioanni Vivernen<si> cum aliis
xxii. proceribus parcitum est, redemptio ducentorum millium aureorum nummum
fuit. Tum periit etiam illustris comes
Henricus de Montepeligardo, atavus illustris ducis Vuirtembergi Udalrici,
de exercitu christianorum occisa referuntur xx. millia, de Turcis lx. millia. Gesta feruntur haec anno domini M.ccc.XCVI. <1396> |
Nec longe post eam cladem Valachia, Transsylvaniaque Mondavia &
omnis trans Danubium regio Stephano Vuaivoda duce rebellavit. Verum armis Sigismundi tandem compulsus Vuaivoda veniam petiit, & cum
moliri maiora videretur, apud Sigismundum regem conventu comparens, caesus
est, ferebatur is pellexisse Pazaitem pestilentem alluviem in Bulgariam usque. Anno domini M.ccc.XCIX.
<1399> mirabilis in Italia motus emersit, ex alpibus nanque descendit in Italiam presbyter cum magna
hominum multitudine, is quidem albo indutus panno tantam modestiam vultu ac
verbis prae se ferebat, ut ob omnibus sanctus haberetur, magnam virorum ac
mulierum multitudinem in sententiam suam deduxit, linteis albis circumvoluti
omnes, sine discrimine, mares an foeminae, rustici an cives, servi an liberi
essent, passim veluti pecora, ubi nox oppressisset, dormiebant publice, in vicis
epulabantur, perlatis undique quasi ad sacra epulis, Crucifixum sacerdos ipse
prae se ferebat, quem lachrymari ob hominum errata dictitabat, id quotiens
accicdsset, succlamabant omnes veniam a deo petentes, laudes B. Virginis
canebant euntes & stantes, hymnis ad id compositis, puta "Stabat
mater dolorosa iuxta crucem lachrymosa, dum pendebat filius" &c. Ex eo confluxu, inquit Anto., divina clementia quandam praeparationem
hominibus praeparavit, multi enim & magni & obdurati peccatores
conversi sunt ad poenitentiam. Dum haec religio tenuit animos, nil de belli periculis cogitabatur. Substitit autem hic sacerdos Viterbii cum magna multitudine labore
itineris fessus, ut refert Platina, Romam, ad visenda loca sancta
sanctorumque venturus. Sed Bonifacius fraudem veritus, quod diceret hominem superstitiosum
pontificatum appetere adiuvante illa multitudine, milites aliquot praemittit,
qui hominem comprehensum ad se perducant. Sunt, qui scribunt, huius fraudem quaestione detectam fuisse hominemque
in tanto facinore deprehensum exustum fuisse. Sunt etiam, qui dicunt, nil fraudis subfuisse, sed id fictum a pontifice
abolendo rumori, quo hominem per invidiam captum & necatum affirmabant. Appropinquante vero Iubilei anno legati Ro<mani> pontificem adeunt
rogantes, ut Assisio Romam proficisceretur, qui &si id magnopere cuperet,
tamen dissimulato desyderio facturum se negabat, quod diceret eos noluisse
recipere senatores ex nobilitate externa secundum consuetudinem &
instituta pontificum, quodquod Camerae conservatores suopte ingenio
elegissent homines quidem parum idoneos & quorum licentia Bandaresiis
omnis liceret. Tum vero Romani, ut rem gratam pontifici facerent, & Bandaresios
tollunt, & Malatestam, Pandulphi filium, Pisaurensem, virum doctum, pontificis
nomine senatorem recipiunt, pecunias insuper Bonifacio dant, quo ei
proficisci ad urbem liceret, urbem itaque ingressus munita mole Adriani
dominatu urbis potitus est. Anno igitur M.CCCC. <1400>
Iubileus in urbe celebratus est, quo innumera hominum multitudo religionis causa venerat. Tum etiam Bonifacius sive vicecomitum potentiam veritus, sive augendae
ditionis ecclesiasticae cupidus annatarum usum beneficiis ecclesiasticis
primus imposuit, hac conditione, ut qui beneficium consequeretur, dimidium annui
proventus fisco apostolico persolveret. Sunt tamen, qui hoc inventum Ioanni XXII. ascribunt, hanc autem
consuetudinem omnes admisere praeter Anglos, qui id de solis episcopatibus
concessere, Ego video, quod nec in germania de aliis beneficiis papae datur annata,
nisi praelaturae sint immediate eidem subiectae & exemptae. |
Eo anno cum regnum
Ro<manum> per multos annos Vuenceslaus
tenuisset, nullaque illius actio
cerneretur principatu digna, cum neque in Italiam transire nec caetera
munera imperii obire curaret, duaeque tantummodo artes essent, una
voluptatibus se dedere, altera cumulationi pecuniarum intendere, caetera vero
omnia negligere, segniter atque dissolute se gerere. Fertur etiam, quod venerabiles & honestos praelatos, presbyteros nec
non religiosos occiderit, submerserit & faculis cremaverit, sine causa
saltem iusta, multaque crudeliter peregerit. Haec cum diutius faceret & nomen ac auctoritas imperio in illo
deperirent, ab electoribus imperii approbante Ro<mano> pontifice ab imperio deiectus domi torpens
illaudatus egit aevum, Rupertus enim
Palatinus Rheni animadvertens hominis socordiam & imperii dignitatem
zelo commotus illum deponi curavit,
refertur, quod ipse renitens suffectus extitit, & quod Iodocus Marchio Moraviae deposito
Vuenceslao a Moguntinen<si> & Colonien<si> archiepiscopis rex Ro<manus> fuerit electus,
sed is brevi tempore mortuus in Brunna urbe Moraviae sub regali sceptro
sepeliatur. Is cum Vuenceslaum, patruum suum, visitaret, vocatus in penitiores aedes
ita compellatus est: "Et si satis sciam non esse dignitatis meae, quod electores imperii
me regno abdicarunt, solatio tamen mihi est, quod ex familia nostra hoc decus
non excidit, ego te libens volensque successorem mihi datum accipio." Territo ex hoc Iodoco, cum ignarus rerum esset: "Pone metum",
inquit, "nepos, nam neque imperium invitus depono, neque si retinere
cuperem, iura sanguinis violarem, suscipe imperium, me et meis utere, ut
libet!" laetum itaque nepotem dimisit, qui tamen sex tantum menses postea vixit. Vuenceslaus hic duas uxores successive habuit, secunda de domo Bavariae,
nomine Sophia, longe viro praestantior, & quia, ut praedicitur, totum
tempus vitae suae in ocio & libidinibus consumpsit. Ob quam rem captus a Baronibus xvii hebdomadas in custodia habitus est. Ioannes, dux Lusatiae, &
Procopius Moraviae magno
reipub<licae> malo eum libertati
reddidere. Captus est secundo per
Sigismundum, Hungariae regem, fratrem suum, & Alberto, duci Austriae, in custodias datus, custodia eius in egregiis aedibus Viennae habita, quibus exinde cognomen
Praga datum est, quod eas rex Pragensis incoluisset, sed cum parum diligenter
custodiretur, fugam arripuit regnoque
rursus potitus est. |
Per idem tempus Pragenses populari tumultu Iudaeorum domos
invadunt, eorum bona diripiunt, domos incendunt, ac inter duas horas non
sexui, non aetati parcentes gentem infoelicem gladio caedunt, periisse
aliquot millia feruntur, servati complurimi infantes misericordia bonorum
civium baptismi gratia receperunt, calamitosum genus hominum Iudaei inter
christianos agentes, qui, ubi paulum abundare creduntur, mox tanquam
christianae fidei contemptores bona & vitam amittunt, flagrum hoc impune
relictum est, quia rex inutilis erat. Sub Vuenceslao iam ab imperio amoto perfida
Hussitarum insania ortum habuit, quae pestis neque adhuc extincta est. Rexerant scholam Pragensem usque in ea tempora Teutones, id molestissimum
Boemis fuit hominibus natura ferocibus. Ex quibus vir quidam genere nobilis ex domo, quam putridi Piscis vocant,
apud Oxoniam Angliae civitatem literis studens, cum Ioannis Vuickleff libros
offendisset, quibus de realibus universalibus titulus inscribitur, magnopere
illis delectatus exemplaria secum tulit. Inter quae de civili iure, de divino, de ecclesia, de diversis
quaestionibus contra clerum plaeraque volumina veluti preciosum thesaurum
patriae suae intulit. Imbutus iam ipse Vuicklefitarum veneno ad nocendum paratus, virus in
cives suos evomuit, commodavit autem scripta, quae attulerat, his potissime,
qui Teutonicorum odio tenebantur, inter quos eminuit obscuro loco natus
Ioannes ex villa Hus, quod anserem significat, hic cum esset ingenio peracri & lingua diserta multumque dialecticis
oblectaretur & peregrinas opiniones amaret, avide admodum Vuickleffitarum
doctrinam arripuit, eaque Teutonicos vexare cepit sperans eo modo confusos
scholas relicturos. |
Quod cum succederet, a Vuenceslao rege impetratum est, ut Pragense gymnasium ritu Parisiensis gubernaretur,
ea res magistratum scholae Teutonibus abstulit. Quam ob causam commoti
magistri ac discipuli Teutonici generis iureiurando adacti uno die supra duo
millia apud Lipsig Mysnae civitatem trium dierum itinere a Praga distantem
universale studium erexere. Boemis scholae suae gubernatio libere patuit,
quorum princeps est habitus Ioannes Hus lingua potens & mundioris vitae
opinione clarus, qui, ubi satis fidei comparatum sibi existimavit, venenum,
quod iam pridem occulte conceperat, palam evomuit. |
Fundaverat opulentus quidam in urbe sub nomine sanctorum Matthiae &
Matthaei haud ignobile templum, quod Bethleem appellavit, redditibus additis,
ex quibus duo praedicatores alerentur, qui festis profestisque diebus verbum
dei Boemico sermone plebibus insinuarent. Horum alter Ioannes assumptus est, qui, cum se libenter audiri
animadverteret, multa de libris Ioannis Vuickleff in medium attulit asserens
in eis omnem veritatem contineri, adiiciensque crebro inter praedicandum se,
postquam ex hac luce migraret, in ea loca proficisci cupere, ad quae
Vuickleffi anima profecta esset, quem virum fuisse bonum, sanctum coeloque
dignum non dubitaret. Sequebantur Ioannem clerici fere omnes aere alieno gravati, sceleribus ac
seditionibus insignes, his & nonnulli doctrina celebres iuncti erant, qui
cum in ecclesia consequi dignitatem non potuissent, iniquo animo ferebant
sacerdotia maiorum censuum his committi, qui, quamvis nobilitate praeirent,
scientia tamen viderent inferiores. Excaecavit eos invidia, proruperunt in blasphemias &, cum aliquibus
ignaris fortasse ac vitiosis maledicere possent, in omnes latrare sacerdotes
cepere ab ecclesia catholica recedentes impiam Vualdensium sectam amplexi
sunt, huius pestiferae & iam pridem damnatae factionis dogmata sunt: Romanum praesulem reliquis episcopis parem esse,
inter sacerdotes nullum discrimen, presbyterum non dignitatem, sed vitae meritum
efficere potiorem, animas corporibus excedentes aut in aeternas
evestigio poenas mergi aut perpetua consequi gaudia, purgatorium non
inveniri, vanum esse orare pro mortuis, & avaritiae
sacerdotalis inventum, dei & sanctorum imagines delendas, aquarum palmarumque benedictiones irridendas, mendicantium religiones malos daemones
invenisse, sacerdotes pauperes esse debere sola contentos
elemosyna, liberam cuique praedicationem verbi dei patere, nullum capitale peccatum quantumvis maioris mali
vitandi gratia tolerandum, qui mortalis culpae reus sit, eum neque seculari
neque ecclesiastica dignitate potiri neque parendum ei, confirmationem & extremam unctionem inter
ecclesiae sacramenta minime teneri, auricularem confessionem nugacem esse, sufficere
sua quenque deo in cubili suo confiteri peccata, baptisma fluvialis undae nulla interiecta sacri
olei mixtura recipiendum coemeteriorum inanem usum quaestus causa
repertum, quacunque tegantur tellure humana corpora, nihil
distare, templum dei late patentis ipsum mundum esse, coartare maiestatem eius, qui ecclesias,
monasteria oratoriaque construunt, sacerdotales vestes, altarium ornamenta, pallas,
corporalia, calices, patenas, vasa homini nil habere momenti, sacerdotem quocunque loco quocunque tempore
sacrum Christi corpus conficere posse petentibus ministrare, sufficere, si verba sacramentalia tantum dicat, suffragia sanctorum in coelis cum Christo
regnantium impetrari, in canonicis horis cantandis dicendisque frustra
tempus teri, nulla die ab opere cessandum, nisi quae dominica
nunc appellatur, celebritates sanctorum reiiciendas, iuiuniis quoque ab ecclesia institutis nihil ess
meriti. Tum episcopus Pragen<sis> consilio & animo illustris orienti
calamitati obviam ire cupiens, priusquam amplius debaccharetur, libros Ioannis Vuickleff ad se ferri
omnesque doctorum consilio adhibito publice concremari iussit, supra ducenta volumina plaerunque auro tecta. Ioanni Hus praedicatio interdicta & adiectae minae. Ipse propterea Praga excedens apud villam, unde natus erat, permittente loci
domino plebem docere non destitit, multa in ecclesiasticos maledicta
congerens, utque populum conciliaret, decimas haud aliter quam elemosynas
sacerdotibus debitas astruit, dominos praediorum ad dandum eas nullo iure
cogi posse. Deinde attulit novam pestem Petrus Trezen<sis> patria pulsus velut
haereticorum asylum Pragam repetiit, apud ecclesiam S. Michaelis praedicabat
Iacobellus Mysenensis, Petrus hunc aggressus, mirari se ait, doctum virum
errorem illum non animadvertisse communionis eucharistiae sub una specie, cum
apud Ioannem Evangelistam sub duplici specie panis vinique iubeatur dicente
salvatore: "Nisi manducaveritis carnem filii hominis & biberitis
eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis." Commotus his Iacobellus
cunque apud S. Dionysium & S. Cyprianum communionem calicis laudari
invenisset, post prohibitionem etiam in templo S. Martini publice commovere
populum cepit, ne deinceps communionem calicis, sine qua salvari nemo posset,
negligerent, huic omnes haeretici consenserunt gaudentes, quod articulum
invenissent in evangelica lege fundatum, per quem Romanae sedis vel
ignorantia vel nequitia argui posset. |
Odioso quamvis animo Vuenceslaus
haec audiret, desidia tamen & inertia impune debacchari sinebat
haereticos. Pragen<sis> episcopus, ubi nullum adversus tantum malum
invenisset praesidium, ad Sigismundum, Ungariae regem, confugit, obsecrans,
negligentiam fratris emendet, dat fidem Sigismundus, sed cum dies in diem
deducitur, archepiscopus apud Ungariam moritur, & Albicus ei sufficitur,
Boemus arte medicus, extremae avariciae baratrum. |
Contigit post haec, cum
infestaret Ladislaus, rex Apuliae,
ecclesiam, adversus quem Ioannes papa
xxiii. bellum decernens plenariam peccatorum remissionem indulsit, his,
qui ad tuendam ecclesiam arma induerent, recitabatur in ecclesia Pragensi
decretum pontificis, quod, cum quidam sordidae artis homines audivissent,
Ioannem papam antichristum esse magna voce clamaverunt, qui crucem contra
christianos decerneret, eos propterea senatus in carcerem rapi iussit,
populus vero susceptis armis dimitti eos petiit, sed placatus oratione
senatus suam quisque domum rediit, de illis clam supplicium sumptum est, at
cum sanguis extra praetorii ianuam defluens indicium necis fecisset, iterum
occurrens populus interemptorum corpora rapuit, & aureo circumvoluta
panno per omnes urbes ecclesias detulit clamantibus eiusdem sectae
sacerdotibus: "Isti sunt sancti, qui pro testamento dei sua corpora
tradiderunt!" huius rei mentionem faciemus infra in temporibus Constantien<sis> concilii. |
Anno domini M.CCCC. <1400> Vuenceslao
rege Ro<mano> tanquam inutili imperio privato Rupertus, Bavariae dux ac comes Palatinus Rheni, ab electoribus Imperator electus, Coloniae ab
archepiscopo Colonien<si> corona decoratus fuit, homo sane christianissimus,
iusticiae cultor, a Bonifacio Pont<ifice> extitit confirmatus,
imperavit annis x. Hic ex uxore Elizabet, filia
Burggravii Norinbergen<sis>, multos haeredes genuit, Rupertus &
Fricericus ante patrem obierunt, superstites reliquit Ludovicum, Stephanum,
Ioannem et Othonem, inclytos duces, filias quoque tres, una duci Austriae,
Fricerico de Athesi, alia comiti Cleviae, quem Sigismundus rex postea ducem
fecit, tertia, Margareta, duci Lotharingiae matrimonio iunctae fuerunt, genitor autem cum filiis sub
obedientia Gregorii papae permansit, concilio Pisano habito, tandem anno domini M.CCCC.X. <1410>
in Oppenheim obiit, & in Haidelberga ad S. Spiritum sepelitur. |
Tamerlanes per haec tempora vita excessit, magnus Tartarorum seu Parthorum rex, qui apud
Tartaros humili loco natus, cum gregarius miles factus esset, adeo inter suos
excelluit, ut brevi multarum gentium fieret dux, Parthorum etiam imperio
potitus haud multo post Scythas, Iberos, Albanos, Persas, Medos ac alias
plurimas gentes & nationes sibi subegit, Inde Mesopotamiam atque Armeniam invasit, transitoque Eufrate cum
quadringentis equitum millibus & sexcentis peditum millibus omnem Asiam
minorem obtinuit, regemque omnium potentissimum, Pazaiten, Turcarum dominum,
cum pari equitum numero & magnis peditum copiis fines suorum tutantem
apud Armenos proelio superavit, & interfectis aliquot suorum millibus
ipsum cepit, & catenis aureis vinctum currui, quo vehebatur, quasi triumphans
adiunxit. Refertur in cavea in modum ferae inclusus Pazaita per omnem Asiam
circumductus egregium & admirandum humanarum rerum spectaculum, prandens
quasi canem sub mensa sua comedere iussit, ascensurus equum eo tanquam
scabellis usus est. Post cladem autem Pazaitae filii eius, qui cum plures erant, in
potestatem Graecorum venere, cum periculum evasuri in Thraciam traiicere
contenderent, Calapinus autem, natu maior, a Graecis emissus patrium regnum
obtinuit. Tamerlanes a Tanai fluvio usque ad aegyptum universam Asiam percurrens
Smyrnam, Antiochiam, Sebasten, Tripolim, Damascum multasque validas urbes
cepit & incendit, Sultanum etiam, aegyptiorum principem, bello superatum
ultra Pelusium repulit. Cunque Damascum cepisset & arcis antiquae expugnatio difficilis
esset, constructa e regione altera altiore illam tandem cepit, Capham quoque,
urbem Genuensium tunc coloniam, expugnavit, hic belli artibus insignis, quae
alii ardua videbantur, promptius obire tentabat. Et in obsidionibus urbium primo die albo utebatur tentorio, secunda
rubro, tertia nigro, & si se dabant in albo sedenti, salutem
consequebantur, rubeus autem color mortem indicabat, niger vero civitatis
excidium & omnia in cinerem convertenda. Et inter alia ferunt quandam populosam civitatem, quae, prima die cum
deditionem neglexisset, pueros puellasque in candida veste ramos olivae
detuliise obviam, ut iram eius lenirent, qui pueros statim iussit equis
conculcari, deinde urbem captam incendio deleri, interrogatus ob hoc aliquando ab homine Genuensi, qui ei familiaris erat,
cur tanta crudelitate uteretur, Cui turbata facie respondit: "Tu me
hominem arbitraris, sed falleris, ira etenim dei sum ego & orbis
vastitas." Quibus ille terrefactus, maxime quia dixit: "Caveto, ne post hac
mihi occurras!", statim abiit, ferebant, qui Tamerlanem viderunt, cum Annibale poeno comparandum, nam
deletis multis regionibus atque vastatis onustum & ditatum exercitum in
patriam reduxit, & Marchantem urbem condidit, quam varii generis captivis
replevit & hostium spoliis exornavit, in qua se sepeliri fecit, regnum autem suum duobus filiis reliquit, qui discordia laborantes
effecerunt, ne Parthorum regnum rursus emergeret. |
Sunt, qui Rupertum,
regem Ro<manum>, exercitu
in Italiam ad integrandam imperialem dignitatem venisse scribant, sed iter
suum non peregisse, quod ita contigit: Florentini Galeacium, Mediolani
ducem, a ditione sua avertere
molientes magnitudine potentiae eius ac multitudine copiarum deterriti
auxiliatorem sibi Rupertum, nuper in imperatorem electum, vocare statuerunt,
sperantes per illius adventum in Italiam Mediolanen<sis> ducis
potentiam vel omnem vel maximam perituram, nam & odia inter regem ac
ducem erant acerba, & veneno se a Galeacio duce, medico subornato,
petitum Rupertus publice regibus ac civitatibus significaverat. Credo, timebat, ne forte rex
Rupertus ratum habere non vellet, quod Vuenceslaus eum de ducatu investiverat. In hac spe constituti Florentini magna pecuniarum largitione adventum imperatoris
in Italiam paciscunt, ducenta enim florenorum millia polliciti sunt, huius
summae partem, priusquam domo proficisceretur, dare illi convenerant,
reliquam vero partem, cum in Italia venisset ac hostiliter solum Galeacii
introisset. Iam per Italiam fama vulgaverat magnos exercitus circa Rhenum parari,
novo cum imperatore in Italiam transituros, erectique cunctorum animi in
expectatione erant. Nec minor apud Mediolanen<sem> cura equites parare & pecunias
congerere, civitatesque muniri. Verum Ruperti adventus, ut
plaerumque evenire solet, tardior fuit,
quam crederetur. per extremum enim autumni Tridentum
venit, & quo celerius pecuniae solvendae conditionem impleret, Brixiensem agrum cum exercitu
ingressus est, quae urbs a Galeacio tenebatur. Sunt autem finitimae urbes
Tridentum & Brixia, maxime circa Benacum lacum territoria
commiscentes. In his locis cum esset imperator, duces Galeacii cum ingentibus copiis
adversus illum convenerunt, habebat Galeacius optimum equitatum ex Italicis
confectum, postquam contra Germanos equites constiterunt ac levia proelia iniri
cepta sunt, Germani frenis usi levibus, quae ad cursum aptiora, ad flectendum
in gyrum equos sunt inutilia, frena Italicorum talia, ut lacessere hostes
& redire ad suos & ex medio cursu deflecti facile possint, praeterea
Italici armati & protecti, Germani non ita bene armati. Ob haec Germani cito spreti ab Italicis, tandem vero maiori vi
concurrentes Germani multis suorum amissis cedere demum & retro signa
referre coguntur, ita prostratis suorum animis ac metu deiectis Tridentum
imperator suos reduxit, & quum res male succedere videbatur,
Colonien<sis> praesul & Lupoldus dux Austriae ab imperatore
abeuntes cum maxima copiarum parte domum reversi sunt. Imperator ipse Tridenti relictus pudore tenebatur, nam redire dedecus,
remanere vero vanum existimabat. Inter haec Franciscus Carrarien<sis> & alii quidam proceres
spem adhuc magnarum rerum superesse ostendentes. Tridento relicto ipse profectus Tarvisium, deinde Patavium accessit, ubi
erat nova Florentinorum legatio. Et cum de reparandis rebus tractaretur, imperator inquit neque sibi neque
Florentinis tantas esse vires, ut sufficere adversario possint, quare
pontificem Ro<manum> & Venetos in societatem belli attrahendos
necessarium putabat, pecunias etiam maximas a Florentinis postulabat. Legati Florentinorum redeunt Florentiam ac referunt, debilitantur ex eo
Florentinorum mentes, nam facere, quod postulabat imperator, impossibile
quasi videbatur, at si imperator abiret, manifestum periculum imminebat. De
re igitur discussione habita decreverunt omnia pro imperatore in Italia
retinendo, itaque per legatos magna auxilia Italici equitatus & magnam
insuper pecuniam polliciti sunt, ut per hyemem, quacunque posset, bellum
inferret, promitteretque nec concordiam ullam cum hoste facere, nec inducias,
nisi prius requisito & consentiente Florentino populo, curaturos se
interea, ut pontifex ac Veneti iungerentur. Haec imperatori cum nunciarent legati, tractatus varios apud illum
habuere, nam se his obligare non satis honestum videbatur, & erant
alioquin difficilia factu. Oriebantur ad haec quaedam controversiae pro pecuniis in adventu suo
promissis & pro parte non datis, ad summam nonaginta millium florenorum,
quam ante omnia deberent, postea vero de novis conventionibus agendum fore,
Florentini promissas pecunias sub conditione dicebant, quae conditio cum ab
imperatore completa non sit, neque pecunias deberi, dimidiam partem pecuniae
promissam, reliquam vero esse solutam, solvi debere cum in terram hostilem
Galeacii cum exercitu introierit, id non esse impletum, cum nec venisse
dicatur, qui non stetit, neque cum potenti exercitu venit, nec etiam
Florentinus populus tantam pecuniam promisit, ut tacto protinus hostili solo
recederet, Actum hoc est Venetiis, unde imperator abiit, postea tamen revocatus spe
concordiae, deinde Patavium rediit, & quod reliquum erat hyemis, in ea
urbe consumpsit, ac modo expectationem dedit, quasi Romam petiturus modo
ademit. Tandem vero cum neque pontifex Ro<manus> neque Veneti in auxilium eius
palam descenderent, differre factum in aliud tempus constituit, atque ita
mense Aprili Patavio movens in Germaniam rediit. |
Vicecomes dux
Mediolani redeunte in Germaniam
imperatore copias Alberico ad opprimendum Io<annem> Bentivolum misit,
qui Bononiam urbem in sua redegit potestatem, ubi in conflictu postea
Bentivolus obtruncatus est, quo defuncto Albericus nullo resistente Bononia potitus est, qua urbe
subiecta dux Galeacius iam sibi Florentiae despondit imperium arrepturus
Italiae regnum, at divina providentia defecit. Nam tertia die septembris anno
domini M.CCCC.II. <1402> ex febri pestilentiali subtractus est. Ex testamento ei successit prior
filius Ioannes Maria in ducatu Mediolanen<si>. Insuper in dominio Bononiae, Senarum, Perusii, Assisiique, secundo filio
scilicet Philippo Mariae Papia, Verona, Vicentia relicta, quae distributio
prudentibus visa est insipienter facta, non enim sibi promittere debuit, ut
per vim obtenta haeredibus suis stabilita manerent, & ut de aliis
taceatur, nunquam ea, quae iuris ecclesiastici erant, firmare poterat. Ducissa Mediolani Galeacii relicta, tyrannidem exercens in cives pauco post
tempore veneno est extincta, nec longe superfuit Ioannes Maria ferox
adulescens & assuetus tyrannidi sub matris imperio domestica factione
caesus. Successit huic frater Philippus
Maria, qui cum et dominatum
Mediolani non sine labore arripuisset, difficulter annos aliquot tenuit. Sigismundum his temporibus regem Ungariae mortua iam Maria
uxore repudiavere regni proceres, quorum ante vel parentes vel agnatos
propinquosve occidi mandaverat. Et conspiratione facta anno
M.CCCC.I. <1401> regem capiunt, ac duobus
adulescentibus cognomento Gariis, quorum pater ab eo neci traditus fuit,
custodiendum permittunt, donec omni conspiratorum iudicio in eum
animadverteretur. Quos adulescentes Sigismundus saepe, ut se dimitterent, multis pollicitis
frustra tentavit, quodam vero die vidua matre eorum vocata: "Scio",
inquit Sigismundus, "viri tui mortem tibi acerbissimam fuisse, teque
mihi tanquam autori eius infensam, verum ego per superos iuro, invitus feci,
regina enim eum atque alios accusavit, convenerunt regni proceres atque in
reos sententiam mortis tulere, ignarus ego factionum vestrarum, novus ad
regnum veneram, quod regulorum maior pars decrevit, id executus sum, esto
tamen virum tuum sciens volensque neci dederim, cruciandum ne obiicies me
iracundis, & quis obsecro fructus, non desunt mihi consanguinei &
amici, qui meum sanguinem ulciscantur, nec, crede mihi, apud futurum regem
acceptus est, qui manus suas regio sanguine cruentavit, quod si me missum
feceris ex filiabus Hermanni, comitis Ciliae, necessarii tui, uxorem ducam,
filios tuos in primis charos habebo, efficiamque, ut omnis posteritas tua hoc
factum sibi fructuosum sentiat, hoc ego cum liberis tuis egi, sed non capit
aetas, quantum necesse est, te, quae plus sapis, & illis & tibi
consulere oportet." Persuasa mulier regem dimisit, qui mox Barbaram, Ciliae comitis filiam, in
matrimonium suscepit, promissoque satisfaciens Garios iuvenes super omnes
regulos exaltavit. Interea Ladislaus, apuliae rex,
priusquam regni neapolitani fundamenta confirmasset, a maiore parte procerum
Ungariae in regem extitit vocatus, cupidus regnandi magnis contractis copiis
Ladislaus in Sclavonia profectus, ibi a multis episcopis ac regni proceribus
coronatus est in regem. Interea vero Sigismundus liberatus amicos sibi fecit novos, qui etiam
alios, qui vocaverunt Ladislaum in regem, ad idem induxerunt, ut mutato
proposito Sigismundo adhaererent, eam ob rem Ladislaus cernens se deceptum,
quam possidebat civitatem in Sclavonia, Venetis centum millibus florenorum
vendidit ac possessionem urbis dedit contra voluntatem civium, quorum multi
eam deseruerunt alias sedes quaerentes, & ipse Neapolim est reversus. |
Anno domini M.CCCC.IIII.
<1404> Bonifacius moritur, quo subtracto populus Ro<manus> ad arma concurrit per civitatem,
seditiones ac homicidia perpetrans, Cardinales autem intrantes conclave
elegerunt Cosmam de Sulmone, Cardinalem Bononien<sem> & vocatus est
Innocentius VII. sedit fere annis
duobus, ante electionem iuraverunt Cardinales, quod, quicunque eligeretur, operam
daret ad schisma tollendum possibilem. Venit ad urbem Ladislaus rex
gratulandi, ut dixerat, novo pontifici causa, licet aliud praetenderet,
disseminare enim cepit inter
pontificem ac cives clam discordiam, utrique favorosum se simulans ita,
ut mediatorem se inter pontificem ac Romanos faceret, tandem eosdem ad concordiam reducens hoc
modo, ut gubernatio urbis in temporalibus penes populum resideret, pars
autem, quae antiquitus dicebatur Leonina, scilicet circa S. Petrum, pontifici
remaneret cum castro S. Angeli, senator vero urbis de pontificis voluntate ac
consensu populi assumeretur. Eodem tempore oratores regis
Franciae Genuam venerunt & tantum operati sunt, ut communitas ipsa
Genuen<sis> cum archiepiscopo suo & cum Cardinali de Flisco, qui
ibi erat, pro Romano Pont<ifice> omnes subtraherent se ab obedientia
Innocentii & adhaererent Benedicto uti vero pontifici, quod ad levitatem
eis imputatum est. Idem fecerunt oratores apud Pisanos, unde divulgatum est per totum
territorium obedientiam ablatam esse ab Innocentio & Benedicto tributam. Benedictus intelligens Genuam ad devotionem suam conversam esse, illuc
profectus est cum curia sua ampliandae iurisdictionis suae causa, qui
honorifice a Genuen<sibus> susceptus atque veneratus est. Sed &
papa Innocentius Romae, ut magis firmaret statum suum Romae, xi. creavit
Cardinales pene Italicos omnes. |
Anno domini M.CCCC.V.
<1405> in urbe Roma tantae
inter pontificem populumque excitatae
sunt turbae, ut pontifex urbe coactus fuerit secedere. Cum autem moraretur pontifex Viterbii, Romani poenitentia ducti urbem
pontifici reddiderunt ac multis legationibus missis pontificem revocarunt. Non ante tamen, quam Paulus Ursinus pontificis mandato cum turmarum
praefectis in pratis Neronianis Io<annem> Columnam, factionis civilis
autorem, & reliquam Ladislai militiam fudisset, hanc ob rem Romani multis incommodis circunventi, cum & homines eorum
& pecora abigerentur, sedata etiam ira iam ante concepta, pontificem
precibus impetrant, ut ad urbem rediret praemissa reconciliatione. Verona, vetustissima civitas, hoc anno VI. kalend<is> Iulii a Carrariensibus
occupata in manus Venetorum devenit, ille enim Franciscus
Carrarien<sis>, qui in Bavariam Galeacium vicecomitem fugerat,
sollicitantibus Florentinis & faventibus Venetis mutata veste Patavium
veniens urbem & arcem tandem quoque obtinuit. Sublato autem e medio Galeacio vicecomite in magnam spem erectus
Guilielmum Scaligerum cum filiis suis Veronam reduxit eisque urbem subiecit,
quibus confirmatis paulo post Guilielmum veneno extinxit, filios in carcerem
coniecit, Verona potitus est, relicto Veronae Iacobo fratre in Vincentinos
exercitum duxit. Cui statim Veneti, ne Vincentinos vectigales sibi & subditos suos
bello attingat, alioquin senatum Venetum haberet inimicum, sed Franciscus
probris & minis invectus in vicinos durius crudescere cepit, mirari
respondit se impotentiam Venetorum, qui nullum ius in continenti habeant,
leges tamen merito imperantibus velint praescribere, irent & aestuariis
se ac paludibus continerent. Indignati Veneti legatos suos, qui in via erant, admonent, ut
foedus & societatem cum Francisco
Gonzaga ineant, eumque primum copiarum suarum ducem deligant addita
pecuniarum summa, quae ei stipendii nomine quotannis daretur. Tum vero Gonzaga icto foedere maturandum ratus conscripto magno militum
numero Veronenses ad eam partem adoritur, qua ad Mantuanos vergunt. Idem faciunt Veneti ex Vincentinis eo moventes, quo impetu Veronen<ses> perterriti, cum
nulla spes auxilii subesset, deditionem
fecere. Oderant etiam Veronae cives Carrariensem, qui Guilielmum Scalam veneno
necasset, eiusque filios in carcerem coniecisset. Dum urbem vero instructae acies ingrediuntur, ne qua fraus ab hostibus
subesset, Iacobus Carrarien<sis>
praesidio relictus hostiliam profugit, sed cum Padum traiicit captus, Venetias mittitur, munita autem
arctissimo praesidio urbe inde cum copiis, Veneti Patavium moventes urbem eam, praealtis muris &
profunda fossa munitam defensamque firmo praesidio, obsident & tandem ob
victus penuriam in deditionem accipiunt. Nec multo post tempore Franciscus
Carrarien<sis> a senatu Veneto strangulatus est, filii qua morte
perierint, incertum est, & sic anno
M.CCCC.VI. <1406> Veneti etiam Patavium obtinuerunt, & duae
illustrissimae familiae, Scaligerorum scilicet & Carrarien<sium>,
propter domestica dissidia uno quasi tempore finem acceperunt, & in
Venetorum manus pervenerunt, quibus obtentis Venetorum nomen supra modum excrevit. Pisae item, potentissima civitas Hetruriae,
Florentini populi aemula, per ea tempora durissima obsidione domita in
potestatem Florentinorum pervenit, & nunc supra septuaginta annos iugum
ipsorum humiliter pertulit, Galeacius enim, vicecomes, Mediolani quondam dux,
eandem urbem a Gerardo Apiano multo precio emerat, hic moriens ipsam Gabrieli
,ex pellice filio, in testamento reliquerat, qui cum illam aliquamdiu
possessam se tueri diffideret, grandi pecunia vendidit Florentinis. Pisani hoc videntes, cum Florentinos exosos haberent, in furorem versi
impetu facto Florentinos urbe eiecerunt, & in libertatem ipsam
deduxerunt. Florentini autem ignominiam non ferentes magno congregato exercitu bellum
confestim Pisanis intulerunt implacabile, & commeatibus interclusis urbem
acerrime obsederunt, quae post aliquot menses fame crudelissima laborans
proditore Ioanne Gambacurta iugum accepit. |
Innocentius, ut dictum est, Romam reversus plures
Cardinales delegit, Ludovicum vero, nepotem suum, agri Piceni Marchionem
creat, principemque constituit. Ipse dein Romae moritur
sepeliturque in basilica S. Petri anno M.CCCC.VI. <1406> mense
Novembri. Post honorabiles obsequias Cardinales convenientes se omnes obligaverunt
sub gravissimis iuramentis & solennibus, quod, quicunque esset electus,
laboraret ad tollendum schisma & unionem ecclesiae procurandam. Ingressi conclave elegerunt patriarcham
Aquilegensem natione Venetum, qui vocatus est Gregorius XII., vir a
pueritia magnae sanctitatis & sapientiae, hic electus denuo iuravit omnia facere sibi possibilia ad unionem
ecclesiae dandam, de quo principes quique plurimum exhilarati sunt. Gregorius statim adversario Benedicto scripsit benigne ad
pacem illum invitans & ad abdicationem mutuam. Benedictus vero eisdem fere syllabis rescripsit, eademque
invitatio fuit. Tractatur de loco, ubi conveniant, placet
civitas Saona quasi in medio constituta, & ut sequi videatur
effectus, anno sequenti incipiunt appropinquare. Nam Gregorius non tam comitiorum causa, quae erant dicta tollendo
schismati, quam urbicis factionibus compulsus urbe secessit. Aspirans enim ad dominatum Ladislai regis auxilio Columnen<sis>
Ioannes saepe Romam commorat. Itaque Gregorius Senas profectus, hinc Lucam adiit. Benedictus vero Genuam. Interea patefactae sunt Gregorio insidiae sibi paratae Saonae a
Benedicto, quod & civitas illa pro gallico esset munita. Quare Gregorius accipiens
Benedictum non vere unionem quaerere mutavit propositum, miserunt
nihilominus nuncios alter ad alterum tractantes de alio loco, sed convenire
non potuerunt, Benedictus, ut magis simularet intentionem suam, adhuc ad Gregorium magis
appropinquavit ad portum Veneris veniens, Gregorius autem Lucae permansit
plures menses, ibique creavit quatuor Cardinales. Oratores principum plurimum suaserunt Gregorio, ut iret Saonam &
praecipue regis Franciae, qui merito suspecti habebantur, alii contrarium
suaserunt, ut Ladislaus, rex Apuliae, & alii amici. Et cum post multa de loco
convenire non possent, creavit Gregorius alios plures Cardinales, quod
etiam conturbavit suos Cardinales antiquos, Platina scribit, Galliae plures
principes admonuisse Benedictum,
ut, sicut iuraverat, unionem quaereret, quorum colloquia & consultationes
Benedictus veritus Avinioni existens aedes pontificias armis & commeatu
munierit, in quibus aliquot menses obsessus, tandem paratis ad fugam
triremibus per Rhodanum in
Cathalaniam, unde oriundus erat, navigavit. Sunt, qui scribunt principes gallicos id molitos instantibus
Cardinalibus, qui oderant eum, quod alterius nationis esset & non
gallicae, utcumque sit, Genuam venit,
ut est dictum. Dum utriusque pontificis tam ambigua sunt coepta, Cardinales taciti conveniunt generali concilio, patrum locum
aliquem dicendum esse, ubi, qui pontifex autoritatem ecclesiasticam unus
debeat tueri, aequis votis constet. Et illos haec res acta est tantisper, dum Romae absente gregorio non
minor calamitas accidit. Nam anno M.cccc,viii. <1408>
rex Apulus Ladislaus vexata romana ditione urbem cepit, occupatis etiam
aliis ecclesiae civitatibus. Cardinales vero Gregorii & Benedicti, ut est praedictum, convenientes
& conferentes decreverunt
civitatem Pisanam ut locum aptiorem pro concilio generali celebrando, cui
rei Florentini consenserunt, unde per nuncios & literas vocaverunt ad
concilium celebrandum Pisis omnes episcopos, praelatos & principes ac
communitates, exhortantes ad mittendum oratores suos ac ut subtraherent obedientiam
pontificibus illis, quos etiam citaverunt ad veniendum illuc. Quibus peractis paulatim ceperunt principes & communitates
obedientiam illis auferre de territoriis suis, remansit autem in obedientia & reverentia Gregorii rex Ladislaus
ac etiam quaedam civitates Italiae. Benedictus autem pene
a cunctis derelictus nisi forte a rege Aragonum. Gregorius ex Luca Senas, deinde ad urbem reversus est execrans &
pileo & omni dignitate & beneficiis privans omnes Cardinales, qui
contra eum conspiraverant dicens haereticos & schismaticos ac etiam per
orbem significans regibus & principibus de coniuratione eorum indebita, & quod eis non crederent, quia vero urbs erat in magnis seditionibus
& rixis, Gregorius cum curia sua de bene placito regis Ladislai profectus
est Caietam, ubi aliquamdiu moram traxit. Congregatione igitur facta pro concilio Pisis tempore statuto de diversis
nationibus, & relatione omnibus facta de scandalo, quod inferebant duo
pontifices colludentes adinvicem & nolentes unionem ecclesiae quaerere
prout promiserant, decretum est, ut oratores mitterentur ad utrunque, quod
factum est, quorum operam Benedictus
derisit dicens, controversiam fore de iure papatus inter se & Gregorium
& nihil ad eos spectare de re ipsa. Gregorius vero respondit non ad eos pertinere
congregationem concilii, sed ad ipsum ut pontificem Ro<manum>, quod
& celebrare volebat non Pisis, sed in alio loco, videlicet in foro Iulii
circa Aquilegiam, ipsoque Cardinales eum sequi debere. Unde Gregorius cum paucis,
quos habuit ex nuperrime creratis Cardinalibus, ad forum Iulii publicatione praemissa accessit, ibique
expleverunt, quae visa sunt eis expedienda, ex quo loco Gregorio redeunte Ariminum insidiae factae sunt ad capiendum
eum, sed avisatus habitu transformato cum aliis processit ut privatus,
aliusque secutus in apparatu papali captus, sed cognitus non sine iniuriis
est dimissus, in tot autem adversis sic fixus erat in his, quae sibi
conscientia dictabat, ut nullus eum posset a suo proposito revocare. Anno igitur M.cccc.ix.
<1409> Pisis inceperunt processum facere, & post legitimas modo suo citationes non
comparentes, sed contumaces contra ambos pontifices sententiam depositionis & privationis protulerunt, Gregorium
& Benedictum ut haereticos & schismaticos, prohibentes christicolis
cunctis, ne quem eorum papam nominarent, aut ei tanquam Ro<mano>
pontifici obedirent. His peractis ad electionem alterius processerunt, unde more solito
intrantes conclave Cardinales elegerunt praesulem summum Petrum Cretensem, Cardinalem Mediolan<ensem>, ordinis
minorum, hunc nominabant Alexandrum V.,
qui annum circiter unum sedit. Hic Alexander adeo munificus erat
in pauperes, ut nil sibi
reliquerit, unde per iocum dicere solebat se divitem episcopum fuisse
pauperem Cardinalem, mendicum pontificem esse. Quo tempore cum audisset Ludovicus,
dux Andegaviae, filius ludovici prioris, dissensiones, quas Ladislaus
habuerat cum Florentinis & quom se immiscuerat rebus ecclesiae ac urbis
dominio, misit oratores ad Florentinos, petens colligationem facere cum eis,
fuitque foedus initum inter Florentinos, Senen<ses> & legatum
Bonon<iensem> & ludovicum ducem, quo facto idem dux Pisas, ubi
concilium habebatur, accessit, Alexandrum papam V. adoravit. Ab ipso igitur alexandro ludovicus
Andegaven<sis> postulavit sibi concedi regnum Siciliae, qui cum
Cardinalibus habito tractatu postulata concessit, cum scilicet vacaret dictum
regnum & ad ecclesiam devolutum esset, & quia alias per Benedictum
fuerat de dicto regno Avinione coronatus, non est eis visum congruum illud
reiterare. Et decretum est, ut ludovicus ac Malatesta & legatus cum copiis
proficiscerentur versus Romam contra Ladislaum, qui eam usurpaverat. Fecit Andegavus praecipua legatorum opera, ut ex Romanis optimos sibi
potentissimosque conciliaret, qui a Ladislao deficientes urbis Romae dominium
accepturo Andegavo sunt coniuncti, estque is conatus, quamprimum ut Romanos
in Alexandri pontificis fidem acciperet. Alexander inter haec ivit Bononiam, quo Ro<mani>
oratores miserunt & ad Florentinos, ut adiuvarent apud pontificem, quod
Romam applicaret & quamvis id quoque pluribus Cardinalibus placuisset,
persuasione tamen legati Bonon<iensis> Baltassaris decrevit tunc non
ire, sed misit Cardinalem, dicens se postmodum brevi venturum. Gregorius tum erat Caietae, sed quia in collatione
beneficiorum & episcopatuum Gregorius, ut iustus, nolebat regi Ladislao
obedire, frequenter iniusta petenti, demum excedens regno per mare transivit
cum curia sua ad Ariminum, ubi a Carolo, domino Ariminensi, cum omni honore
& gaudio receptus, qui solus perseveravit cum suis in obedientia eius. Super depositione vero pontificum
in Pisano concilio praetenta diutius est disputatum & praesertim per
Laurentium de Rudolfis, utriusque iuris doctorem, cathedram tenentem Florentiae. Utrum praesupposito pro constanti, quod ambo pontifices scandalizarent
ecclesiam ex violatione manifesta iuramentorum & voti fiendae unionis
ecclesiae, cum non darent ad hoc operam, sed simularent colludentes
adinvicem, sitque pessimum schisma valde ecclesiae nocivum, possintne
Cardinales convocare concilium & citato utroque ad veniendum ad concilium
non comparentes, sed in contumacia persistentes, possint deponi, & an ad
alterius electionem procedi possit. Ubi post longam disputationem in praesentia plurimorum theologiae atque
utriusque iuris doctorum nemine contradicente, sed omnibus annuentibus
determinatum fuit id licite & canonice fieri posse, sed probandum erat
praesuppositum esse verum, nam si verum credi aut iudicari posset ex parte Benedicti,
viri callidi & ambitiosi, quod postmodum declaravit eventus, quia semper
contumax permansit, tamen de Gregorio non diem apparuit licet vulgus ex
divulgatione Cardinalium & aliquorum hoc sentiret, scilicet quod
colluderet vel dissimularet, quin immo contrarium ostensum est, nam concilium
Constantiae celebrandum ipse approbavit, suos Cardinales misit, & quia
decrepitus erat ire non valens procuratorem misit Carolum Malatestam ad
renunciandum, nec transgressor iuramenti vel voti iudicari debuit, si non debito
modo agere potuit, quod promisit alio ei insidiante, ut nondum clarificatus
de iure suo id sibi soli usurparet, super hac conclusione fundatur concilium
Constantien<se>. Alexander papa in fine anni primi sui pontificatus graviter
aegrotare cepit, & cum sentiret mortem sibi imminere, Cardinales ad se
vocat, testatusque est per eam mortem, quam ante oculos se continuo cernere
dicebat, nec reformidare conscientia bene actae vitae motus, se existimare
& credere, quae in concilio Pisano decreta fuissent, recte atque integre
facta esse omnia sine dolo malo fraudeve. Cum haec dixisset lachrymantibus omnibus, qui aderant, illud salvatoris
verbum aegre proferens, pacem eam do vobis, pacem meam relinquo vobis, statimque moritur Bononiae,
sepeliturque in ecclesia fratrum Minorum. |
Circiter annum M.ccc.xcvii.
<1397> Abbacellenses
defectionis suae materiem quaesiere, isti Abbacellen<ses> fuerunt homines ipsius monasterii, sed ut
praedictum est, ab eo defecerunt recusaveruntque abbati & monasterio
solita & consueta praestare servitia, sed nec sturam, census aut redditus
debitos solvere curabant, praetendentes se praegravatos & indebite
tractatos, unde abbas, ut rebellionem eorum domaret, ligam fecit cum vii.
civitatibus imperialibus circa lacum, Constantia scilicet, Uberlingen,
Lindou, Ravenspurg, Vuangen, & ad S. Gallum. Cum his abbas ducens adversus hos rusticos, qui confugientes ad montana
& lapidibus usi de monte celeri cursi descendentes in fugam verterunt
exercitum abbatis & civitatum dictarum, interfeceruntque CC.L. ex eis. Hac victoria potiti ligam fecerunt cum Svitensibus & Glarissis,
invaseruntque vicinos nobiles, quorum subditos induxerunt ad rebellionem, ita
quod pari modo servitia, census aut redditus debitos praestare recusaverunt,
nec finem fecerunt, unde coacti nobiles invocabant ducem Austriae, ut eis
succurreret attento, quod pro maiori parte sui essent ministeriales. Erat rebellio haec satis molesta principi, & libenter abstinuisset
sciens, quae antea passus fuerat a suis propriis hominibus, adhaeseruntque
multi Abbacellensibus. Tandem tamen victus prece nobilium & civitatum praedictarum. Anno M.CCCC.XV. <1415> in
vigilia corporis christi duxit exercitum iustum contra opidum S. Galli, quod
fovet partes Abbacellen<ses>, dum vastare cepisset agrum, ac sine ordine hinc inde palarentur Austrii
milites, excurrentes Abbacellenses occiderunt aliquot notabiles viros, ex eis
comitem Hermannum de Tierstain, de Landenberg militem, Hermannum de
Clingenberg militem, Ioannem de Halvyl, & nonnullos alios. Cum his rusticis confoederabat se Rudolphus, comes de Vuerdenberg, qui
sine armis & equo pedes sequebatur rusticos. Nam dux Austriae Fridericus eundem paulo ante fugarat e patria. Ordinavit autem idem dux mille ducentos viros ex suis nobilibus &
civitatibus ligae, qui abbatis cellam expugnare debebant, hi cum venirent ad
clusam, eam aperiunt, & ingrediuntur, hoc videntes Abbacellen<ses>,
qui fuerunt vix quadringenti numero de praecipiti monte cursu descendunt
adversus ascendentes & eos lapidibus missis lacessunt, ex eisque in fuga
occisi sunt tricenti, & quinquaginta ad minus. In istis diebus habebant confoederati ligam iuratam cum duce Austriae
& nihilominus assistentiam fecerunt Abbacellen<ses> glossantes,
quod singulares aliqui ad istos declinarent non iussu aut permissu ligae. Sed excusare se non poterant, quia terras & alia de domo Austriae, ab
ipsis Abbacellen<sibus> recipiebant. Circa haec tempora duxerunt
Abbacellen<ses> in Marcam, quae erat ducis Austriae, & eam oppressam dono dabant Svitensibus,
a quo tempore tota Marca defecit ab austriae domo, cum antea per multa
tempora Sviten<sibus> restitissent. Anno igitur M.cccc.vi.
<1406> praedicti
Abbacellen<ses> multas iniurias Austriae intulerunt principibus. Eodem anno Abbacellen<ses> xxxv. castra metati sunt contra duces
Austriae, regnabantque in magna superbia praetendentes omnium supplantare
dominia, placuit hoc vicinis rusticis, ex quibus multi deficientes a suis
dominis illis adhaeserunt, tunc tota vallis Rheni cum Abbacellen<sibus>
coniurabat, videntes hoc nobiles nonnulii
se cives fecerunt Duregi, relicto duce Austriae, quem tamen precibus
antea induxerant, ut belligerare contra praedictos rusticos ceperat. Et quamvis ipse dux contemplatione nobilitatis tutandae onus belli
agnoverat, ipsi tamen nobiles hoc non attento stipendia ab eodem duce ad opus
praedictum exigebat, prout hoc in
longum describit materna lingua Eberardus Miller miles, & Scultetus
Thuricen<sis>. In illis diebus opidani de Vuinterthur cives facti sunt in Durego, fertur
tamen id falso peractum, nam Hermannus comes de Sultz, provinciae Austriae
advocatus, propterea Scultetum in Vuinterthur submersit in flumine. Circa annum M.CCCC.VI.
<1406> obsederunt Abbacellen<ses> Brigantiam praetendentes, ut ferebatur, quod expugnatis
Brigantinis non vellent quiescere, donec omnem extirparent per totam Sueviam
nobilitatem, nam civitates imperiales illis, ut praedictus Eberardus scribit,
plurimum favebat. Erat tum in castro Brigantino
Guilielmus eiusdem loci comes, unde convenerunt episcopus Constantien<sis>,
comes Rudolfus de Monteforti & militia de vicinia cum satis iusto
exercitu, ducebantque contra obsidentes pro liberatione obsessorum, facta
pugna in fugam vertuntur rustici, dimissis tormentis machinis &
impedimentis suis. Deinde anno M.CCCC.viii. <1408> in die S. Hilarii, cum esset frigus intensum, obsident Abbacellen<ses> rursus
Brigantiam, quos tamen inde fugarunt auxiliatores comitis Guilielmi
occisis fere omnibus, de quo latius sequitur. Anno M.CCCC.viii. <1408> Abbacellen<ses> cum multa castra nobilium
destruxissent, obsederunt in mense
Ianuario castrum Brigantiae, ubi quasi omnes gladio sunt extincti per
Guilielmum comitem Brigantinum & auxiliatores suos. Et ecce Berengarius, nobilis vir
de Landenberg, magna voce clamasse fertur: "Interficiamus mulieres
cum parvulis suis, ne forte vivendo repullulent in perniciem
nobilitatis!", quae per continuum septennium gravissima damna ab his
fuisset perpessa. Anno M.CCCC.xi. <1411> in mense Maio duxerunt Thuricen<ses>, Lucernen<ses>, vallis Uraniae, Valesiani
inferiores Sviten<ses> in Longobardiam & occupaverunt Thun, quod erat de dominio
Mediolanen<si>, cremaverunt turrim in valle Eschental. Verum redeuntibus ipsis defecit rursus Thun ad dominum Mediolani, unde
moti nonnunquam ingressi sunt Longobardiam vastantes & damnificantes
eiusdem dominia, occupaverunt etiam aliquae castra, obtinuerunt & opidum Bellentz, & arcem, quam aliquanto
post dominus Mediolani recuperavit, quod moleste ferebant confoederati. Ideo anno M.CCCC.xxii.
<1422> circa festum
Udalrici exierunt Lucern<enses>, Zug, Bassae vallensis & vallis
Uraniae, & requisierunt confoederatos omnes, & obsederunt opidum
Bellentz. Erat in opido quidam capitaneus
cum nonnullis armatae militiae, qui tantum tenebant silentium, quod confoederati
putabant eos timore opidum deseruisse, verum mane quodem capitaneus cum sibi
adiunctis exivit opidum videre volens, quemadmodum se locassent, quos cum
vidisset sine ordine, mox invasit eos, sunt eo die ex confoederatis circiter
mille & centum desyderati, quia nolebant se captivos dare, sed potius
mori. |
GENERATIO OCTAVA ET
QUADRAGESIMA ANNO domini M.CCCC.X. <1410>
incepit XLVIII. generatio, in
qua emersit imperii Ro<mani> necnon apostolicae sedis vacatio. Defuncto Alexandro V. Bononiae Cardinales conclavi ordinati elegerunt
Ro<manum> Pontificem Baltassarem Cossam Card<inalem>, diaconum S.
Eustathii, vocatus est in suo obedientia Ioannes
xxiii., vir quidem fuit in temporalibus magnus, in spiritualibus vero
nullus & ineptus, ut scribit Leonardus Aretinus. Sunt autem, qui dicant, non probe liberam fuisse electionem, quod &
legatus Bononie<nsis> esset & armatos milites tum in urbe tum in
agris pro statione habuerat, ut, si praecario id obtinere non posset, minis
& armis tandem consequeretur. Armis usum crediderim ad tuendum Flaminiae statum, e qua recepit in fidem
opida, quae nuper Italiae tumultibus descierant. Verum cum novem annos longa pace civitatem Bononien<sem> mirum in
modum auxisset grandemque pecuniam sibi comparasset, mortuo Alexandro
largitione usus, maxime vero erga Cardinales a Gregorio creatos pauperes
adhuc pontifex creatur. Quo facto oratores statim ad electores imperii misit oratum, ut
Sigismundum Ung<ariae> regem imperatorem crearent, virum strenuum &
ad omnia fortiter agenda promptissimum, hac enim ratione hominis gratiam
aucupabatur. Sigismundus igitur, Caroli IIII. Ro<mani> Imperatoris filius,
natione Boemus, origine Teutonicus, Hungariae & Boemiae rex, defuncto
Ruperto Ro<mano> rege anno
salutis M.CCCC.X. <1410> Francofordiae ab electoribus Caesar electus
est, imperavit annos xxvii., princeps singulari prudentia, magnitudine
animi, beneficentia & liberalitate insignis, co<r>poris quoque
maiestate ac decore illustris, erat clara facie inclytus, specioso ac robusto
corpore. Is suscepto regno statim cum comitatu maximo universam ferme galliam
Cisalpinam sedandi belli causa percurrit, & cum multa eius egregia facinora memoriae prodita sunt, inter ea illud praeclarissimum, quod ecclesiam
catholicam, in tres partes divisam, coacto apud Constantiam, Sueviae urbem,
generali concilio ad unitatem redegit, ut paulo post dicetur, Italia,
Gallia, Hispania, Anglia eius rei causa peragratis, post &
Basilien<si> concilio satis adhaesit. |
Ioannes vero Pont<ifex> post creationem suam Bononiae fere per annum
conversatus est cum curia, Romam tandem petere statuit, fuerat enim illa iam
aliquantulum de regis Ladislai manibus extorta, ut dictum est, iter eius per
agrum Florentinum & Senensem, inde in urbem fuit, post haec apparatus
facti, missae adversus Ladislaum copiae, duces militiae erant Paulus Ursinus
& Sphorcia, aderat quoque Ludovicus Andegaven<sis>, cui possessio
regni quaerebatur, iam pridem ab Alexandro rex appellatus, ab his commisso in
finibus regni proelio Ladislaus
profligatur, quod si duces militiae pro parte pontificis & Andegavensis uti
victoria scivissent, actum fuisset de regno, sed morando ac tempus terendo
reparandi exercitus facultatem victo dederunt: vox postea fuit Ladislai, qua
die profligatus est, & sui corporis & totius regni potestatem in
manibus hostium fuisse, secunda vero die corporis sui potestatem amisisse,
regni tamen adhuc dominos esse potuisse, si prosecuti victoriam fuissent,
tertia vero die nec iam sui corporis nec regni capiendi habuisse potestatem adversus
illorum vim, se remedia comparasse. Post haec varia fortuna fuit, ut
modo pax inter pontificem & regem, modo bellum vigeret. Cum autem non multo post pontifex
pacem fecisset cum rege, praestitit ei rex obedientiam dimisso Gregorio, cui prius adhaeserat. Et licet non multum de eo confideret pontifex sciens de facili fractorem
esse fidei, non tamen credebat pro tunc contra eum aliquid attentare. Nam
& si audiebat regem versus Romam accedere, alias tamen causas
praetendebat, sed revera dominium intendebat urbis resumere, ad quod Romani
eum exules excitabant. Quodam mane fractis moenibus in aliqua parte rex ingressus est urbem,
quod audiens Ioannes Pont<ifex>
& intelligens eum hostem aufugit
cum curia, cum non haberet defensorem, Rex autem urbem capiens in primis mercatores Florentinos
spoliavit dolose, nam cum sua mercimonia & alia preciosiora occultassent,
paulo ante hoc timentes, praeconizari fecit omnes tutos esse &
substantias eorum, propter quod illi securos se rati occultata prodiderunt,
quo facto eos & bona eorum non ut rex, sed ut pirata pessimus praedatus
est. Venit pontifex Ioannes
Florentiam, sed factiones per id tempus in Florentinis vigebant, aliis
pontifici, aliis regi faventibus, ob eas factiones pontifex intra urbem
invitatus non est, sed in suburbano episcopi resedit, curia autem intra urbem
recepta. Rex igitur praefatus per haec ipsa tempora urbem
Romam & alias omnes urbes usque ad fines Senensium Florentinorumque
occupavit, qui, cum terribilis ac potens esset lateque per Italiam
dominaretur, nec ulla resistendi cerneretur spes, Ioannem Pont<ificem>
compulit ad extrema transalpinaque auxilia respicere. Multa inter haec de schismate tollendo Sigismundus sollicitasse fertur, ad hunc Ioannes Pont<ifex>
duos ex Cardinalibus Ro<manae> ecclesiae legatos misit, iam pridem
tamen agitata re inter eos literis & nunciis, unicum quippe remedium imperatori & pontifici videbatur generale
concilium advocari. Sed erant circa haec ipsa constituenda permulta ceu locus & tempus
& modus. Missi sunt igitur his de causis ad Sigismundum legati, horum missio legatorum ruinae pontificis
initium fuit, sed amotionis schismatis & unionis fiendae non modica pars. "Qua de re non videtur praetereundum", inquit Leonardus
Aretinus, "mirabile quoddam, quod tunc accidt, ut omnia coelitus
gubernari cognoscamus. Communicaverat", ait, "mecum pontifex
arcane", secretarius enim eius erat, "mentem cogitationemque suam
dicens in loco concilii totum est, nec alicubi esse volo, ubi imperator plus
possit. Legatis igitur istis, qui a me mittentur, mandata amplissima ad
honestatis speciem dabo, quae palam ostentare possint, secreto autem mandatum
restringam ad loca certa & ipsa enumeravit. Cum in hoc proposito multis diebus fuisset, tempus advenit, quo legatos
proficisci oportebat, tunc remotis caeteris praeter me unum", inquit
Leonardus, "legatos secreto allocutus est, multisque verbis cohortatus
ad munus legationis diligentissime obeundum, quanti ponderis illa res esset,
cuius rei gratia mitterentur. Deinde conversus ad benevolentiam, eorum prudentiam fidemque laudavit, ac
melius illos cognoscere, quid facto opus esset, quam se ipsum dixit, dum ista
commemorat atque inculcat, affectus ipse propositum diu cogitatum momento
temporis immutavit. 'Decreveram', dicens pontifex, 'loca quaedam nominare, a
quibus nullo modo discederetis, sed in hoc temporis puncto sententiam muto,
ac vestrae prudentiae permitto, vos, quid mihi tutum, quid formidandum,
cogitetis', chartulamque, in qua ea loca scripta erant, in eorum praesentia
laceravit absque ulla alicuius loci nominatione, legati igitur ad Sigismundum
profecti Constantiam pro loco concilii elegerunt, urbem imperatori subiectam,
quod imperatori multum placuit. Sed ubi intellexit Ioannes Pont<ifex>, incredibile est, quantum
doluerit, se ipsum & fortunam suam detestatus, sed voluntati dei
resistere nemo potest, iam enim decreverat deus, ut fieret unum ovile &
unus pastor." Ioannes igitur principio hyemis e Florentia Bononiam
adiit, nec multo post congressum Sigismundi petens in Galliam profectus est
Cisalpinam, Mantuam petiit, ubi splendide & magnifice a Ioanne Francisco
Gonzaga susceptus est, quem inde abiens cum magna parte copiarum Laudam, quo
venturum Sigismundum sciebat, secum duxit, multum enim huic principi fidebat. Cum itaque pontifex & rex haud quaquam se tutos Laudae arbitrarentur,
Ioannem Franciscum Mantuam, quo se velle ire dicebant, ad parandos commeatus
disponendamque urbem propere mittunt, qui brevi paratis rebus omnibus
Cremonam, quo iam pervenisse pontificem ac regem intellexerat, rediit. Hos inde Mantuam abducens populo omni fere obviam effuso opinionem omnium
benignitate & gratia superavit. His vero convenientibus Laudae, Cremonae, Mantuae, sunt habiti sermones de pellendo ex latio, Umbria, Etruria Ladislao,
qui Romam & multa ecclesiae oppida occupaverat. Ioannes relicto apud Cremonam imperatore Mantuam petiit, exacta post
hyeme Bononiam rediit. Ea aestate cum Bononiae resideret, Ladislaus,
rex Apuliae, praeter spem omnium moritur, cum enim exercitu maximo
Perusiam venisset, Florentinique conterriti relicta pontificis societate per
se ipsos receperunt pacem data grandi pecunia, Crotonio devicto retrocedens
rex non bona valetudine Neapolim rediit, ibi post paucos dies e vita migravit anno M.CCCC.xiii.
<1413>. Mortuo Ladislao Ioanna
, soror eius, in regnum
successit Apuliae. |
Romae tunc ad arma & libertatem conclamatum est,
affuit mox pontificius legatus, cuius opera brevi pacata est civitas sumpto
de civibus supplicio, qui novi motus fuerant autores. Sequenti anno Bracchius Montonius
Romam cum exercitu veniens urbe potitus oppugnare arcem S. Angeli adortus
est, quae firmo Ioannae reginae
praesidio tenebatur, verum superveniente Sphorcia,
militum reginae duce, non solum Bracchium ab oppugnatione dimovit, sed etiam
hominem urbe expulit Romanis in neutram partem inclinantibus. Metuens autem regina regnum sibi auferri vel a pontifice vel a duce
Andegaviae, qui, ut praedictum est, de regno erat investitus, in auxilium
vocavit Alphonsum, regem Aragonum,
satis iuvenem, ad regni consortium illum adoptans in filium, instituens
haeredem, qui habito consilio suorum, cum ei suaderent abstinendum,
respondisse fertur: "Grave bellum suscepturos nos esse fateor, verum eo
praeclarius futurum, sine enim labore & periculo nemo gloriam consecutus
est, nos reginae afflictae opem feremus!" moxque cum decenti apparatu ad
eam Neapolim accedens de immenso munere magnifice gratias agens se offerens
ad omnia, quibus solet filius tantam & talem matrem venerari. De origine Alphonsi regis sciendum, quod Ferdinandus, Hispaniae
ulterioris & citerioris seu Aragoniae ac Siciliae & Sardiniae rex,
Ioannis ulterioris Hispaniae filius, rex quidem fide & sanctitate
memorandus, hic regum filius & frater & socer ac tutor fuit, quia
Ioannes, pater eius, ulterioris duntaxat Hispaniae rex erat, & cum
decessisset, Henricum & hunc Ferdinandum filios reliquit. Henricus natu maior patri successit, in iuventute decedens filium
reliquit puerum, Ioannem nomine, huic
Ferdinandus tutor factus, statim contra regem Maurorum Granatae bellum suscepit, &
multis eum regem attrivit civitatibus quibusdam ereptis, ipsum puero Ioanni
tributarium fecit. Interea contigit, Martinum
iuniorem, Siciliae regem, mori, & paulo post eius pater Martinus,
citerioris Hispaniae rex, vitae finem fecit, nullo regnorum haerede relicto,
quibus defunctis regna ipsa magnis motibus iactari ceperunt, cum multi
principes pro suo iure contendebant, principes regni tandem de eligendo rege
consilium inierunt. Et quum Hispaniae regnum universum in tres ordines partitum erat,
scilicet procerum, sacerdotum & plebis, ex his magistratus ad eligendum
regem suscepti sunt, qui Ferdinandum
tanquam nobiliorem & potentiorem apud
Valentinam urbem anno M.cccc.xii <1412> Aragoniae seu citerioris
Hispaniae regem declaraverunt, quo creato confestim totius occidentis
legati ad gratulandum illi missi sunt. Factus magnus Ferdinandus latius eidem extendendi regni cupiditas crevit
& Balearium insularum regi bello
indicto mox illum devicit, & regnum suae ditioni adiecit. Deinde in Sardiniam movens
illum brevibus proeliis domuit, ac sic intra paucos dies trium regnorum
nobilium Ferdinandus, vir quidem christianissimus, potius bonitate sua quam
bello possessor fuit. Hic filiam unicam Ioanni, nepoti suo, regi ulterioris Hispaniae, cuius
tutor erat, in uxorem collocarat, moriens denique hic Ferdinandus quatuor mares reliquit: Alphonsum in regno successorem, Ioannem, Lusitaniae regem, Henricum,
S. Iacobi magistrum, & Petrum,
natu minimum. Alphonsus autem, Ferdinandi, regis Aragoniae, filius,
regnum paternum obtinuit adulescens & bellicarum rerum gloriam paucis pacis laudibus praeferens, ad
regnum Siciliae oculos adiecit. Regina Ioanna, postquam is in apuliam acceptus erat,
ignominia affecta ab eo, omnem adoptionem factam annullavit, & propter
vitium ingratitudinis eum regni exhaeredem fecit, at loco eius in filium adoptavit primogenitum ducis Andegaviae, Ludovici
illius, qui cum ladislao diu certaverat, ius in regno praetendens, qui
& ipse ludovicus dictus cum magna comitiva accedens honorifice &
affectuosissime susceptus est in civitate Aversana, Nam Neapolim occupabat
Alphonsus, quam tamen postea insidiis Philippi Mariae ex proditione amisit
& plures alias civitates regni, ita ut modica sibi portione relicta ad
Siciliam declinaret, & regina Neapolim reversa cum curia sua &
adoptivo filio ludovico, cui ex tunc ducatum Calabriae concessit haeredem
regni instituens. Ex quo postea Alphonsus etiam a Martino abrogatus regno extitit, &
cum culparet pontificem, responsum accepit, Ludovicum Andegaven<sem>
ducem ab Alexandro V. regem Apuliae declaratum privato ladislao, approbante
Pisano concilio, hoc idem a Ioanne xxiii. confirmatum esse, reiiceret eam
omnem culpam in reginam. Ioanna itaque similis ac Ludovicus cum Alphonso vario marte certabant
usque ad annum domini M.CCCC.XXXIIII. <1434>. |
Anno vero domini
M.CCCC.XIIII. <1414> Concilium generale Constantiae, urbi Suevorum, ad schisma tollendum, quod supra
xxx. annos duraverat, Sigismundi Caesaris iussu & industria, Ioannis
quoque xxiii. autoritate coeptum est celebrari. Tertia itaque die ante festum Assumptionis B. Mariae virginis venit illuc
Iordanus Cardinalis, Ostien<sis> episcopus, sequebatur eum non multo
post Ioannes papa, admonentibus
quibusdam, ne id faceret, quod vererentur, ne, cum pontifex accederet,
privatus rediret, verum his posthabitis circiter octobrem Bononia movens per
Veronen<sem> Tridentinumque agrum transmissis alpibus accedens. Procedensque in vigilia Simonis & Iudae Constantiam applicuit, & prima nocte in coenobio, Creutzlingen
dicto, extra portas urbis mansit, ubi pro dono abbatem infulatum fecit,
mane facto obviam illi venit clerus totius urbis solenniter congregatus, in
processione cum reliquis, quam devotiss<ime> potuit, totaque civitas effusa
est ducens eum honorificentissime in palatium episcopale, subsequunter eum
novem Cardinales, deinde civitas dona obtulit pro more patriae: cyphum ex
argento deauratum quinque marcarum, vinum Italicum, Alsaticum ac provinciale,
& xl. maldra avenae, sequenti feria sexta venerunt sex Cardinales de eius
obedientia. Dominica ante festum Martini congregari fecit Ioannes papa curiam,
aderant omnes Cardinales, duo patriarchae, archepiscopi & episcopi
plures, in vigilia S. Martini episcopi fecit processionem solennem, venerunt
iterum quinque Cardinales de obedientia eius. Sigismundus Ro<manus> rex
nondum aderat, is vero in vigilia Nativitatis domini venit in
Uberlingen, quod opidum distat miliare alamanicum a Constantia,
sequebatur regem regina, inde rex certiorem fecit papam de adventu suo,
rogabatque, ut cum missis adventum suum praestolari dignaretur, noctu itaque
ascendentes naves Constantiam circa mediam noctem advecti sunt rex ipse cum Barbara regina, Ciliae comitissa,
sequebatur eam regina Bosnensis
Elizabet, & Anna, comitissa de
Vuirtemberg, ex Burgraviis Norinbegen<sibus> nata, associatus regi dux Saxoniae Ludovicus. Erat autem frigus, unde ductae sunt mulieres in aestuarium, ut
calefacerent se ad horam. Deinde cum faculis ardentibus intraverunt ecclesiam cathedralem, in qua
papa Ioannes cantavit primam missam, rex vero legit evangelium: "Exiit
edictum a caesare Augusto" in habitu diaconorum. Eo quoque die papa reliquas ipse duas cantavit missas, & solenniter
benedixit populum. Circa novum annum venit ad concilium ludovicus,
comes Palatinus Rheni & dux Bavariae, cum quadringentis equis,
secutus est eum paulo post Ludovicus,
dux Slesiae, cum ducentis equis, secuti sunt illos innumeri principes tum
ecclesiastici tum seculares. Incredibilique frequentia principum praelatorumque coepit in principio anni domini M.cccc.xv. <1415> concilium
celebrari, ita ut essent quandoque in eo loco equorum supra xxx. millia. Anno domini M.cccc.xv.
<1415> in die purificationis B. Mariae virginis ad instantiam oratorum regnorum Svetiae, Daciae
& Norvegiae Ioannes papa
canonizavit S. Brigittam, & benedixit luminaria, interfuerunt quatuor
patriarchae, Cardinales xxix., archiepiscopi xlvii, episcopi C.lx, secularium
vero principum, comitum, baronum ac nobilium multitudo. Deinde feria sexta post
purificationem accesserunt tres Cardinales de obedientia Gregorii,
Cardinalis Ragusinus Ioannes, ordinis praedicatorum, qui ut legatus missus a
Gregorio confirmavit concilium eius autoritate, tresque alii Cardinales
Gregorii, Gabriel, qui post Martinum electus, dictus est Eugenius,
Anto<nius> Carbonen<sis> & adhuc alius mox supervenerunt,
& ex illis duabus obedientiis,
sclilicet Ioannis & Gregorii, factum est unum ovile. |
Circa haec tempora Vuenceslaus,
rex Boemiae, requisitus a concilio misit Ioannem Hus ad Constantiam cum salvo
conductu Sigismundi regis, hic cum vidisset concilium attendere facta sua timore perculsus aufugere
parat, clamque ascendit currum rusticanum & straminibus tectus exivit
civitatem. |
Innotuit hoc magistro civium, qui convocatis satellitibus insecutus est eum,
deprehensum in fuga reduxit, fit concursus populi ad spectaculum &
turbatione facta inter manus reducentium elabitur, latibula quaerens, sed mox deprehenditur, ac Io<anni>
papae traditur, qui eum in palatio tenuit octo diebus, deinde custodiae
mancipatur apud praedicatores. Per haec tempora & Hieronymus
venit Constantiam cum uno clerico. Auditus est Ioannes Hus in consessu patrum, aetate maior & autoritate
habitus, licet doctrina & facundia superior esset Hieronymus, lecti ex
omni natione patres, divini atque humani iuris doctores, saepe cum his
colloquia habuere, dogmata eorum a lege divina aliena monstrarunt, neque
bonis conducere moribus, rogaverunt, ne plus sapere quam ecclesia vellent,
peregrinas opiniones relinquerent, ingenia sua Vuicklefforum insania non
macularent, eloquentiam, qua praediti essent, in corroborandis ecclesiae institutis,
non evertendis exercerent, posse eos in conspectu dei & in militanti
ecclesia sublimem consequi locum. Stetere in proposito pertinaces, neque victi rationibus vinci voluerunt, se veraces, se Evangelii imitatores, se discipulos Christi esse, romanam ecclesiam caeterasque per orbem
dispersas a traditionibus apostolorum abiisse, quae opes atque delitias
sectarentur, dominatum in populis & primos in conviviis
accubitus exquirerent, canes, equos alerent, ecclesiarum bona, quae Christi pauperibus deberent,
per lasciviam luxumque consumerent, aut nescire prorsus divina mandata aut scientes
contemnere. Primores magnae synodi, ubi pertinaciam & immutabiles animos
perditorum hominum adverterunt, membra ecclesiae putrida, quae sanari non
poterant, ne reliquum corpus inficerent, resecanda censuerunt, lata est in consessu patrum adversus
pertinaces sententia, cremandos esse, qui doctrinam ecclesiae respuerent,
condemnataque haeresis Vuickleff. Prior itaque Ioannes Hus combustus
est sexta feria post festum S.
Udalrici, Hieronymus diu post in vinculis habitus, cum resipiscere nollet,
pari supplicio affectus, sabbato ante exultationem S. Crucis anno M.cccc.xv, <1415>. Pertulerunt ambo constanti animo necem & quasi ad epulas invitati ad incendium properabant, nullam
emittentes vocem, quae miseri animi posset facere indicium, ubi ardere ceperunt, hymnum cecinere,
quam vix flamma & fragor ignis intercipere potuit, cineres exustorum, ne
raperentur a Boemis, in lacum proiecti sunt, discipuli vero eorum ex eo solo
terram abstulere, in qua ignis fuit, eamque veluti sacram secum attulere in
patriam. Ioannes ac Hieronymus apud Boemos martyrum
honores meruerunt nec minores quam Petrus & Paulus apud romanos. Intellectis his in Boemia, quae Constantiae gesta fuere de Ioanne &
Hieronymo, discipuli eorum sequacesque omnes in unum convenientes in primis
memoriam defunctorum consecrant celebrandamque quotannis decernunt, Exin per amicos nonnullas
ecclesias a rege sibi tradi extorquent, in quibus suae plebi praedicare
sacramentaque ministrare libere possent. Neque contenti apud Stavoniam
nobile monasterium fratrum praedicatorum extra muros a fundamentis
deiiciunt, eaque prima ecclesiarum ruina in Hussitarum novitate facta, mox
decurritur, & ecclesiae monasteriaque passim nobilissima ferro atque igni
vastantur, nullum regnum tum totius
Europae tam frequentibus, tam augustis, tam ornatis templis ditatum fuisse
quam Boiemia fertur. Fuit inter caetera monasterium
aulae regiae apud ripam Maltaviae, qua Mosa fluvius illi iungitur, situm,
in quo regum erant corpora, singularis excellentiae, in latere ambitus vetus
novumque testamentum, literis maiusculis in tabulis scriptum, continebatur.
Sed hoc decus post Vuenceslai mortem
Hussitarum rabies delevit, qui postquam ecclesias plurimas deiecerunt,
monasteria incenderunt, castellum petentes, cui Behingne nomen octavo fere
miliario ab opido, quod nunc Tabor appellant, xxx. millia hominum convenere,
atque ibi trecentas mensas in patentibus campis erexere, ex quibus populo
sacramentum calicis ministravere. |
Terruit ea congregatio Vuenceslaum
regem verentem, ne arma in se
verterent, nec periculo caruit Vuenceslaus, ei saluti fuit Coranda, singulari facundia presbyter, in plebibus
auditus, qui, dum populum de repub<lica> admoneret, inter caetera:
"Quanquam", inquit, "viri, fratres, inertem sortiti regem sumus, si tamen caeteros expendimus, nemo
est, quem nostro regi anteferamus, est
quietus, benignus, nostri amans, nam quis eo regnante nos lacessere
audet, licet nobis ex voto vivere nostro, non est eadem sibi quae nobis de
religione sententia, ritum nostrum neque ipse perturbat neque alios
perturbare sinit, par est, ut preces pro eo fundamus utque singuli ei vitam
rogemus, cuius desidia nostra salus,
nostra quies est!" quod cum ab exploratoribus rex cognovisset,
quieto animo fuit & factus ex tepido frigidus Corandam inter amicos
habuit. |
Ad concilium redeo. Anno M.CCCC.xv. <1415> prima die
Martii papa Ioannes, quod sequitur, decretum
publicari fecit: Ioannes episcopus, servus servorum dei,
universis Christi fidelibus praesentes literas inspecturis salutem &
apostolicam benedictionem. Universitati & vestrum singulis innotescat,
quod propter quietem totius populi christiani profiteor, promitto, spondeo, voveo
& iuro deo & ecclesiae & huic sacro concilio sponte & libere
dare potestatem ipsi ecclesiae per
viam meae simplicis cessionis papatus & etiam facere & implere
cum effectu iuxta deliberationem praesentis concilii. Si & quando Petrus de Luna, Benedictus
xiii., & Angelus Corarius, Gregorius xii., in suis obedientiis nuncupati,
papatu, quem praetendunt, per se vel procuratores suos legitimos similiter
cedant, & etiam in quocunque casu cessionis vel decessus aut alio, in quo
per meam cessionem poterit dari unio ecclesiae ad extirpationem praesentis
schismatis, acta sunt haec in Constantia anno domini M.cccc.xv. <1415>
prima die Martii, pontificatus nostri anno V. Postea dominica Laetare celebravit papa Ioannes missam & benedixit
rosam, quam dedit regi Ro<mano>. hanc rosam donavit rex B. Mariae in summo, papa invitavit regem,
principes ecclesiasticos & seculares eo die. Secunda feria post Laetare consultatio facta est sessione publica, quod
unus papa ecclesiae praeficeretur, tum surgens archepiscopus Moguntinus
protestabatur, nisi Ioannes xxiii. eligeretur, quod nunquam alteri
obedientiam praestaret. Verum dum in concilio facta esset omnibus dicendi copia, multa crimina
& quidem gravissima obiecta sunt Ioanni, unde paulo post discordiae inter
eum & Sigismundum oriri ceperunt, itaque secunda feria post dominicam
passionis papa Ioannes consyderans intentionem concilii coepit poenitere
dicens se ac suos non esse securos nec se libere posse agere. Innotuit hac Caesari, qui papam accessit: "Intelligo", inquit,
"pater sancte, querelas vestras, quod sanctitas vestra non sit hic
secura, assumus, & vobis dabimus plenam securitatem, & si utique
vultis alio in loco esse, conducemus & salvum conductum dabimus
plenissimum!", intellexit quoque rex, Fridericum, ducem Austriae, de abducendo papa
tractare, unde vocavit eum &, ne talia praesumeret, monuit, verum dux
omnia negavit. His non attentis Ioannes papa clam abire constituit veritus, ne papatui
cedere cogeretur, adiutus ad hoc & plane invitatus factione Moguntini
archiepiscopi & Friderici, ducis Austriae, qui cum imperatori
adversarentur, crescere eius autoritatem ex oppressione pontificis
verebantur. Ioannes itaque xx. die Martii, hora post meridiem equum ascendit indutus
grisea chlamyde & cappa grisea, incognitus, civitatem exivit, postea
ascendit naviculam prout dux praeordinaverat, in opidum Schaffhusen pervenit,
Cardinalium nemo fuit conscius. Secuti sunt tamen postea plaerique sub specie reducendi reconciliandique,
qui, cum nihil proficerent, verentes Constantiam redire, ne forte suis
dignitatibus privarentur. Altera vero die Caesar proclamari fecit fugam papae & quod nemo
curaret, sciret enim, quo pacto reduceretur. Unde altera post Benedicti diem convocari fecit principes & accusavit
Fridericum, ducem Austriae, quod autor atque adiutor papae in fugiendo
fuerit, in concilii iniuriam christianaeque reipub<licae> periculum
maximum, adiecit dictum ducem offendisse etiam privatos plurimos. Citatur itaque Fridericus publice in concilio pro abductione papae,
Caesar vero eundem per edictum citari in dominica Quasimodo<geniti>
curavit, & eius citationis virtute caesar absolvit omnes subditos
Friderici ab obedientia eius, privavit eum feudis & omnibus bonis, corpus
& bona illius exposuit omnibus, sine mora quoque rex occupari fecit opida
ducis Stain, Frauenfeld, quidam alii occupaverunt opidum Feldkirch &
Curvalhen, Svietenses, Vualdenses cum suis confoederatis occupaverunt opida
& munitiones in terra dicta Ergoia, quae hodie est in potestate eorum,
Baden, Mellingen, Premgarten, Vuallenstat, Diessenhofen. Interea papa in Schaffhusen territus in parasceve post meridiem abiit ac
in opidum Lofenberg pervenit, ab eo loco in Friburgum confugit, iturus inde,
si tuto fieri posset, ad Burgundiae ducem. Scripsit autem ex Friburgo concilio in haec verba: Ioannes episcopus, servus servorum dei, Universis innotescat, quod, cum propter metum,
qui cadere potuit in constantem virum, de civitate Constan<tiae>
recesserimus, ne hac occasione Petrus de Luna & Angelus Corarius in suis
obedientiis nominati allegantes impressionem nobis factam se quovis modo ab
accessione retraherent & sic protraheretur effectus pacis & unionis
ecclesiae, ad quorum effectum desyderia nostra tendunt. Ex Friburgo &c. Interim Constantiae mediatoribus principibus inter regem & ducem
Fridericum compositio facta est, vigore cuius dux Frid<ericus>
personaliter in manus caesaris se & sua omnia bona resignans sub hac
forma desuper literas tradidit. Nos Fridericus, dei gratia dux Austriae,
Stiriae, Carinthiae &c. Fatemur nos indignationem regiae maiestatis
incurrisse, ea propter nos & nostra in manus suae maiestatis tradimus
&c in bona forma. Datum xxvii. die Martii mensis anno M.CCCC.xv.
<1415> Eodem tempore consistorium
provinciale in Turgoia caesar pro certa pecuniarum quantitate
impignoravit Constantiensibus. Duxque Frid<ericus> scripto omnes sibi subditas civitates absolvit,
qua gratia venerunt cives de Schaffhusen, Rudolffzell, Diessenhofen,
Neuenburg, Brisach, & plaeraeque aliae civitates dedentes se Caesari pro
imperio acceptanti. Iuravit etiam dux ipse papam Ioannem concilio repraesentare, fecit in eo,
quantum potuit, & eundem Ioannem usque ad Cellam Rudolphi perduxit,
nunciavit inde concilio, quod nisi vi adhibita non posset eum ultra perducere,
haec scripsi ex actis concilii. Curante post haec concilio Ioannes capitur &
in insula S. Marci prope Constantiam vulgo Richnau carceri mancipatur. Causam fugae disquirere concilium tum cepit certosque iudices, viros
gravissimos, delegit, qui crimina homini obiecta discuterent, eademque ex
ordine referrent, ad quadraginta capitula contra hominem probata sunt. Venientibusque omnibus in eandem sententiam Ioannes merito pontificatu
eiectus sententiam in se latam approbat, pontificatu sive sponte sive invitus
se abdicavit, quo facto statim ad Ludovicum, comitem Palatinum, custodiendus
mittitur, donec alius decerneretur, in Manhem opido, triennio sine
cubiculario famulove Italico diligenter asservatus est, Teutonici erant
custodes omnes, quibus cum Ioannes nutu & signis loquebatur, cum nec ipse
linguam teutonicam nec illi vicissim Italicam scirent. Concilium itaque, ut abrogationem a se factam veram & integram
indicaret, synodicum decretum promulgavit, quo affirmabat concilium generale legitime congregatum
habere a Christo potestatem, hoc quidem fundamento ipsum etiam pontificem
concilio subiecit. Quare Gregorio XII. necesse
fuit, suadente etiam caesare aliquem ad concilium mittere, cum ipse proficisci
recusaret, qui suo nomine concilii sententiam approbaret. Missus itaque Carolus Malatesta,
vir certe insignis, cum videret omnes in hanc sententiam venire, ut Gregorius
quoque pontificatu se abdicaret, in publicum prodiens ac in sede Gregorii, non
aliter extructa ac si ipse adesset, collocatur perlectaque renunciandi
facultate Gregorium pontificatu
abdicat, quem statim conventus omnis pro tam libera abdicatione agri
Piceni legatum creat, nonmulto post Gregorius Recaneti
moritur dolore animi, ut aiunt, propter subitam abrogationem an
constitutum tempus a Carolo factam, in longum enim rem protrahi volebat, in
mora spem aliquam ponens, mortuus itaque in Recanensi ecclesia sepelitur, eius autem resignatio facta est in die S.
Udalrici, quarto die mensis Iulii, cum ante hac in vigilia Corporis
Christi condemnatus esset Io<annes> xxiii. anno domini M.cccc.xv. <1415>. |
Lentum deinde concilium
fuit, cum & corrigere in
ecclesia multa ac tollere penitus schisma niteretur, quae multo tempore
egebant, varia negocia interpellabant, ocii interea nullus erat locus. Sublatis enim duobus pontificibus tertius,
in quo abrogando maior difficultas apparebat, restabat, Petrus de Luna,
Benedictus XIII. appellatus. Post multos labores in concilio habitos Imp<erator> Sigismundus una cum oratoribus concilii anno
M.cccc.xvi. <1416> in mense Iulio iter ad reges Franciae, Angliae ac
Aragoniae cepit, rectoque itinere ad reges Franciae & Angliae
pervenit, eos adhortatus, ut pro salute christiani nominis iam ob schisma
periclitantis in abrogando Benedicto, sublatis aliis duobus, eius sequerentur
sententiam. Grato autem responso accepto inde
Narbonam properat ad Ferdinandum, Aragonum regem, cuius populi magna pars
Benedicto obtemperabat, quo cum inter alia capitula pactus est, ut Benedictum
rationibus moneret ea facere, quae Gregorius & Ioannes in concilio
egissent, id vero si facere recusaret, populos cogeret ab eo ad concilium
Constantien<se> deficere, Benedictus autem in castello Peninsulae loco munitissimo
se continens moveri suasionibus a
sententia sua non poterat, quod diceret se verum Christi vicarium esse,
& Constantiam non esse locum libertati ecclesiasticae convenientem, cum
Ioannes xxiii. ab his etiam abdicare se pontificatu coactus fuerit, qui
partes suas antea sequebantur. Tum vero principes hispaniae cernentes pertinaciam Benedicti concilii
opinionem secuti in reliquorum sententiam pervenere. Scripsit continuo Sigismundus concilio, quod omnes reges & principes
dimisissent Benedictum sequerenturque concilium. Anno igitur domini M.CCCC.XVII.
<1417> circa festum purificationis Mariae reversus est rex Constantiam cum gaudio magno susceptus, agebatur res in
concilio quinque nationum suffragiis, quidquid autem decernebatur id ratum
erat & pro curia enunciabatur, si omnium consensu postea confirmatum
fuisset. Qua quidem autoritate Benedictus
discussa aliquamdiu re xviii. die Martii accensis
candelis & pulsatis campanis anathematizatur, reiectisque rationibus
eorum, qui cum eo sentiebant, pontificatu privatur, & ut haereticus ac schismaticus
a cunctis habendus declaratur. In octava Paschae Fridericus
Burgravius Norinbergen<sis> Marchio Brandenburgen<sis>
creatus est, & paulo post Adolphus,
comes de Cleve, dux factus est. |
Deinde in Boemia surrexit
post Ioannem Hus alius pseudosacerdos Ioannes quidam ex ordine Praemonstraten<sium>, impius
monachus, ad omne scelus audax, qui, cum praedicaret Pragae apud S. Stephanum
neque bene sapere videretur, officio motus est per episcopum, monasterium
hinc Carmelitarum invasit, tum singulis fere diebus sacram eucharistiam per
suas ecclesias circumvectabant haeretici, quas cum paucas esse dicerent,
ductore Nicolao, viro eius loci domino, unde Ioannes Hus originem trahere
diximus, in regiam tumultuarie prorupentes Vuenceslaum oravere, ut daret sibi
ampliores ecclesias, qui iam populi maiorem partem obtinerent, audivit rex
benigne Nicolaum pro multitudine loquentem, utque in posterum diem rediret,
iussit. Deinde misso populo ad Nicolaum, qui manserat conversus: "Tu",
inquit, "qua nos e regno eiiceres, orditus es telam, at ego laqueum inde
efficiam, quo te postea strangulem!" Ille abiens populares magis ac magis accendit. Rex in arcem Visegradensem urbi vicinam sese recepit. Missis ad fratrem Sigismundum oratoribus, qui eius auxilium implorarent,
consulibus autem novae civitatis Pragen<sis>, ne ulterius ab haereticis
dominicum corpus in pompa deferri sinerent, imperavit. At haeretici post haec apud ecclesiam Carmelitarum convenientes ad aedem
S. Stephani eucharistiam per plurimas plateas atque ecclesias armati
circumtulere, ibique domum sacerdotis suis ineptiis non consentientis
diripuere, & sublato clamore ingenti furentes praetorium petiere,
consules undecim metu percul<s>i fuga salvati sunt, septem, qui remanserant
& cum his iudex urbis atque alii nonnulli cives raptim intercepti, ex
altissimis fenestris in forum praecipitati lanceis ac verubus irati populi
excepti, dirum spectaculum praebuere (stante in foro Ioanne monacho, sacrum
christi corpus sanguinario populo ministrante). Camerarius regni, qui cum trecentis equitibus ad sedandum tumultum
occurrerat, ubi furentem plebem animadverterit, de sua vita solicitus fuga
sibi consuluit. Ea cum regi renunciarentur cunctique circumstantes attoniti facinus
detestarentur: "At ego", inquit pincerna, "futura haec
praescieram!", quem rex indignatus correptum repente in pedes suos prostravit &
arrepto pugione conatus est interficere, sed impeditus a circunstantibus
aegre illi vitam dimisit. Nec mora paralysi correptus aegrotare cepit atque intra octo et decem
dies signatis nominibus haereticorum, quos neci destinaverat, fratrem assidue
vocitans & amicorum auxilia anxius expectans ante vita excessit quam
vocati principes adessent, delatum est cadaver ad ecclesiam S. Viti in arce &
inde ad aulam regiam, ibique conditum in sepulchro, quod sibi delegerat. Sed postea, cum monasterium ipsum ab haereticis diriperetur &
sepulchra regum effringerentur, cadaveraque eiicerentur, quidam pisciculos
vendere solitus, regis, quem amaverat, corpus clam collegit & in loculo
apud se domo condidit. Interiecto deinde tempore rebus in meliorem fortunam delatis cum
Vuenceslai corpus quaereretur acceptis viginti aureis illud reddidit, mortuus autem est rex Vuenceslaus anno
M.cccc.xviii. <1418>. |
At incinerationem Ioannis Hus
& Hieronymi ferunt imperatorem non aequo animo tulisse propter salvum
conductum eis datum, respondit ei sacrosancta synodus eum argui non posse de
fide mentita, quia concilium ipsum non dederat eis salvum conductum &
concilium maius est imperatore, & ideo non potuisse contra voluntatem
concilii id concedere praecipue in factis fidei, cui determinationi ut bonus
filius ecclesiae acquievit. |
Pazaita Turca
Bulgaros infestat.
Strages
christianorum.
Stephanus
Vuaivoda
Albatorum
secta.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-264 v>
Iubileus sub
Bonifacio IX.
Annatae usus.
Vuenceslaus
imperio deiectus.
Iodocus Marchio
Moraviae.
Vuenceslaus
captus.
Hussitarum
pestis.
Vuickleff
Chronographie Generatio XLVII. <2-265 r>
Libsick
Ioannes Hus.
Vualdensium
errores
Ep<iscopus>
Pragae
Petrus
Trezensis
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-265 v>
Rupertus Imp. CVI.
Tamerlanes
Tartarorum princeps
Insignis
crudelitas.
Chronographie Generatio XLVII. <2-266 r>
Rupertus
Italiam ingressus
Equitatus
Italicus.
Equitatus
germanicus
Quae gesserit
in Italia Rupertus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-266 v>
Philippus
Maria.
Sigism<undus>
a princ<ipe> Un<garorum> captus.
Ladisl<aus>
rex Apuliae vocatus in Ungariam <profectus>
Innocentius
VII. papa Gallicus.
Chronographie Generatio XLVII. <2-267 r>
Status
quarundam Italiae civitatum
Veronam Veneti
accipiunt.
Gregorius XII.
papa Italicus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-267 v>
Urbs Roma capta
Agitur de
Pisano concilio.
Alexander V.
papa.
Lud<ovicus>
Andegavus contra Ladisl<aum>
Chronographie Generatio XLVII. <2-268 r>
Roma pro
Alexandro recepta
At. concilio
Pisano quale robur.
Abbacellensium
rebellio.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-268 v>
Svitenses Abbacellensibus
auxiliati contra foedera
Brigantia.
Bellentz
GENERATIO OCTAVA ET QUADRAGESIMA
<1410>
Ioannes papa
XXIII.
Chronographie Generatio XLVIII. <2-269 r>
Sigismundus Imp CVII
Ladislai
clades.
Romam Ladislaus
occupat.
Agitur de
concilio Constantiensi.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-269 v>
Sigismundi
& Io<annis> papae congressus.
Ladislai
interitus.
Ferdinandus rex
Hispaniae
Alphonsus rex.
Chronographie Generatio XLVIII. <2-270 r>
Lud<ovicus>
Andegavus.
Constantiense
concilium.
Sigismundus
Constantiam venit.
S. Brigitta
canonizata.
Ioan<nes>
Hus Constantim vocatus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-270 v>
Vuicklefi
disciplina damnata
Boemicae
ecclesiae vastitas
Ioannis papae
edictum.
Chronographie Generatio XLVIII. <2-271 r>
Io<annis>
papae fuga
Frid<ericus>
Austriae dux.
Io<annes>
XXIII. captus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-271 v>
Manhem
Gregorius
pontificatu abdicatus.
Benedictus
privatur.
Frid<ericus>
Burgr<avius> Norinbergen<sis>
Boemicae
furiae.
Chronographie Generatio XLVIII. <2-272 r>
Vuenceslai
interitus <Der vollständige Text
bis hierher befindet sich oben im Kasten.>
Martinus V.
papa.
Censurarum
modus e Conc<ilio>
Constitutiones
concilii.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-272 v>
Henr<icus>
V. Anglus.
De Philippo
Maria.
Finis
Conc<ilii> Constantiensis
Chronographie Generatio XLVIII. <2-273 r>
De Ioanne
XXIII.
Graecorum
legati.
Carol<us> VII. Fran<ciae>x
Henricus Angl<iae> rex.
Zischa Hussita.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-273 v>
Sigism<undus>
in Boemiam proficiscitur.
Thaboritae.
Adamitae.
Orebitae.
Chronographie Generatio XLVIII. <2-274 r>
Sigismundi
adversus Hussitas expeditio.
Germanici
exercitus fuga.
Senense
concilium.
Clemens VIII.
antipapa.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-274 v>
Ioanna puella
apud Carolum.
Eugenius IIII.
papa.
Columne<nses>
Romam invadunt.
Chronographie Generatio XLVIII. <2-275 r>
Sigismundus Imp
romae coronatus
Barb<ara>
Mantuae domina.
Sed his non obstantibus Sigismundus
& invitis Florentinis Eugenioque Senas venerat, & cum sex mensibus
Senis substitisset, ad Eugenium conversus inito cum eo foedere Romam
profectus perbenigne a pontifice populoque Ro<mano> susceptus, corona
imperii donatus. Verum dum a Vaticano ubi coronam acceperat ad Lateranum
proficiscitur in ponte Adriani ut mos est multos tum Italos tum Germanos in
equestrem ordinem ascivit, abiens deinde cum bona Eugenii gratia imperator
per Picentes & Flaminiam iter faciens Ferrariam atque Mantuam pervenit,
ubi aliquot dies immoratus & Ioannem
Franciscum Mantuae dominum Marchionali dignitate & imperii signis
exornavit. Et Barbaram Ioannis
Marchionis Brandenburgensis filiam Ludovico Ioannis Francisci filio despondit
uxorem, ex qua postea nata est Barbara
illustri comiti Eberardo de Vuirtemberg postea duci domino meo matrimonio
iuncta. |
Eugenii fuga.
De concilio
Basileo
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-275 v>
Vocantur Boiemi
Basileam.
Rochezana.
Boemorum
errores.
Dissident Boemi.
Chronographie Generatio XLVIII. <2-276 r>
Alscio Boemorum
fidelium praeses.
Procopii
caedes.
Thaboritarum
clades.
Sigismundus
Imp<erator> Basileam venit.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-276 v>
Absolvuntur
Boemi.
Sigismund<us>
Pragam visit
Sigismund<us>
Pragensem ecclesiam instaurat.
Chronographie Generatio XLVIII. <2-277 r>
Rochezanae
fuga.
Io<annes>
Roacius.
Divi
Sigis<mundi> Imp<eratoris> interitus.
Albertus
Austrius Boemicus & Ung<ariae> rex designatus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-277 v>
Barbara Ciliae
Co. imperatrix.
Ungarica
seditio.
De Ferrariae
concilio.
Foelix V. papa.
Chronographie Generatio XLVIII. <2-278 r>
Alcoran
Mahumeti lex.
Graeca ecclesia
Romanae unita.
Carol<us>
VII. Fran<ciae> rex
Renatus
Loth<aringus>
Albert<us> II Aust<rius>
Imp. CVIII.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-278 v>
Albertus
coronatus Pragae.
Albertus
Polonos domuit
Despota Serviae
Alberti
Caes<aris> interitus.
Factiones
rusticanae in Ung<aria>
Burgravius
Nor<inbergensis> Marchio factus.
Chronographie Generatio XLVIII. <2-279 r>
Clevae dux
Frid<ericus>
II. Marchio Brandenburgen<sis>
De ducibus
Bavariae.
Sigismundus
Aust<riae> dux.
Albertus
Bavariae dux.
GENERATIO NONA ET QUADRAGESIMA
<1440>
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-279 v>
Frider<icus> III. Austrius IMP.
CVIIII.
Elizabeta
Alberthi relicta <vidua>
Ladislaus
Alber<ti> filius
Vladislaum
Polonum Hung<ari> coronant
Io<annis>
Huniadis adversus Turcam victoriae.
Chronographie Generatio XLIX. <2-280 r>
Boemorum de
eligendo rege disceptatio.
Georgius
Pogebracius.
Iulianus
Card<inalis> in ung<ariam> missus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-280 v>
Pacem Turcae
petunt
Genuensium
crudelis impietas
Victi Iulianus
Vladisl<aus> & Huniades.
Chronographie Generatio XLIX. <2-281 r>
Io<annes>
Huniades captus
Amurates Turca
se imperio abdicat
Ladislaum
Hungari regem petunt
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-281 v>
Altera victoria
Amuratae
Svitensium
Duricensiumque motus.
Duricenses a
Sviten<sibus> caesi.
Chronographie Generatio XLIX. <2-282 r>
Ars
impressoria.
Bombarda
Eugenius e
conc<ilio> Florent<ino> digreditur.
Delphinus
Germaniam adiit.
Armeniaci.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-282 v>
De opido
Montispeligardi.
Tandem post devastationem
Alsatiae non sine suorum strage maxima reversi sunt ad propria anno
M.cccc.xliiii. <1444> Certum ego habeo, quod Delphinus arcem
& opidum Montispeligardi dominis comitibus de Vuirtemberg iuxta promissa
restituit, audivi a portario arcis dixisse Delphinum , dum fuerat
intromissus, primum suspendi deberi castellanum, qui opidum tradidisset tanta
arce munitum. |
Metis
At. de Foelicis
obedientia.
Constantinus
ultimus Gr<aecorum> Imp<erator>
Lud<ovicus>
Mantuae Marchio
Anno eodem <1445> Ludovicus Gonzaga secundus Mantuanorum Marchio patre Ioanne
Francisco Marchione defuncto successit, imperavit annis xxxiii. vir quidem
fortis & iustus literis adprime eruditus. Sed & militandi scientiam
ab ineunte aetate ab ipso patre suo exercitando didicit, deinde exactis
adolescentiae annis sub Philippo duce Mediolani cum Nicolao Picenino militare
curavit. Postea cum Francisco Sphorcia integer factus socialia bella peregit,
cum quibus militans saepe hostiles acies fregit. In Aragoniis castris multas
terras gentesque expugnavit, propter quod apud multos cognomento Turca dictus
est. Adeo autem promissi fidelis est habitus ut nullis blandimentis, nullis
muneribus, nullis terroribus a promissa fide distrahi poterat. Et propter ea
ipsum Philippus dux filium, Franciscus Sphorcia fratrem & denique
Galeacius ipsum patrem appellare consueverunt, cuius tanta dignitas fuit ut
totius insubriae iustus arbiter sit appellatus. Tandem anno M.cccc.lxxviii.
mense Iunio levi genere mortis obiit, filiis quinque ex Barbara
Io<annis> Brandenburgensis Marchionis filia susceptis. Fridericus illi
successit, Franciscus Ro<manae> Ec<clesiae> Cardinalis fuit, filiam ipsius Barbaram inclytus dominus
meus comes Eberardus de Vuirtemberg duxit uxorem. |
Nicolaus V.
papa.
Chronographie Generatio XLIX. <2-283 r>
Restitutae
literae.
Philippi Mariae
interitus.
Franc<iscus>
Sphorcia dux Mediolani.
Foelix
pontificatu abdicatus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-283 v>
De privilegio lacticiniorum
in ducatu Vuirtembergensi
Anno M.cccc.xlviii.
<1448> Ioannes de Vuesternach
praepositus & antecessor meus ecclesiae collegiatae S. Crucis in Stutgarten Constan<tiensis> diocesis iussu
illustrium fratrum Ludovici & Udalrici comitum Vuirtembergae &
Montispeligardi, impetravit privilegium a Nicolao V., quod ipsi comites ac
subditi libere tempore quadragesimali uti possint lacticiniis durante
carentia olivarum ac piscium, hoc privilegium magister Io<annes>
Spenlin medicinae & theologiae doctor & propositus in Herrenberg impugnavit asserens male
fuisse narratum, tandem examinatum est negocium ab episcopo loci, &
admissum est privilegium. |
Fridericus
Co<mes> Palatinus.
Bellum sociale
civitatum & princip<um> Sueviae
Mortuus est autem Ludovicus dux & comes Palatinus anno M.cccc.xlix. <1449> Deinde post aliquot annos relicta eius domina Margarita mulier adhuc iuvenis spe, ut creditur,
prolificandi, in tertium matrimonium consensit, & sic thoro iuncta est
illustri Udalrico comiti de
Vuirtemberg, ex eoque suscepit plures puellas, fuit autem hoc matrimonium
seminarium multorum malorum. Eodem anno M.CCCC.XLIX. <1449> gravia bella exorta sunt in
superiori Alamania inter Albertum,
Marchionem Brandenburgen<sem>, cui adhaesit inclytus comes Udalricus de Vuirtemberg, &
inter civitates imperiales, traxerunt ad se hi principes nonnullos alios, acre bellum & diuturnum
fuit, in quo potentiae non contemnendae concurrentes infensissimis odiis
biennio prope certavere. Novem proelia commisisse cum Norinbergen<si> fertur Albertus, ex quibus octo victor
confecit, in uno tamen victus succubuit, neque de pace convenit, donec
exustis agris, attritis villis, abactis pecoribus, ruricolis interfectis,
commeatus & pecuniae contendentibus defecere. Comes autem Udalricus maxima clade civitates imperiales per Sueviam
sibi vicinas affecit. Audivi ego opida praedis referta, cellariaque in quibusdam opidis
captivis erant repleta. Tandem vero in die Martis post
commemorationem omnium animarum anno domini M.CCCC.L. <1450> Vualterus de Ehingen, Ulmensis, vir
prudens & strenuus, & caeteri capitanei civitatum imperialium per
Sueviam cum satis iusto exercitu ingressi terras praedicti comitis Udalrici
caede atque incendio vastarunt, quaeque obvia. Contra quos stipendiarii
milites eiusdem comitis, inter quos erant nonnulli comites atque nobiles
viri, tumultuarie contractis copiis magnis itineribus advolant irruuntque in
hostes prope opidum imperiale
Eszlingen, proelium commissum est atrox, victique sunt civitatenses. Capitanei fere omnium civitatum imperialium Sueviae vel capti vel occisi
sunt, pauci beneficio noctis elapsi paulo post primum Albertus Marchio,
deinde comes Udalricus aliique
principes pacem ex sententia nacti sunt. Anno sequenti <1451> adhuc durante praedicto bello ex pestilentia
obiit in Urach excelsus magnificusque comes
Ludovicus de Vuirtemberg & Montispeligardi, princeps integerrimus,
apud Cartusien<ses> zum Guttelstain iacet sepultus, reliquit duos filios Ludovicum
& Eberardum, & totidem filias Mechtildem & Elizabetam, suscepit eam prolem ex Mechtilde,
filia quondam Ludovici Palatini Rheni
& ducis Bavariae, quae biennio post nupsit secundo Alberto archiduci Austriae. Ludovicus in adulescentia est mortuus, Eberardus ex uxore, filia Ludovici Marchionis Mantuae,
Barbara, unicam generavit filiam, quae mox mortua est. Mechtildis, Ludovici filia, nupsit Giulielmo Lantgravio Hassiae, generavit duos Guilielmos, Elizabet nupsit primum comiti de Nassau, generavit filium, deinde eo defuncto nupsit comiti de Stalburgo. |
Stetkrieg.
Lud<ovicus>
Co<mes> de Vuirtemberg. <Der
vollständige Text bis hierher befindet sich oben im Kasten.>
Chronographie Generatio XLIX. <2-284 r>
Iubileus.
Friderici III.
in Italiam expeditio.
De
Franc<isco> Sphorcia.
Leonora regina
Lusitaniae.
Urbem Romam
Frid<ericus> ingreditur
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-284 v>
Mediolan<orum>
corona Romae accepta.
Augusta
Friderici coronatio.
Frider<icus>
in Germaniam rediit.
Clarum Coclitis
exemplum.
Chronographie Generatio XLIX. <2-285 r>
Ladislaus
Austrius Ung<ariae> Boemiaeque rex.
Eicinger contra
Ciliae comitem
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-285 v>
Ladislaus
Pragae coronatus.
Comes Ciliae
revocatus.
Constantinopoleos
oppugnatio
Constantini
Palaeologi oratio
Chronographie Generatio XLIX. <2-286 r>
Constantini
Palaeologi interitus miserandus
Excidium
Constantinopoleos.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-286 v>
Richardus
affectat regnum Angl<orum>
Callistus III.
papa.
Budam Ladislaus
visit.
Chronographie Generatio XLIX. <2-287 r>
Ioannes
Capistranus.
Turca apud
Albam Ung<aricam> victus.
Io<annis>
Huniadis interitus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-287 v>
Ladisl<aus>
comitem Ciliae obtruncat
Ladislaus
Huniad<a> capite trncatus.
Alphonsi regis
Apuliae mors
Chronographie Generatio XLIX. <2-288 r>
Ferdinandus
Apul<iae> rex.
Suncassanus
Persa.
Pius II. papa.
Pragam
Ladisl<aus> nuptiarum locum adit.
Ladisl<ai>
regis mors
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-288 v>
Ladislai de regno
constituendo cura
Chronographie Generatio XLIX. <2-289 r>
Georgius
Pogebratius Boemiae rex.
Matthias Ung<arorum> rex.
Latrones in Austria
Albertus & Sigismundus duces Austrii
contra Frid<ericum> Imp<eratorem>
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-289 v>
Ferdinandus
contra Andeg<avium> a Pio confirmatus.
Ludovicus
Sabaudiae. Cypri rex.
Iacobus Cypri
rex.
Chronographie Generatio XLIX. <2-290 r>
Iuramentum quod
Sultano Iacobus fecit
Veneti Cypron
accepere
Sigismundus
Aust<riae> dux excommunicatus
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-290 v>
Belli Udalrici
Comitis cum Frid<erico> Palatino causa.
Anno domini M.cccc.lx.
<1460> feria sexta post dominicam Esto mihi bellum indixit Friderico comiti Palatino Rheni
Bavariaeque duci illustris Udalricus
comes in Vuirtemberg, pro eo, quod Fridericus comitem impediret, quo
minus dote uxoris suae potiretur, duxerat enim matrimonio relictam quondam Ludovici Palatini Rheni
Margaretam, Amedei ducis Sabaudiae filiam, matrem Philippi Palatini, uxorem cum
dote omnium scilicet sibi per priorem maritum sive dotis sive donationis
nomine assignatorum, verum traductione facta in domum comitis, mox Fridericus eum in usu dotalicii coniugis suae impedivit, asserens
dictam margaretam pro sua parte priori marito in dotis apportatione non
satisfecisse, & nonnulla alia allegans, qua gratia iure se omnia facere
affirmavit, contradicebat comes Udalricus
versus opidum Hailpron ducens in
exercitu decem millia pugnatorum, & cum appropinquaret loco, cives opidi
legatione missa, ne exercitus vastaret fructus eorum, composuerunt cum domino
comite, quo facto ipse cum exercitu ad propria rediit. Antea vero in vigilia Philippi & Iacobi venerunt in terram comitis Udalrici tricenti equites & aliquot pedites
a Palatino missi, qui nonnullas incenderunt villas, quo comperto milites apud Lauffen
& Marpach in praesidio locati tumultuarie se congregantes excurrunt
& facta pugna, quibusdam occisis, circiter xl. nobiles dedentes se
capiunt. Ex parte vero comitis occisus est unus miles Caspar Spet dictus, & unus de Hohenriet, vir quoque
genere nobilis, paulo post pace bellum extitit sublatum. |
Hailpron.
Caspar Spet.
Dioterus
archiepiscopus Mogin<tinus> depositus.
Adolphus de
Nassau designatus Mog<untinus> Ep<iscopus>
Chronographie Generatio XLIX. <2-291 r>
Pugna Friderici
Palatini.
Adulphus de
Nassau Ep<iscopus> Maguntiam occupat.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-291 v>
Ludovicus
Franc<iae> rex
Philippus
Burgundiae dux.
Carolus
Bug<undiae> dux.
Chronographie Generatio XLIX. <2-292 r>
Frid<ericus>
Imp<erator> Viennae obsessus.
Bosnae regum.
Matthias Vuaivoda Ung<ariae> rex
Pii secundi mors.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-292 v>
Paulus II.
papa.
Carol<us>
dux Nortmanniae.
Matthias rex
Boem<iae> designatus
Frid<ericus>
Imp<erator> secundo Romam profectus.
Chronographie Generatio XLIX. <2-293 r>
Philippus
Burgundus
Leodiense
bellum.
Leodium Carolus
obsedit & coepit.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-293 v>
Lud<ovicus>
Franciae rex Carolo iunctus.
Duo Saxoniae
duces furtim rapti
Eduardus
Angl<iae> rex.
GENERATIO QUINQUAGESIMA
<1470>
Chronographie Generatio L. <2-294 r>
Xystus IIII.
papa.
Chalcis
nigropont<um>
Caroli Burgundi
cum Frid<erico> conventus
Nussia obsessa.
Christodorus
daciae rex
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-294 v>
Simo
Tridentinus
Capha urbs.
Factio apud
Niclashusen.
Carolus
Burg<undus> quae cum Sviten<sibus> gesserit.
Murta.
Nansen.
Chronographie Generatio L. <2-295 r>
Carolus
Burgundus caesus.
Carolus vivere
creditus.
Burgundiam
Flandriamque Franci invadunt
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-295 v>
Max.aemilianus
divi Friderici filius.
Geldriae dux.
Maximiliano
desponsata Maria Burgund<a>
Tubingensis
studii initia.
Eodem anno salutis
M.CCCC.LXXVII. <1477> ad instantiam inclyti comitis Eberardi de Vuirtemberg & Montispeligardi senioris
illustrissimaeque Mechtildis, matris eiusdem, autoritate apostolica universitas studii generalis in hoc opido
Tubingen Constan<tiensis> diocesis provinciae Moguntinae fuit
erecta, & ecclesia parochialis divi Georgii martyris in collegiatam
elevata. |
Robertus
Severinas genuae dux
Rhodi
oppugnatio.
Chronographie Generatio L. <2-296 r>
F<rater>
Nicolaus Svitensis
Hydrus
expugnata a Turcis
Udalricus Co<mes>
Vuirtemberg<ensis> Beneamatus
Anno eodem kalendis
Septembribus <1. September 1480> migravit ab hoc seculo inclytus comes
Vuirtembergae & Montispeligardi Udalricus
cognomento Beneamatus, vir sane beneficentia & placabilitate
insignis, adeo humanus, affabilis, pius & clemens, ut unice diligeretur
ab omnibus, statum tenuit honorificum, cuius curia nobilibus & bonis viris erat
repleta, in conversatione erat apertus comitateque iucundus, in quo nihil fucatum
nihil subdolum, ut raro locum suae ditionis ingressus fuerit, in quo
clementiae suae aut largitatis signa non reliquerit. Unde factum est, quod in omni loco, in quem venturus erat, expectabatur
cum gaudio, adveniens vero venerabatur, invocabatur ut parens, reverebatur ut
dominus, quem non tam supra se quam pro se esse sciebant. Et quia viderunt eum religionem colere, ut qui haud aliter quam quisque
privatus, frequentabat ecclesias, divinis libenter intererat, sermones verbi
dei sedulo audiebat, iudicabant eum principem esse catholicum & deum habentem
propicium, persuasum erat omnibus, ut de illius veluti de propria salute
curarent. Saepe incedebat solus, quia timere non habuit innocentia comitatus,
delectabatur apprime venationibus, maiorem tamen voluptatem visus est habere,
quotiens de venatu captis aliquos potuit participes facere, supersedeo plura, quae vidi & audivi, ne videar oleum velle vendere,
sed qui novit hominem, scit me adulatum non esse. Vitia aliqua habuit verum humana, in uno tamen vehementer reprehendi
meruit, quod multa poenitenda suorum sano consilio praeterito admisit. Erat incircumspectior quam tanto principi conveniebat ad futura, unde
facile ab his, quos sibi putabat amicos, sub colore utilitatis alicuius aut gloriae
consequendae implicabatur, e quo se postea explicare non potuit, erat enim
tenax promissi. Sane tria bella publica gessit, primum socius quorundam principum contra civitates imperiales movit,
quarum opes tum erant florentes, sed illud foeliciter tametsi impensis
maximis absolvit. Secundum movit principi Comiti
Palatino Rheni Friderico, quod in his, quae dotalicii causa conthoralis
sua, illustrissima Margarita, apportaverat, visus est eum impedire, illud
quoque terminavit cum laude. Tertium bellum ex mandato Caesareae maiestatis suscepit (nescio, si ad id
fuerit promptus) contra Dioterum
Moguntinen<sem> archiepiscopum per Pium papam iam privatum, cui
adhaesit Palatinus Fridericus, illique erat socius individuus dux Bavariae,
Ludovicus, princeps potentissimus, in quo satis illustre fortuna exordium
concessit. Verum una die eum tota deseruit, qua proelio pugnans caesis antea hinc
inde compluribus una cum Carolo Marchione & eius fratre episcopo Metensi
capitur, captivusque Haidelbergam ducitur, & in arce eius opidi
custoditur, unde se tandem liberavit datis centum millibus florenorum, &
nonnullis aliis tanti valoris. Audivi ego impensas belli totius supra quinquies centum millia
constitisse comiti. Haec itaque bella aerarium eius ita exhauserant, ut aere alieno pressus
contra genium suum severior & ad rem attentior postea fuerit, quod si bella non gustasset, inter foelicissimos principes connumerandus
esset. Tres successive uxores nactus est & quidem nobilissimas, adulescens duxit filiam ducis
Cleven<sis>, ex qua genuit filiam, quam postea fecit
sanctimonialem, alteram duxit ex domo ducum Bavariae, dominam Elizabet, Henrici illustrissimi
ducis Bavariae gnatam, ex qua genuit quinque liberos. defuncta domina Elizabet accepit uxorem Margaritam, filiam ducis Sabaudiae, relictam quondam Ludovici
comitis Palatini Rheni, matrem illustrissimi principis Philippi, ex ea genuit
quattuor filias. Omnes hae tres uxores sepultae sunt in collegiata ecclesia S. Crucis in Stutgarten. Post eas inclytus iste comes aetate iam fessus a comite Eberardo seniore matreque illius invitatus ad venandum
venit in opidum Leoberg, aegrotare
cepit, sacrisque de more christiano devotissime perceptis prima
Septemb<ris> die suis se vestibus ex more induit, advenientemque filium
Eberardum hortatus, quemadmodum se
haberet ad deum & sibi subiectos, sicque inter manus Eberardi cognati tanquam optimus christicola expiravit. Inde elatus ad Stutgarten in
ecclesia collegiata S. Crucis cum maioribus suis est sepultus, comitante
clero & populo lugente optimum pientissimumque patrem. |
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-296 v>
Imago boni
principis.
Mahumeti
Othomani interitus.
Chronographie Generatio L. <2-297 r>
Baiassetus
Turca.
Anno domini M.cccc.lxxxii.
<1482> Xystus papa dominica in albis apud S. Petrum in sanctos
confessores retulit Bonaventuram. Erat ibi praesens inclytus comes
Eberardus Vuirtembergae & Montispeligardi, qui devotionis gratia
venerat in urbem sabbato ante dominicam Laetare, ubi honorifice susceptus
est, ac pro singulari munere rosa
aurea, quam pontifices singulis annis in dominica Laetare alicui ex
principibus christianis donare consueverunt, & ipse a Xysto
Pont<ifice> donatus est. Eodem anno M.cccc.lxxxii. <1482> fames fuit atque pestis
in Suevia, vendebatur maldrum siliginis tribus florenis Rhenen<sibus>
& oma vini Tubingen<sis> tribus libris hallen<sium>. |
Ioannes de
monte regio.
Margarita
Maximil<iani> filia Carolo desponsata.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-297 v>
De Maria Maximiliani
coniuge
De Xysto
Innocentius
VIII. papa
Chronographie Generatio L. <2-298 r>
S. Lupoldus
Austrius.
Carol<us>
viii. Franc<iae> rex.
Maximilianus rex Ro<manus>
coronatus. <IMP CX>
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-298 v>
Robertus Sansev
a Sigis<mundo> caesus
Maximilianus
captus
Vienna a
Matthia occupata
Carolus
Franc<us> Britonicam virginem rapuit.
Chronographie Generatio L. <2-299 r>
Alexander VI.
papa
Granatae regnum
recuperatum.
Nigra legio in
Ungaria.
Iudaeorum
clades.
Frider<ici>
III. IMP. interitus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-299 v>
Max.aemilianus
Turcos fugat
Alphonsus
Apul<iae> rex.
Blanca Maria.
Chronographie Generatio L. <2-300 r>
Neapolitana
Caroli expeditio
Carolus Romam
ingressus.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-300 v>
Carolus in
Galliam redit
Vuormacien<sia>
comitia.
Chronographie Generatio L. <2-301 r>
Eberardus
Barbatus Vuirtemberg<ensis> inter duces relatus.
Venit ad conventum Vuormaciensem vocatus celebri fama Eberardus, comes illustris & excelsus Vuirtembergae &
Montispeligardi, senior dictus, magna nobilium comitatus caterva, quem
serenissimus ac invictissimus rex Ro<manus> Maximilianus venerabiliter suscepit, eius consilio nonnihil usus.
Cognitaque hominis probitate & animi celsitudine & quod maiores
sui plaerosque principes potentia multis temporibus antecelluissent, ipsum
motu proprio & solenni pompa xxi. die mensis Iulii ad hoc indicta ex comite ducem creavit, tituloque
ducali auctis armis in Vuirtemberg & Teck propria manu insignivit,
adhibitis debitis solennitatibus & consuetis, praesentibus totius
conventus principibus habituatis, necnon regum, ducum aliorumque principum
plurimorum comitatum quoque oratoribus concionem mirifice decorantibus &
prospera precantibus. Eodem fere tempore idem serenissimus ac invictissimus rex Maximilianus
defuncto iam Ioanne Maria vicecomite & Mediolanen<si> principe per
legatos ad hoc missos Ludovicum Mariam Sphorciam Mediolanen<sem>
praefecit ducem. Per idem tempus durante conventu prope Vuormaciam ad dextram Rheni partem
in villa Birstat mulier quaedam monstrum enixa est quarto Idus
Septemb<res>, erant puellae duae corporibus integrae sed in vertice
frontetenus connexae, inseparabiliter & se mutuo inspicientes. Edidiisse
fertur paulo ante Rotvilam opidum Sueviae mulier duos pueros quatuor manus
& duo capita habentes, sed pedes dumtaxat duos, quid sibi monstra haec
velint, solus deus novit. Anno salutis M.CCCC.XCVI.
<1496> quinto kalend<is> Martii migravit a seculo illustrissimus
dux Eberardus de Vuirtemberg
& Teck, morum honestate ac rerum gerendarum prudentia cantatissimus, adulescentiam licenter coepit, sed eius caeteri progressus fuerunt
magnifici, finis vero, quam rerum necessitas ferebat, praeceps subsecutus est, auxit licentiam adhuc puero immatura mors patris, qui anno aetatis illius
quinto sublatus est. Mater vero luctus tempore completo superinduxit illi vitricum
illustrissimum, principem Albertum, archiducem Austriae, unde factum est, ut
reliquum puericiae tempus sub tutoribus degeret. Erat autem puer indolis eximiae, cui
ego primas literas tradens prohibitus sum, ne eum latinum facerem, satis
esse ducentibus, si vernaculam linguam legere didicisset & scribere, quod
ille vir factus tulit molestissime. Studium itaque suum, prout ingenium habebat nobile, mox absolvit, quo
pacto, ne nil ageret, lusibus atque lasciviis, ad quae prona est omnis aetas,
se immersit, mortuo enim fratre, qui natu maior erat, cum videret ad se respicere
omnia quasi emulo sublato ruptis loris imperium arripuit non plene adultus, adulescentes aliosque suis moribus idoneos & faventes neglectis
seniorum consiliis in clientelam suam ascivit. Quorum quidem consilio & ope ductus nihil inexpertum relinquere
voluit, vidisses luctandi, saltandi, dimicandi, hastaludendi, venandi
perpetuum quasi studium. Et cum omnibus eminere vellet, earum rerum exercitatione assidua corpus,
quod illi natura gracile dedit, tum exhaustum creditur & perfractum, nam
varios postea morbos in vita expertus est. At ubi exacta pene adulescentia ratione instituendam vitam videret, quasi
contemplatus Herculis Prodicii exemplo, utram viam, virtutis an voluptatis
ingrederetur, cepit resipiscere & mores mutare, terram sanctam, sepulchrum
dominicum decenti invisit comitiva. Rediens paulo post uxorem duxit Mantuani principis filiam, virginem
illustrissimam, adeoque in alterum mutatus virum, ut sicut priori aetate nemo
illo insolentior fuit, ita virili toga induto, nemo castigatior ac severior
inventus est, libidines & luxus priores frugalitate & vitae gravitate
facile compensavit. Factus est simul rerum omnium indagator solertissimus, erat enim celsi
ingenii & ardentis animi, sapientes propterea in quacunque re incredibili
benevolentia & observantia cepit venerari. Et licet literarum latinarum esset penitus ignarus, literatorum tamen
hominum conversatione delectabatur plurimum, quos, ut erat ingenio promptus,
iugiter & de industria disputantes fecit. Et si quid notatu dignum audivit, perpetuo retinuit, memoria enim
admirabili pollebat ita, ut non res solum, sed etiam causas, loca, personas
fideliter conservaret, & pugillaribus quibusdam seu enchiridiis uti
solebat, quibus fideliter, quae acceperat, commendabat, disputabat adeo convenienter de quibuslibet, ut experimentum omnium
artium crederetur habere, libros etiam vernacula lingua conscriptos omnes quaesivit, ac avidissime
perlegit, multa ad haec praeclara opera in linguam teutonicam verti e latino
curavit, atque his quidem instrumentis orationem suam, ut erat eloquentia
admirabili, sive historiam velles sive sententias, exornavit. Nec aliarum rerum studia neglexit irrequietus a natura & plenus
negociorum, ut non modo alteri alterum succederet, sed sese mutuo truderent,
nec hominem respirare sinerent. At ubi animum intendebat aut legere aliquid aut feras sequi aut vacare
divinis & siqua similia sunt, nemo illum sequi poterat, vir non utique ad
segniciem, sed ad res agendas & quidem maximas natus. Illustriora tamen eius, ut memini, facta & quibus se maxime vixisse
testatus est, tria sunt tanto principe digna: Cum enim intellexisset viros doctos in precio haberi, nec esset in terris
suis ac dominiis (quae tamen incolarum multitudine & fructuum ubertate
abundant) aliquod generale studium, ad quod volentes in scientiis proficere
se conferrent, ne sibi ac subiectis suis tanta deesset commoditas,
universitatem studii generalis privilegiatam in opido suo Tubingen autoritate
apostolica erigi fecit ac fundavit, in qua usque in praesens sacrae theologiae, canonum & legum,
medicinae ac artium facultates floruerunt, florent ac vigent. Clericos quoque seculares quosdam communiter viventes ipse primus vocavit
in Sueviam, illisque nonnullas ecclesias de suo iure patronatus existentes
autoritate apostolica tradidit, quorum conversatione paulatim delectatus
ecclesiam propriam cum habitationibus & officinis necessariis in nemore
illustri Schonbach, ubi ipse & maiores sui quotannis voluptatis causa
venari consueverunt, a fundamentis sumptuosissimo opere extruxit, eamque in
collegiatam canonicis & clericis secularibus communiter viventibus sub
vocabulo B. Petri apostoli, in qua praepositus tamquam caput est, sunt &
xii. canonici, tredecim conversi laici ex nobilibus seu militari genere,
quorum unus sit magister & administrator temporalium, necnon xii alias
laici conversi ex civibus aut plebe, qui omnes & singuli sint membra
eiusdem ecclesiae, una cum praeposito & canonicis capitulum
constituentes, utentes glaucis & cruce in pectore, eadem autoritate
apostolica erigi obtinuit, attributis dotis nomine nonnullis praediis
rusticis aliisque bonis & puro auro xviii. millibus florenorum
Rhenen<sium> ad praedictum usum & commoditatem non sine ornamentis
& clinodiis preciosis ecclesiam ipsam mirifice decorantibus. Quoniam vero dignitatem gentilitatis suae quantopere adaugere studuerit,
nemini obscurum est, nam ubi nuper pro exaltatione sui generis inter ipsum
& patruelem suum convenisset, ut terras suas ac dominia omnia in unum
conferrent & penitus unirent, prout in unum collata & unita fuere,
ita quod nullo unquam tempore in antea dividi possent aut deberent, hanc ipse
unionem praeclaris suis virtutibus longe reddidit insigniorem &
firmiorem, nam pro excellentia gravitateque morum suorum serenissimimus ac invictissimus
Ro<manorum> rex Maximilianus illum pridem conventum generalem principum
imperii agens apud Vuormaciam motu proprio & solenni pompa ex comite
ducem creavit, tituloque ducali donavit atque insignivit, prout supra proxime
deduximus. Et tum de his tribus. Sed & christianae religionis ceremoniarumque
eiusdem observator fuit diligentissimus, omnem prorsus superstitionem perosus
est. Religiosis & ecclesiasticis honestatem aliquam prae se ferentibus
bonus erat & propicius, indisciplinitatis vero & praesertim
mendacibus subamarus, ea ex re fere monasteria omnia suae ditionis &
vicinorum, ut reformarentur, operam dedit indefessam, iusticiae quoque praecipuus zelator habitus est, nec illi solum curae
fuit, ut subiecti, quibus praeerat, synceriter iusticiam administrarent, sed
etiam nonnullas consuetudines, quae minus aequitatis videbantur habere, ad
normam redegit iusticiae. De amore pacis non attinet dicere, cuius gratia multa dissimulavit,
tam&si timiditatis aut inconstantiae nullum signum ostenderit, unde raro
de iure suo etiam potentioribus cessit, ut nemini est obscurum. Caeterum habitus est aliquanto morosior & difficilior exoratu tum
exteris tum domesticis: quotiens enim ubi suspicatus est alquid a se peti,
vultum avertit, aut occupationes simulavit, aut arte aliqua occasionem
petendi abstulit, id, quod in maximis principibus laudandis miramur,
deprehensus autem nisi singulari aliquo favore obstrictus vel frontose
negavit, aut si negare puduit, in aliud tempus reiecit. Admonitus vero postea,
ubi nova differendi facultas deerat, raro hilariter, sed quasi defatigatus,
ut molestia careret, vel timide dedit aut iratus impegit. Intercessores autem quasi viderit illos ex alieno beneficio gratiam
aucupari aut, quod magis puto, ut minor turba rogantium fieret, vel penitus
fugavit, aut saltem pigriores fecit, tanta enim ambitione illos suscepit,
tantis dilationibus suspendit, ut nonnunquam rogasse poeniteret, praeterea
sermone copiosus extitit insuavi tamen ac subamaro frequenter perplexe
loquens, loedoriisque utebatur. In rebus gerendis aut proposterus aut festinus nimium apparuit. Nam quae
consilio concluserat, quantumcunque clara & aperta nisi devictus in
longum trahebat, inventa vero propria ita accelerabat, ut prae nimia
festinantia plaeraque manerent imperfecta. Insimulatur etiam, quod attentus nimium ad rem fuerit sumptusque parce
faceret, quo a maiorum suorum magnificentia degeneraret, fateor, quod in habitu & victu non fuit prodigus, in restaurandis
vero castris muniendaque patria & tempore pacis & belli probatur
fuisse sumptuosus. Et in hoc singulariter venit laudandus, quod aulicos suos rarissime
mutavit, nec nisi longe consuetudine probatis consilia sua credere voluit. Et quia promissa suis fideliter servavit, viros multa rerum suarum experientia
sibi fide & probitate devinctos circa se habuit, qui, si pauca de gratia
expectarent, nemo tamen illum mutare quaesivit. Quantum vero ad corpus attinet, barbam a multo tempore nutriebat, cui
propterea Barbato nomen a quibusdam inditum est. Corpus illi exiguum natura dedit, sed nervosum, quod tamen crebri labores
attriverant, accedebant morbi: frequentes febris, dysenteria, calculus, &
super omnia vesicae excoriatio, quibus iugiter vexatus annum agens unum super
quinquagesimum, sacramentis de more christiano rite perceptis in arce sua
opidi Tubingen ipsa die S. Matthiae apostoli, qui fuit sexto kalen<dis>
Martii, hora post meridiem circiter quintam carnis debitum persolvit. Sed mortem quo animo obierit, & qua constantia, quamvis coniecturam
quisque capiet e reliquis, quae passim de isto feruntur, monumentis, tamen
referre libuit obiter quasi vere testatum optimi principis virtutem hoc
exemplo. Atque adeo cum venturae mortis omen acciperetur (nisi rei publicae caussa
vivere libuisset), mortem, vitae melioris initia, inter prima visus est
expetere. Interim curiae primates viros, quid patriae deberetur, quid suae cuiusque
honestati, commonuit uxorem oratione gravi, & quam vis morbi ferre
videbatur, longiore consolatus, argumentum apud illam fidei suae spectatum
reliquit, qui aderant proceres plaerique, sermonem eum lacrumis excepere. Deinde, cum princeps, cuius animus iam ad divina spectare tum videbatur,
de seculi negociis a nonnullis imperitis sacrificulis interpellaretur, audire
se velle respondit sermonem, quo & fides confirmari, & spes accendi,
& charitas inflammari posset, desertas esse mundi curas, unicam
divinitatem modo agitari. Invaluit tum adeo morbus, ut praeter caetera, quae inde erant mala,
linguae etiam spiraculum desierit, confessus est nutu, interrogante
sacerdote. At post confessionem, ingens miraculum magnique animi recepti indicium,
cum dixisset aliquotiens haec verba subobscure, 'Domine, ago tibi gratias',
& vires etiam corpore recepit, surgens ipse resedit in lectulo, voce
clara & integra ait, 'Creator coeli terraeque deus, te quaeso, fac,
agnoscam, si quisque est, cui praeter aequitatem grave nimis fuit imperium
meum, restituetur is rebus meis impensis omnibus. Quum sine hoc quidem
satisfieri potest tibi, benigne conditor, en hoc est, quod offero, quod
devoveo: corpus, castiga iugiter, hoc piaculum esto.' Nec his plura effatus
eucharistiae sacro accepto quievit in alterum diem, verbis tum pauculis
deinde dictis integre. Et eo quidem modo vir tantus probam virtutis suae imaginem in adeunda
morte nobis reliquit! O ingentem reipub<licae> Germanicae
calamitatem, o impotentem vim fati, quae rebus imperii nostri tam principem
invidisti! Hoc vivo stetit, hoc cecidit Germania lapso. Sed cedat humana
imbecillitas necessitati, precemurque hoc decus in Uldrico nostro
Vuirtembergae duce restitui, qui iam augusto imperio Sueviam tenet,
gubernatque foeliciter. Sepultus est in ecclesia S. Petri apostoli, quam ipse fundaverat, in
habitu fratrum domus ipsius, lugentibus multis non solum praesentem, verum
etiam futuram calamitatem, in quam timebant incidere, eius precor anima requiescat in pace, a quo multa beneficia accepi. Illustrissimo morumque dexteritate clarissimo principe Eberardo primo duce in Vuirtemberg
& Teck defuncto patruelis eiusdem Eberardus
iunior dictus extra patriam agens iuxta ordinationem inter ipsum ac
patruum suum defunctum iam pridem sacramentis firmatam, continuo ad imperium
vocatus est. Qui accepta morte patrui moratus, veniens sociatus episcopo Augustensi
nonnullisque aliis proceribus comiter humiliterque a suis ut princeps, dux
& successor legitimus susceptus est & salutatus, nec fuit, qui non
obedienter fideliterque imperata facere properaret. Eodem anno quinta die, quae fuit prima Martii, post obitum ducis Eberardi
horrendum dictu, sus seu porcus in
Suntgaudia & villa Landsee ad sinistram partem Rheni sita, natus est monstrosus, caput unum
habens, oculos duos, nasum unicum, similiter & os seu rictum, aures vero
quatuor, post caput divisus est in duo corpora porcina, habens octo pedes,
prioribus quatuor se amplectabantur, posterioribus stabant luctantium in
morem, duae etiam linguae in rictu apparebant, sed non vixit per diem &
noctem, quid protendat aut portendat, deus novit, quae ut bene vertat oramus. Anno domini M.cccc.xcviii. <1498> Carolus, rex Franciae, huius nominis VIII. moritur in mense
Martio formidinemque de eo conceptam multis solvit, in cuius locum &
regnum Ludovicus, dux Aurelianen<sis>, iure proximitatis substituitur. Eodem anno circa principium Aprilis Eberardus
dux & princeps Vuirtembergen<sis> & in Teck, cum vix duobus
annis administrasset et vel conscientia malae administrationis, ut creditur,
vel metu ducatum deserens Ulmam cum
paucis profugit. Causam nonnulli autumant, nam ubi principatum iniit, sive quod iamdiu
absens exteris moribus imbutus fuit, sive quod patrui pridem defuncti
instituti oderat, sive ingenio suo, sive eorum, qui absentiam suam a patria
exilium fuisse illi suggerebant, multa cepit novare. In primis nonnullos curiae addictos & quibus curae semper patria
extitit parvifecit, & licet nonnullos magnae nobilitatis & probitatis
viros aulicis rebus praeficeret, illis tamen brevi nihil vel parum potestatis
reliquit, sed quosdam infimae sortis homines invisos sublimavit, per quos advenientes
audiebat, responsa subiectis & exteris dabat, magistratus constituebat,
quibus pro lege voluntas erat. Quo nihil miserius aut deterius esse poterit
in principe, aut quod minus sit tolerabile. Verum interea rex Maximilianus, qui forte in Sueviam venerat, ubi
comperit ducem Eberardum patriam & principatum suum deseruisse,
interposuit vices suas & illi fratruelem Udalricum vix decennem pactis
intervenientibus dedit successorem adiunctis sibi regentibus iuxta
ordinationem ante conceptam deputatis, quorum consilio & ope deberet
administrare. Convenit autem, quod ipse dux Eberardus vasa argentea & aurata, quae
secum asportaverat, restitueret, vicissim recepturus pensionem annuam sex
millium florenorum, quoad viveret, qui paulo post conflavisse fertur omne argentum huiusmodi in massas &
ad Philippum Comitem Palatinum divertisse, nec argentum restituit, nec
pensionem accepit, aliquot annos cum praefato principe Philippo in opido
Haidelberg commoratus, postea nescio quas ob causas in arce Lindenfels in
sylva Othonis vulgo Odenvald ditionis eiusdem comitis Palatini clausus exul
tandem diem clausit extremum, anno salutis nostrae M.D.IIII. <1504>, in
eclesia collegiata S. Spiritus Haidelbergae iacet sepultus. |
Eberardi ducis
vuirtemberg<ensis> interitus.
Summa laudum Eberardi
ducis.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-301 v>
Tubingen se
studium
Unio ducatus
Vuirtemberg<ensis>
Aulici non
mutandi.
Chronographie Generatio L. <2-302 r>
Oratio Eberardi
ad Opt<imum> Max<imum>
Eberardus
iunior secundus dux
Monstrum.
Eberardus
iunior Vuirtembergae ducatum deserit.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-302 v>
UDALRICUS dux
Vuirtemberg<ae>
Frater
Hieronymus Savonarola Ord<inis> Praedicatorum.
Chronographie Generatio L. <2-303 r>
Savonarolae
haeresis extincta.
Marrhani
Svitense bellum
Limites
Svitensium.
Joannis Naucleri Tübingensis Prepositi <2-303 v>
Ludovicus
Franc<iae> rex Mediolanum invadit.
GENERATIO PRIMA ET QUINQUAGESIMA
<1500>
Iubileus.
Sphorciae
fortuna.
Chronographie Generatio LI. <2-304 r>
Signa crucis
passim apparentia.
FINIS HISTORIAE IOANNIS NAUCLERI
TUBINGEN
SIS PRAEPOSITI. QUAE A CONDITO
MUNDO
in annum Christianae salutis
Millesimum & Quingentesimum
deducta est foeliciter.
Fratris Nicolai Baselii Additio <2-304 v>
AUCTARIUM CHRONOGRAPHIAE F.
NICOLAI
Baselii Monachi Hirsaugiensis ab
anno Salutis M.D.I <1501>
in annum M.D.XIIII. <1514>
deductum.
Boppardia.
Sophus Persa.
Ad Chronographie Generationem LI. <2-305 r>
Peregrini
pauperes.
Basilea
Helvetiis iuncta.
Ramundus
Card<inalis>
Rebellio
rusticorum dioc<esis> Spiren<sis>
Bundtschuch.
Fratris Nicolai Baselii Additio <2-305 v>
Iacobus Marchio
Episcopus Trevirensis
Eodem anno <1502>
seviente pestilentia millia
circiter quatuor hominum utriusque sexus & conditionis Stutgardiae absumpta
sunt. Anno domini M.D.III. <1503> hyems
nimium dura & prolixa fuit, quam aestas
subsecuta est calida & dura siccitatis occursu, quem per quadrimestre
pluvia terram non humectaverat, quo factum erat, ut humi nascentia siccitate
ut in plurimum arefacta periissent. Nam foenum
ante maturitatis tempus aruit, & avena
modica excrevit, frumenta etiam in
precio habita nimium ascendebant, hanc aestatem ingens porcorum mortalitas obtinuit. |
Ad Chronographie Generationem LI. <2-306 r>
Ioannes
Dalburg<ius> Ep<iscopus> Vuormacien<sis>
Pius III. papa.
UDALRICUS
VUIRTEMBERGAE III. dux.
Eodem anno <1503> Udalricus dux Vuirtembergen<sis>
sub tutoribus constitutus, quos regentes nominant, rege Maximiliano vices suas
interponente, ducatui praeficitur, annum aetatis agens xvi. atque amotis
regentibus omnem administrationem principatus ut haeres legitimus adeptus,
dux ab omnibus salutatur. Siquidem pensitabat in adulescente Maximilianus rex animum generosum,
nobilem atque maturum, & qui satis ad res gerendas atque defensionem
patriae videretur idoneus. Igitur ad mandatum regis convocantur in opidum ducalis residentiae
Stutgardiam praelati, abbates, nobiles & communitates terrae
Vuirtembergen<sis>, quibus in unum congregatis legati regales
astiterunt hanc in animo regi sententiam residere dicentes: Scilicet non adeo conducere ad utilitatem patriae, si diutius plurimorum
regatur dominio, sed convenire melius, ut unius moderamine principis
gubernetur. Ea propter consultatio de his habita inter eos, qui convenerant,
complacuit edictis obedire maioris, & unum habere potius, cui rerum summa
committeretur, quam plures. Depositis igitur magistratibus dux Udalricus adulescens annorum plus
minus xvi. patriae gubernator & moderator assumitur atque a cunctis
princeps Vuirtembergen<sis> verus & legitimus salutatur. |
Fratris Nicolai Baselii Additio <2-306 v>
Belli Bavarici
initia
Ad Chronographie Generationem LI. <2-307 r>
Boemorum
strages
UDALRICI ducis
gesta bello Bavarico
Dux autem Vuirtembergen<sis>
Udalricus dum in Bavaria contra
Rupertum rex cum sibi adhaerentibus bellum ageret, iussu regis ex mandato
sibi exercitum validum peditum & equitum adunavit, atque missis ad
Haidelbergam publicis literis diffidatoriis Philippo bellum indixit. Itaque contractis copiis peditum non minus xx. millium pugnatorum, &
equitum plus minusve octingentorum in Palatinum movit, castra metatus in agro Mulbrunnen<si>,
monasterii Cistercien<sis> ordinis sub tuitione Palatini, qui vulgo
'das aigen' dicitur, ad villam
Illingen nominatam, unde nonnullas villas dicti coenobii igne combustas
pertransiit atque ipsum coenobium, quod castelli more satis munitum extitit,
obsidione cinxit, & in quo Palatinus comes praesidium virorum fortium
collocavit. Secesserat autem abbas cum fratribus ad Nemetes confugii gratia, paucis
admodum senioribus in monasterio relictis. Verum admotis dux bombardis & machinis primum fortalicium quoddam,
quod ipse comes Palatinus longe antea in monticulo pro defensione monasterii
plurimis expensis extruxerat, satis munitum, atque in arcis modum
collocaverat, aggreditur, quassatumque machinis destruxit, deinde ad muros
monasterii arte bellica movens, turres, domos & murum ipsum bombardarum
ictibus demoliri fecit. Videntes autem, qui intus erant, quum nullum eis aliud vel subsidium vel
auxilium nisi sola fuga supererat, sub certis conditionibus monasterium duci
tradiderunt. Itaque monasterium ingressus dux cum suis obtinuit, & eos, qui
fuerant de parte Co<mitis> Palatini, iuxta condictum libere, quo
vellent, abire permisit, susceptaque
monasterii advocatia monachos revocari fecit. Inde progrediens Knitlingen,
agrum de dominio monasterii Mulbrunnen<sis> potenter sibi subegit,
& Palatini opidum Brettam
obsidione cinxit, castra metatus versus Aquilonem opidi, firmata vero
obsidione muros, turres, aedificia quaeque bombardis fortiter impellere
cepit, verum qui intus erant, fortiter rem agentes in ducis papiliones
machinas direxerunt, seque, opidumque viriliter defensarunt. Verum cum ex ocio vino delibuti & inebriati machinarum &
bombardarum custodes una dierum somno dediti, securiores se existimarent,
opidani de opido prorumpentes, ocio vacantes & somno custodes
aggrediuntur, caedunt atque occidunt, bombardasque nonnullas violenter rapiunt
& demoliuntur, fit clamor ingens & insolitus, atque tumultu in
castris facto correptis armis in hostem procurrunt nostri, & mutuis caesi
gladiis ceciderunt viri ex utraque parte plus minus ducenti. Durante autem obsidione tandem Ludovicus, Philippi comitis Palatini
filius natu maior, in papiliones ducis Udalrici venit, quem multo cum honore
suscipiens Udalricus in tentorium suum introduxit, qui de pace tractantes
apud se, mox, ubi de castris Ludovicus Palatinus recessisset, obsidione
soluta dux Vuirtembergen<sis> Udalricus exercitum amovit, atque ad
munitissimam arcem Boseckheim
duxit. Incolis autem bombardarum lapides iactos ferre non valentibus, neque
auxilium aliunde sperantibus munitionem sub conditione salutis duci Udalrico
dederunt. Dux autem obtento cum arce opidulo collocatis inibi praesidiis, comitatum
Ludovici de Leostain partis Palatini comitis manu armata vallavit omnemque
comitatum & quae suae ditionis erant, igne ferroque vastavit & in
deditionem accepit, maxime castrum
Leostain cum villis gros und klain
Ingersheim. Quibus obtentis in comitatum Vuinsperg
movit exercitum, incensis per circuitum igne villis, castrum vero vallavit
obsidione, quod similiter expugnatum obtinuit. Unde progredines Novam civitatem
pari sorte in deditionem accepit. Deinde Meckmul opidum obsidens
in suam redegit potestatem, sicque a bello cessatum regis mandato. Quae autem intulerit damna in villis, monasteriis, ecclesiis & rebus
ecclesiasticis, Guilielmus, Hassiae Lantgravius, Alexander, dux Bavariae,
& Emicho, comes de Lyningen, loca & monasteria cum plurimis ecclesiis
igne absumptis testantur. Nam monasterium Lympurg
ordinis divi patris Benedicti tribus a Nemetis & Vangionibus distans
miliaribus Emicho, comes impius, monasterii vasallus, & in quo suorum
progenitorum solennis fuerat sepultura, igne usque ad favillam consumpsit,
abductis secum, quae inibi reperit, sacris vestibus, reliquiis, & aliis
divino cultui addictis rebus. Verum ubi Maximilianus Imp<erator> Philippum Palatinum vidisset belli
atrocitate hostiumque feritate humiliatum tandem, ut in vaginam revocarent
ensem, hostes ipsi, ut ab omni tumultu quiescerent, mandavit, cuius quidem
mandato parentes dimissis unusquisque suis exercitibus in propria sunt
reversi. |
Fratris Nicolai Baselii Additio <2-307 v>
Ruperti ducis
interitus.
Comitia
Colonien<sia>
Ad Chronographie Generationem LI. <2-308 r>
Dux Geldriae.
Ungarica
Maximiliani expeditio.
Eodem anno <1506> Reutlingen, opidum regale xx. die
mensis Ianuarii igne casuali plus quam in xx. habitationibus vorax flamma
consumpsit, pro quarum reparatione Udalricus dux Vuirtemberg<ensis>
ligna civibus gratis donavit. Eodem anno per totam pene Sueviam & Rheni tractum pessima porcorum grassabat mortalitas,
ita ut in plaerisque locis porcorum carnes nec vendere nec emere quispiam
bene auderet. |
Ioachimus
Marchio Brandenburgen<sis>
Eodem anno <1506> universale gymnasium Francofordiae in
Marchia fundatur, a Ioachimo
Brandenburgen<si> Marchione ac principe electore, cis Oderam fluvium,
cuius quidem gymnasii fundationem Iulius II. confirmavit, privilegiisque
certis dotavit. Est autem hic princeps nobilis, prudens, doctus, ac inter omnes Germaniae
totius principes hac nostra tempestate unicus facile Moecenas doctiorum
omnium, quippe qui eruditos quosque fovet, diligit, sustinet atque maximo cum
honore & gratia persequitur. Est siquidem principatu dignissimus,
ingenium natura consecutus bonum, docile, promptum, subtile & prope
divinum, vita & moribus integer, modestus, pius, humanus, mitis &
summa benevolentia decoratus, iustus, rectus & magna in deum
Opt<imum> Max<imum> synceritate devotus, nam sic loquitur, sic
agit, ut videatur ab omnibus sine tyrannide iustus, sine crudelitate severus,
sine superbia potens, sine temeritate constans, qui latinam linguam brevi adeo plene didicit, ut, quicquid velit, non
tam congrue quam ornate scribere possit. |
Fratris Nicolai Baselii Additio <2-308 v>
Marrhani
Philippi
Austriae & Burgundiae ducis interitus.
Ad Chronographie Generationem LI. <2-309 r>
Veneti belli
initia.
Carolus
Geld<rensis> dux.
Philippi
Palatini interitus.
Anno domini M.D.VIII.
<1508> Philippus comes Palatinus
Rheni & princeps imperii Elector post longam podagrae &
chiragrae, calculi quoque & arenae corporis imfirmitatem, tertio tandem
kalen<dis> Martii obiit in opido suo Germerszheim anno aetatis
quinquagesimo nono mense sexto, cuius corpus Haidelbergam relatum in choro
collegiatae sancti Spiritus ecclesiae iuxta tumulum coniugis suae debito cum
honore sepelitur. Reliquit post se filios septem & tres filias, quorum ista
sunt nomina: Ludovicus
primogenitus, qui in principatu patri successit, uxorem habens Alberti, ducis
Bavariae, filiam, Philippus
secundo genitus Frising<enisis> ecclesiae in Bavaria episcopus, Fridericus tertio genitus, tutor
filiorum quondam Ruperti fratris sui uterini in Bavaria, Georgius primo praepositus ecclesiae maioris Moguntinae, deinde
episcopus ecclesiae Spiren<sis> postulatus, Henricus praepositus S. Albani prope Moguntiam & ecclesiae B.
Mariae virginis Aquisgrani, Ioannes
Ratisponen<sis> episcopus in Banaria, Volfgangus Herbipolen<sis> ecclesiae canonicus. Elizabet senior filia, quae primo
nupserat Guilielmo Lantgravio Hassiae, quo sine liberis mortuo, secundo
nupsit Philippo Marchioni Baden<si>, Amalia secunda filia, quae nupsit Georgio Pomeranorum &
Stetinen<sium> duci, Helena
tertia filia nupsit Henrico duci Megalopyrgio. Catharina ultimo genita in monasterio Neuenburg ad Neccharum
fluvium Budoris propinquo, divi patris Benedicti ordinem professa, vitam
degit sanctam. Eodem anno aestas fuit tota
pluvialis & humida, quo factum fuit, ut in multis locis & sues ac
boves tabida quadam lue & intercutanea peste morerentur. Eodem anno igne casuali
monasterium monialium Alba dominarum
nuncupatum ordinis S. Benedicti ipso die sancto purificationis B. Mariae
virginis dormitorio, refectorio, abbatiali domo & aliis quibusdam
habitationibus absumptum est non sine maximo damno. Eodem anno mortuus est Viennae Februario mense Cunradus Celtis protutius poeta laureatus, vir in literis,
humanitate affatim eruditus, graecae linguae non ignarus, & hebraeam
callens in parte, natione germanus, patria Francus orientalis, qui scripsit
vario carmine libros quatuor, quorum primum praenotavit Germania illustratam,
secundum Amorum, tertium Odarum, & quartum epigrammaton, & quaedam
alia. |
Fratris Nicolai Baselii Additio <2-309 v>
Mors Alberti
ducis Bavariae.
Maximil<iani>
& Gallici regis foedera.
Ad Chronographie Generationem LI. <2-310 r>
Eodem anno <1508>
circa principium mensis Augusti apud
Stutgarten horrenda subito pluviarum & imbrium tempestas erupit, ut
opidum ipsum aquarum impetu putaretur periclitandum. Nam tanta fuit aquarum
abundantia, ut domos & horrea & in nonnullis locis muros funditus
tolleret, cellaria quoque & domus plurimae aqua replerentur, homines
etiam & iumenta submergerentur. Ea tempestate vineta in montibus magnum
sunt damnum passa, siquidem aquarum alluvione vites terra sublata nudae usque
ad radices apparuere. |
Erdfordiae
tumultus.
Fratris Nicolai Baselii Additio <2-310 v>
Quae Iulius
papa cum Venetis gesserit.
Ad Chronographie Generationem LI. <2-311 r>
Fratres
Praedicatores Bernae combusti.
Fratris Nicolai Baselii Additio <2-311 v>
Augustensia
comitia
Ad Chronographie Generationem LI. <2-312 r>
Eucharistiae
sacramentum venditum.
Ernestus
Marchio Badensis
UDALRICI
du<cis> Virtembergen<sis> nuptiae.
Anno domini M.D.XI.
<1511> Ludovicus comes Palatinus
Rheni, Bavariae dux & princeps elector, xxiii die mensis Februarii,
quae fuit dominica sexagesimae, solennes nuptias cum filia ducis Bavariae
Alberti, nuper desponsata, solenni pompa celebravit Haidelbergae praesentibus
ibidem Caesareae maiestatis ac multorum principum legatis & oratoribus. Deinde dominica quinquagesimae sequenti, quae fuit secunda die mensis
Martii, Udalricus dux
Vuirtembergen<sis> annum agens xxiiii. nuptias Stutgardiae cum filia ducis Bavariae Alberti &
supradicti Ludovici Palatini coniugis sorore maxima cum solennitate, pompa
& expensis gravissimis celebravit. Convenerant illo Guilielmus,
dux Bavariae & frater sponsae, Fridericus,
dux Saxoniae, Ludvicus, comes
Palatinus Rheni & princeps elector, Fridericus
eius germanus, Fridericus Marchio
Brandenburgen<sis>, Henricus
dux Megalopolis, Henricus dux
Brunsvigen<sis>, Christophorus
Marchio Baden<sis> & filius eius Ernestus, Guilielmus
comes de Hennenberg, Holofridericus
comes de Zollern, & filius eius Franciscus,
locum Caesaris referentes, Andreas
comes de Sunnenberg, Nicolaus
comes de Salm, & alius comes de Bitsch, cum multis aliis comitibus,
baronibus, nobilibus & equestris ordinis viris, necnon episcopis &
praelatis, in quorum praesentia episcopus
Constantien<sis> matrimonium ad fores ecclesiae collegiatae Stutgardiae
solenniter solennizavit. Referunt, qui rei veritatem norunt, equos fuisse circiter septem millia,
expensae tantae, quantae unquam vel auditae vel visae sunt, non fuere pares
nuptiae celebratae tam sumptuosae, tam magnificae tamque dapifere, ut fuere
istae. |
Fratris Nicolai Baselii Additio <2-312 v>
At. de fide
Constantiensium.
Eodem anno <1511>
quarta die mensis Maii Foelix comes de
Vuerdenberg Andream comitem de Sunnenberg armatus inermem in loco
campestri invadens, dum in venatione solatium quaesivisset, crudeliter
occidit. Fuerant enim antea inimici, quos tamen Udalricus dux Vuirtembergen<sis> praefixa dieta concordare
volebat, sed intervenit hoc diaboli malum, ut comes comitem interficeret. |
Bernardini
factio contra Iulium papam.
Ad Chronographie Generationem LI. <2-313 r>
Indicitur
concilium ad Lateranum.
Tunica domini
Treveri reperta.
Fratris Nicolai Baselii Additio <2-313 v>
Spirensium
seditio.
Emicho comes de
Lyningen
Abbas
Zvifalten<sis>
Anno currente <1512> dux Vuirtembergen<sis> Udalricus
apud Belgarum metropolim in conventu principum constitutus, celeri cursu
tantaque velocitate a Treveris ad Stutgardiam suae opidum habitationis &
residentiae se transtulit, ut in stuporem omnes, qui audierant, verteret. Deinde ad monasterium Zvifalten
festinans abbatem monasterii captivum in castrum suum Nyphen duxit ac
detinuit. Verum Constan<tiensis> episcopus ducem, quod manus violentas in
personem ecclesiasticam iniecisset, commonefaciens, ob id excommunicationis
sententiam incurrisse, nuncios ad Iulium pro absolutione misit. Absolutus dux
episcopo Constan<tiniensi>, ut ordinario loci abbatem in vincula
detinendum tradidit, quem episcopus in castro Merspurg per aliquot annos captivum
retinuit. Causas vero detentionis non est meum discutere, cum malum sit in eos
scribere, qui proscribere possunt. |
Ad Chronographie Generationem LI. <2-314 r>
Matthaeus Lang
episcopus gurcensis.
Castrum
Hohenkrohen.
Fratris Nicolai Baselii Additio <2-314 v>
Seditio
Colonien<sis>
Leo papa X.
Eodem anno <1513>
septima die mensis Martii hora prima post meridiem solis defectio facta est, cuius dimidia duratio fuit minutorum
ferme quinquaginta. Quid haec solis defectio portenderit, usque in septimum
& octavum annum, qui supervixerint, intelligent. |
Ad Chronographie Generationem LI. <2-315 r>
UDALRICI ducis
& Palatini foedera.
Eodem anno <1513> Ludovicus princeps elector &
Fridericus frater eius, comites Palatini Rheni Bavariaeque duces cum Udalrico Vuirtembergen<si>
foedus perpetuum & haereditarium sub certis capitulis pro se &
cunctis eorum haeredibus & successoribus contraxerunt. Quod quidem
Maximilianus caesareo consensu confirmavit. Est autem hoc foedus literis & sigillis principum supradictorum
roboratum & munitum, atque in praesentia subiectorum per civitates,
opida, villas, & agros promulgatum. Eodem anno dux
Vuirtembergen<sis> Udalricus simile foedus fecit cum Philippo Marchione Badensi, ut
singulorum negocia singulos veluti propria tangerent sive hostilia sive
iudiciaria vel qualia haec cunque fuerint. Eodem anno monasterium sive prioratus de obedientia monasterii &
abbatis in Alpersbach ordinis S.
Benedicti Constantien<sis> diocesis tertia die mensis Aprilis combustum
& incineratum est, cum ecclesia et domibus praeter unam tantum, quae fuit
ab incendio reservata. Aliud quoque monasterium Augusten<sis> diocesis & ordinis
supradicti Deckingen nuncupatum
xxvii die mensis Octob<ris> miserabiliter concrematum fuit non sine
maximo damno abbatis & conventus ibidem degentium. |
Collata
Maximil<iani> Caes<aris> & Anglorum signa.
Eodem anno <1513> Maximilianus Caesar conductos multa
pecunia Helvetios cum quibusdam
comitibus & nobilibus necnon equitibus & peditibus in manu valida in
Burgundiam adversus regem Gallorum pro recuperatione Burgundi ducatus misit. Venientes autem cum Caesariano exercitu Digionem, Burgundiae urbem opulentissimam, obsidione cinxerunt,
atque machinis admotis muros civitatis quassaverunt. Verum ex Gallis, qui
intus in praesidio fuerant, principes a Caesarianis pacem pecunia venalem, ut
existimabant, emere tentabant, quod urbem iam prope expugnandam vidissent.
Audiens autem Udalricus, dux
Vuirtembergen<sis> & qui secum erant ex Caesaris primatibus,
petitionem omnium turpissimam, urbem potius expugnandam atque cum morte vitam
commutandam fore quam Gallis parcendum. Arbitrabantur etenim, si hanc
expugnassent, omnem brevi ad Caesaris deditionem reducere Burgundiam. Sed
Helvetiani sunt natura homines factiosi, pacis oblatae conditionem audientes,
contempto principum consilio & sine consensu ac voluntate Caesaris pacem
cum Gallis feriunt, Burgundiamque totam cum obsessa civitate vendunt, qui
nuper a Caesare pecuniam non parvam ad expugnandos Gallos receperunt. Dux vero Vuirtembergen<sis>
Udalricus & reliqui
principes, comites, barones, & nobiles, omnis denique exercitus equitum
ac peditum videntes ab Helvetiis venditam Gallis urbem, quia res erat
turpissima, ad sua redeuntes, a perfidis Helvetiorum factionibus quantocyus
recedere maturabant. Igitur dimissa in manibus Gallorum Digione urbe die mensis Septembris
xiii. Helvetii adhuc in papilionibus constituti cum Gallis pacem sub aliquot
capitulis ferire tentarunt, quae audientes, qui erant ex parte Caesaris,
penitus recusarunt. Verum per vicarios Gallorum regis admissa atque confirmata literis &
sigillis sunt roborata, Sviceris a rege gallorum datis obsidibus. His pactis ab obsidione civitatis Digione sive Disione Galli recesserunt.
Referunt autem Gallorum regem pannosos quosque inopes, pauperes, &
qui vitam pro stipite portarent venalem, Helvetiis in obsides dedisse,
quanquam sericis & preciosissimis indutos vestibus, sicque ars arte delusa & iniquitas in se ipsam reversa,
collisa est, nec promissa illis pecuniae summa reddita & soluta. |
Fratris Nicolai Baselii Additio <2-315 v>
UDALRICI ducis
expeditio in Burgundiam
Albertus
Mog<untiae> Ep<iscopus>
Ad Chronographie Generationem LI. <2-316 r>
Dissidium
Bavariae principum
Eodem anno <1513> abbas Zvifalten<sis>, qui nuper
ab Udalrico Vuirtembergen<si>
duce in vincula coniectus, & postea in potestatem ordinarii episcopi
Constantien<sis> assignatus, atque in castro Merspurg captivus detentus
per aliquot annos fuerat, tandem per sententiam libertati condonatus est, hac
conditione adiecta, ut abbatiam Zvifalten<sis> monasterii in manus
conventus ibidem resignaret. Qua facta futurus abbas per conventum eligendus una cum conventu
victalitii nomine, quamdiu superviveret, singulis annis quingentos florenos
auri tam in frumentis quam in vino & numerata pecunia persolveret, ac
quievit placito & assignatam summam recipiens abbatiam in manus conventus
resignavit. |
Emanuel
Portugalliae rex.
Fratris Nicolai Baselii Additio <2-316 v>
Viri disciplinis
illustres.
Accessit huic seculo verae
laudis nonnihil e literarum gloria, quae, ut autoribus praestantissimis in
Suevia coepit, optamus deum favore principumque nostrorum benignitate sit
perennis. Restituit literas Ioannes Reuchlin
Phorcensis, Legum doctor, linguas treis hebraicam, graecam & latinam pene
ex aequo peritus, Erasmi illius
Roterodami Optimi Maximi literarum praesidis testimonio, de utroque vel
eam ob caussam pauciora dici a nobis debent, quod extra comunem literatorum
aleam sua virtute suis laudibus provecti sunt. Cunradus Peutingerus Augustensis, antiquitatis amantissimus,
historiis veterum Germanorum lumen adhibuit, caeterum magnificentia ea in
literis versatur, ut quasi patronum comunem ipsae sibi Musae Gratiaeque
delegisse videantur. Fuit superiori tempestate Tubingae Gabriel
Biel ex canonicis Schonbacchensibus Theologus, vita & literis clarus,
eius monumenta passim hodie leguntur multa, edita studio viri boni Vuandalini Steinbach Theologi
Tubingensis. Fuit & Cunradus Summenhart,
ut ingenio summo, ita modestia pene nimia, rei publicae prodesse potuit modis
pluribus, nisi gloriae usque adeo contemptor, quae maxima diligentia
condiderat, ipse in situ reliquisset. Extant eius quaedam philosophicae
theologicaeque disertationes, quibus una & ingenium viri & pietas
spectari solent, hoc praeceptore Iacobus
Lempus gloriatur, qui cum iuris prudentia theologicam ita maiestatem
coniunxit, ut vere perfectam vivendi rationem obiisse videatur. MARTINUS Plantsch sacras literas etiam exemplo professus annos
iam multos reipublicae Tubingensi praefuit, docet frequens, vir unus, cui cum
eloquentia contulit natura artium pene omnium peculiarem laudem. Ambrosius Vuidman Praepositus Tubingensis Iurisconsultus tam suo
nomine praedicandus quam cognationis honore, e qua tot lumina principum
virorum prodiere. Testis est vel unus ille Gregorius
Lamparter principis Udalrici Cancellarius, in quo sive fortunae
benignitatem sive naturae dotes admirere, nihil erit, cui reliquam hominum
sortem conferas. Ioannes Eckius, indolis spectatae iuvenis, spem futurae
virtutis ingentem editis disputationibus quibusdam theologicis dedit. Ioannes Stoffler Iustingensis orbe disciplinarum, quae mathesi comprehenduntur,
clarus, rem suam cum lucubrationibus multis, tum discipuli Ioannis
Reningensis laudibus egregie testatus est. Ioannes Hildebrandus Svecingensis anno superiore fato defunctus,
homo verus, integer vitae scelerisque purus, iudicio in literis acri,
paedeian sectatus est adhibitis iurisconsultorum praeceptis, graecas
hebraeasque literas sacrorum caussa miro ardore coluit, quod illis ipsis
omnia pietatis monumenta constare diceret. Nam eo contulerat, si per fata
licuisset, omnes animi conatus, ut sancte synceriterque studia olim sacra
tractaret, id, quod moribus ac ingenio prae se ferebat, laudem ex studiis
multam sine invidia vir bonus consecutus est, in emendandis bonorum autorum
libris apud Thomam Anshelmum chalcographum diligentia fuit absoluta, usque
adeo amans reipublicae literariae curavit optimum quemque librum in manus
hominum emitti quam castigatissimum. Extant eius epistolae prolegomenai in quosdam autores
& versiculi eruditi quidem & probi. Mortem viri quasi comunem
studiorum calamitatem iuventus Suevica flevit carmine, distichon graecum ea
de re, quando hoc in promptu est, subiciam: elbranV oudaimwn. tou ous bioV icnia qeihV EV arethV. qanatoV, mnhmata
d ousi kleoiV. |
Ad Chronographie Generationem LI. <2-317 r>
Henricus Bebelius Poeta laureatus Tubingae bonas literas multo
tempore professus, in censen
dis autoribus
praecipua cura, barbariem germanicis scholis expulit, patriam Sueviam quasi The
sea fide laudibus
avitis ingenii beneficio restituit. Sectatores grammaticos homines habet
plurimos, quorum opera
nonnihil incrementi studiis germanicis accessit. Et sunt
plaerique cum in omni
Germania, tum praesertim Suevia suas artes docti homi
nes aliorum scriptis
celebres, nobis adeo tenuibus esse satis puto fecisse
Mentionem illorum
obiter. Agant copiosius hoc argumentum
studio virtutis,
quibus & dicendi campus latior quam defessis no
bis patet, &
eloquentia pro re data est maior, quando
& ad instituendam
vitam pars est non minima
maiorum exemplis uti.
F
INI
S
REGISTRUM
SECUNDI VOLUMINIS
Editum est hoc opus
Chronographicum impensis ornatissimorum virorum
Cunradi Breuning,
Kiliani Veszler, & Ioannis Zvifel civium Tubin-
gensium. Impressum
Tubingae opera Thomae Anshelmi Ba
densis, Mense Martio,
Anno M.D.XVI. Illu-
strissimo UDALRICO
Vuirtem
bergae Principe.
Notate Secundi Voluminis Pagine Medie <2-317 v>
<Nach der Auflistung der Druckbogen folgen noch
leere Blätter, auch Seiten einer Grammatik.>